Literaturo 2
136 views
Skip to first unread message
Peeter
Feb 6, 2008, 12:58:10 PM2/6/08
to Estonio
daŭrigo de la temo Literaturo
http://groups.google.com/group/estonio/browse_thread/thread/6e510c2fe16034c1#
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Por rekomenci la temon jen la novelo "Miragxo" de Friedebert Tuglas
tradukita de Henrik Seppik:
Aperis origine en la revuo "Literatura Mondo" januaro 1923
http://www.tekstoj.nl/lm/lm23-1/miragho.html
La dua traduko estas en "Kvin noveloj" aperinta 1985 (Eesti Raamat,
Tallinn)
http://donh.best.vwh.net/Esperanto/Literaturo/Noveloj/miragxo.html
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
"MIRAĜO"
FRIEDEBERT TUGLAS
I
Tiu ĉi parto de l' arĥipelago estis kvieta. La maro estis plena de
rifoj, la markoloj inter la insuloj malprofundaj. Grandaj ŝipoj
malofte erarvenis ĉi tien.
La loĝantaro vivis trankvilan kaj laboreman vivon. La viroj fiŝkaptis,
paŝtis la brutarojn kaj kulturis la vinberkampojn. La virinoj sidis
malantaŭ la ŝpiniloj aŭ klakigis la teksilojn.
Aŭtune alvenadis komercistoj kaj alportis feron, ornamaĵojn kaj
novaĵojn el la vasta mondo. En la korto de l' insulestro oni tiam
foiris dum pluraj tagoj. La fremduloj ŝanĝis la komercaĵojn kontraŭ
vinbareletoj kaj retsakoj kun lano kaj revelis al la kontinento.
Dum la maturiĝo de l' unuaj vinberoj la insulanoj festis ĉiujare
rikoltfeston.
Tage la gejunuloj vizitis domon post domo, portante vinberarojn kaj
glorkantante al la ĝojiganto de ĉiuj. Vespere la viroj sidis longan
tempon antaŭ la pordegoj, parolante pri la tempoj pasintaj, dum el la
olivboskoj aŭdiĝis danco kaj muziko kiel dum la tagoj de Daphnis kaj
Chloë.
Ĉar la loĝantoj de l' insulo estis ankoraŭ konservintaj multajn
idolanajn morojn. La estanteco de ili estis interplektita kun la
pasinteco.
Jam iliaj prapatroj trovis en la valo marmoran statuon, kiu prezentis
dormantan viron kaj virinon kun torĉo, kliniĝantan super li. De tiam
ili kultis la verkon kiel dipatrinon, kiu funebras la filon.
Tio estis popolo tro vivĝoja, por eĉ la morton vidi malĝoja.
Ili estis bonvolemaj kaj humilaj. Kiam la insulestro prenis la plej
bonajn fiŝakvojn al si aŭ ne donis kalkulraporton pri la preĝeja kaso,
tiam ili konsentis pri tio. Iuj paŝtistoj aŭ salajruloj grumblis al si
mem, sed ĝis vortoj la afero ne venis.
Ĝi estis ja popolo kutimiĝinta al la ĉirkaŭanta vivo kaj ne povanta eĉ
imagi pli bonan.
Tiun jaron estis tre severa vintro. Dum tutaj semajnoj malvarma pluvo
frapadis al la rokoj, la maro plaŭdegis minace kaj kruela vento balais
la insulon.
La insulanoj sidadis en la kabanoj apud la fajroj kaj manlaboris. La
tutan jaron neniu fremdulo venis al iliaj bordoj kaj el ili ankaŭ
neniu sukcesis preterveturi la ekstremajn rifojn. Eĉ najbaro malofte
vizitis najbaron.
Sed fine alvenis la printempaj tagoj. La sunlumo estis blindige hela.
La kretbordoj de l' ekstremaj insuloj helblankiĝis en la daŭro de
kelke da tagoj. Sukriĉa herbo kreskis okulvideble.
Milda vento karesis la branĉojn de l' arĝentsaliko kiel harojn de
knabino. Ĝi venis el oriento, venis el okcidento, sin turnis al
sudokcidento, ĉesis por tagoj. La ĉielarkaĵo ardis blusilke super la
helanta maro.
Kiam la paŝtisto Nikias levis sur la paŝtejo la vizaĝon, li vidis unu
ĉielon etendiĝantan post alia. En la juna koro plene de malgajo li
rigardis la vastaĵojn, kiuj kreskis unu el la alia kiel florburĝonoj
el florburĝonoj.
Ha, ĝi estis tiel profunda, tiel malproksima, tiel senlima! Kaj Nikias
sentis sin tiel sola kaj forlasita.
Sed turninte la okulojn malsupren, li vidis la teron kaj maron en la
helo de la senmova suno. Li vidis la vilaĝon en la valo, vidis la
grandan korton de l' insulestro kaj la filinon de l' insulestro
paŝantan tra la korto. La manojn sur la randoj de l' korbo tenata sur
la kapo, la bruston alte, la krurojn nudaj, tiel ŝi iris al la
marbordo kiel reĝidinoj dum tempoj antikvaj.
Ha, nun Nikias sciis, kial li estis tiel malĝoja!
Tie iris kaj rekantis al la maro lia amatino. Kun malpezaj vualoj
flirtantaj en la silkmola vento kiel flugiloj: tiel tiu iris, kiun li
sopiris, sed neniam esperis atingi.
Ĉar kio estis li, paŝtisto Nikias, por ke li povu eĉ rigardon turni al
ŝi. La bastono kaj ŝalmo kaj vila hundo, kiu dancis ĉirkaŭ li
persekutante sian voston, estis lia havaĵo.
Kiam dum la vesperoj li iris kun la brutaro tra la vilaĝo, haltis
antaŭ la korto de l' insulestro kaj ĵetis rigardon trans la
ŝtonbarilon, la insulestra filino fiere sin deturnis. Kaj kiam li
faris tion duafoje, la insulestro venis mem kaj kriis kontraŭ li,
ronde svingante sian tuberan bastonon.
Ha, nun Nikias sciis, kial li estis tiel malĝoja! Kaj li deturnis la
vizaĝon de la vilaĝo kaj rigardis la landojn, kiuj sin etendis
malsupre.
La vinberejoj nigris ankoraŭ kiel ŝtuparoj sur la montdeklivoj. Junaj
branĉoj eligis idojn, idoj foliojn, — vinberoj leviĝis de l' tero al
la suno.
La montdeklivon supreniris kvin homoj. Sur iliaj ŝultroj estis grandaj
plektitaj korboj kun nigra humo, kiun ili portis al la vinberejo de l'
insulestro.
Tio estis la malfeliĉa Koras kun siaj edzino kaj gefiloj. Iliaj dorsoj
estis kurbaj, la manoj plenaj de kaloj kaj la piedoj sangaj. Apenaŭ
moviĝetis pensero en la griza senhara kapo de Koras, kiam li tiel iris
antaŭ sia familio.
"Ĝi estis mia kampo, de kie mi venas", li meditis. "Ĝi estis mia
kampo, kien mi iras", li remeditis; "ĝi estas mia humo, kiun mi
portas."
"Nun mi havas nenion", li meditis post kelka tempo. Kaj li rememoris
la tagojn de l' junaĝo kiam li estis edziĝinta, kiam la familio estis
pligrandiĝinta, kiam ilin estis trafintaj malsanoj kaj akcidentoj.
Tiam li estis farinta ŝuldojn, ĝis la insulestro forprenis ĉion.
Li devis doni siajn kampojn kaj forlasi la domon. Kiel taglaboristo li
devis labori sur siaj antaŭaj kampoj. En fremdula ĉambrangulo eduki la
idojn — je sklavoj kiel li mem.
Kaj Koras ekĝemis.
"Tio ŝajnis esti tiel aranĝita", li meditis. "La mondo ne povis resti
alie ol tiel. Tio estis ordo kaj justeco sub la lazura ĉielo. Ne estas
donita feliĉo al ĉiu!", li ĝemis, levetante la korbon sur la maljunaj
ŝultroj.
Ĉar eĉ tiuj ne ricevis pli bonan vivon, kiuj estis serĉintaj ĝin en
aliaj landoj, post la insuloj kaj maroj. Estas riĉeco kaj malriĉeco
ĉie, kien povas iri la mallongaj piedoj de l' homo.
Kaj Koras vidis, kiel malsupre, en la insulestra boathaveno, Kleon,
maristo kaj migrulo, riparis boaton. Liaj rezinkovritaj vestoj brilis
kiel felo de lutro, lia hakilo leviĝadis kaj malleviĝadis dehakante
splitojn.
Tiu ĉi viro estis ja vidinta la mondon, sed ĉi tien li ĉiam revenadis.
Nun li sidis rajde sur la renversita boato, enbuŝigis tabakon,
rigardis jen al la maro, jen al tero kaj kraĉis larĝarke.
— Agrabla estus la vivo, — li diris al la helpanto — se ne ekzistus
riĉuloj. La mondo estas bona, sed ne por ni. Ni kuras post pano,
aliajn pano postkuras. Por la ceteraj estas oro, por ni tero. Tiel,
tiel, junuleto!
Kaj li kraĉis ree.
Tiam li ekrakontis pri la landoj, kiujn li estis vizitanta kaj pri
kiuj aŭdinta. La mondo estis stranga! Sed en unu rilato ĝi estis
egala: malriĉulo laboris kaj riĉulo rigardis senokupe. Rikoltis tiu,
kiu ne semis, kaj en lankusenoj dormis tiu, kiu ne estis tondinta la
ŝafojn.
Per la kurba dikfingro li faris rondon direkte al la tero kaj maro.
— Al kiu apartenas la kampoj? — li demandis. — Ĉu al tiu, kiu portas
la humon kaj plantas la vinberujojn? Al kiu apartenas la fiŝoj en la
maro? Ja al tiu, kiu akiras ilin per la fiŝreto? Sed ĝi ne estas tiel
— li respondis. — Ankaŭ ni vidas la maron kaj teron, sed ne havas ni
vinberĝardenojn kaj fiŝkaptejojn. Ni ruladas aliulajn barelojn, ni
riparas fremdajn boatojn: jen nia tasko. Tiel, tiel, junuleto!
Kaj liaj okuloj, plenaj de ironio, trafis preterpase Korason,
kliniĝinte suprenirantan la montdeklivon, kaj haltis sur la monto, kie
staris Nikias en la ĉiela heleco, sin apogante al la bastono, dum la
hundo dancis ĉirkaŭ li persekutante sian voston.
II
Estis posttagmeza tempo kaj la suno proksima al subiro. La aero estis
senmova kaj plena kvazaŭ de ora polvo.
Tiam okazis antaŭ la okuloj de Nikias, Koras kaj Kleon io
eksterordinara en la ĉielo.
La vastaĵo super la maro estis nerimarkite plumbegriziĝinta. Ia peza
kupolo estis pendiĝinta super la akvaro. Kaj en tiu ĉi grizaĵo estiĝis
vertikale kaj oblikve teruraj strioj.
Nikias, Koras kaj Kleon sentis, kvazaŭ de tie, el la senlima
malproksimo, ondo de malvarmo venus balanciĝante al ili.
Ĉiam pli kaj pli da oblikva lumo aperis en la ĉielo. Ĝi moviĝis kiel
teksaĵfadenoj sur la teksilo, supren kaj malsupren, dekstren kaj
maldekstren. Tiam ekblovis kvazaŭ vento, kaj ĉio malaperis.
Antaŭ la admirantaj rigardantoj leviĝis vicoj da grandegaj domoj kun
neĝkovritaj tegmentoj apud neĝplenaj stratoj. Neĝeris malrapide, poste
la neĝado ĉesis. La plumbokolora ĉielo apenaŭ plilumiĝis pro la neĝo.
Dume jam unuj kaj aliaj en la vilaĝo estis venintaj sur la straton,
levintaj la okulojn al la ĉielo, poste ektimiĝinte vokintaj kaj
svingintaj la manojn. Pro la kriado elkuradis novaj kaj novaj grupoj.
Subite aperis granda urbo kun senlimaj strataroj, palacoj, temploj,
pontoj kaj turoj.
Ĝi leviĝis, terura kaj granda, kaŝante la ĉielon kaj maron, — la turoj
estis kiel surfalontaj al la vilaĝo!
Nikias, Koras kaj Kleon ekkuris, la unua kun bastono en la mano, la
dua kun renversita korbo sur la kapo, la tria kun hakilo sur la
ŝultro. Kleon kuregis kiel lutro sur la splitplena bordo, la hundo
saltadis bojante ĉirkaŭ Nikias. Poste ĝi subite interpiedigis la
voston kaj komencis bojĝemi.
La kurantoj miksiĝis en la popolamason sur la vilaĝa strato. Tie ĉi
sin trovis viroj, virinoj kaj infanoj.
La vizaĝo de potisto estis ŝmirita per argilo, la manoj de bakisto per
pasto kaj la forĝisto tenis ankoraŭ ruĝan feron per la prenilo. En la
pordo de la barbiro staris viro, kun duone senharigita kapo, trans
lian ŝultron rigardis la majstro, ankoraŭ instinkte klakante per la
tondilo.
La virinoj kunmetis la manplatojn, tenante suĉinfanojn sur la brakoj.
Blindaj maljunulinoj movadis la sendentajn buŝojn, kun stultaj vizaĝoj
turnitaj al la ĉielo. Infanoj kuradis tien kaj reen, kiel en foiro.
Sed ĉiam pli stranga kaj pli terura fariĝis la ĉielo. La vidaĵo
disvolviĝis kiel teksaĵo.
Videbliĝis stratego kun senmezura perspektivo. Eksvarmis homoj,
komence kiel apenaŭ distingebla fajlaĵo, ĝis fine la konturoj
klariĝis: ruliĝis veturiloj, galopis rajdantoj, rapidis zigzage
piedirantoj.
La ponton transveturis kaleŝoj kvazaŭ tutaj domoj kun brilantaj
vitromuroj. La kirasoj de l' kavalerianoj brilegis, la kasktufoj el
ĉevalharoj svingiĝis super la kapoj. Kaj la figuroj de unuopaj homoj
fariĝis pli kaj pli klaraj, — ili kvazaŭ dancis trans la vitrecan
vastaĵon.
Kio ĝi estis? Kaj kie ĝi estis?
Ĉiam pli tumulta fariĝis la sceno. Kvazaŭ blovego de vento estus
balainta la amasojn. Homogrupoj kunfandiĝis, kaleŝoj veturegis amase,
— sed tiam ĉio reklariĝis.
Subite unuopa nigra viro kuris tra la popolamaso, svingante la
maldikajn manojn, kun buŝo malfermita. Fariĝis malordo, la homoj
ekiris pli rapide.
Tiam la popolamasoj ekposteniĝis, kaj sur la konveksa ponto
proksimiĝis areto da homoj. Tio estis plejparte ĉifonvestitaj virinoj,
kun terkoloraj vilaĝoj, ekstreme malgrasaj, portantaj sur la brakoj aŭ
trenantaj tiajn samaspektajn infanojn.
Ili paŝis malrapide kaj peze. Multaj el ili postrestis kaj novaj
aliĝadis. La ponto ŝajnis fleksiĝi sub la malfortaj piedoj de tiu ĉi
malalta kaj kurbiĝinta grupo.
La lasta homo en la vilaĝo estis kurinta al la strato. Ili silentis,
retenante la spiradon, kun buŝoj malfermitaj kaj manoj tremantaj kiel
en febro. Ilin estis ekreginta nekomprenebla teruro.
Subite antaŭeniĝis, tra la popolo, plenigante la straton, aro da
kavalerianoj kun levitaj lancoj. Ili galopis en la proksimiĝantan
virinaron, subpiedigante ĝin, pikante per la lancoj kaj hakante per la
glavoj.
Tio influis tiel neatendite la insulanojn, ke la virinoj komencis
kriegi, ekkaptis per la manoj la kapojn kaj kuris en la domojn, por
reaperi post momento en la pordoj.
Tiu ĉi tumulto daŭris nur minuton, tiam ĉiuj disiris, sed sur la neĝo
nigris tie ĉi kaj tie sangmakuloj kaj kuŝis iu infano, malforte
movanta la membrojn kiel vundita cikado. Unuopa virino kuris tordante
la manojn de unu infankadavro al alia, ne trovante la sian.
Subite leviĝis malantaŭ la ponto sennombraj popolamasoj, rapide
proksimiĝante. Super iliaj kapoj baraktis en la malforta vento
standardoj, la vizaĝoj kunfandiĝis je unusola nigra makulo, la manoj
leviĝis kiel arbobranĉoj.
Denove la kavalerianoj galopis antaŭen, ilia flugilo entranĉis la
popolamason, sed post momento ĝi estis dispecigita kiel papera birdo.
Ĉevaloj sen rajdantoj kuris trans la ponton, kavalerianoj sen ĉevaloj
falis trans la balustradon kiel nigraj ŝtipoj.
Tiam ĉio intermiksiĝis en unu kapturna tumulto: tabulbariloj rompiĝis
kvazaŭ kartonaj, veturiloj renversiĝis kiel ludiloj, homoj faladis
kvazaŭ kuloj. Sed ili alvenis senĉese, senĉese sur la senlimaj
stratoj!
Tiam penetris aro da infanterianoj kun bajonetoj antaŭen, pafiloj
alvangiĝis, malgrandaj fumstrioj leviĝis supren, — la popolamaso
diskuris kiel forbalaita, dum agonie ĵetiĝantaj korpoj solaj restis
sur la neĝo.
La insulanoj levis la manojn kaj ekkriis pro terurego. Ili diskuris
kiel ŝafaro, sed baldaŭ retrovis sin kune observantaj la ĉielbordon.
Nun disvolviĝis antaŭ ili bildoj, unu pli terura ol la alia.
La tumulto havis jam nenian formon, nek limon. Ne distingiĝis plu
unuopaj partoj el homo, nek unuopa homo el la amaso. Ĉio moviĝis kiel
nigraj kaj grizaj makuloj, kiujn de tempo al tempo kaŝis nuboj de fumo
kaj neĝo.
La popolamaso ĵetiĝis kiel ĉifono de unu stratflanko al la alia, tien
kaj reen. Tio estis kvazaŭ senĉesa ondado de nigraŝaŭma maro. Kaj
super ĉio mortsilento!
Tiam leviĝis depost la domoj karbenigraj nuboj. Densa fumo penetris
sur la straton, disfluis super la tero, mortvundito movis la manojn
kaj piedojn en la nuboj de haladzo.
La observantoj kvazaŭ sufokiĝis antaŭ tiu ĉi bildo, metinte la manojn
al la kapoj kaj mallaŭte ĝemante. Kaj ili vere ĝojis, kiam super la
konstruaĵoj vidiĝis ondantaj flamoj, koloritaj kaj malvarmaj.
Sed ĉiam pli kaj pli terura iĝis la tumulto. Tio estis tutaj armeoj,
kiuj nun pafadis reciproke. Homgrupo dispeciĝis kiel inter feraj
rulegoj. Ia giganto disrompis per feraj manoj la domojn, homojn kaj
arbojn.
La neĝo nigris pro la sango, kadavroj kuŝis senorde sur la bazaro,
vunditaj ĉevaloj baraktis, la piedojn supre, — ĝis la nevidebla forto
forbalais la renversitajn veturilojn kaj kadavrojn kaj sur la bildo
disvastiĝis malhela ombro.
Sed baldaŭ ekvidiĝis malantaŭ ĝi sennombraj popolamasoj, marŝantaj
rekte kaj fiere, dum centoj da standardoj ondadis super la kapoj. La
fabela procesio larĝiĝis kaj longiĝis ĝis senfineco.
La stratoj leviĝis kiel bretoj unu super la alian, la procesio
zigzagis kiel serpento, la standardoj disvastiĝis kiel nuboj, — en la
tuta ĉielo ondis la kreskantaj vicoj de homoj, marŝantaj peze kiel
bronzaj gigantoj kaj malpeze kiel nebulaj vizioj.
Tiam ĉio komencis malaperi, vualo sterniĝis antaŭ la vastaĵo,
malrapide neĝeris, ankoraŭ, sed tiam la nuboj fariĝis palgrizaj kiel
fumo, ĝis ree ekvidiĝis la stankolora ĉielo super la maro kaj insuloj.
La suno estis malaltiĝinta.
Tra la cindrokolora nubo penetris ruĝa brilo, disvastiĝanta sur la
akvosupraĵo kiel sanga glavo. Tio estis malvarme-hela lumo, kiu vibris
nigre kaj sangokolore, miksiĝante en la akvon kaj teron, fandante en
si ĉion.
III
La homoj staris kiel ebriaj. Tiam komenciĝis murmurado, kiu
plilaŭtiĝis ĝis kriado. Poste ĝi silentis momenton, por denove fariĝi
same laŭta.
Nikias staris senmove, rigardante per larĝe malfermitaj okuloj al la
ĉielo. Li vidis tie ankoraŭ kavalerianojn galopantajn kaj standardojn
flirtantajn. Tiam li viŝis per la maniko la frunton, sed la vizio
ardis ĉirkaŭ kaj en li.
Koras frotis la okulojn, volante vekiĝi, sed li vidis la aliajn ĉirkaŭ
si same skuitaj kaj li ne komprenis, kio estis efektive okazinta. Ĉiam
ankoraŭ li vidis la senkarnajn manojn kaj la kliniĝe rapidantajn
mizerajn virinojn.
Nur Kleon ridetis ironie. Li batadis per la manoj kun elstarantaj
vejnoj al la leda antaŭtuko kaj kraĉis kvazaŭ konfirmante la malofte
diritajn vortojn.
— Se ne fleksiĝas, do rompiĝas — li murmuris al si mem. — Kiu ne
submetiĝas, tiu surleviĝas — li ripetis. — Oni batu pli forte, por ke
venu deziro kontraŭbati. Pli forte, pli forte! — li kriis al la
popolo.
Subite la vetero fariĝis ventega. La maro ŝaŭmis ruĝe kaj la suno
falis en la nordokcidento kiel pokalo da sango. Vento ŝiradis la
mizerajn tegmentojn kaj la malelegantajn ĉifonojn de la homoj. La
vizaĝoj de la virinoj estis bluaj kaj la viroj staris kolere, kun
pugnoj en la poŝoj.
— Al ĉiuj ne sufiĉas eĉ propra morto, diris Kleon — tiom pli malmulte
la vivo. La ĉielo ne apartenas al ĉiuj, — li murmuris sed ankoraŭ pli
malmulte la tero. Kaj kiel povus tiu leviĝi en la lasta tago, — li
remokis — kiu en la antaŭlastaj tagoj neniam estis leviĝinta.
Tion dirinte li surŝultrigis la hakilon kaj ekiris fajfante. Li
direktis sin al la boathaveno de l' insulestro.
La viroj postrigardis lin. Ili ekvidis la belan domon, la bonajn
fiŝakvojn kaj la nigrajn kampojn de l' insulestro. Kaj tiam ili
ekvidis la insulestron mem starantan en la pordego kaj kolere
rigardantan la virojn.
Koras tiris rapide la korbon pli profunden sur la kapo kaj rapide
ekiris.
Sed iom malproksimiĝinte, li diris al siaj malgrasa edzino kaj
malsanemaj gefiloj: "Estas maljuste, ke ni kulturu nian kampon por
fremdulo..."
Pli multe li ne pensis tiufoje.
Nikias staris ankoraŭ momenton, sed tiam li iris rapide persekuti la
diskurintajn brutojn, kun humoro ankoraŭ pli distrita. Subite ĉio
antaŭa ekŝajnis al li malproksima, persona zorgo ne plu ekzistis, nur
la grandajn standardojn li vidis ankoraŭ flirtantaj.
La venta mallumo venis baldaŭ, sed neniu en la vilaĝo volis dormi.
La viroj turnadis sin sendorme de unu flanko al la alia, tiam ili
leviĝis kaj iris al Kleon. Tiu sidis en la fiŝejo de l' insulestro en
lanterna lumo, gratetis la hundon de Nikias kaj parolis sen levo de l'
kapo:
— Tiel, tiel, amiko, plenaj de favoj ni estas ĉiuj kaj hundoj ni estas
ĉiuj. Nur ni grumblas pli malmulte kaj mordas ankoraŭ malpli multe.
Homo estas hundo interne, hundo de pli malbona speco. Tiel, tiel,
amiko, ci ne komprenas min, sed ĉu ci opinias, ke mi komprenas la
homojn?
Tiam li levis subite la kapon kaj demandis abrupte:
— Ĉu vi volas teron? Ĉu vi volas liberon? Ĉu vi malŝatas la servuton?
Kaj la viroj respondis kiel per unu buŝo: "Jes!"
Tiun nokton oni maldormis longan tempon kune, parolis flustre. Koras
eksopiris balancante la kapon, Nikias svingadis la manojn, kun vangoj
febraj, sed Koras ekscitis ĉiujn per sarkasmo. Hejmen oni iris ŝtele,
kaŝante la lanternojn sub la baskoj, kiujn la uragano ŝiradis kaj
tiradis.
Matene kolektiĝis grupoj unu post la alia en la korto de l'
insulestro.
— Kiu estas lin elektinta insulestro? — oni ekdemandis. Neniu sciis.
Lia patro estis tiu estinta, same la avo. Tiam ĉio malaperis en la
krepusko de l' tempoj. Sed kion li estis farinta, en tio troviĝis jam
nenia krepusko.
Ili postulis vidi la insulestron, kaj tiu venis, maĉante ankoraŭ panon
kaj kun miro sur la vizaĝo. "Kion ili volas?" li pridemandis
malsevere.
— Li donu kalkulraporton pri la preĝeja havaĵo — oni diris al li. — Li
fordonu la monon de l' vidvinoj kaj georfoj. Li ne ekspluatu la
kampojn de l' komunumo.
— Ni malsatas — diris Kleon malantaŭ la aliaj.
— Ni volas liberecon! — vokis Nikias antaŭ ĉiuj.
— Liberecon vi povas ricevi tiom kiom vi volas, — la insulestro diris
glatigante la barbon — sed ĉiujn rajtojn mi estas heredinta de miaj
patro kaj avo.
— Ni konas nek vian patron nek avon — oni kriis al li. — Ni volas
ricevi, kio apartenas al ĉiuj!
Sed jam la insulestro estis malaperinta, kaj en ĉiuj pordoj kaj
fenestroj ekaperis pafiltuboj.
La estro estis jam delonge preta por ĉio! La domo estis plena de
armitaj dekestroj kaj servistoj!
— Hundo! — kriis Kleon, elkurante. — Mi volas ankaŭ vin grateti!
Sed en tiu momento ektondris la pafiloj, kaj la kadavro de Kleon
ruliĝis malsupren de la ŝtuparo. Kaj sammomente iu kriis: "brulas!
brulas!" kaj ĉiuj ekvidis ĉe la rando de l' vilaĝo fumkolonon.
Ili kuris tiel rapide kiel ili povis tien kaj trovis brulanta la
kabanon de iu farmulo. Sed estis plej mirinde: ili trafis la serviston
de l' insulestro kun torĉo, ekbruligantan ankaŭ la najbaran
farmobienon kaj ili tuj mortigis lin.
Tiam la armita popolamaso rekuris al la domo de l' insulestro. Ŝtonoj
flugis nube kontraŭ la pordojn kaj fenestrojn, ĉion dispecigante. Sed
tuj retondris la pafiloj, kovrante la teron per sango.
Tiel komenciĝis la sanga tumulto, kiu pereigis la insulon.
Tio estis sanga ekstazo, kiu plenigis la spiritojn. Tio estis
kolerego, postulanta agojn. La viroj enbataliĝis kun hakiloj kaj
harpunoj, kaj la virinoj portadis ŝtonojn en la antaŭtuko kiel
suĉinfanojn. La vunditojn oni portis flanken sur ŝtupetaroj,
senvunduloj kuris tra la mortintoj al batalo.
Kaj en tiu ĉi tumulto neniu rimarkis, kiam unuopa boato remveturis al
la maro. La insulestro rifuĝis. Li aŭdis la malproksimiĝantan
batalkriadon kaj vidis rerigardante fajrokolonon leviĝantan super sia
domo.
Kiam la batalo ĉesis, neniu el ĝiaj iniciatintoj estis sendifekta.
Estis malvivaj Nikias, Koras kaj Kleon. La vilaĝo estis plena de
kadavroj kaj ruinoj. La virinoj ploris multon da tagoj kiel super unuj
tiel super la aliaj.
Kaj neniu komprenis, el kio ĉio ĉi estis ricevinta la komencon. Ĉu tio
estis sorĉo, ĉu vizio, ĉu terura sonĝo? La restintoj frotis la
okulojn, pridemandis unu la alian, sed ne trovis respondon.
Sed la suno leviĝadis kaj subiradis. La vivado, daŭris kiel antaŭe.
Kaj ankaŭ la homoj devis vivi.
Tiu estis malfacila somero. La kampoj estis dezertigitaj, la domoj
bruligitaj, mankis laboristoj. La malmola tero ne kreskigis grenon kaj
la ventema maro ne eldonis facile fiŝojn.
Kaj aŭtune strangmaniere neniu fremdulo venis al la insulo. La
insulanoj ne sciiĝis, kio estis okazinta en la cetera mondo. La
sekvintan aŭtunon la venantoj havis jam freŝajn novaĵojn kaj la
malnovaj estis forgesitaj. Kaj tiel ĉio restis por la insulanoj
nesciata.
Unu fruan printempon la estro boatveturis akompanate de kelke da viroj
ree al la insulo. En la komenco li evitis ceterulojn, sed intertempe
ĉio ŝajnis esti forgesita. Li dungis geservistojn, rekonstruis la
domon, rekomencis preni depagojn, kaj la antaŭa vivo daŭriĝis. Nur lia
kaprobarbo tremis pli multe ol antaŭe.
Kiam li estis travivinta sian tempon, lia filo fariĝis insulestro.
Tiu ĉi parto de l' arĥipelago estis kvieta kaj ankaŭ restis tia. La
loĝantaro vivis trankvilan, malriĉan kaj laboreman vivon. Estis
kreskinta nova generacio, malĝojeta kaj flegmatika. Ĝi estis diskreta,
kvazaŭ rememoriganta ion.
Sed dum la maturiĝo de l' unuaj vinberoj la insulanoj festis ankaŭ nun
ĉiujare rikoltfeston.
Tage la gejunuloj vizitis domon post domo, portante vinberarojn kaj
kantante antikvajn kantojn. Vespere la viroj sidis longan tempon antaŭ
la pordegoj, parolante pri la tempoj pasintaj, dum el la olivbosko
aŭdiĝis mallaŭta muziko kaj danco.
La parolado de la viroj interrompiĝis kelkfoje per longaj silentoj.
Ili levis la vizaĝojn al la malkare lumetanta ĉielo. Ia rememoro
turmentis iliajn pensojn, sed ju pli ili disvolvis ĝin, des pli nebula
kaj nekredebla ĝi fariĝis.
Kaj ili demandis sin mem:
— Ĉu iam estis okazinta io simila? Ĉu la vivo ne estis ĉiam tia kiel
nun? Ĉu tio ne estas sonĝo kaj vizio, terura legendo, kiun niaj patroj
rakontis, kiam ni estis ankoraŭ malgrandaj infanoj kaj ludis sur la
helkolora marborda sablo?
El la estona: HENRIKO SEPPIK
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
NOTO PRI LA AŬTORO. Friedebert Tuglas (naskiĝis en la jaro 1886) estas
konsiderata la plej granda estona moderna verkisto. En nia
literaturhistorio ne troviĝas egalulo al li. Lia plej bona kaj plej
sukcesinta libro el arta vidpunkto estas novelkolekto "Saatus" 1917
("La sorto"). La jena novelo estas tradukita el la kolekto "Raskuse
vaim ", eldonita en la jaro 1920 de la eldonejo "Jun-Estonujo".
Tuglas estas novromantikulo kaj simbolisto. — Tre karakteriza trajto
de li estas stilkulto, — kio devus esti ekstreme grava ankaŭ por la
Esperantaj verkistoj. "En formo elmontriĝas la konsekvenca, logika
progreso de l' arto... La materio estas nur fera skeleto... Nur la
artformo faras la ŝtalfadenojn de l' abstraktaj ideoj elastaj lianoj",
li mem skribas.
Lastatempe Tuglas elmontris grandan intereson ankaŭ por Esperanto. En
sia "Literatura taglibro" li skribis sur unu paĝo pri ĝi. Li kredas je
la estonteco de Esperanto.
La tradukinto
http://groups.google.com/group/estonio/browse_thread/thread/6e510c2fe16034c1#
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Por rekomenci la temon jen la novelo "Miragxo" de Friedebert Tuglas
tradukita de Henrik Seppik:
Aperis origine en la revuo "Literatura Mondo" januaro 1923
http://www.tekstoj.nl/lm/lm23-1/miragho.html
La dua traduko estas en "Kvin noveloj" aperinta 1985 (Eesti Raamat,
Tallinn)
http://donh.best.vwh.net/Esperanto/Literaturo/Noveloj/miragxo.html
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
"MIRAĜO"
FRIEDEBERT TUGLAS
I
Tiu ĉi parto de l' arĥipelago estis kvieta. La maro estis plena de
rifoj, la markoloj inter la insuloj malprofundaj. Grandaj ŝipoj
malofte erarvenis ĉi tien.
La loĝantaro vivis trankvilan kaj laboreman vivon. La viroj fiŝkaptis,
paŝtis la brutarojn kaj kulturis la vinberkampojn. La virinoj sidis
malantaŭ la ŝpiniloj aŭ klakigis la teksilojn.
Aŭtune alvenadis komercistoj kaj alportis feron, ornamaĵojn kaj
novaĵojn el la vasta mondo. En la korto de l' insulestro oni tiam
foiris dum pluraj tagoj. La fremduloj ŝanĝis la komercaĵojn kontraŭ
vinbareletoj kaj retsakoj kun lano kaj revelis al la kontinento.
Dum la maturiĝo de l' unuaj vinberoj la insulanoj festis ĉiujare
rikoltfeston.
Tage la gejunuloj vizitis domon post domo, portante vinberarojn kaj
glorkantante al la ĝojiganto de ĉiuj. Vespere la viroj sidis longan
tempon antaŭ la pordegoj, parolante pri la tempoj pasintaj, dum el la
olivboskoj aŭdiĝis danco kaj muziko kiel dum la tagoj de Daphnis kaj
Chloë.
Ĉar la loĝantoj de l' insulo estis ankoraŭ konservintaj multajn
idolanajn morojn. La estanteco de ili estis interplektita kun la
pasinteco.
Jam iliaj prapatroj trovis en la valo marmoran statuon, kiu prezentis
dormantan viron kaj virinon kun torĉo, kliniĝantan super li. De tiam
ili kultis la verkon kiel dipatrinon, kiu funebras la filon.
Tio estis popolo tro vivĝoja, por eĉ la morton vidi malĝoja.
Ili estis bonvolemaj kaj humilaj. Kiam la insulestro prenis la plej
bonajn fiŝakvojn al si aŭ ne donis kalkulraporton pri la preĝeja kaso,
tiam ili konsentis pri tio. Iuj paŝtistoj aŭ salajruloj grumblis al si
mem, sed ĝis vortoj la afero ne venis.
Ĝi estis ja popolo kutimiĝinta al la ĉirkaŭanta vivo kaj ne povanta eĉ
imagi pli bonan.
Tiun jaron estis tre severa vintro. Dum tutaj semajnoj malvarma pluvo
frapadis al la rokoj, la maro plaŭdegis minace kaj kruela vento balais
la insulon.
La insulanoj sidadis en la kabanoj apud la fajroj kaj manlaboris. La
tutan jaron neniu fremdulo venis al iliaj bordoj kaj el ili ankaŭ
neniu sukcesis preterveturi la ekstremajn rifojn. Eĉ najbaro malofte
vizitis najbaron.
Sed fine alvenis la printempaj tagoj. La sunlumo estis blindige hela.
La kretbordoj de l' ekstremaj insuloj helblankiĝis en la daŭro de
kelke da tagoj. Sukriĉa herbo kreskis okulvideble.
Milda vento karesis la branĉojn de l' arĝentsaliko kiel harojn de
knabino. Ĝi venis el oriento, venis el okcidento, sin turnis al
sudokcidento, ĉesis por tagoj. La ĉielarkaĵo ardis blusilke super la
helanta maro.
Kiam la paŝtisto Nikias levis sur la paŝtejo la vizaĝon, li vidis unu
ĉielon etendiĝantan post alia. En la juna koro plene de malgajo li
rigardis la vastaĵojn, kiuj kreskis unu el la alia kiel florburĝonoj
el florburĝonoj.
Ha, ĝi estis tiel profunda, tiel malproksima, tiel senlima! Kaj Nikias
sentis sin tiel sola kaj forlasita.
Sed turninte la okulojn malsupren, li vidis la teron kaj maron en la
helo de la senmova suno. Li vidis la vilaĝon en la valo, vidis la
grandan korton de l' insulestro kaj la filinon de l' insulestro
paŝantan tra la korto. La manojn sur la randoj de l' korbo tenata sur
la kapo, la bruston alte, la krurojn nudaj, tiel ŝi iris al la
marbordo kiel reĝidinoj dum tempoj antikvaj.
Ha, nun Nikias sciis, kial li estis tiel malĝoja!
Tie iris kaj rekantis al la maro lia amatino. Kun malpezaj vualoj
flirtantaj en la silkmola vento kiel flugiloj: tiel tiu iris, kiun li
sopiris, sed neniam esperis atingi.
Ĉar kio estis li, paŝtisto Nikias, por ke li povu eĉ rigardon turni al
ŝi. La bastono kaj ŝalmo kaj vila hundo, kiu dancis ĉirkaŭ li
persekutante sian voston, estis lia havaĵo.
Kiam dum la vesperoj li iris kun la brutaro tra la vilaĝo, haltis
antaŭ la korto de l' insulestro kaj ĵetis rigardon trans la
ŝtonbarilon, la insulestra filino fiere sin deturnis. Kaj kiam li
faris tion duafoje, la insulestro venis mem kaj kriis kontraŭ li,
ronde svingante sian tuberan bastonon.
Ha, nun Nikias sciis, kial li estis tiel malĝoja! Kaj li deturnis la
vizaĝon de la vilaĝo kaj rigardis la landojn, kiuj sin etendis
malsupre.
La vinberejoj nigris ankoraŭ kiel ŝtuparoj sur la montdeklivoj. Junaj
branĉoj eligis idojn, idoj foliojn, — vinberoj leviĝis de l' tero al
la suno.
La montdeklivon supreniris kvin homoj. Sur iliaj ŝultroj estis grandaj
plektitaj korboj kun nigra humo, kiun ili portis al la vinberejo de l'
insulestro.
Tio estis la malfeliĉa Koras kun siaj edzino kaj gefiloj. Iliaj dorsoj
estis kurbaj, la manoj plenaj de kaloj kaj la piedoj sangaj. Apenaŭ
moviĝetis pensero en la griza senhara kapo de Koras, kiam li tiel iris
antaŭ sia familio.
"Ĝi estis mia kampo, de kie mi venas", li meditis. "Ĝi estis mia
kampo, kien mi iras", li remeditis; "ĝi estas mia humo, kiun mi
portas."
"Nun mi havas nenion", li meditis post kelka tempo. Kaj li rememoris
la tagojn de l' junaĝo kiam li estis edziĝinta, kiam la familio estis
pligrandiĝinta, kiam ilin estis trafintaj malsanoj kaj akcidentoj.
Tiam li estis farinta ŝuldojn, ĝis la insulestro forprenis ĉion.
Li devis doni siajn kampojn kaj forlasi la domon. Kiel taglaboristo li
devis labori sur siaj antaŭaj kampoj. En fremdula ĉambrangulo eduki la
idojn — je sklavoj kiel li mem.
Kaj Koras ekĝemis.
"Tio ŝajnis esti tiel aranĝita", li meditis. "La mondo ne povis resti
alie ol tiel. Tio estis ordo kaj justeco sub la lazura ĉielo. Ne estas
donita feliĉo al ĉiu!", li ĝemis, levetante la korbon sur la maljunaj
ŝultroj.
Ĉar eĉ tiuj ne ricevis pli bonan vivon, kiuj estis serĉintaj ĝin en
aliaj landoj, post la insuloj kaj maroj. Estas riĉeco kaj malriĉeco
ĉie, kien povas iri la mallongaj piedoj de l' homo.
Kaj Koras vidis, kiel malsupre, en la insulestra boathaveno, Kleon,
maristo kaj migrulo, riparis boaton. Liaj rezinkovritaj vestoj brilis
kiel felo de lutro, lia hakilo leviĝadis kaj malleviĝadis dehakante
splitojn.
Tiu ĉi viro estis ja vidinta la mondon, sed ĉi tien li ĉiam revenadis.
Nun li sidis rajde sur la renversita boato, enbuŝigis tabakon,
rigardis jen al la maro, jen al tero kaj kraĉis larĝarke.
— Agrabla estus la vivo, — li diris al la helpanto — se ne ekzistus
riĉuloj. La mondo estas bona, sed ne por ni. Ni kuras post pano,
aliajn pano postkuras. Por la ceteraj estas oro, por ni tero. Tiel,
tiel, junuleto!
Kaj li kraĉis ree.
Tiam li ekrakontis pri la landoj, kiujn li estis vizitanta kaj pri
kiuj aŭdinta. La mondo estis stranga! Sed en unu rilato ĝi estis
egala: malriĉulo laboris kaj riĉulo rigardis senokupe. Rikoltis tiu,
kiu ne semis, kaj en lankusenoj dormis tiu, kiu ne estis tondinta la
ŝafojn.
Per la kurba dikfingro li faris rondon direkte al la tero kaj maro.
— Al kiu apartenas la kampoj? — li demandis. — Ĉu al tiu, kiu portas
la humon kaj plantas la vinberujojn? Al kiu apartenas la fiŝoj en la
maro? Ja al tiu, kiu akiras ilin per la fiŝreto? Sed ĝi ne estas tiel
— li respondis. — Ankaŭ ni vidas la maron kaj teron, sed ne havas ni
vinberĝardenojn kaj fiŝkaptejojn. Ni ruladas aliulajn barelojn, ni
riparas fremdajn boatojn: jen nia tasko. Tiel, tiel, junuleto!
Kaj liaj okuloj, plenaj de ironio, trafis preterpase Korason,
kliniĝinte suprenirantan la montdeklivon, kaj haltis sur la monto, kie
staris Nikias en la ĉiela heleco, sin apogante al la bastono, dum la
hundo dancis ĉirkaŭ li persekutante sian voston.
II
Estis posttagmeza tempo kaj la suno proksima al subiro. La aero estis
senmova kaj plena kvazaŭ de ora polvo.
Tiam okazis antaŭ la okuloj de Nikias, Koras kaj Kleon io
eksterordinara en la ĉielo.
La vastaĵo super la maro estis nerimarkite plumbegriziĝinta. Ia peza
kupolo estis pendiĝinta super la akvaro. Kaj en tiu ĉi grizaĵo estiĝis
vertikale kaj oblikve teruraj strioj.
Nikias, Koras kaj Kleon sentis, kvazaŭ de tie, el la senlima
malproksimo, ondo de malvarmo venus balanciĝante al ili.
Ĉiam pli kaj pli da oblikva lumo aperis en la ĉielo. Ĝi moviĝis kiel
teksaĵfadenoj sur la teksilo, supren kaj malsupren, dekstren kaj
maldekstren. Tiam ekblovis kvazaŭ vento, kaj ĉio malaperis.
Antaŭ la admirantaj rigardantoj leviĝis vicoj da grandegaj domoj kun
neĝkovritaj tegmentoj apud neĝplenaj stratoj. Neĝeris malrapide, poste
la neĝado ĉesis. La plumbokolora ĉielo apenaŭ plilumiĝis pro la neĝo.
Dume jam unuj kaj aliaj en la vilaĝo estis venintaj sur la straton,
levintaj la okulojn al la ĉielo, poste ektimiĝinte vokintaj kaj
svingintaj la manojn. Pro la kriado elkuradis novaj kaj novaj grupoj.
Subite aperis granda urbo kun senlimaj strataroj, palacoj, temploj,
pontoj kaj turoj.
Ĝi leviĝis, terura kaj granda, kaŝante la ĉielon kaj maron, — la turoj
estis kiel surfalontaj al la vilaĝo!
Nikias, Koras kaj Kleon ekkuris, la unua kun bastono en la mano, la
dua kun renversita korbo sur la kapo, la tria kun hakilo sur la
ŝultro. Kleon kuregis kiel lutro sur la splitplena bordo, la hundo
saltadis bojante ĉirkaŭ Nikias. Poste ĝi subite interpiedigis la
voston kaj komencis bojĝemi.
La kurantoj miksiĝis en la popolamason sur la vilaĝa strato. Tie ĉi
sin trovis viroj, virinoj kaj infanoj.
La vizaĝo de potisto estis ŝmirita per argilo, la manoj de bakisto per
pasto kaj la forĝisto tenis ankoraŭ ruĝan feron per la prenilo. En la
pordo de la barbiro staris viro, kun duone senharigita kapo, trans
lian ŝultron rigardis la majstro, ankoraŭ instinkte klakante per la
tondilo.
La virinoj kunmetis la manplatojn, tenante suĉinfanojn sur la brakoj.
Blindaj maljunulinoj movadis la sendentajn buŝojn, kun stultaj vizaĝoj
turnitaj al la ĉielo. Infanoj kuradis tien kaj reen, kiel en foiro.
Sed ĉiam pli stranga kaj pli terura fariĝis la ĉielo. La vidaĵo
disvolviĝis kiel teksaĵo.
Videbliĝis stratego kun senmezura perspektivo. Eksvarmis homoj,
komence kiel apenaŭ distingebla fajlaĵo, ĝis fine la konturoj
klariĝis: ruliĝis veturiloj, galopis rajdantoj, rapidis zigzage
piedirantoj.
La ponton transveturis kaleŝoj kvazaŭ tutaj domoj kun brilantaj
vitromuroj. La kirasoj de l' kavalerianoj brilegis, la kasktufoj el
ĉevalharoj svingiĝis super la kapoj. Kaj la figuroj de unuopaj homoj
fariĝis pli kaj pli klaraj, — ili kvazaŭ dancis trans la vitrecan
vastaĵon.
Kio ĝi estis? Kaj kie ĝi estis?
Ĉiam pli tumulta fariĝis la sceno. Kvazaŭ blovego de vento estus
balainta la amasojn. Homogrupoj kunfandiĝis, kaleŝoj veturegis amase,
— sed tiam ĉio reklariĝis.
Subite unuopa nigra viro kuris tra la popolamaso, svingante la
maldikajn manojn, kun buŝo malfermita. Fariĝis malordo, la homoj
ekiris pli rapide.
Tiam la popolamasoj ekposteniĝis, kaj sur la konveksa ponto
proksimiĝis areto da homoj. Tio estis plejparte ĉifonvestitaj virinoj,
kun terkoloraj vilaĝoj, ekstreme malgrasaj, portantaj sur la brakoj aŭ
trenantaj tiajn samaspektajn infanojn.
Ili paŝis malrapide kaj peze. Multaj el ili postrestis kaj novaj
aliĝadis. La ponto ŝajnis fleksiĝi sub la malfortaj piedoj de tiu ĉi
malalta kaj kurbiĝinta grupo.
La lasta homo en la vilaĝo estis kurinta al la strato. Ili silentis,
retenante la spiradon, kun buŝoj malfermitaj kaj manoj tremantaj kiel
en febro. Ilin estis ekreginta nekomprenebla teruro.
Subite antaŭeniĝis, tra la popolo, plenigante la straton, aro da
kavalerianoj kun levitaj lancoj. Ili galopis en la proksimiĝantan
virinaron, subpiedigante ĝin, pikante per la lancoj kaj hakante per la
glavoj.
Tio influis tiel neatendite la insulanojn, ke la virinoj komencis
kriegi, ekkaptis per la manoj la kapojn kaj kuris en la domojn, por
reaperi post momento en la pordoj.
Tiu ĉi tumulto daŭris nur minuton, tiam ĉiuj disiris, sed sur la neĝo
nigris tie ĉi kaj tie sangmakuloj kaj kuŝis iu infano, malforte
movanta la membrojn kiel vundita cikado. Unuopa virino kuris tordante
la manojn de unu infankadavro al alia, ne trovante la sian.
Subite leviĝis malantaŭ la ponto sennombraj popolamasoj, rapide
proksimiĝante. Super iliaj kapoj baraktis en la malforta vento
standardoj, la vizaĝoj kunfandiĝis je unusola nigra makulo, la manoj
leviĝis kiel arbobranĉoj.
Denove la kavalerianoj galopis antaŭen, ilia flugilo entranĉis la
popolamason, sed post momento ĝi estis dispecigita kiel papera birdo.
Ĉevaloj sen rajdantoj kuris trans la ponton, kavalerianoj sen ĉevaloj
falis trans la balustradon kiel nigraj ŝtipoj.
Tiam ĉio intermiksiĝis en unu kapturna tumulto: tabulbariloj rompiĝis
kvazaŭ kartonaj, veturiloj renversiĝis kiel ludiloj, homoj faladis
kvazaŭ kuloj. Sed ili alvenis senĉese, senĉese sur la senlimaj
stratoj!
Tiam penetris aro da infanterianoj kun bajonetoj antaŭen, pafiloj
alvangiĝis, malgrandaj fumstrioj leviĝis supren, — la popolamaso
diskuris kiel forbalaita, dum agonie ĵetiĝantaj korpoj solaj restis
sur la neĝo.
La insulanoj levis la manojn kaj ekkriis pro terurego. Ili diskuris
kiel ŝafaro, sed baldaŭ retrovis sin kune observantaj la ĉielbordon.
Nun disvolviĝis antaŭ ili bildoj, unu pli terura ol la alia.
La tumulto havis jam nenian formon, nek limon. Ne distingiĝis plu
unuopaj partoj el homo, nek unuopa homo el la amaso. Ĉio moviĝis kiel
nigraj kaj grizaj makuloj, kiujn de tempo al tempo kaŝis nuboj de fumo
kaj neĝo.
La popolamaso ĵetiĝis kiel ĉifono de unu stratflanko al la alia, tien
kaj reen. Tio estis kvazaŭ senĉesa ondado de nigraŝaŭma maro. Kaj
super ĉio mortsilento!
Tiam leviĝis depost la domoj karbenigraj nuboj. Densa fumo penetris
sur la straton, disfluis super la tero, mortvundito movis la manojn
kaj piedojn en la nuboj de haladzo.
La observantoj kvazaŭ sufokiĝis antaŭ tiu ĉi bildo, metinte la manojn
al la kapoj kaj mallaŭte ĝemante. Kaj ili vere ĝojis, kiam super la
konstruaĵoj vidiĝis ondantaj flamoj, koloritaj kaj malvarmaj.
Sed ĉiam pli kaj pli terura iĝis la tumulto. Tio estis tutaj armeoj,
kiuj nun pafadis reciproke. Homgrupo dispeciĝis kiel inter feraj
rulegoj. Ia giganto disrompis per feraj manoj la domojn, homojn kaj
arbojn.
La neĝo nigris pro la sango, kadavroj kuŝis senorde sur la bazaro,
vunditaj ĉevaloj baraktis, la piedojn supre, — ĝis la nevidebla forto
forbalais la renversitajn veturilojn kaj kadavrojn kaj sur la bildo
disvastiĝis malhela ombro.
Sed baldaŭ ekvidiĝis malantaŭ ĝi sennombraj popolamasoj, marŝantaj
rekte kaj fiere, dum centoj da standardoj ondadis super la kapoj. La
fabela procesio larĝiĝis kaj longiĝis ĝis senfineco.
La stratoj leviĝis kiel bretoj unu super la alian, la procesio
zigzagis kiel serpento, la standardoj disvastiĝis kiel nuboj, — en la
tuta ĉielo ondis la kreskantaj vicoj de homoj, marŝantaj peze kiel
bronzaj gigantoj kaj malpeze kiel nebulaj vizioj.
Tiam ĉio komencis malaperi, vualo sterniĝis antaŭ la vastaĵo,
malrapide neĝeris, ankoraŭ, sed tiam la nuboj fariĝis palgrizaj kiel
fumo, ĝis ree ekvidiĝis la stankolora ĉielo super la maro kaj insuloj.
La suno estis malaltiĝinta.
Tra la cindrokolora nubo penetris ruĝa brilo, disvastiĝanta sur la
akvosupraĵo kiel sanga glavo. Tio estis malvarme-hela lumo, kiu vibris
nigre kaj sangokolore, miksiĝante en la akvon kaj teron, fandante en
si ĉion.
III
La homoj staris kiel ebriaj. Tiam komenciĝis murmurado, kiu
plilaŭtiĝis ĝis kriado. Poste ĝi silentis momenton, por denove fariĝi
same laŭta.
Nikias staris senmove, rigardante per larĝe malfermitaj okuloj al la
ĉielo. Li vidis tie ankoraŭ kavalerianojn galopantajn kaj standardojn
flirtantajn. Tiam li viŝis per la maniko la frunton, sed la vizio
ardis ĉirkaŭ kaj en li.
Koras frotis la okulojn, volante vekiĝi, sed li vidis la aliajn ĉirkaŭ
si same skuitaj kaj li ne komprenis, kio estis efektive okazinta. Ĉiam
ankoraŭ li vidis la senkarnajn manojn kaj la kliniĝe rapidantajn
mizerajn virinojn.
Nur Kleon ridetis ironie. Li batadis per la manoj kun elstarantaj
vejnoj al la leda antaŭtuko kaj kraĉis kvazaŭ konfirmante la malofte
diritajn vortojn.
— Se ne fleksiĝas, do rompiĝas — li murmuris al si mem. — Kiu ne
submetiĝas, tiu surleviĝas — li ripetis. — Oni batu pli forte, por ke
venu deziro kontraŭbati. Pli forte, pli forte! — li kriis al la
popolo.
Subite la vetero fariĝis ventega. La maro ŝaŭmis ruĝe kaj la suno
falis en la nordokcidento kiel pokalo da sango. Vento ŝiradis la
mizerajn tegmentojn kaj la malelegantajn ĉifonojn de la homoj. La
vizaĝoj de la virinoj estis bluaj kaj la viroj staris kolere, kun
pugnoj en la poŝoj.
— Al ĉiuj ne sufiĉas eĉ propra morto, diris Kleon — tiom pli malmulte
la vivo. La ĉielo ne apartenas al ĉiuj, — li murmuris sed ankoraŭ pli
malmulte la tero. Kaj kiel povus tiu leviĝi en la lasta tago, — li
remokis — kiu en la antaŭlastaj tagoj neniam estis leviĝinta.
Tion dirinte li surŝultrigis la hakilon kaj ekiris fajfante. Li
direktis sin al la boathaveno de l' insulestro.
La viroj postrigardis lin. Ili ekvidis la belan domon, la bonajn
fiŝakvojn kaj la nigrajn kampojn de l' insulestro. Kaj tiam ili
ekvidis la insulestron mem starantan en la pordego kaj kolere
rigardantan la virojn.
Koras tiris rapide la korbon pli profunden sur la kapo kaj rapide
ekiris.
Sed iom malproksimiĝinte, li diris al siaj malgrasa edzino kaj
malsanemaj gefiloj: "Estas maljuste, ke ni kulturu nian kampon por
fremdulo..."
Pli multe li ne pensis tiufoje.
Nikias staris ankoraŭ momenton, sed tiam li iris rapide persekuti la
diskurintajn brutojn, kun humoro ankoraŭ pli distrita. Subite ĉio
antaŭa ekŝajnis al li malproksima, persona zorgo ne plu ekzistis, nur
la grandajn standardojn li vidis ankoraŭ flirtantaj.
La venta mallumo venis baldaŭ, sed neniu en la vilaĝo volis dormi.
La viroj turnadis sin sendorme de unu flanko al la alia, tiam ili
leviĝis kaj iris al Kleon. Tiu sidis en la fiŝejo de l' insulestro en
lanterna lumo, gratetis la hundon de Nikias kaj parolis sen levo de l'
kapo:
— Tiel, tiel, amiko, plenaj de favoj ni estas ĉiuj kaj hundoj ni estas
ĉiuj. Nur ni grumblas pli malmulte kaj mordas ankoraŭ malpli multe.
Homo estas hundo interne, hundo de pli malbona speco. Tiel, tiel,
amiko, ci ne komprenas min, sed ĉu ci opinias, ke mi komprenas la
homojn?
Tiam li levis subite la kapon kaj demandis abrupte:
— Ĉu vi volas teron? Ĉu vi volas liberon? Ĉu vi malŝatas la servuton?
Kaj la viroj respondis kiel per unu buŝo: "Jes!"
Tiun nokton oni maldormis longan tempon kune, parolis flustre. Koras
eksopiris balancante la kapon, Nikias svingadis la manojn, kun vangoj
febraj, sed Koras ekscitis ĉiujn per sarkasmo. Hejmen oni iris ŝtele,
kaŝante la lanternojn sub la baskoj, kiujn la uragano ŝiradis kaj
tiradis.
Matene kolektiĝis grupoj unu post la alia en la korto de l'
insulestro.
— Kiu estas lin elektinta insulestro? — oni ekdemandis. Neniu sciis.
Lia patro estis tiu estinta, same la avo. Tiam ĉio malaperis en la
krepusko de l' tempoj. Sed kion li estis farinta, en tio troviĝis jam
nenia krepusko.
Ili postulis vidi la insulestron, kaj tiu venis, maĉante ankoraŭ panon
kaj kun miro sur la vizaĝo. "Kion ili volas?" li pridemandis
malsevere.
— Li donu kalkulraporton pri la preĝeja havaĵo — oni diris al li. — Li
fordonu la monon de l' vidvinoj kaj georfoj. Li ne ekspluatu la
kampojn de l' komunumo.
— Ni malsatas — diris Kleon malantaŭ la aliaj.
— Ni volas liberecon! — vokis Nikias antaŭ ĉiuj.
— Liberecon vi povas ricevi tiom kiom vi volas, — la insulestro diris
glatigante la barbon — sed ĉiujn rajtojn mi estas heredinta de miaj
patro kaj avo.
— Ni konas nek vian patron nek avon — oni kriis al li. — Ni volas
ricevi, kio apartenas al ĉiuj!
Sed jam la insulestro estis malaperinta, kaj en ĉiuj pordoj kaj
fenestroj ekaperis pafiltuboj.
La estro estis jam delonge preta por ĉio! La domo estis plena de
armitaj dekestroj kaj servistoj!
— Hundo! — kriis Kleon, elkurante. — Mi volas ankaŭ vin grateti!
Sed en tiu momento ektondris la pafiloj, kaj la kadavro de Kleon
ruliĝis malsupren de la ŝtuparo. Kaj sammomente iu kriis: "brulas!
brulas!" kaj ĉiuj ekvidis ĉe la rando de l' vilaĝo fumkolonon.
Ili kuris tiel rapide kiel ili povis tien kaj trovis brulanta la
kabanon de iu farmulo. Sed estis plej mirinde: ili trafis la serviston
de l' insulestro kun torĉo, ekbruligantan ankaŭ la najbaran
farmobienon kaj ili tuj mortigis lin.
Tiam la armita popolamaso rekuris al la domo de l' insulestro. Ŝtonoj
flugis nube kontraŭ la pordojn kaj fenestrojn, ĉion dispecigante. Sed
tuj retondris la pafiloj, kovrante la teron per sango.
Tiel komenciĝis la sanga tumulto, kiu pereigis la insulon.
Tio estis sanga ekstazo, kiu plenigis la spiritojn. Tio estis
kolerego, postulanta agojn. La viroj enbataliĝis kun hakiloj kaj
harpunoj, kaj la virinoj portadis ŝtonojn en la antaŭtuko kiel
suĉinfanojn. La vunditojn oni portis flanken sur ŝtupetaroj,
senvunduloj kuris tra la mortintoj al batalo.
Kaj en tiu ĉi tumulto neniu rimarkis, kiam unuopa boato remveturis al
la maro. La insulestro rifuĝis. Li aŭdis la malproksimiĝantan
batalkriadon kaj vidis rerigardante fajrokolonon leviĝantan super sia
domo.
Kiam la batalo ĉesis, neniu el ĝiaj iniciatintoj estis sendifekta.
Estis malvivaj Nikias, Koras kaj Kleon. La vilaĝo estis plena de
kadavroj kaj ruinoj. La virinoj ploris multon da tagoj kiel super unuj
tiel super la aliaj.
Kaj neniu komprenis, el kio ĉio ĉi estis ricevinta la komencon. Ĉu tio
estis sorĉo, ĉu vizio, ĉu terura sonĝo? La restintoj frotis la
okulojn, pridemandis unu la alian, sed ne trovis respondon.
Sed la suno leviĝadis kaj subiradis. La vivado, daŭris kiel antaŭe.
Kaj ankaŭ la homoj devis vivi.
Tiu estis malfacila somero. La kampoj estis dezertigitaj, la domoj
bruligitaj, mankis laboristoj. La malmola tero ne kreskigis grenon kaj
la ventema maro ne eldonis facile fiŝojn.
Kaj aŭtune strangmaniere neniu fremdulo venis al la insulo. La
insulanoj ne sciiĝis, kio estis okazinta en la cetera mondo. La
sekvintan aŭtunon la venantoj havis jam freŝajn novaĵojn kaj la
malnovaj estis forgesitaj. Kaj tiel ĉio restis por la insulanoj
nesciata.
Unu fruan printempon la estro boatveturis akompanate de kelke da viroj
ree al la insulo. En la komenco li evitis ceterulojn, sed intertempe
ĉio ŝajnis esti forgesita. Li dungis geservistojn, rekonstruis la
domon, rekomencis preni depagojn, kaj la antaŭa vivo daŭriĝis. Nur lia
kaprobarbo tremis pli multe ol antaŭe.
Kiam li estis travivinta sian tempon, lia filo fariĝis insulestro.
Tiu ĉi parto de l' arĥipelago estis kvieta kaj ankaŭ restis tia. La
loĝantaro vivis trankvilan, malriĉan kaj laboreman vivon. Estis
kreskinta nova generacio, malĝojeta kaj flegmatika. Ĝi estis diskreta,
kvazaŭ rememoriganta ion.
Sed dum la maturiĝo de l' unuaj vinberoj la insulanoj festis ankaŭ nun
ĉiujare rikoltfeston.
Tage la gejunuloj vizitis domon post domo, portante vinberarojn kaj
kantante antikvajn kantojn. Vespere la viroj sidis longan tempon antaŭ
la pordegoj, parolante pri la tempoj pasintaj, dum el la olivbosko
aŭdiĝis mallaŭta muziko kaj danco.
La parolado de la viroj interrompiĝis kelkfoje per longaj silentoj.
Ili levis la vizaĝojn al la malkare lumetanta ĉielo. Ia rememoro
turmentis iliajn pensojn, sed ju pli ili disvolvis ĝin, des pli nebula
kaj nekredebla ĝi fariĝis.
Kaj ili demandis sin mem:
— Ĉu iam estis okazinta io simila? Ĉu la vivo ne estis ĉiam tia kiel
nun? Ĉu tio ne estas sonĝo kaj vizio, terura legendo, kiun niaj patroj
rakontis, kiam ni estis ankoraŭ malgrandaj infanoj kaj ludis sur la
helkolora marborda sablo?
El la estona: HENRIKO SEPPIK
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
NOTO PRI LA AŬTORO. Friedebert Tuglas (naskiĝis en la jaro 1886) estas
konsiderata la plej granda estona moderna verkisto. En nia
literaturhistorio ne troviĝas egalulo al li. Lia plej bona kaj plej
sukcesinta libro el arta vidpunkto estas novelkolekto "Saatus" 1917
("La sorto"). La jena novelo estas tradukita el la kolekto "Raskuse
vaim ", eldonita en la jaro 1920 de la eldonejo "Jun-Estonujo".
Tuglas estas novromantikulo kaj simbolisto. — Tre karakteriza trajto
de li estas stilkulto, — kio devus esti ekstreme grava ankaŭ por la
Esperantaj verkistoj. "En formo elmontriĝas la konsekvenca, logika
progreso de l' arto... La materio estas nur fera skeleto... Nur la
artformo faras la ŝtalfadenojn de l' abstraktaj ideoj elastaj lianoj",
li mem skribas.
Lastatempe Tuglas elmontris grandan intereson ankaŭ por Esperanto. En
sia "Literatura taglibro" li skribis sur unu paĝo pri ĝi. Li kredas je
la estonteco de Esperanto.
La tradukinto
Peeter
Feb 6, 2008, 1:12:30 PM2/6/08
to Estonio
En fino de la estonlingva intervjuo de M.Linnamägi aperigita ĉi tie
28.01.2008 mi trovis interesan kaj ĝojigan informon pri tio ke la
libro "La strato de Zamenhof" de Roman Dobrzynski estas tradukita en
la estonan (fare de Mall Pärn) kaj aperas 2008.
Gratulon!
Roman Dobrzyński*. Zamenhofi tänav**
* Rikkalikult fotosid.
Poola kirjaniku ja teleajakirjaniku Roman Dobrzyński usutlus esperanto
keele
looja L. L. Zamenhofi lapselapse L. C. Zaleski-Zamenhofiga on
huvitav,
ajaloolise väärtusega kirjapanek, mis tutvustab kahe suure isiksuse,
Doktoro
Esperanto ja tema Prantsusmaale elama asunud ehitusinsenerist
pojapoja
kaasaega, elu ja saatust. See on sisukas kolmekõne võrdsete
partnerite
vahel, mille ulatuslik teemade ring hõlmab muu hulgas rahvaste ja
riikide
ajalugu, keeleteadust ja tehissaarte ehitamist.
PK Lehekülgi: 256 ISBN: 978-9985-65-642-6 Mõõtmed: 145 x 210
Ilmumisaasta:
2008 Tõlkija: Mall Pärn Teema: Tõlke ilukirjandus Üksikväljaanded
Hind:
173.00
28.01.2008 mi trovis interesan kaj ĝojigan informon pri tio ke la
libro "La strato de Zamenhof" de Roman Dobrzynski estas tradukita en
la estonan (fare de Mall Pärn) kaj aperas 2008.
Gratulon!
Roman Dobrzyński*. Zamenhofi tänav**
* Rikkalikult fotosid.
Poola kirjaniku ja teleajakirjaniku Roman Dobrzyński usutlus esperanto
keele
looja L. L. Zamenhofi lapselapse L. C. Zaleski-Zamenhofiga on
huvitav,
ajaloolise väärtusega kirjapanek, mis tutvustab kahe suure isiksuse,
Doktoro
Esperanto ja tema Prantsusmaale elama asunud ehitusinsenerist
pojapoja
kaasaega, elu ja saatust. See on sisukas kolmekõne võrdsete
partnerite
vahel, mille ulatuslik teemade ring hõlmab muu hulgas rahvaste ja
riikide
ajalugu, keeleteadust ja tehissaarte ehitamist.
PK Lehekülgi: 256 ISBN: 978-9985-65-642-6 Mõõtmed: 145 x 210
Ilmumisaasta:
2008 Tõlkija: Mall Pärn Teema: Tõlke ilukirjandus Üksikväljaanded
Hind:
173.00
Peeter Aitai
Feb 9, 2008, 9:34:23 AM2/9/08
to Estonio
PRI LITERATURO KAJ LIBROJ
Hodiauŭ mi kelkvorte esprimas miajn rimarkojn pri tiu temo.
Dum soveta regado en Estonio, libroj estis malmultekostaj sed aĉeti eblis pleje nur sovetajn kaj iom de aliaj socialismaj landoj. Dum du jardekoj mi sukcesis akiri al mi 300 esperantajn librojn kaj la granda riĉaĵo de internacia esperantlingva literaturo restis grandparte neatingebla. El tiu epoko notindas grandaj eldonkvantoj de estonaj libroj po dek mil aŭ eĉ pli da ekzempleroj ("Okupacio" de E.Krusten 12000 ekz.) kiuj ĉiuj estis venditaj dum nur malmultaj jaroj. Reliberiĝo de Orienta Eŭropo kaj transiro al internacie konverteblaj monoj faris alilandajn librojn aĉeteblaj sed tiam tromultekostaj. Nun oni klarigas abruptan malkreskon de E-libraj vendokvantoj per kolapso de E-movado.
Sed ni ne tro rapidu kun la konkludoj. Por komparo mi rakontu iom pri miaj spertoj pri revendado de libroj.
Sed ni ne tro rapidu kun la konkludoj. Por komparo mi rakontu iom pri miaj spertoj pri revendado de libroj.
Mi havis en Pärnu vendejon KomKa (Riia str.3) kaj kiam post dujara laborego mia stato boniĝis mi luprenis en sama domo ejojn por librovendejo. Sur 50 m2 mi havis ĉ. 10 000 librojn (plejparto uzitaj; 70 % aĉetitaj de mi kaj 30 % por vendado komisiite).
La sperto estis neĝojiga. Krom malmultaj (unuopaj) junuloj la vendejon vizitis pleje maljunaj personoj. Evidentiĝis ke junularo (granda parto de ĝi) ne emas legi librojn (ili ŝatas komputil-ludojn, interreton k.t.p.). Parolante kun maljunuloj evidentiĝis ke ankaŭ emerituloj plu ne havas tempon por legado (granda parto de emeritaj oldulinoj rigarada tutan tagon en TV diversajn sapaĵojn). Do malgraŭ tio ke estonoj estas konsiderataj tre libroamikaj kaj ke mi havis por oferto tre malmultekostajn librojn, mi havis dum du jaroj (tiom mi havis la librovendejon) de ĝi nur malprofiton. Malfermante la librovendejon mi ne esperis pri profito (tio estas pli vivstilo ol komerco) sed evidente gajnis monon nur por la ejo kaj vendistan salajron devis pagi el la propra poŝo (ricevitan per la alia vendejo).
Nun en Britio mi ofte vizitas vendejojn de uzitaj libroj kaj parolas kun posedantoj/vendistoj. Evidentiĝis ke dum la lastaj 5 jaroj la kvanto de tiaj vendejoj malkreskis 30 %.
Tio montras klare ĝeneralan ŝanĝiĝon kaj ni ne panikumu pro falo de vendonpmbroj en E-libroservoj.
Cetere ankoraŭ kelkvorte pri miaj libroj. Likvidinte la vendejon restis al mi 6000 nevenditaj libroj kiujn mi aldonis al jamaj 4000 en mia hejmo. En tia kvanto de provizore amasigitaj libroj estis jam malfacile retrovi bezonatan libron kaj kelkfoje estis pli facile iri en bibliotekon...
Estante en Britio okazis ke la domo kie estis mia havaĵo ekbrulis kaj estingante tion fajroestingistoj malsekigis ĉion kion mi havis. Mil libroj finis sian vojon en rubujo. bedaŭrinde pereis ankaŭ pluraj raraj malnovaj E-libroj. Pro sia "bona" papero kungluiĝis kelkdek jarkolektoj de "Heroldo de Esperanto" kaj por savi "Esperanto en Perspektivo"-n (sur simila papero) mi devis ĝin sekigi tutan semajnon ĉiutage foliumante plurfoje...
Se mi reiros en Estonion kaj loĝos en mia domo (portante tion ankau 1000 librojn kiujn mi estas aĉetinta en Anglujo dum tri jaroj) do espereble sufiĉos por mia vivo...
Kaj esperantistoj estas ĉiam bonvenaj gastoj-legantoj.
Peeter Aitai
Peeter Aitai
Feb 16, 2008, 9:17:55 AM2/16/08
to Estonio
La hejmpaĝo de
Tie vi trovas ankaŭ literaturaĵojn.
Miskolc urba "Király Lajos" Esperanto Amika Rondo
"Nordhungaria Informilo" en PDF
Tie vi trovas ankaŭ literaturaĵojn.
Peeter
Peeter
Feb 16, 2008, 9:46:54 AM2/16/08
to Estonio
Sur la hejmpaĝo de CLAUDE PIRON
http://claudepiron.free.fr/
vi trovas multajn literaturaĵojn.
(C.Piron mortis antaŭ monato kaj pri tio legeblas en
http://www.liberafolio.org/2008/forpasis-claude-piron )
P.A.
Peeter Aitai
Feb 20, 2008, 7:43:07 AM2/20/08
to Estonio
PER-ESPERANTAJ INFANLIBROJ
En Libera Folio mi trovis jenan informon:
EU financos peresperantan tradukprojekton de infanlibroj
by Redakcio — Laste modifita: 2008-02-16 14:20
La Eŭropa Komisiono aprobis tradukprojekton de infanlibroj, en kiu Esperanto rolas kiel pontolingvo. EU financos per 64 000 eŭroj la projekton, en kiu infanlibroj pere de Esperanto estos tradukitaj inter la bengala, itala, slovena kaj kroata lingvoj, kaj poste distribuitaj en elementaj lernejoj.
La eldonprojekto, kiun ellaboris por Kroata Esperanto-Ligo Zlatko Tišljar, kaj en kiu partoprenos kiel partneroj Edistudio el Pisa (Italio), Inter-kulturo el Maribor (Slovenio) kaj la barata eldonasocio Samatat Prakashan - Samatat Sanstha (Kalkato) estis aprobita de kultura agentejo de Eŭropa Komisiono (EACEA – Culture).
EU financos la projekton per 64.000 eŭroj. La projekto antaŭvidas ke ĉiuj partneroj (itala, slovena, kroata kaj barata) tradukos el siaj lingvoj unu infanlibron de sia literaturo al Esperanto. Poste la barata partnero plutradukos la tri eŭropajn librojn el Esperanto en la bengalan, kaj la tri eŭropaj partneroj tradukos la baratan libron ĉiu al sia nacia lingvo.
Post kiam ĉiuj eldonos la librojn, oni distribuos ilin en elementaj lernejoj de siaj urboj kaj organizos legokonkurson inter la infanoj. La plej bonaj verkoj de la infanoj pri libro legita kaj apartenanta al alikontinenta kulturo estos premiitaj. Pri la tuto la eldonistoj daŭre informados la gazetaron, radion kaj televidon.
La barata partnero kunlaboras kun la prezidanto de UEA, Probal Dasgupta. La projekto estos efektivigata inter majo 2008 kaj majo 2010. Tiu estas la unua tiaspeca interkultura projekto uzanta Esperanton, kiun finance subtenas Eŭropa Komisiono.
Raportis Zlatko Tišljar
http://www.liberafolio.org/2008/eubaratalibro
Tiu estas tre bona ideo sed bedaŭrinde malmulte uzata.
Iam mi provis mem funkciigi projekton de dulingvaj infanlibroj (en kiuj teksto estas malmulta) en esperanto kaj eble eĉ ĝis 100 naciaj lingvoj de Eŭropo. Mian ideon subtenis Kulturministerio de Estonio kaj mi penis ricevi financan helpon de Eŭropa Konsilio. Tiufoje la afero ne sukcesis kaj ĉar mi mem ne estis poste kapabla antaŭenigi la projekton, la ideo restis atendi pli bonan tempon estonte.
Sube vi vidas anglalingvan leteron de la kulturministerio lige kun la peto al Eŭropa Konsilio.
Peeter Aitai
Peeter
Mar 3, 2008, 11:57:37 AM3/3/08
to Estonio
Lydia Koidula
PLEJ KARA DONACO
Tempo-rad' turniĝas
susurante,
tago tagon sekvas
tumultante.
Je ĉiu turniĝo
de l' rado tuj
mi aŭdas la vorton ;
La patruj'.
Donacoj de Dio
estas multegaj;
el ili emanas
ĝojoj bonegaj;
plej bona donaco
estas por mi
mia kara hejmo,
dank' al Di'.
(traduko de Francisco Valdomiro Lorenz)
Peeter Aitai
Mar 8, 2008, 8:49:48 AM3/8/08
to Estonio
Okaze de printempo kaj internacia Virina Tago mi publikigas ĉi tie unu versaĵon en kiu junulino esprimas siajn aŭtunajn sentojn. Estu sentoj ĉiam printempaj!
La versaĵo aperinta en kolekto de plej bonaj verkoj de poezia konkurso de poeta asocio.
DIANA AITAI
* * *
katusel külm sabistab vihm
kauguses märatseb tuul
taevale laskunud tumehall pilv
lehed on langemas puult
rõskusest küllastund õhtune õhk
hingeski järgi ei muud
madalast madalam sfääride rõhk
säitab kalender oktoobrikuud
öö hakul silmade väsinud vees
kangastub lootuse tiib
põhjast üks musta rüütatud mees
tuleb ja kaasa ta viib
----------------------------------------------------------------
* * *
sur tegmento malvarma susuras pluv'
malproksimece frenezas vent'
ĉielsubeniĝis malhela nub'
folioj falantas de arb'
aero vespera - plenhumidec'
anime ja restis nur sam'
subsuba estas sfer-prem-kondiĉ'
oktobron nomas kalendar'
noktokomence en okula lac'
akve bildiĝas esper'
sed nigrevestita profundul'
forportas ĝin per kaper'
(traduko de P.Aitai)
-------------------------------------
(Bedaŭrinde mia traduko estas pala kompare kun la originalo, do oni konsideru ĝin nur kiel rerakonto de la enhavo al tiuj kiuj ne scipovas la estonan. P.A.)
Peeter Aitai
Oct 19, 2008, 7:53:03 AM10/19/08
to Estonio
e-libroj
___________________________
En "Libera Folio" sub la temo pri e-libroj aperis komente kelkaj utilaj retadresoj:
Afiŝita de Bjørn A. Bojesen je 2008-09-15 10:23
Por maldiligentuloj:
La E-Librejo de Zhang Xueson nun ankaŭ troviĝas je
http://is.gd/2Ear
La fabelara sekcio je
http://is.gd/2Eb6
La E-Librejo de Zhang Xueson nun ankaŭ troviĝas je
http://is.gd/2Ear
La fabelara sekcio je
http://is.gd/2Eb6
450 e-libroj elŝuteblas!
Afiŝita de Zhang Xuesong je 2008-09-25 14:52
Nun la tutaj e-libroj(?) eldonita de INKO jam elŝuteblas en mia ipernity-spaco ( http://deodaro.ipernity.com ),jen la ligoj:
http://www.ipernity.com/doc/deodaro/album/81041
http://www.ipernity.com/doc/deodaro/album/84486
Krome estas ankaŭ aliaj e-libro en formatoj PDF kaj CHM:
http://www.ipernity.com/doc/deodaro/album/85640
http://www.ipernity.com/doc/deodaro/album/86016
Ĝis hodiaŭ estas ĉirkaŭ pli ol 450 liborj elŝuteblas, sed por elŝuti la librojn oni devas registri ĉe la retejo
http://www.ipernity.com/doc/deodaro/album/81041
http://www.ipernity.com/doc/deodaro/album/84486
Krome estas ankaŭ aliaj e-libro en formatoj PDF kaj CHM:
http://www.ipernity.com/doc/deodaro/album/85640
http://www.ipernity.com/doc/deodaro/album/86016
Ĝis hodiaŭ estas ĉirkaŭ pli ol 450 liborj elŝuteblas, sed por elŝuti la librojn oni devas registri ĉe la retejo
P.A.
Peeter
Oct 20, 2008, 12:18:31 PM10/20/08
to Estonio
Ne plu ekzistas EVA kaj multaj literaturistoj au verkistoj ne bone
scias kion kaj kiel sercxi en la reto. Jen kelkaj adresoj:
http://www.akademio-de-esperanto.org/ Akademio de Esperanto
http://www.everk.it/ Akademio Literatura de Esperanto
http://esperanto.net/literaturo/index.html Bona kolekto de informoj
kaj tekstoj pri la esperantlingva literaturo
http://radioarkivo.org/ Por aŭdi, kaj ne nur legi, esperanton -
sonregistroj
http://www.bertilow.com/pmeg/index.html Detalaj informoj pri la
esperanta gramatiko
http://members.aon.at/aldone/konvertilo.html Por konverti tekstojn de
la x-konvencio al Unikodo
http://mihxil.komputilo.org/bibliografio/8/verloren.html Granda
bibliografio pri la nacilingvaj tradukoj de la esperanta literaturo
http://www.vanoostendorp.nl/interlinguistiek/kalocsay.kaj.waringhien/
La projekto pri reta kritika eldono de la leteroj inter Kalocsay kaj
Waringhien
http://www.onb.ac.at/sammlungen/plansprachen.htm La kolekto pri
planlingvoj de la Internacia Esperanto-Muzeo en Vieno.
scias kion kaj kiel sercxi en la reto. Jen kelkaj adresoj:
http://www.akademio-de-esperanto.org/ Akademio de Esperanto
http://www.everk.it/ Akademio Literatura de Esperanto
http://esperanto.net/literaturo/index.html Bona kolekto de informoj
kaj tekstoj pri la esperantlingva literaturo
http://radioarkivo.org/ Por aŭdi, kaj ne nur legi, esperanton -
sonregistroj
http://www.bertilow.com/pmeg/index.html Detalaj informoj pri la
esperanta gramatiko
http://members.aon.at/aldone/konvertilo.html Por konverti tekstojn de
la x-konvencio al Unikodo
http://mihxil.komputilo.org/bibliografio/8/verloren.html Granda
bibliografio pri la nacilingvaj tradukoj de la esperanta literaturo
http://www.vanoostendorp.nl/interlinguistiek/kalocsay.kaj.waringhien/
La projekto pri reta kritika eldono de la leteroj inter Kalocsay kaj
Waringhien
http://www.onb.ac.at/sammlungen/plansprachen.htm La kolekto pri
planlingvoj de la Internacia Esperanto-Muzeo en Vieno.
Peeter Aitai
Oct 25, 2008, 7:06:07 AM10/25/08
to Estonio
Literaruro, verkistoj kaj problemoj
---------------------------------------------------------------
Dum la EVA / ALE -kunveno dum UK en Rotterdamo okazis neklaraj aferoj:
1. Oni malfondis EVA-n (Esperantista Verkista Asocio) kaj per tio mankas al verkemuloj eblo aliĝi al fakgrupo kia estis EVA.
2. Oni fondis ALE kio estas bona afero!!!
Tamen neklaras kial oni ne fondis la akademion sen malfondo de EVA???
Mi konjektas ke:
1) malfondo de EVA restigis ebla al ĉiuj EVA-membroj fariĝi akademianoj de ALE (almenaŭ tiuj 33 kiuj estis pagintaj EVA-kotizon por la lasta jaro sed eble ankaŭ iuj aliaj eks-EVA-anoj. Limigiteco de ALE-membroj al 45 personoj (kiuj estas membroj dumvivaj) signifas porĉiaman konserviĝon de nuna aglinio kaj eble ankaŭ garantias (dumvivan)posicion en la organizo al iuj personoj...
2) Enigo de EVA-membroj al ALE donis eblon akademiigi tiujn EVA-membrojn kies kvalito neniom konkordas kun ĝeneralaj postuloj pri kvalitoj de akademianoj de la similaj akademioj.
3) mian sugeston pri bezono de organizo ankaŭ por simplaj verkemuloj oni konsideris neserioze kaj eĉ aludis ke eblas ja krei koncernan fakon/sekcion ĉe la ĵurnalista asocio!?! (bone ke ne ĉe la vegetarana aŭ feminista...). Mi ne kredas ke oni deziris detrui organizaĵon (EVA) por ke ĉe UEA plu ne ekzistu membro-asocio tiufaka. Ne tre kredeblas ankaŭ ambicioj de iuj personoj tiumaniere komenci konkuri kun AdE. Pli verŝajna estas ke sen akademiigo de eks-EVA-anoj versajne nur unuopaj personoj povus membriĝi al ALE kaj ĝi havus nesufiĉan aŭtoriteton por io ajn...
4) oni multe parolis ne nur pri "literaturo" sed pri "filologio". Strange ke oni ne vidis eblon fondi por tio Literaturan Sekcion/Fakon ĉe Akademio de Esperanto.
Dum UK-tempa kunveno estis tie ankaŭ EVA-membroj el kiuj unu deklaris ke li komprenas nenion kaj alia eĉ rifuzis fariĝi akademiano.
Cetere la lasta poste diris al mi ke Silfer kaj Nervi estas similaj...
Dum la kunveno mi diris ke malfondo de EVA restigas al estontaj verketemaj personoj dezirantaj aparteni al samideana grupo nuran eblon aliĝi al PEN-klubo...
Komparu la subajn frontpaĝojn de tiuj ĉi subaj hejmpaĝoj:
Akademio Literatura de Esperanto
Esperanta PEN-Centro
SIMILAJ !?!
Mi persone neniam estis membro de EVA, sed eble iam aliĝos al io tia se iu tia organizaĵo kreiĝos.
Mi nenion scias pri PEN-centro esperanta sed ĝiaj presidantoj estis Istvan Nemere (internacie tre konata verkisto kies librojn ankaŭ mi iam legis kun ŝato) kaj William Auld (nomo kiu estas konata al ĉiuj esperantistoj), personoj fidindaj.
Kiu klarigos al mi la aferon?
Peeter Aitai
Peeter
Nov 21, 2008, 11:31:43 AM11/21/08
to Estonio
Peeter Aitai
Nov 21, 2008, 12:15:34 PM11/21/08
to Estonio
Komence mi rememorigu 2 gravajn retadresojn al esperanta literaturo:
Hodiaŭ mi deziras konatigi al vi tre interesan retpaĝon de mia malnova amiko Jan Stanislaw Skorupski:
klaku sur la svisan flagon (?) kaj vi trafos al:
Antaŭen elekteblas aŭ "Portalo de plezuro" per kio vin atendas arkiva listo en tri lingvoj aŭ "Sonetado" (klakante sur la foton). Al Sonetado eblas iri ankaŭ elektante ĝin en la arkivo.
"Sonetado"
estas unikeca libro kie sur maldekstra paĝo vi povas legi soneton kaj en multaj okazoj trovante sur dekstra paĝo laŭtparolilan desegnon vi povas alklakinte aŭskulti/aŭdi...!
En la listo arkiva vi trovas multon interesan, ekzemple klakante sur KAPITANA BALO vin atendas kantolisto
kun la kantoj Kapitana Balo, Adiaŭo k.a.
Ĉefe mi aprezus tamen "Sonetadon"
(majstroveko literatura kaj interreta)!
Peeter Aitai
Peeter
Dec 26, 2008, 6:53:40 AM12/26/08
to Estonio
La 21-an de novembro mi skribis:
Bedaurinde la rapide donita gxojiga informo evidentigxis ne plene
gxojiga!...
Sur tiu retadreso vi povas vidi nur komercan reklamon de "Beltra
Almanako" (ecx tio ja estas bona afero), sed ne klara restas por mi
kial UEA aperigas verkojn de sia konkurso nur en tiu nemalmultekosta
almanako kaj ne enretigas cxion krome por libera legado en interreto.
Pri literaturo diskuteblas en Google-grupo ELIRO
http://groups.google.com/group/eliro
Kaj La Karavelo
http://groups.google.com/group/lakaravelo
Cxiujn numerojn de La Karavelo eblas por legado senpage ricevi lau la
adresoj:
http://www.esperantopt.com au
http://www.gazetejo.org/eo/lakaravelo
Peeter Aitai
Peeter
Dec 30, 2008, 12:03:35 PM12/30/08
to Estonio
Por plifaciligi al literaturamikoj trovadon de Hilda Dresen en nia
grupo estu ligoj ankau cxi tie.
Hilda Dresen
http://groups.google.com/group/estonio/browse_thread/thread/7940cb2689526cab#
Hilda Dresen 2
http://groups.google.com/group/estonio/browse_thread/thread/92dee142c07190cc#
.
Peeter
Dec 30, 2008, 12:13:37 PM12/30/08
to Estonio
On Dec 30, 5:03 pm, Peeter <Peeter.Ai...@googlemail.com> wrote:
> Por plifaciligi al literaturamikoj trovadon de Hilda Dresen en nia
> grupo estu ligoj ankau cxi tie.
>
> Hilda Dresen 2http://groups.google.com/group/estonio/browse_thread/thread/92dee142c...
> .
PARDONPETO!
Trafis pagxoj Aliaj Temoj kaj Aliaj Temoj 2.
Nun Gxustaj
Hilda Dresen
http://groups.google.com/group/estonio/browse_thread/thread/1649dd3f65647582#
Hilda Dresen 2
http://groups.google.com/group/estonio/browse_thread/thread/e7f7dae9ef548469#
.
Peeter
Jan 1, 2009, 9:51:20 AM1/1/09
to Estonio
Pri bibliotekoj mi skribis en antaua parto de la temo (ligo al
"Literaturo" estas supre cxi tie en "Literaturo 2") kaj ligojn vi
trovas ankau en pli fresxaj mesagxoj.
Eble por esploremuloj pri literaturo unu aldona retadreso kie vi
trovas utilajn ligojn:
http://www.math.chalmers.se/~martinw/esperanto/bibl/
.
Peeter Aitai
Feb 20, 2009, 5:52:49 PM2/20/09
to Estonio
2 retadresoj por legado tie
(ligoj al la artikoloj estas en supro de la pagxoj).
P.A.
Peeter Aitai
Feb 21, 2009, 12:17:23 PM2/21/09
to Estonio
iom da mara literaturo
Peeter Aitai
Mar 13, 2009, 1:39:18 PM3/13/09
to Estonio
Lilli Promet
====================
Multaj el ni ŝatas ŝiajn verkojn en la libro "Kuŝanta tigro"
(vidu foton sube)
estu ŝiaj verkoj nun ankaŭ ĉi tie.
Traduko de Alma Lekko.
"OLIVIER":
Peeter Aitai
Mar 16, 2009, 1:32:13 PM3/16/09
to Estonio
Lilli Promet
16 februaro 1922 - 16 februaro 2007
(mortis dum sia 85-a naskiĝdatreveno).
Ŝi estas konata estona verkistino de la sekvaj ĉefverkoj (libroj) kaj ankaŭ film-scenarioj.
Libroj:
"Lamav tiiger" 1964 ("Kuŝanta tigro")
"Kes levitab anekdoote?" 1967 ("Kiu disvastigas anekdotojn?")
"Taputilgake" 1968 ("Murdoguteto")
"Tüdrukud taevast" 1979 ("Knabinoj el ĉielo")
"Primavera" 1987 ("Primavera")
"Isabel: romaan" 1992 ("Isabel: romano")
"Aheldatud muusa" 1997 (Katenigita muzo")
Nun daŭrige la dua rakonto el "Kuŝanta tigro"
"AGLO":
Tuomo Grundström
Mar 16, 2009, 3:01:05 PM3/16/09
to est...@googlegroups.com
Lilli Promet, la observanta akraokule (sed bonvoleme!) kiel tigro... Kiam mi antauxlonge legis la novelaron, mi ridis tutan tagon pri Jussi - konas la ulon...
Salutojn, Tomas'
Salutojn, Tomas'
2009/3/16 Peeter Aitai <peeter...@googlemail.com>
Peeter Aitai
Mar 19, 2009, 12:45:44 PM3/19/09
to Estonio
Lilli Promet
FORVETURO DE PATRINO
Peeter Aitai
Mar 19, 2009, 2:20:50 PM3/19/09
to Estonio
Lilli Promet
"Kuŝanta tigro" estas eldonita 1971 kaj la eldonkvanto estis 8000 ekz.
(Kiam mi aliĝis al E-movado 6 jarojn pli poste, la libro plu ne aĉeteblis en Estonio (tiom multaj estis esperantistoj ke multmilekzempleraj libroj elĉerpiĝis rapide) kaj mi ricevis por mi ekzempleron nur post multaj jaroj...).
Nun la libro aĉeteblas en Estonio en sistemo de uzitaj libroj:
La verko estas ankaŭ en la listo de openlibrary.org kaj espereble legeblos ankau tie
L.Promet
KARLA
Peeter Aitai
Mar 20, 2009, 12:41:41 PM3/20/09