shrotraskandhI

[Raghu]

shrotraH skandhe yasya saH = shrotraskandhaH (shishuH)

shrotraskandhaH asya asti iti = shrotraskandhin (pitaa)

shishuH svakarNam pituH skandhe sthaapayan nidraati iti |

pItapUrNodaram putram nidraamudritabaalakam |

bhuje vahan pitaa prItyaa shrotraskandhI sa tushyati ||

bhavadeeyaH,

Raghu

[विश्वासो वासुकिजः (Vishvas Vasuki)]

bahu ramaNIyam

--
--
Vishvas /विश्वासः

[Ajit Krishnan]

samyak asti.

> pItapUrNodaram

asya vishleShaNam kim? visheShatayA "piitaH" iti katham samarthyate?

sasneham,

ajit






2014-06-26 13:19 GMT-07:00 विश्वासो वासुकिजः (Vishvas Vasuki)
<vishvas...@gmail.com>:

[Raghu Rao]

PItaH cha asau pUrNodaraH cha
pUrNam udaram yasya saH

raghuvamshe 'pItapratibadfhavatsam' iti asti khalu tathaa |

Raghu

Sent from my iPhone

[Ajit Krishnan]

> raghuvamshe 'pItapratibadfhavatsam' iti asti khalu tathaa |

satyam. saH prayogaH anukaraNArhaH vA iti prashnaH.

sasneham,

ajit

[Raghu Rao]

kaa haaniH tasmin prayoge?

Sent from my iPhone

[Raghu Rao]

pItena pUrnodaram yasya saH ityapi |

Sent from my iPhone

[Naresh Cuntoor]

satyam. saH prayogaH anukaraNArhaH vA iti prashnaH.

आम् । भुक्ता ब्राह्मणाः इत्यादिभिः लोकोदाहरणैः मल्लिनाथप्रभृतयः साधुत्वं बोधयन्ति ।

(अस्माकं तु कर्तरि क्तः एव विरलप्रयोगः । किमिह वक्तव्यम् ? :)

परन्तु । अयं शिशुः तदा --

विपण्या यत्पयोऽवाप्तं दत्वा क्लिश्नाति मे भवान् ।
वमनेनाकरोत् संज्ञां श्रोत्रस्कन्धिनि सत्वरम् ॥

(रघुणा मनोहरं चित्रं कल्पितम् । मया तु तदापस्तमत्र । क्षम्यताम् ! )

[विश्वासो वासुकिजः (Vishvas Vasuki)]

2014-06-26 13:41 GMT-07:00 Ajit Krishnan <ajit.k...@gmail.com>:

satyam. saH prayogaH anukaraNArhaH vA iti prashnaH.

​कुत अननुकरणार्ह इति चिन्त्यते?​

[Ajit Krishnan]

> कुत अननुकरणार्ह इति चिन्त्यते?

yato hi sUtreNa na samarthyate khalu? tasmAt tu anukaranashankA avashiShyate.

sasneham,

ajit

2014-06-26 15:21 GMT-07:00 विश्वासो वासुकिजः (Vishvas Vasuki)
<vishvas...@gmail.com>:
>

[Ajit Krishnan]

:-) sAdhu.

[विश्वासो वासुकिजः (Vishvas Vasuki)]

​

2014-06-26 15:30 GMT-07:00 Ajit Krishnan <ajit.k...@gmail.com>:

yato hi sUtreNa na samarthyate khalu? tasmAt tu anukaranashankA avashiShyate.

समासस्तु ​समर्थित एव - विशेषणं विशेष्येन बहुलम्॥​

​क्तस्य कर्तरि प्रयोगे चाऽपि - ​वाक्यपदीयप्रमाणेन सकर्मकाणामपि धातूनां कर्माविवक्षायाम् अकर्मकत्वे सिद्धे  "गत्यर्थाकर्मकश्लिषशीङ्स्थाऽऽसवसजनरुहजीर्यतिभ्यश्च । " इत्यस्त्य् एव।

तेन लक्षणविरोधो न स्यादिति भाति।

​

[Avinash L Varna]

> ​क्तस्य कर्तरि प्रयोगे चाऽपि - ​वाक्यपदीयप्रमाणेन सकर्मकाणामपि धातूनां कर्माविवक्षायाम् अकर्मकत्वे सिद्धे  "गत्यर्थाकर्मकश्लिषशीङ्स्थाऽऽसवसजनरुहजीर्यतिभ्यश्च । " इत्यस्त्य् एव।व्

न खल्वीदृशं समाधानं टीकासु दृश्यते । "अर्शादित्वादच्" इत्येव दृष्टपूर्वं मया । "अकारोऽयं मत्वर्थीयः" इति काशिका (http://sanskritdocuments.org/learning_tools/sarvanisutrani/3.4.76.htm) महाभाष्यञ्च ।
तत्रापि विशेषः सूच्यते । यथाह कैयटः - "गम्यमानस्याप्रयेग एव लोपोऽभिमतः । विभक्ता भ्रातर इत्यत्र धनस्य यद्विभक्तं तद्भ्रातृषूपचर्यते । पीतोदका गाव इत्यत्राप्युदकस्य पीतत्वं गोष्वारोप्यते ।" (शाकुन्तले ४.९ श्लोकस्य व्याख्यायाम् काळे-पुस्तके)

प्रयोगे तु नास्ति मे विप्रतिपत्तिः ।

> shrotraH skandhe yasya saH = shrotraskandhaH (shishuH)

अयं समासश्चिन्त्य इति भासते । (शिशोः) श्रोत्रं (पितुः) स्कन्धे । कथमत्र पदयोरेकान्वयः ?

पुनश्च यदि स्यात्, तथापि स्कन्धश्रोत्रः एवोचित इति भासते । सूत्रं - सप्तमीविशेषणे बहुव्रीहौ http://sanskritdocuments.org/learning_tools/sarvanisutrani/2.2.35.htm । यद्यपि आहिताग्न्यादिगणे निपातनं शक्यम् अनन्यगतिकतयैव आश्रयणीयः स पन्था भवतीति मेऽभिप्रायः ।

[Naresh Cuntoor]

विश्वास - इदमेव विवरणं 'स वर्णिलिङ्गी विदितः समाययौ' प्रसङ्गे उक्तमासीत् । भवान् तस्मिन् दिने नासीत् किम् ?

शिशोः श्रोत्रं पितुः स्कन्धः इत्यादयः क्लेशः अत्र वर्तन्ते एव । परन्तु 'चक्रं पाणौ यस्य चक्रपाणिः' इति भवति चेत् श्रोत्रं स्कन्धे यस्य श्रोत्रस्कन्धः किमर्थं न ?

[विश्वासो वासुकिजः (Vishvas Vasuki)]

2014-06-26 23:28 GMT-07:00 Naresh Cuntoor <nare...@gmail.com>:

विश्वास - इदमेव विवरणं 'स वर्णिलिङ्गी विदितः समाययौ' प्रसङ्गे उक्तमासीत् । भवान् तस्मिन् दिने नासीत् किम् ?

​​

​

आम् - स्मृतमेव - इतोऽप्यधो वच्मि।

​

2014-06-27 2:10 GMT-04:00 Avinash L Varna <avinas...@gmail.com>:

> ​क्तस्य कर्तरि प्रयोगे चाऽपि - ​वाक्यपदीयप्रमाणेन सकर्मकाणामपि धातूनां कर्माविवक्षायाम् अकर्मकत्वे सिद्धे  "गत्यर्थाकर्मकश्लिषशीङ्स्थाऽऽसवसजनरुहजीर्यतिभ्यश्च । " इत्यस्त्य् एव।व्

न खल्वीदृशं समाधानं टीकासु दृश्यते । "अर्शादित्वादच्" इत्येव दृष्टपूर्वं मया । "अकारोऽयं मत्वर्थीयः" इति काशिका (http://sanskritdocuments.org/learning_tools/sarvanisutrani/3.4.76.htm) महाभाष्यञ्च ।
तत्रापि विशेषः सूच्यते । यथाह कैयटः - "गम्यमानस्याप्रयेग एव लोपोऽभिमतः । विभक्ता भ्रातर इत्यत्र धनस्य यद्विभक्तं तद्भ्रातृषूपचर्यते । पीतोदका गाव इत्यत्राप्युदकस्य पीतत्वं गोष्वारोप्यते ।" (शाकुन्तले ४.९ श्लोकस्य व्याख्यायाम् काळे-पुस्तके)

​​

​​

प्रयोगे तु नास्ति मे विप्रतिपत्तिः ।

​​

​द्विधाऽपि समाधानं दृश्यत एव। यथाऽह मल्लिनाथः​ किरातार्जुनीयस्य प्रथमश्लोकस्य व्याख्यायाम् -

प्रञ्च अच्-प्रत्यय-योजन-समाधानयत्नेन मय्य् असमाधानमेव​। आर्शादिगणे विवक्षितस्याः प्रकृतेर् निवेशनं व्यर्थ-साहसमिव। खलु सार्वत्रिकः कर्माविवक्षामार्गस् सुगमस् तदपेक्षया।

[विश्वासो वासुकिजः (Vishvas Vasuki)]

2014-06-27 6:26 GMT-07:00 विश्वासो वासुकिजः (Vishvas Vasuki) <vishvas...@gmail.com>:

प्रञ्च अच्-प्रत्यय-योजन-समाधानयत्नेन मय्य् असमाधानमेव​। आर्शादिगणे विवक्षितस्याः

​विवक्षिताया इति।​​

[विश्वासो वासुकिजः (Vishvas Vasuki)]

2014-06-26 23:28 GMT-07:00 Naresh Cuntoor <nare...@gmail.com>:​

​​

​

शिशोः श्रोत्रं पितुः स्कन्धः इत्यादयः क्लेशः अत्र वर्तन्ते एव । परन्तु 'चक्रं पाणौ यस्य चक्रपाणिः' इति भवति चेत् श्रोत्रं स्कन्धे यस्य श्रोत्रस्कन्धः किमर्थं न ?

​

ऊह एव - " सप्तम्याः पूर्वनिपाते प्रप्ते गड्वादिभ्यः सप्तम्यन्तं परम्।" इत्य् अधोदर्शितसूत्रस्य वार्त्तिकेन?​

​

2014-06-27 2:10 GMT-04:00 Avinash L Varna <avinas...@gmail.com>:

​

> shrotraH skandhe yasya saH = shrotraskandhaH (shishuH)

अयं समासश्चिन्त्य इति भासते । (शिशोः) श्रोत्रं (पितुः) स्कन्धे । कथमत्र पदयोरेकान्वयः ?

पुनश्च यदि स्यात्, तथापि स्कन्धश्रोत्रः एवोचित इति भासते । सूत्रं - सप्तमीविशेषणे बहुव्रीहौ http://sanskritdocuments.org/learning_tools/sarvanisutrani/2.2.35.htm । यद्यपि आहिताग्न्यादिगणे निपातनं शक्यम् अनन्यगतिकतयैव आश्रयणीयः स पन्था भवतीति मेऽभिप्रायः ।

​

अनेनाविनाशप्रीतिस् त्वय्य् अविनाश। प्रश्नः - तत्रोदाहरणेषु "​उरसिलोमा" इत्यत्त्रा ऽलुक् उरसि-शब्दस्य कुतः? अलुक्-प्रकरणे समाधानं नाऽप्रापम्। ​

​

[Avinash L Varna]

> परन्तु 'चक्रं पाणौ यस्य चक्रपाणिः' इति भवति चेत् श्रोत्रं स्कन्धे यस्य श्रोत्रस्कन्धः किमर्थं न ?

"प्रहरणार्थेभ्यः परे निष्ठासप्तम्यौ" इति वार्तिकात् चक्रपाणेः साधुत्वम् (http://sanskritdocuments.org/learning_tools/sarvanisutrani/2.2.35.htm - तत्त्वबोधिनीमीक्षताम्) । अन्येषूदाहरणेषु सप्तम्यन्तं पदं समासे पूर्वं दृश्यते - कण्ठेकालः, भालचन्द्रः इत्यादिवत् ।

तथापि वक्तव्यं यत् विषकण्ठः, चन्द्रमौलिः इत्यादिषु अयं नियमोऽन्वितो न दृश्यते । वार्तिकान्तरं समाधानान्तरं वा स्यात् । अन्वेषणीयम् ।

> खलु सार्वत्रिकः कर्माविवक्षामार्गस् सुगमस् तदपेक्षया।

न सार्वत्रिकमिदं समाधानम् (यत्रकुत्रापि प्रयोगाय नेति मे विवक्षा) । "सः खादितः", "अयं पठितः" इत्यादिषु वाक्येषु कर्मणः अप्रयोगात् साधुत्वकल्पनं भर्तृहरेरभिमतं न स्यात् ।

> तत्रोदाहरणेषु "​उरसिलोमा" इत्यत्त्रा ऽलुक् उरसि-शब्दस्य कुतः?

हलदन्तात् सप्तम्याः संज्ञायाम् (http://sanskritdocuments.org/learning_tools/sarvanisutrani/6.3.8.htm) इति सूत्रात् प्रायः । उरसिलोमा इति कस्यापि नाम स्यात् ।

2014-06-26 23:28 GMT-07:00 Naresh Cuntoor <nare...@gmail.com>:

[विश्वासो वासुकिजः (Vishvas Vasuki)]

2014-06-27 8:51 GMT-07:00 Avinash L Varna <avinas...@gmail.com>:

> परन्तु 'चक्रं पाणौ यस्य चक्रपाणिः' इति भवति चेत् श्रोत्रं स्कन्धे यस्य श्रोत्रस्कन्धः किमर्थं न ?

"प्रहरणार्थेभ्यः परे निष्ठासप्तम्यौ" इति वार्तिकात् चक्रपाणेः साधुत्वम् (http://sanskritdocuments.org/learning_tools/sarvanisutrani/2.2.35.h

​​

tm

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

​​

- तत्त्वबोधिनीमीक्षताम्) । अन्येषूदाहरणेषु सप्तम्यन्तं

​​

पदं

​​

समासे पूर्वं दृश्यते - कण्ठेकालः, भालचन्द्रः इत्यादिवत् ।

​

​

अहो नावीन्यम्! प्रथमवारं लक्ष्यते मया तत्त्वबोधिन्यां वार्त्तिकं काशिकयानुक्तम्।

[विश्वासो वासुकिजः (Vishvas Vasuki)]

2014-06-27 8:51 GMT-07:00 Avinash L Varna <avinas...@gmail.com>:

> खलु सार्वत्रिकः कर्माविवक्षामार्गस् सुगमस् तदपेक्षया।

न सार्वत्रिकमिदं समाधानम् (यत्रकुत्रापि प्रयोगाय नेति मे विवक्षा) । "सः खादितः", "अयं पठितः" इत्यादिषु वाक्येषु कर्मणः अप्रयोगात् साधुत्वकल्पनं भर्तृहरेरभिमतं न स्यात् ।

​अन्ये तु स वै भर्तृहरेर् अभिप्राय इति वदन्ति - https://groups.google.com/d/msg/samskrita/5-cGMbZG42c/ycyZBCFAIs0J ।

तदन्तरा पञ्जतन्त्रे बहुधा लक्षित ईदृशः प्रयोगः - "अथ ब्राह्मणो भोजनं गृहीत्वा समागत्य तया सहभोक्तुं आरब्धः साब्रवीत्-एष पङ्गुर्बुभुक्षितः ।" " तत तं एवोलूखलं आदाय वृत्तिं चूर्णयित्वा पलायितुंआरब्धः ।"

[H. K. Ramapriyan]

श्रोत्रस्कन्धीपदेनात्र विद्युत्सन्देशविस्तृता ।

Controversy समुत्पना नान्तस्तस्यास्तु दृश्यते!!

 

रामप्रियः ।

[विश्वासो वासुकिजः (Vishvas Vasuki)]

असार्वत्रिकमिति ​भवतोक्तमेव ​साध्व् इति परिप्रश्नतो ज्ञातम् अधुना प्राग्दर्शितसूत्रे।

[Avinash L Varna]

किञ्च, "गतिबुद्धिप्रत्यवसानार्थशब्दकर्म-अकर्मकाणाम्-अणि कर्ता स णौ" (१.४.५२) इत्यत्र सिद्धान्तकौमुदीकारः स्पष्टमाह - "येषां देशकालादिभिन्नं कर्म न संभवति तेऽत्राकर्मकाः । न त्वविवक्षितकर्मणोऽपि । तेन मासमासयति देवदत्तमित्यादौ कर्मत्वं भवत्येव । देवदत्तेन पाचयतीत्यादौ तु न ।" इति । अर्थात् देवदत्तः पचति इत्यत्र कर्मणोऽविवक्षातोऽकर्मकत्वम् आरोप्य, णिचि प्रयोज्यकर्तुः देवदत्तस्य अनेन सूत्रेण कर्मत्वं संपादयितुं न शक्यत इति ।

तथैव "गत्यर्थाकर्मकश्लिषशीङ्स्थाऽ‌ऽसवसजनरुहजीर्यतिभ्यश्च ॥ (३.४.७२)" इत्यत्रापि मन्तव्यमिति भासते (यद्यपि सिद्धान्तकौमुदीकारेण न व्यक्तमुक्तम्) । प्रसिद्धानां प्रयोगाणां समर्थनाय अनन्यगतिकतया तु प्रयुक्तं दृश्यते ।

अलमनया पद्यधारायम् तर्कधारया । "controversy" विस्तारणाय क्षमां याचे ।

[विश्वासो वासुकिजः (Vishvas Vasuki)]

2014-06-28 13:04 GMT-07:00 Avinash L Varna <avinas...@gmail.com>:

अलमनया पद्यधारायम् तर्कधारया । "controversy" विस्तारणाय क्षमां याचे ।

​आत्मीय, पद्यधारायां शास्त्रचर्चाधारास् साध्व्य एवा ऽस्मा​सु भाषापाटवसम्पादनार्थम्। 

किञ्च "शक्तिर्निपुणता लोकशास्त्रकाव्याद्यवेक्षणात् |

काव्यज्ञशिक्षयाभ्यास इति हेतुस्तदुद्भवे || 3 ||"

​​इति मम्मटः।​​

[Phillip Ernest]

2014-06-29 2:10 GMT+05:30 विश्वासो वासुकिजः (Vishvas Vasuki)
<vishvas...@gmail.com>:

> आत्मीय, पद्यधारायां शास्त्रचर्चाधारास् साध्व्य एवा ऽस्मासु
> भाषापाटवसम्पादनार्थम्।

साधु । एवम् अमन्ये ।