Facebook làm gì mà để lừa đảo tràn lan trên mạng mình? - Google Groups

[Mikali Nguyễn]

Facebook làm gì mà để lừa đảo tràn lan trên mạng của mình?

Đây là Tập tiếp theo của bài: Facebook có tiếp tay với dịch vụ đòi tiền lừa đảo trên mạng?

https://groups.google.com/g/giaitrikienthuc/c/SallqGpi1OA

Facebook có chủ trương chống lừa đảo 1 cách rõ ràng với nhiều khuyến cáo và chỉ dẫn cho các users: 

👉 Tránh hành vi lừa đảo trên Facebook | Facebook Trung tâm trợ giúp

👉 Bảo vệ bản thân khỏi hành vi lừa đảo trên Facebook | Facebook Trung tâm trợ giúp

👉 Những gì bạn có thể làm nếu bị lừa đảo trên Facebook | Facebook Trung tâm trợ giúp

👉 Cách tránh hành vi lừa đảo và spam trên Facebook.

Ở đây FB căn dặn người dùng tỉ mỉ và ...tận tâm về những bí quyết, công cụ sẽ hỗ trợ giữ an toàn trên mạng và bảo vệ tài khoản của mình, như: Giới thiệu về hành vi lừa đảo, Cách bảo vệ tài khoản, Ba quy tắc đơn giản hỗ trợ bạn bảo vệ bản thân khi gặp phải hành vi lừa đảo, Bí quyết bảo vệ tài khoản, Các hành vi lừa đảo thường gặp...

Đọc thì thấy FB có nhiều nỗ lực để bảo vệ users và bảo vệ lợi ích của xã hội nhưng thực tế thì sao? Ta hãy coi thông tin dưới đây khi search sơ qua trên mạng Google:

- Hàng nghìn tài khoản Facebook ảo đã được vận hành để lừa đảo như thế nào?

- Lừa đảo qua Facebook Messenger: Các chiêu trò tinh vi

- 5 Hình thức lừa đảo phổ biến trên Facebook

- Những cách nhận biết bị lừa đảo trên Facebook

- Tổ chức lừa đảo quốc tế: Hàng nghìn tài khoản Facebook vận hành thế nào?

- Sập bẫy lừa đảo qua Facebook bởi các chiêu trò cũ.

- Muôn vàn thủ đoạn lừa đảo qua Facebook tích xanh giả mạo... 

- Tạo tài khoản Facebook đi lừa đảo 'dễ như ăn kẹo'....

Có vô số lời cảnh báo về lừa đảo trên Facebook. Facebook được đánh giá là nền tảng mạng mang lại nhiều lợi ích cho người dùng ở nhiều khía cạnh khác nhau. Nhưng tại sao bây giờ lại trở thành là 1 nơi nguy hiểm như vậy?

Người ta không thể trách Facebook đối với nhiều loại hình lừa đảo ngoài tầm kiểm soát của mình như: 

- Lừa đảo trúng thưởng/Nhận quà: vì có thể khó phân biệt được nơi trao quà thật/giả 

- Lừa đảo tình cảm: đây là 1 tài khoản bình thường và có thể là hồ sơ giả (thường lấy ảnh người khác, trông hấp dẫn, thành đạt) để làm quen, tán tỉnh và xây dựng mối quan hệ tình cảm online nên không thể phân biệt được đâu là của kẻ "săn mồi", chỉ khi tiếp xúc và bị lừa thì mới vỡ lẽ.

- Lừa đảo chiếm đoạt tài khoản (phishing): thường bằng cách gửi link có mã độc. Không thể phân biệt link có độc hay không và lỗi ở người dùng khi đã nhận được nhiều lời căn dặn là không được bấm vào link lạ.
- Mạo danh người thân/Bạn bè nhờ chuyển tiền: việc này cũng ngoài tầm kiểm soát của FB. Lỗi là của người dùng quá tin tưởng và không cẩn thận trước những lời cảnh báo.

- Lừa đảo tuyển dụng việc nhẹ lương cao: cũng không phân biệt đâu là nơi tuyển dụng thiệt
- Lừa đảo bán hàng online: việc này cũng ngoài tầm kiểm soát của FB. Không thể phân biệt được đâu là các trang bán hàng giả mạo, lừa gạt khách hàng 
- Lừa đảo đầu tư tài chính ảo: cũng khó phân biệt với sàn giao dịch, dự án đầu tư bình thường. Chỉ khi bị chiếm đoạt tiền mới biết.
- Lừa đảo từ thiện giả mạo: khó phân biệt được với từ thiện thực và lời kêu gọi quyên góp giả mạo nhằm chiếm đoạt tiền ủng hộ.

Hơn nữa, phần lớn các nạn nhân chỉ tiếp xúc sơ khởi 1 cách bình thường ban đầu ở FB nhưng sau đó chuyển qua trao đổi và giao dịch qua nền tảng mạng khác messenger, Zalo, Telegram...

Facebook bất lực về tình trạng lập tài khoản giả để lừa đảo và việc thực hiện các hoạt động phi pháp bằng các hình thức tinh vi khác. Nhưng đối với những dịch vụ được chính FB đăng quảng cáo (có tài trợ) và các băng nhóm mà Facebook cho phép thành lập mà lộ diện rõ là có hoạt động phi pháp công khai thì FB không thể thoái thác trách nhiệm. 

Đó là các hoạt động: Đổi tiền, mua bán tiền giả. Mãi dâm (lộ liễu). Dịch vụ "lấy lại tài khoản Facebook bị hack", "tăng like/follow", "mua bán tài khoản giả". Làm giấy tờ giả. Mua bán dao kiếm, súng tự chế, công vụ hỗ trợ. Bán thuốc - thực phẩm chức năng không có giấy phép. Đòi nợ thuê. Cờ bạc, Lô đề, Cá độ... Đăng tải các nội dung vi phạm tiêu chuẩn cộng đồng của Facebook: bạo lực, đe dọa, khiêu dâm, xúc phạm hoặc xuyên tạc... Đặc biệt là việc Dịch vụ "đòi lại tiền đã bị lừa đảo trên mạng" là hành vi rõ ràng là lừa đảo như bài nói trên đã đề cập.

Cơ quan chức năng có đánh giá và xử lý gì đối với Facebook?

Cục An toàn Thông tin và Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) tại VN đã có những đánh giá và hành động cụ thể liên quan đến các hoạt động lừa đảo, nội dung vi phạm pháp luật trên Facebook, cũng như trách nhiệm của nền tảng này trong việc kiểm soát và ngăn chặn các hành vi phi pháp. Dưới đây là thông tin chi tiết về các đánh giá và biện pháp xử lý:

1. Đánh giá của Cục An toàn Thông tin và Bộ TT&TT về Facebook
👉 Tình trạng vi phạm trên Facebook:
Bộ TT&TT ghi nhận Facebook là một trong những nền tảng mạng xã hội có số lượng lớn nội dung lừa đảo, giả mạo và vi phạm pháp luật tại Việt Nam. Các hình thức phổ biến bao gồm:
- Fanpage và tài khoản giả mạo cơ quan chức năng, ngân hàng, hoặc thương hiệu lớn để lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
- Các bài đăng quảng cáo sai sự thật, bán hàng giả, hoặc kêu gọi đầu tư vào các sàn giao dịch tài chính không phép.
- Nội dung xuyên tạc, kích động, hoặc vi phạm thuần phong mỹ tục, đặc biệt trong các hội nhóm có hàng chục nghìn thành viên.
Theo thống kê năm 2023, hơn 80% phản ánh lừa đảo trực tuyến qua Cổng Cảnh báo An toàn Thông tin VN có liên quan đến các nền tảng mạng xã hội, trong đó Facebook chiếm tỷ lệ đáng kể. Cục An toàn Thông tin nhận định rằng các hoạt động lừa đảo trên Facebook gia tăng do nền tảng này thiếu các biện pháp kiểm soát chặt chẽ, đặc biệt với các tài khoản ảo và nội dung quảng cáo không được xác minh.

👉 Trách nhiệm của Facebook:
Bộ TT&TT đánh giá Facebook chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm theo quy định pháp luật Việt Nam, đặc biệt trong việc:
- Kiểm duyệt nội dung: Chậm xử lý hoặc không gỡ bỏ kịp thời các fanpage, bài đăng lừa đảo, giả mạo dù đã được cơ quan chức năng yêu cầu.
- Xác minh danh tính: Cho phép tạo tài khoản ảo dễ dàng, không yêu cầu xác minh danh tính chặt chẽ, tạo điều kiện cho các đối tượng lừa đảo hoạt động.
- Hợp tác với cơ quan chức năng: Phản hồi chậm hoặc không đầy đủ với các yêu cầu từ Bộ TT&TT và Bộ Công an về cung cấp thông tin đối tượng vi phạm.
Bộ TT&TT từng chỉ ra rằng các nền tảng xuyên biên giới như Facebook thường đặt máy chủ ở nước ngoài, gây khó khăn trong việc xử lý vi phạm theo pháp luật Việt Nam.

👉 Tác động đến người dùng:
Cục An toàn Thông tin ghi nhận hàng triệu người dùng VN bị ảnh hưởng bởi các nội dung lừa đảo trên Facebook, với thiệt hại tài chính ước tính hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm (18.900 tỷ đồng trong năm 2024).
Các chiến dịch lừa đảo tinh vi sử dụng công nghệ như Deepfake hoặc quảng cáo giả mạo trên Facebook khiến người dùng khó nhận diện, đặc biệt là người cao tuổi và người thiếu kỹ năng số.

2. Biện pháp xử lý của Cục An toàn Thông tin và Bộ TT&TT đối với Facebook
👉 Yêu cầu gỡ bỏ nội dung vi phạm:
Bộ TT&TT thường xuyên gửi yêu cầu tới Meta (công ty mẹ của Facebook) để gỡ bỏ các tài khoản, fanpage, và bài đăng có nội dung lừa đảo, giả mạo, hoặc vi phạm pháp luật. Ví dụ:
Năm 2023, Bộ TT&TT yêu cầu Facebook xử lý hàng nghìn tài khoản giả mạo ngân hàng, cơ quan chức năng, và các fanpage quảng cáo sai sự thật.
Trong tháng 1/2025, Cục An toàn Thông tin phối hợp với các cơ quan chức năng yêu cầu Meta chặn các website và fanpage giả mạo liên quan đến lừa đảo du lịch, đầu tư tài chính.
Tuy nhiên, Bộ TT&TT đánh giá tốc độ xử lý của Facebook còn chậm, với tỷ lệ gỡ bỏ nội dung vi phạm chỉ đạt khoảng 70-80% theo yêu cầu.

👉 Áp dụng biện pháp kỹ thuật và pháp lý:
- Chặn truy cập: Bộ TT&TT phối hợp với các nhà mạng để chặn truy cập vào các website lừa đảo được quảng bá qua Facebook, đặc biệt khi Meta không hợp tác kịp thời.
- Hoàn thiện khung pháp lý: Bộ TT&TT đã thúc đẩy sửa đổi các quy định trong Nghị định 144/2021/NĐ-CP và Luật An toàn Thông tin Mạng để tăng chế tài với các nền tảng mạng xã hội không tuân thủ yêu cầu của Việt Nam. Các quy định này yêu cầu các nền tảng như Facebook phải:
💥 Gỡ bỏ nội dung vi phạm trong vòng 24-48 giờ sau khi nhận thông báo.
💥 Lưu trữ và cung cấp thông tin tài khoản vi phạm khi có yêu cầu từ cơ quan chức năng.
Bộ TT&TT cũng yêu cầu Meta phải đặt văn phòng đại diện tại Việt Nam để phối hợp xử lý nhanh hơn, nhưng đến nay Meta vẫn chưa thực hiện đầy đủ.

3. Hiệu quả và hạn chế:
Hiệu quả:
- Một số lượng lớn fanpage và TK lừa đảo trên Facebook đã bị gỡ bỏ nhờ yêu cầu của Bộ TT&TT.
- Các chiến dịch tuyên truyền đã nâng cao nhận thức của người dân, giúp giảm tỷ lệ nạn nhân ở một số khu vực.
- Việc chặn website lừa đảo quảng bá qua Facebook đã hạn chế phần nào thiệt hại.
Hạn chế:
- Facebook thường chậm trễ trong việc gỡ bỏ nội dung vi phạm hoặc không cung cấp đầy đủ thông tin về đối tượng lừa đảo theo yêu cầu của Việt Nam.
- Các TK ảo và fanpage mới liên tục được tạo ra, gây khó khăn trong việc kiểm soát triệt để.
- Meta chưa có văn phòng đại diện tại VN, khiến việc phối hợp xử lý gặp nhiều trở ngại.
- Quy định pháp luật hiện tại chưa đủ mạnh để buộc các nền tảng xuyên biên giới như Facebook chịu trách nhiệm hoàn toàn.

Kết luận
Cục An toàn Thông tin và Bộ TT&TT đánh giá Facebook là một trong những nền tảng có nhiều lỗ hổng trong kiểm soát nội dung lừa đảo, giả mạo, và vi phạm pháp luật tại Việt Nam. Các biện pháp xử lý bao gồm yêu cầu gỡ bỏ nội dung, áp dụng biện pháp kỹ thuật, hoàn thiện pháp lý, và tuyên truyền cho người dân. Tuy nhiên, hiệu quả còn hạn chế do sự thiếu hợp tác từ Meta và tính chất phức tạp của các hoạt động lừa đảo. Người dùng được khuyến cáo tự bảo vệ bằng cách báo cáo vi phạm và nâng cao cảnh giác.

Vấn đề đặt ra đối với trách nhiệm của Facebook:

1. Trong khi toàn xã hội, báo chí và các cơ quan chức năng, đang cố gắng tuyên truyền, hướng dẫn người dân chống lừa đảo, nỗ lực làm trong sạch xã hội thì Facebook lại nuôi dưỡng cả ổ lừa đảo công khai trên mạng của mình, vì mục tiêu lợi nhuận hay vì lý do bảo vệ quyền tự do cá nhân?

2. Sự can thiệp ngăn chặn và truy quét hoạt động lừa đảo và phi pháp của FB không rõ rệt khi vẫn để tình trạng này tồn tại nhan nhãn. Nhưng để bảo vệ và nâng cao quyền lợi của mình thì FB sẵn sàng mở các chiến dịch truy quét bằng cách xóa hàng loạt tài khoản không thương tiếc của nhiều users. Điển hình là đợt truy quét vào tháng 9/2022, FB đã xóa TK của rất nhiều người với lý do thông báo ngắn gọn: "Tài khoản quảng cáo của bạn đã bị vô hiệu hóa khả năng quảng cáo, bị hạn chế quyền quyền quảng cáo do có hành vi gian dối hoặc vi phạm Chính sách quảng cáo hoặc Tiêu chuẩn cộng đồng".

Điều đáng nói ở đây là nhiều người trong số đó là users lâu năm. Họ chưa hề share clip xấu, đăng quảng cáo làm ăn gì trên mạng, cũng không xúc phạm đụng chạm đến ai hay làm điều gì phi pháp thì bỗng nhiên bị vô hiệu hóa tài khoản hàng loạt với lý do là gian dối hay vi phạm các chính sách của FB. Qua đó toàn bộ bạn bè, hình ảnh, bài đăng của họ ở FB và kể cả các cuộc trò chuyện ở messenger đều bị biến mất mà không khiếu nại được gì

Việc này đã được phản ánh qua bài của Group dưới đây, đã được đăng lên mạng:
Facebook khóa TK hàng loạt: thiếu tôn trọng, gây bất ổn và thiệt hại người dùng 
https://groups.google.com/g/giaitrikienthuc/c/eh11WK8DDdQ/m/MVSmpDctBgAJ

3. Khi người dùng trình báo bị lừa đảo, đe dọa, xúc phạm...FB tỏ ra nhẫn nha và dường như không có biện pháp hay cơ chế phối hợp với các cơ quan chức năng để ngăn chặn hữu hiệu. Thời gian xử lý có thể lên đến 1-2 tuần. Thậm chí có lúc không thèm giải quyết gì mặc dù có nhiều người bức xúc phản ánh!

4. Với những lời cảnh báo chống lừa đảo và vừa ...đồng hành với những quảng cáo lừa đảo, FB dường tạo ra 1 khu rừng mời gọi người ta vào dạo chơi thư giản, nhưng lại thả các con thú dữ ăn thịt đội lốt cừu non ra và bảo mọi người hãy phân biệt đâu là cừu đâu là thú dữ và khuyên đừng có tiếp xúc hay nói chuyện với nó kẻo bị ăn thịt thì ráng mà chịu!🤪

5. Đã đến lúc Facebook phải nâng cao tinh thần trách nhiệm vì cộng đồng, không chỉ bằng lời khuyên bảo và chỉ dẫn suông mà bằng hành động thiết thực là lọc và truy quét hoạt động lừa đảo, phi pháp diễn ra công khai trên mạng của mình. Khi đó thì người dùng mới cảm thấy an toàn và tin tưởng vào mạng Facebook khi sử dụng.

MS

[Mikali Nguyễn]

Trần Ngọc Báu:

HAY !!! CAM ON MINH SI NHIEU.

* Lâu lâu thấy tiền bối lên tiếng là thấy ấm lòng rồi 😀

MS