Awa Gadhwali Sikla from 1- 25

713 views
Skip to first unread message

bhishma kukreti

unread,
Sep 23, 2010, 11:08:00 AM9/23/10
to uttranchal...@googlegroups.com
                        
 
 
  आवा गढ़वाली सिखला 1
                                  भीष्म कुकरेती (मुंबई )
                          Blessing from Mother Sarswati
                                 मां सरस्वती से आशीर्वाद
                        मां सरस्वती की पूजा
                          O Mother sarswati ! Offer  me postive Thinking !
मां सरस्वती ! मीतैं सुमति दे !
                                        Lesson no. 1
                                           पाठ -१
              ॐ  न म सि ढिंग  
                                      Lesson -2   
                                        पाठ -२                            

                              Greeting people/in talking   Hi ! Hello ! बोल चाल मा सिवासौँळी  /अभिवादन   

By enlarge, Garhwalis are not formal but informal in meeting people but are always respectful in greeting each other

साधरणतया गढ़वाळी  लोक फोर्मल नि होंदन बल्कण  इन्फोर्म्ल होंदन पण सिवा लगाण मा अग्वाड़ी होंदन  

In English , while greeting, one has to keep time in mind but not in Garhwali

अंग्रेजी मा , सिवा लगान्द दें समौ ख़याल करण पड़द पण गढ़वाली मा सौब समौ एक ही तरां  सिवा लगान्दन        

2.1 Good morning /good noon/good afternoon / good evening / grandpaa !

ददा जी /नना जी  ! सम्नैन  / पै लागूं

Good morning dad!

बुबा जी ! पै लागूं /सम्नैन

Like this in Garhwali , first noun is spoken and then words of greeting  as follows:

गढ़वाली मा पैल संज्ञां बुले जांद फिर अभिवादन कु शब्द   जन कि :

हे ब्व़े सम्नैन (good afternoon mother )

Beside this the person has to touch feet of greeted one for offering  respect to elder ones

सिवा लगान्द दें जैका अभिवादन करे जांद वै का  सम्मान मा खुट बि छूण  पड़दन 

In old time, the greeting words were used according to caste

पुराणो  जमानो मा जाती  का हिसाब से सिवा सौंळी  का शब्द प्रयोग करे जांद छ्या

Now, the custom of calling sanmain/pay lagu is very rare . Now people use pranam or namste/namskaar

अच्काल सम्नैन या पै लागू कु रिवाज नि रेगे अच्काल नमस्ते/नमस्कार/प्रणाम/जै राम जी की  बोलीक अभिवादन/सिवा सौंळी  करे जांद

 आवा गढवाळी सिकला -२३
Let Us learn Garhwali -23
Bhishma Kukreti
                         भूत काल Past Tense (Bhutkal )
                                  Did of English
1- Did you go to your Mamakot ?
1- (क्या ) तुम अपण ममाकोट गे छ्या / छयाई ?
1- (kya)Tum apan mamkot ge /gyaai chhau /Chhyaee ?
1-  (क्या) तू अपण  मामाकोट गे /ग्याई/ग्योऊ   छौ /छयाई
1- (kya)Tu apn mamakot ge /gyaai chhe/ge chhyai ?
2- Yes! I went to my Mamakot
2-  हाँ ! मि अपण म्माकोट गे/ग्याई  छयाई /छौ
2- Han mi apn mamakot ge /gyaai chhyai/ge chhau
3- yes we went to our Mamakot
3-हाँ हम अपण ममाकोट गे छ्या
3- Han ham apun mamakot ge chhaya
4- Did your sister also go to her/your Mamakot?
4- (क्या ) तेरी बैणि /भुली/दीदी बि ममाकोट ग्याई ?
4-(kya ) teri baini /bhuli/didi bi mamakot gyai ?
5- No she did not go to Mamakot
5- ना वा नि गे
5- Na waa ni ge (To show respeect , for didi,  plural number is used )
5- naa vo ni gen (for didi)
5-ना वो नि गेन (दीदी  तैं  सम्मान देणो बान वहुवचन कु प्रयोग )
Copyright@ Bhishma Kukreti, Mumbai, India, 2010

आवा गढ़वाळी सिकला - फड़की २५ अ
Let us Learn Garhwali -25 A
 Bhishma Kukreti
 
             अद्भुत रस ( Rapture of Surprise , Adhbhut Ras )
१-----      
             रे पेंचुला का बालक पर जु मैन ध्यान धरी होलो
              त मेरी करान्गुळी बटी दूध निकळी जाओ  I
                तब अंगुल़ा  बटी दूध निकळी गये I
              तब हौर बरसू बढ़दन स्यो बढी रायो दिनूँ मां
                 गज भर की छाती होए गज भर की पीठ  I
             (हुडक्या नृत्य गीत , संकलन -डा. शिवा नन्द नौटियाल )
२-----
              घोड़ो गाडदो हात हात की जीभ ,
               बेथ बेथ का दांत I
               तब गाडे भानु भोम्पालन   बेतुना की छड़ी
                साधण  लागे मा काली घोड़ो
                 मारी मछली उलार
                 ओ जै लगे वीं काली बाडुल़ी I
                  कनो  रेगे नौ दिन नौ राती अगास  मा  I
                  एक बेत टूटे हैंको निकाल़े  मालन ,
                  घोड़ा पर पसीनो आईगे , नीला दाग पड़ी गेन I
          (भानु भौम्पोलो रणभूत नृत्य गीत, संकलन डा . शिवा नन्द नौटियाल   )   

 

आवा गढवाळी सिकला फडकी -२२
Let us Learn Garhwali -22
      Bhishma Kukreti
             वियोग (विप्रलम्भ ) श्रृंगार  Viyog (Viprlambh ) Shringar
  स्वामी जी हमेशा ब्व़े प्रदश रेने
 साथ का दगड्या ब्व़े ड़्यार आई गेने
ऊँ कु प्याओ ह्व़े गे ब्व़े विदेसू को बास
बाडुळी लागली ब्व़े .आग भभराळी
या त घर आला ब्व़े या त चिट्ठी आली
 
अधार डा. शिवा नन्द नौटियाल की गढवाल के लोक्न्तीय -गीत
copyright @ Bhishma Kukreti, Mumbai, India, 2010 

 

 

 

 

आवा गढवाळी सिकला -फड़की १९
Let Us Learn Garhwali -19
             Bhishma Kukreti
                           Use of Has/Have
(In Garhwali, there are no such system of present/past participles as in English but Garhwalis use them as per need )

1- Father : Have you written any letter to your paternal uncle ?

1- बुबा जी : तीन अपुण काका/ चचा खुण/कुण  क्वी चिट्ठी/पाती लेखी /ल्याख च ? 

1- Buba ji : teen apun kaka/chchaa khun/kun kwee chithi/pati lekhi/lyakh/bhyaj ch ?

2- Son: yes , I have

2-नौनु /नौन/लौड़ : हाँ

2- Naunu/naun/laud - Han.

3- Father; has he replied your letter?

3-बुबा जी ; क्या, वैन तेरी चिट्ठी जबाब दे च ?

3- Buba ji : kya, wain teri chitthi jabab de ch?

4- Son: no, he hasn’t

4-नौन /नौनु /लौड़ : ना

4-Naun: Na

5- Mother : : Have you finished your writing work?

5-ब्व़े /माँ : तीन अपुण/अपण  लिखणो काम /काज पुरो करी याल/आल ?

5-Bwe/maa: teen apun likhnau kam/kaj puro kari yal/aal ?

6-Daughter: No, I had other job to finish

6-बेटी /नौनि : ना , मीम हैंक   काम/काज पुरो करणौ छौ

6- Nauni: na, meem hank kam puro krnau chhau

7- Hari lakeda : Did you visit Badrinath

7-हरी लखेड़ा : : टु बद्रीनाथ जयुं छे

7- Hari lakheda : tu badrinath jayn chhe ?

8- Pankaj Rawat: No, I have yet to go to Badrinath

8-पंकज रावत : ना, बद्रीनाथ बाकी च

8- Pankaj Rawat: na, badrinath jan baki ch

Copyright@ Bhishma kukreti, mumbai, 2010,

bcku...@gmail.com

Let us Learn Garhwali -18

Bhishma Kukreti

Present Tense ---- --- vartman kaal

(The lesson is aimed to those migrated Garhwalis who know English , little bit written Hindi . Therefore the lessons are as per English grammar )

                             A- Does/Do

1- Govind - Do you study Garhwali ?

1-गोविन्द : क्या तुम  गढवाळी पढदा छंवां   ?

1- Govind- kya , tum Garhwali pdhdaa chhanvan ?

2- Parvati: Yes, I do

2- पार्वती : हाँ

2- Parvati: han !

3-Pankaj - Does Pushkar Singh visit his village every year/?

3- पंकज : क्या, पुष्कर सिंह हर/दर  साल/बरस  अपण गौं जान्दु च

3- Pankaj- kya pushkar singh hr/dar saal /baras gaon jandu  ch ?

4- Mahipal- Yes, he visits his village every year

4-महिपाल : हाँ, वू बर्सकुल अपण गाँव जांद/जान्दु च    

4- Mahipal- Han! voo brskul apn gao jand/jaandu ch

5- Mother in law-- Do your brothers also visit their village ?

5-सासू : क्या, तुमर भै बंद बि अपण गाँव जांद/जांदा छन  

5- Sasu - kya tumar bhai band bi apn gaon jand/janda  chhan ?

6- Daughter in law - Yes they do every year

6- हाँ वो दर/हर साल गाँव जान्दन

6- Bwari - han vo dar/har  saal gaon jaandn

                Is /am /are

1- Kusum: Is this the pencil you wre searching for?

1- कुसुम : क्या, येई पेन्सिल च जें तू खुज्याणि   छे   

1-Kusum- kya yei pencil ch jain tain tu khujyaani che ?

2- Sarla- yes, this is it

2-सरिता : हां , येई त  पेन्सिल च जें  तैं मि खुज्या णु छौ   

2- Sarla- han yei t pencil ch jain tain mi khujyanu chhau

3- Seeta : Is Geeta taking breakfast :

3- सीता : क्या, गीता नक्वळ /नास्ता खाणि च

3- Seeta : kya, geeta nakwal/nasta khani ch ?

4- Mamta: no she is washing her face

4- ममता : ना, वा (अपण) मुख धूणि च

4- Mamta : na, vaa (apn )mukh dhuni ch

5- Wife: Are you not going to market, now?

5-घरवाळी/कज्याण : तुम, अब, बजार नि जाणा छंवां  

5-Gharwali/Kajyan Tum , ab, bajar ni jana chhanvan?

6- Husband : No, I am not

6- घरवाळ/कजे  ना

6- ghaewalu/kaje : na

7- Prakash Rawat: Is your sister in government service?

7- प्रकाश रावत ; क्या, तुमारी बैणि सरकारी नौकरी मा च ?

7- Prakash Rawat ; kya, tumeri baini srkari naukri ma ch ?

8- Dhiraj Bisht: Yes!  she is in government service

8-धीरज बिष्ट : हाँ  ! वा सरकारी नौकरी मा च

8-Dhiraj Bisht: Han , wa sarkari naukri ma ch

9- Teeka ram Arya: Is your mother cooking some special dish?

9- टीका राम आर्य :क्या तुमारी ब्व़े /मा क्वी ख़ास खाणा  बणाणि च

9-Teeka Ram Ary : Kya, tumari bwe/ma kwee khash khana banani ch?

10- Dinesh Tamta: yes, she is cooking gundlu

10- दिनेश टमटा  :हाँ वा गुंडळ बणाणि च

10- Dinesh Tamota: han, wa gundul banani ch

Copyright Bhishma Kukreti, Mumbai, 2010, bcku...@gmail.com

 

 

 

 



--




Dhanyabad

Regards
Bhishma Kukreti

 

 

आवा गढवाळी सिकला फड़की -१६
Let Us Learn Garhwali -16

            Bhishma Kukreti
           रस  ( Rapture )
                 संयोग श्रृंगार रस ( Rapture of Love )
त्यरी मेरी च जोड़ी कैमा न  बिंगै  दे
सौंजड्या  की च्वीं छन तु कैमा न  लगै दे .
इनि छ्वीं लगौणु  मन बोद भारी 
बिस बणल़ो  अमृत स्वी - सै न करै दे    
कविता : अबोध बंधु बहुगुणा
Copyright @ Bhishma Kukreti , Mumbai, 2010, bcku...@gmail.com
 

 

                                               Greeting  (Part -2 )

                                सिवा सौँळी /सिवा बर्जण - (फडकी-2)

                                            Coordinator : Bhishma Kukreti

                                        Greeting among  same age group/same status

                            2.1- Friend ! greetings !

                           औ ! जै राम जी की भै !  क्या हाल छन ?

               जबाब : जैराम जी की ! हाँ बिलकुल ठीक ठाक  ! हौर ठेक ठाक ?

                  2.2 Greeting among same age (female)

                      ये वा क्या हाल छन , खूब छे ?

                      जबाब : हाँ याँ ! ठीक छन , तेरो क्या हाल छन ?

 

                                       2.3      Blessing or answer of Greetings to younger males

The blessing depends on the receiver (आशीर्वाद सिवा लगाण वाळ पर निर्भर करदू  )

२.३.१. समनैन काका जी ! 

      आशीर्वचन : चरन्जीव    --- /ब्यटा  /ब्यटा राम  आशीर्वाद/  हूंद-खांद रै /, फल फुले /सदयनी  सुखी  रै   / नौकरी चाकरी  पक्की राव /ड्यार्म दैल  फैल राउ. /स्वस्थ रै  

आशीर्वाद : चरन्जीव ,   खूब नंबर से पास ह्व़े / बुधि तेज ह्व़े  (विद्यार्थी खुणि )

२.३.२ पन्डिजी   पाय लागूं 

आशीर्वाद जजमान / चरन्जीव रै जजमान / धन धान्य से भरपूर रै जजमान /स्वस्थ रै

      Answer  to females on greeting

2.3.4

   Good noon , Grandma !

ददी !  सिवा बर्जणु छौं/

ये जी ! सिवा बर्जणु छौं (रिश्ता मा ससुर/सासू कु रिश्ता तैं भट्याणो  शब्द - जी- In-laws are called by just "jee" word   )

आशीर्वाद

चरन्जीव  रै , त्यार चौड़ ब्यो   ह्व़े जाऊ (अण ब्याही नौनी खुणि  for unmarried girl ) or सुखी रै

चरन्जीव ! सदा स्वागवन्ती  रै (जैन्कू ब्यौ हूँ ह्वाऊ, for married woman  )/सुखी रै

चरन्जीव ! नाती नतणा  भला रैं (प्रौढ़ जनानी  तैं for older woman  ) या झड़नाती खिलैक जै ! सुखी रै

                                कुशल क्षेम 

Example one

उदाहरण एक

Good Evening ! Grandpa . How are you ? or How are you and family ? 

प्रणाम दादा जी ! कन  छंवां  / परिवार मा सब कुशल ?  

Good evening. i am fine. family is fine too How are you ?

चिरंजीव, आशीर्वाद....हाँ मि ठीक छौं, परवार बि ठीक / त्यार क्या हाल छन ?

बस दादा जी आपक आशीर्वाद से सौब ठीक छन

 Example -2

उदाहरण -२

Good evening Kakya sasu jee ! How are all at home ?

ये जी ! सिवा बर्जदु ! तुम ठीक छवां  / ड़यारम सौब ठीक छन

सदा स्वग्वंती रैं ब्वारी ! हाँ मि ठीक छौं , डयार्म बि भगवती किरपा से सौब ठीक छन .तुमर/  त्यार मैतम सौब ठीक ?

हाँ जी मैतम सौब ठीक छन . मेरी मां/ब्व़े  अर बुबा जी याद करणा छया .

Example -3  Chatting in Internet between shri Pankaj rawat fom Dubai and Bhishma Kukreti Mumbai

उदारण -३ पंकज रावत , दुबई अर भीष्म कुकरेती (मुंबई   ) का बीच इन्टरनेट मा छ्वीं

भीष्म कुकरेती - पंकज जी नमस्कार

पंकज रावत : प्रणाम जी प्रणाम जी ! ये पन्डि जी त्तरी बात ! नमस्कार करणों कर्तव्य त म्यार च . अर उन्नी बि आप बड़ा छन .

भीष्म कुकरेती " ना  भै ना ! क्वी बडो छुट नी होंद .. और सुणावो   क्या हाल छन ? सौब कुशल मंगल ?

पंकज रावत : हाँ भैजी सब आपक आशीर्वाद से ठीक ठाक छन .. आपक परिवार मा सौब ठीक ना ?

भीष्म कुकरेती : सौब उपर वाल़े /नागर्जा /बद्री विशाले  कृपा ! हाँ सौब ठीक

पंकज रावत : अच्छा भैजी नमस्कार जरा मि औफ़िस जाणु छौं

भीष्म कुकरेती : नमस्कार भै ! हाँ भै पैली त नौकरी च फिर सब कुछ

 

 आवा गढ़वाळी सिखला   -फड़की २०  
Let us learn Garhwali -20
                   Bhishma kukreti
           रस (Rapture)
              वियोग श्रृंगार रस  (Rapture of Love: Pain of separation)
          तू ह्वेली बीरा उचि निसि डांड़यूँ  मां घसियार्युं का भेस  मा
           खुद मां तेरी रुण लग्युं छौं देस परदेस मां
(जीत सिंह नेगी की अमर कविता )
Copyright@ Bhishma Kukreti, Mumbai, India, 2010,
bcku...@gmail.com
 

Let Us Leanr Garhwali Part-3
अवा गढ़वाळी सिकला /सिखला - फडकी -३
          bhishma Kukreti

A few Polite Phrases

बोल चाल मा शिष्टाचार

[ Please note that in Garhwali calling somebody in second person or third person is different than English. You have to pay attention not only on singular number, two numbers and plural numbers but the calling you/him etc change as per age difference, showing respect or formality or closeness . We shall discuss this subject in separate chapter ] गढ़वाली में आप शब्द नही था वास्तव में आप का अर्थ धनात्मक  नही था बल्कि किसी कि कुदृष्टि/कुप्रभाव    से है . किन्तु अब सम्मान सूचक शब्द आप गढ़वाली में सम्मलित हो गया है क्रियाओंभी सम्मान के हिसाब से बदल जाती हैं ]

Glad to meet you

आप तै मीलिक भौत खुशी ह्व़े

May I come in please

जी ! मि भितर ऐ जौँ ? 

Yes! Come in please !

हाँ जी , हाँ जी /हाँ भै आवा आवा !

Will you please let me sit ?

जी ! मि इखम बैठ जौँ ? जी मि बैठ जौँ ? जरा मी तैं इखम / तकम बैठण देल्या ?/जरा मि तैं अपण काखम बैठण देल्या ?

I am very sorry

मी तैं भौत दुःख च/ ह्व़े

I beg your pardon

माफ़ कर्याँ   /छिमा क्र्याँ

Let me help यू

आप अपण काम मा मेरी मदद ल्हे सकदन   / मेरी मदद ल़े ल्याओ

I am sorry , I got a little late

मि तैं जरा अबेर/देर ह्व़े गे . माफ़ी चांदु 

या 

माफ़ी चान्दु  मि देर से ओं    

I am sorry I could not make it on that day

माफ़ी चांदु ! वै दिन मि टैम /समौ फर नि ऐ साकू

Please convey my apology to your father

 मेरी तर्फांन  अपण बुबा जी मांगन माफ़ी मागी देन

It was all by mistake. Please excuse me

इन गलती से ह्व़े गे . माफी चांदु /माफ़ कर दियां

Sorry to have disturbed you

माफ़ कर्याँ  मीन आप  तैं डिस्टर्ब करी दे

माफ़ कर्याँ आपौ   काम मा दखल पोड़ी गे  

Please make yourself comfortable

आराम से बैठ जावा /आराम से बैठ जाओ /बैठ जा /बैठी जा

Allow me to say 

जरा मी तैं बुलण  द्याओ /  दे .

मि बोलूं ?

May I have your attention please

ज़रा ध्यान द्याओ / जरा टक लगाओ   भै !

As you please

जन आपै मर्जी  

Its all yours

यीं चीज तै अपणो समजो भै !

Could you spare a few moments for me ?

जरा थोड़ा सि अपण समै/टैम  देल्या क्या ?

Will you please permit me to speak?

जरा मी तैं बुलंण देल्या / जरा मी तै बुलणो मौक़ा मीलल ?  

Hope you are enjoying yourself

आसा च आप आनन्द मा हवेल्या ? आसा च मजा मा ह्वेला ?  

Sorry for the inconvenience

कष्ट वास्ता माफ़ कर्याँ हाँ !

I will try my level best

मि अपण तर्फानं पूरी कोशिश करलू

मी पुरो पुठ्या जोर लगौलू (Old garhwali )   

That is very kind of you

आपै बड़ी किरपा ह्वेली /आपै बड़ी किरपा ह्व़े

Please help yourself

ल्या भै ल्या

Thanks for your kind suggestion /advice

आपौ सौ सल्ला वास्ता  धन्यबाद / आपौ सौ सल्ला कु मि आभारी छौं  

 

 Learn garhwali together -4
आवा गढ़वाळी सिखला - फड़की ४
        Presented by  Bhishma Kukreti from Garhwali Vyakaran ki Rup Rekha by Abodh bandhu Bahuguna
                                   Grammar -1
                                 व्याकरण - १
   The construction of Garhali is nearer to Sanskrit and now, due to influence of Hindi , unecessarily, Garhwalis are adapting Hindi way of construction while speaking and the writers are corrupting their 2000 old language  very bad y in construction and using Hindi words though, Garhwali words are available . Garhwali has its own exclusivity and you will find it on day to day basis when the lessons go ahead
                                  Types of Words
                                   शब्दों /शब्दुं   भेद
   There are three types of words in Garhwali as found in Sanskrit  too
    संस्कृत जब ई गढ़वाळी मा बि तीन तरां शब्द होंदन
Non compound (इकुळया यानी रुढी शब्द ) Those words which are not constructed by any addition of two or more words .जु शब्द बगैर जोड़ का होऊ वै तैं रुढी या इकुळया  शब्द बोदन / बुल्दन /बोल्दन
उदारण :
पाड़
गाड  
ढुगो  
छुम्या
Compound words ( जुडयूँ   /योगिक  शब्द ) : When two words are added and new word is constructed , it is called compound word
जब द्वी या भौत सा श्ब्दुं जोड़ से क्वी शब्द बणदू   त वै शब्द तैं योगिक या जुडयूँ  शब्द बुल्दन 
उदारण   
घुरपल़ो
बिजवाड
भितरपैन्सो  
Non compound compunded (रुढ़-योगिक /इकुल्या- जुड़याँ ) When two non-compounded or compond words create third word and  the new word does not have any meaning of initiating words but the new word has different meaning इखम बि द्वी या बिंडी  शब्दुं कु जोड़ से नै   शब्द बणद  पण नै शब्द कु अर्थ जोडक श्ब्दुं से अलग ही होंद इन  शब्द  तैं रुढ़-शब्द बुल्दन   
उदारण -
पुडकझडो
हथछेड़ो  
नंगमुंड़या
साभार : अबोध बंधू बहुगुणा : गढवाळी व्याकरण की रूप रेखा सन 1960   
                    
Let Us Leran Garhwali -5
आवा गढ़वाळी सिखला - फड़की -५
Presented by Bhishma Kukreti
                            Grammar  2,
                            व्याकरण -२
                              Nouns संज्ञा
Noun : The word which signs a name
संज्ञा : जै शब्द न कै नाम कु बोध ह्वाऊ वै शब्द तैं संज्ञा बुल्दन . संज्ञा तीन तरां होंदन
Proper noun : the word which denotes a proper name
व्यक्तिवाचक संज्ञा :    गढ़वाळी मा व्यक्तिवाचक संज्ञा क क्वी अधार हुन्द जन की जलं मैना कु नाम से चैतु, फगुण्या , अषाढु , म्न्ग्सिरू आदि . काम बि व्यक्तिवाचक संज्ञा बणान्द   जन औज्युन नाम जोगी दास . डील डौल क  नाम पर बि नाम धरे जांद छ्या . डम्फू (गोळ मटोळ  )
Common Noun : The word which denotes a matter
जाती वाचक संज्ञा : जै शब्द से कै पदार्थ कु बोध हूंद
जगा मा बसण से जात्युं नाम त गढवा ळी मा सामान्य बात च -
थापळी मा बसण से थपलियाल ,
बड़ेथ से बड़थ्वाळ 
कामौ   वजे से पड्यां/धरयां नाम  या यथार्थवादी शब्द जन :
भरोई
भुर्त्या
मुंड्खो  (  जै डाळ तै कटे गे हो त जमीन मा जु भाग बच्युं रै जांद  वो ना त ग्व़ाळ (तना ) च ना इ जलड़  )
Abstract Noun :The word which refers something a person can not physically interact with 
भाव बाचक संज्ञा :जै संज्ञा से गुण, दशा, या व्यापार कु बोध हूंद वै तैं भाव बच्क संज्ञा बुल्दन
हिंदी तरां प्रत्यय  (Suffix )  आण , आलि, इ , त्व , त , पण, पन   जुड़ण से बि भावबाचक संज्ञा बणद
Exclusivity in Garhwali 
There are very exclusive abstract nouns in Garhwali
बिखल़ाण   : कै चीज  तै बार बार खा ण या दिख ण से बिखल़ाण पोड जांद
पराज (कै दैवी क योग से क्वी मालुमात  ह्व़े जाण 
गाणि ,
स्याणि
जकबक
खैरी
भावबाचक संज्ञा  बणाणो  कुछ उदारण
अ- जातीबाचक   संज्ञा से भाव बाचक संज्ञा बणांण Changing Common noun into Abstract Noun
पंडित ------------------------  पन्डितै
बामण ----------------------- बामणगिरी 
छोकरा ----------------------- छुक्रैळ
ब- सर्वनाम से भावबाचक संज्ञा बणाण  Changing Pronount into Abstract Noun 
अपणो ------------------------- अपणेस  
स- विशेषण से भाव बाचक संज्ञा बणाण Changing Adjective into Abstract Noun 
लाटो------------------------- लटंग
काचो ------------------------ कच्याण   
द- क्रिया से भावबाचक संज्ञा बणाण
हिटण --------------------------- हिटै 
झुन्नो / झुरण ------------------------------ झुराट  
ए- अव्व्यय से भाव बाचक संज्ञा बणाण  Changing Immutable into Abstract Noun
बरोबर ----------- बराबरी
ढीस ------------- ढीस्वाळी  
श्रधेय अबोध बंधु बहुगुणा की गढ़वाली की रूप रेखा बटिक उधार   
आवा गढ़वाळी सिखला = ६
Let us Learn Garhwali -3

Bhishma Kukreti

Gender ( ling )

Gender means sign and is defined as the grammatical category in which a noun, pronoun, article and adjective is masculine, feminine or neuter.

लिंग ;लिंग माने चिन्ह . जनानी जाती खुण स्त्रीलिंग या जननी जात अर मर्द जाती कुण/ कुणि  बुले जान्द  मर्द जात या पुल्लिंग बुल्दन अबोध बंधु बहुगुणा जी सल्ला  दीदन बल
गढ़वाळी मा उभय लिंग बि हूण चयेंद
(Ling : Ling mane chinh . Janani jati khun striling ya Janani jat ar  mardau jati khuni mrad jat ya pulling buldn )
            कुछ खासियत (विशेषता  Exclusive Charcteristics )
   गढ़वाळी मा  लिंग प्रयोग की अपणि कुछ विशेषता छन  
उदारण
१- जु तुम कें जनानी तैं पुछिल्या ," ए बौ कख जाणि छे ? "  त जबाब हूंद  , " मि धणि कु णि जाणु छौं " इखम जनानी उत्तम पुरुष (First Person) का रूप मां क्रिया तैं स्त्रीलिंग कु रूप मा प्रयोग करदी .Many times a first person female uses masculine gender for her as woman will state ," mi dhani kuni janu chhaun "
२- आदर दीण मा बि लिंग भेद नि रै जांद . In offering respect garhwalis change gender and number as , " e bau kakh jana chhanvan ?"
बौ तैं आदर दीण मा इन पूछे जान्द , " ये बौ आप पाणि पेल्या ? "  पण भुली या छ्वटि  नौनी तै इन पूछे जान्द , "  तु पाणी पेली ?
पेली स्त्रीलिंग च अर पेल्या पुल्लिंग च
३- कबी कबि आत्मीय रिश्तेदारू मा बि पुल्लिंग स्त्री लिंग मा बदल जांद जन की  ढान्गु पट्टी   मा आप आत्मीयता दिखाणो बान  कै मर्द तैं इन भटे सकदवा  , " ए रै भुला कख जाणि छे ?' Many times in Dhangu Patti , to show intimacy they change masculine gender as feminin gender as , " E bhaiji kakh jani chhe ?'
४- गौड़ी स्त्रीलिंग च पण गात (अकार शरीर ) कु हिसाब से गौड़ बि बुले जांद इनि बखरी तैं बखरो, भैसी तै भैंस बि बुल्दन . many times due to shape and weight or form Garhwali changes gender of female animals as masculine gender as , " e see dikhdi ! tai lal Gaud tain ar tain dhangi gaudi tain ?' Same way, bakhri is also called baakhru and bhansi as bahins
                 पुल्लिंग से स्त्रीलिंग मा बदलणो    कुछ नियम (rules for Changing Masculine gender into feminie gender)) 
1- पुल्लिंग वळ  शब्दांत कु अ , आ, उ क जगा फर इ लगैक पुल्लिंग तैं स्त्रीलिंग मा बदले जांद by changing the end alphabet a, aa, u, oo into i or EE
देव (dev )  -------- देवी (devi)
भात (bhat )------ भति (Bhati)
बोडा (boda) ----- बोडि (bodi)
काका (Kaka )------काकी   (kaki )
नौन या नौनु  (naun, Naunu )------ नौनि (Nauni)
ननु (nanu )------- ननी (nani -liitle female child)
नना (nana )----- ननी (nani -- maternal grand mother )
२- अकारांत, इकारांत , इकारांत श्ब्दुं क आखिरी आखर  ----अ, इ, ए तैं आण , वाण याण  येण मा बदलण से पुल्लिंग स्त्रीलिंग ह्व़े जांद by changing the last voiel a, i, e into aan, yan, van, en
द्यूर (dyur )-------------- द्यूराण (dyuran)
सेठ (Seth)------- ----सेठ्याण  (setyan)
बद्दी(baddi)  ------------------बदेण/ बादण  (baden ) or baadn
कजे (Kaje)------------- कज्याण (kajyan)
3- ओकारांत श्ब्दुं आखरी आखर ओ तैं इ करी दीण  से (By changing last alpahabet o into i )
म्वाटो (mwato)--------- मोटि (moti)
घोड़ो (ghodo)-------------- घोड़ी (ghodi)
४-  शब्द कु अग्वाड़ी ण लगाण से (Adding 'n' to the word
बाग़ (baag)-------- बाग़ण (bagn )
मोर (mor)------- मोरण (moran)
  भूत (bhut) -------------- भूतण bhutn
५- कुछ पुलिंग अर स्त्रीलिंग बिगल्यां (अलग) इ  होंदन (In many case, the words are totally different for masculine and feminine gender)
ढडडू (dhaddu0 -----------बिरळी (birali)
बुबा buba)------------- ब्व़े (bwe)
6- डील डौल (आकार  ) , वजन, परिमाण कु हिसाब से बि एकी छेज मा लिंगभेद ह्व़े जांद due to mass, form, weight, quantum etc the same matter / living thing is some times become feminine and sometime masculine gender
पत्थर (pathar)----------- पथरी (pathri)
दुंळ (dunl)------------ दुंळी (dunli)
दाणो  (dano)--------- दाणि (dani)
7- कति चीजुं  मा लिंग भेद नि दिख्यांद  In many cases the gender does not change or can not recognize the gender टू
घसेर , इकुल्या , काखड़
८- दै ,हज्या जन शब्द स्त्रीलिंग छन many things are feminine gender as dai, haija   
९- सर्वनाम मा पुल्लिंग स्त्रीलिंग मा इन बदल्दन Pronouns are changes as
वो/वू  (Vo/vu)------- वा (Va)
स्यू-syu ------- स्या (sya)
कु /को ku/ko  -------- क्वा (kwa0
यू/यो yu/yo------- या (yaa)
जु/जो (ju/jo)------ ज्वा  (jwaa)
जैन jain ------------ जैनी jainn /jainni
वैन vain -------------- वींन veenn
a hसान --- श्रीमती रजनी कुकरेती की व्याकरण क किताब /पोथा   अर भग्यान अबोध बंधु बहुगुणा की व्याकरण किताब/पोथी  
 
 
 
 
 
आवा  गढ़वाळी  सिखला -७
 Let Us Lean Garhwali -7
(Grammar, व्याकरण vyakarn)
      Presented     Bhishma Kukreti
                          वचन (Numbers)
Number is the word used by grammarians to talk about differences between singular and plural
संज्ञा अर हौरी विकारी शब्दों क  जै रूप से उंको वाच्य चीजुं/पदार्थ क  संख्या कु ज्ञान हूंद   वै तैं वचन बुल्दन . गढ़वाली मा अंग्रेजी क तरां द्वी  प्रकारों   वचन हून्दन
(sangya ar hauri vkaari shbdon k jai rup se oonko vachy chhejun/padarth k sankhya ku gyan hoond vai tain vachn buldan. गढ़वाली ma dwee prkaarau vachan hoondan )
                        Rules for    Changing singular number into Plural numbers
                         विभक्ति रहित श्ब्दुं क एक वचन बटिक वहुवचन बणाणो नियम
1- By Changing 'O' of end of the masculine word into 'AA'
१- ओकारांत पुल्लिंग श्ब्दुं आख़री 'ओ' तैं 'आ' करण से
एक वचन -----------------------------बहुवचन
पुंगड़ो pungdo  ----------------------------------पुंगड़ा  pungdaa  
ड़ाल़ो dalo -----------------------------------ड़ाल़ा  dalaa  
कैंटो kanto ------------------------------------कैंटा kintaa
(This example is of Shrinagrya Boli)
But in Karmkarak the number (plural form ) remains same in singualr form )
पण कर्मकारक मा एक वचन मा वैकु वहुवचन वाळ हि  रूप रौंद
जन कि----------
तै ठ्न्ग्रा   घैंट (Tai Thangra ghaint)   
2- जौं शब्दुं    क आखिर  मा अ, आ, इ, उ ह्वाऊ उं शब्दुं क रूप द्वी वाच्नुं मा एक सरीखा रौंद . जन कि 
If there is a, aa, i, or u at the end of a word, mostly the word remains same  for singular and plural number
भेळ bhel----------------- भेळ bhel
परेक parek ------------------परेक parek
माल़ा  maalaa ---------------------माल़ा maalaa
3- इकारांत से ईकारांत /इकारांत या यूँ कारंत करण से   
Changing the last vowel I into Ai, E, or yun 
दरी dari ----------------दरे dare
फेडी-faidi --------------- फैडे   faide  
ब्वारी bwari ---------- ब्वारे या ब्वार्युं bware or bwaryun
गालि-gali --------------गाले या गाल्युं gale or galyun
4- Adding Prefix कखी कखी उपसर्ग लगाण से
एक माबत, द्वी माबत  (ek mabat, dwee mabat)
In some cases, kaauka and aurun are added कबि कबि कौंका या औरुं जुड़ण   से  
असान  ---- श्रीमती रजनी कुकरेती अर भग्यान  अबोध बंधु बहुगुणा की व्याकरणे  किताब
 
आवा गढ़वाळी सिकला - ८
Let Us Learn Garhwali -8
व्याकरण -६ Grammar-6
Presented by Bhishma Kukreti
                                                सर्वनाम (Pronoun)
The words in place of nouns are called pronoun
संज्ञाउं  बदल मा प्रयोग हूण वल़ा शब्दुं तैं सर्वनाम बुल्दन (sangyaaun badl ma prayog hun vala shabdun tain srvnaam buldan ) 
 सर्वनाम पांच तरां क हुन्दन  sarvnam panch taran k hundan
१- पुरुषवाचक सर्वनाम  (purushvachaksarvnaam)
गढ़वाळी मा पुरुषवाचक सर्वनामुं  मा स्त्रीलिंग अर पुल्लिंग बिगयाँ- बिगयाँ (अलग अलग ) हुन्दन  ]gadhwali ma purushvachak sarvnamun ma striling ar pulling biglyan-biglyan (alag-alag) hundan]
                                       पुल्लिंग   (pulling)                                                   स्त्रीलिंग  (striling)
पुरुष वाचक         एकवचन ( ekvachn )   बहुवचन   bahuvachan )         एकवचन              बहुवचन                                                
 (  purushvachak)
उत्तम पुरुष                    मि                            हम                                      मि                      हम 
मध्यम पुरुष                 तु                              तुम                                       तु                     तुम 
अन्य पुरुष                     ओ /वो                       वु /उ                                    वा                      वु / उ 
२- निश्चय वाचक            वी                            वी                                         वै                       वी 
                                 स्यो                              स्यि                               स्या                     स्यि
                                यो                             यि /इ                                   या                     यि /इ
३- अनिश्वाच्क              क्वी                                क्वी                               क्वी                   क्वी     
                                ---                             कति                                  ---                     कति 
                                ---                            कुछ                                   -----                    कुछ 
4- सम्बन्धवाचक  
                               वु                               वु                                       ज्व़ा                      जु 
                              तैं                                तौं                                       तैं                         तौं 
                              ये                                  यूँ                                    ईं /यीं                     यूँ 
५- प्रश्नवाचक             को                                 कु                                  क्वा                        कु 
                             क्य                        क्य-क्या                                   क्य                       क्य-क्या    
६- निज वाचक   सर्वनाम -अफु     
गढ़वाली मा आप शब्द सर्वनाम नी च आप कु अर्थ होंद मनिख कु ओप लगण 
पण अब आप  शब्द बि गढवाळी मा आई गे      
असान : श्रीमती रजनी कुकरेती, भग्यान अबोध बंधु बहुगुणा  , श्री अरविन्द पुरोहित अर श्रीमती बीना बेंजवाळ                            
                                                                                                  
 
Let Us learn Garhwali -9
आवा गढ़वाळी सिकला - फड़की -९
व्याकरण , Grammar
Presented by Bhishma Kukreti
कारक
कारक संज्ञा अर सर्वनामौ  वै रूपौ खुणि बुल्दन   जु रूप वाक्य मा हौरी श्ब्दुं दगड सम्बन्ध बतांद कारक आठ किसमो   हुन्दन
कारक                            विभक्ति  (परसर्ग )                           प्रयोग
१- कर्ता                               न,/ल                                        रामन ब्वाल
२- कर्म                                तैं/थैं                                       गढ़वाल्युन तैं अपणि भाषौ बार मा ख्याल इ  नी च
                                                                                      कुमयों सणि बि अपणि भाषौ फिकर नी च
३- करण                         न,/ल                                          दाळ  तैं  थांथन  झपोड़दन 
                                     से                                              वै से कुछ नि होण    
 
४- सम्प्रदान                     कु /कुतैं/खुणि                               यू झंग्वर  त्वेकू च अर यू झाम्पा  खुणि    च     
५- अपादान                      बटि i /बिटेन                                 कख बिटेन /बटि   एई   ?
                                    मांगन /मूंगे                                    स्यू आटू कै मांगन /मूंगे लै ?
                                     न                                                कम्पुटर कखन आयी 
६- सम्बन्ध               कु /का /क कि                                      या गागर कैकी च ?
                               रो /रा/रि                                            तुमारो/तुमारा/तुमारी बात हि कुछ हौरी हुन्दन
                                ऐ                                                     राजारामै ब्वारी
                                अ                                                    म्यार बांठअ  अबी दे दी
                                इ                                                   श्यामुइ भैंसी लंदी च
७- अधिक्ररण               मा                                               जा अपण  जगा मा जा
                                मद्ये                                              यूँ द्वी बंठों  कै मद्ये म्यार बंठा   क्वा च भै ?
                                म /मुं                                           मीम /मेमू बोल क्या हवाई
                                 पर                                               तै पर दिवता ऐ गे
                                 जनै                                               मथि पाणि जनै  जयां छन
८- सम्बोधन               हे /हलो/याँ/ ह्य्ले/अजि/ह्य्जी              ह्य्जी ! चिट्ठी अछेकी ऐन च ? 
                                               
असान : भग्यान अबोध बन्धु बहुगुणा अर श्रीमती रजनी कुकरेती कि व्याकरण क   पोथी

Let Us Learn Garhwali -Part-10
आवा गढ़वाळी सिकला -फडकी -१०
     व्याकरण (Grammar)
           Bhishma Kukreti
                               क्रिया (Verb)
जै शब्द ण कै काज करणो  /हूणों/ अंदाज़ ह्वाऊ वै शब्द तै क्रिया बुल्दन 
गढवाळी मा  पांच तरां क्रिया हुन्दन
१- नामिक क्रिया
२- समस्त क्रिया
३- व्युत्पन्न क्रिया
४- मूल या सधारण/आम क्रिया 
५- संयुक्त /जुड्यीं क्रिया   
                                नामिक क्रिया 
सबि क्रिया मूल क्रिया नि हुन्दन .
संज्ञा या सर्वनाम पर पूछड़ी (प्रत्यय ) लगैक ज्वा क्रिया बणदि वीं क्रिया तैं नामिक क्रिया बुलदन    
संज्ञा                    क्रिया
रंग                              रंगौण
घात                            घत्याण /घ्त्यौण 
खिर्स                           खिर्सेण  
लिक़                            लिकौण   
सर्वनाम               क्रिया
अपणु                       अपनौण /अपणोऊण  (apnaun )
विशेषण                  क्रिया
नेडू                              निडाण / निड़ोउण   (nidaun)
पुरु                               पुर्याण / पुरयोंण (puryaun)
 
                        समस्त क्रिया
जु क्रिया द्वी क्रियौं जोड़ से बणी ह्वाऊ वीं क्रिया तैं समस्त क्रिया बुल्दन
चलण -फिरण
पढ़ण-लिखण  
                        अनुसरणनात्मक क्रिया
ज्वा क्रिया ध्वनि  क हिसाब से बणद   वीं तैं अनुसरणनात्मक क्रिया बुल्दन
ध्वनि                           क्रिया 
थप - थप                    थपथ्प्याण    
च्वीं-च्वीं                          च्वींचाण
                               व्युत्पन्न क्रिया
जब मूल क्रिया तैं व्युत्पित करे जांद त व्युत्प्न्नात्म्क क्रिया बुले जान्द
उदारण
१- रावत जी  पतंग उड़ाणा  छन 
२- रावत जी चखुल उड़ाणा छन  
इखम २- मा चखुल उड़ाण प्रेरणात्मक क्रिया च    किलैकि इखम रावत जी (संज्ञा/सर्वनाम ) चखुल तैं उड़णो प्रेरणा  दींद
                     मूल क्रिया
जु क्रिया णा त व्युत्पन्न च नाइ जोडिक बणी च वा मूल क्रिया हूंद 
जन ------बुलण  , पेण , सीण  
                        संयुक्त क्रिया 
द्वी धातुं जोड़ से बणी  क्रिया संयुक्त क्रिया होंद
जै सकदु
खै सकदु
खै ल्या
लत्याण चयांद  
अधार : श्रीमती रजनी कुकरेती कि गढवाळी भाषा व्याकरण
 
 
 
Let us Learn Garhwali Part-11
आवा गढ़वाळी सिकला - फड़की - ११
             व्याकरण (  ग्राम्मर)
                 Bhishma कुकरेती
               काल (Tenses)
क्रिया जै रूप से समौ /टैम जाणे जाव वै तैं काल बुल्दन
काल तीन हून्दन 
                   
                                      पुल्लिंग                                                  स्त्रीलिंग 
                                 एकवचन              बहुबचन                  एकवचन                       बहुवचन 
भूतकाल
सामान्य भूत                 गै, गये, ग्युं       गिने, गयाँ               गै, गे, गये, गयुं              गईं, गैने, गयां
 आह्न्नभूत                  जयुं  च             जयां छन                 जयीं च  ,                        जयीं  छन
पूर्णभूत                         गै छयो               गै छ्या                   गे छे                                 गै छई
अपूर्णभूत                  जाणु छौ/छयो          जाणा छा/छ्या          जाणि छे /छयी                  जाणि छै /छई 
स्न्धिग्द भूत                गै/गे ह्वेलो/होलू       गे/गै व्हेला                गै ह्वली                          गै ह्वली   
हेतुहेतुमदभूत              जयुं  होंदु                जयां होंदा                जयीं होंदी                       जयां होंदा
 
 
 वर्तमान काल  
सामान्य वर्तमान        जांद, जांदू,              जान्दन , जांदवां           ज्जांदी /जांद, जांदू         जान्दन , जांदवां       
संदिग्ध वर्तमान      जाणू ह्वेलो/ह्वेलु         जाणा  ह्वेला /हुंला           जाणि ह्वेली                     जाणि ह्वली    
 अपूर्ण  वर्तमान    जाणु च/छ                जाणा छन/छंवां             जाणि च                         जाणी छ्न    
 
भविष्य काल 
सामान्य               जौंलू /जौंलो            जौंला/जाला                    जालि                            जौंला /जालि       
सम्भाव्य               जाओ /जौं               जावन                          जाओ                              जंवा /जावन 
भविष्यकाल को विधि क्रिया क उदारण
ऐन, बैठ, चल आ, चल जा, , जाण चयेंद,   
अधार : भग्यान अबोध बंधु बहुगुणा , रजनी कुकरेती कि व्याकरणऐ  पोथी         
                                                       
 
आवा गढ़वाळी सिकला -फड़की -१२
Let us Learn Garhwali -12
                व्याकरण (Grammar )
                Bhishma Kukreti
                 वाच्य (Voices)
        कर्तृवाच्य                                                            कर्मवाच्य
१- तीन पोथी बांचे                                              १- त्वेसे पोथी बांचे गे
२- भुला हिटणु ह्वालू /ह्व्लो                                     २- भुला से हिटेणु ह्व्लू /ह्व्लो
कर्तृवाच्य                                                                 भाववाच्य
१- मिन नि बैठण                                             १- मेंसे नि बैठ्याण /बैठणो    
२-   ब्यौली शरमाया करदन                                 २- ब्यौल्युं/ब्यौल्योंसे शरमाये जांद 
३- मि नि कर सकदु /सकदो                                ३- मेंसे   नि करे सक्यांद /सकेंदो      
अधार : भग्यान     अबोध बंधु बहुगुणा की व्याकरणअ पोथी            
                       
 
आवा गढ़वाळी सिखला -१३
Let us Learn Garhwali -13
           Bhishma Kukreti
                  व्याकरण (Grammar )
                  अविकारी पद (अव्यय ) 
गढवाली मा अविकारी श्ब्दुं भरमार च . अविकारी शब्द चार  किस्मों होंदन  पण गढवाली मा पांच किस्मौ   अव्यय होंदन
                 १- क्रिया विशेषण
१अ - कालवाचक ------ अब्बी, ब्याळी /ब्याले , भोळ, अज्युं , एकदां , कैबरी -कैबरी   
१ब - स्थानवाचक ------अगने, ऐंच , ढीस, मळथूण , मथि, मूड़   
१ स - रीतिवाचक ----- ठंडो - मठों/ ठnडु -मठु  , अन्कैक /औंकैक , घल्ल
1 ड़ - प्रश्नवाचक -----किले, क्थ्गा, कख 
१ इ- परिमाणवाचक  -- अति, थुपडोंन , इच्छि, बिंडि  
१ फ -कारणवाचक  - यान, इलै
१ ग - स्वीकार्वाच्क --योअ, हूँअ , हो 
1 ह - निषेधवाचक - ऊंह , अहाँ , कर्तना , 
                      २- सम्बन्ध वोधक 
     ऐथर, बगैर, सी, दगडे  , 
                      ३- स्म्मुच्च्य वोधक   
3a - संयोजक ----- अर, बि, 
३ब - वियोजक -- चा, निथर 
३स - विरोध दर्शक --- पर
३ द -  परिमाण दर्शक -- यान /इलै
3 ई - कारण वाचक - किलेक़ि   
३ फ - उद्देश्य वाचक - जनकी /ज्याँक़ि  
३ ग - संकेत वाचक ---- जु, त 
 h - व्याख्या वाचक -- हैंकि ऩा !   यानी क़ि !
             ४ - विस्मयबोधक
स्या !, दयार ! , चूचो ! यूँ ! हे राम दा ! हैं ! ह्व़ा !  
             ५ - अनुकार मूलक
टळपळ- टळपळ, ख्ल्तं , खीं -च्वी, पुल्ल -  पुल्ल   , सड़म. द्ड्म, च्यां  
आवा गढ़वळी सिखला -फड़की १४
 Let Us Learn Garhwali -14
         Bhishma Kukreti
              व्याकरण (Grammar )
                  उपसर्ग अर प्रत्यय (Prefix and suffix) 
             उपसर्ग 
नि - निखण्या , निद्यवा, निद्यौ   
अ : आतोल, असुण्या
अण : अणबुल्या  / अणबोल्या , अणचाल़ो  
निर : निरपाणी, निफल्टी , निर्बिज्जो 
दुर :  दुरमति , दुर्बिस्नी 
पर : परचेत, परपंच   
कु : कुनेथी , कुढब
सु : सुनिंद
              प्रत्यय
१- क्रित्प्रत्य्य
, लिखंदर, उंदार, भिमणाट , पिपड़ाट , हुणमांग/होणमांग   
२- तद्धित प्रत्यय 
पदान से -- पदानचरी  
खल्ला से --खलगडो
लिखण से  -- लिख्वार 
मया से ------मयालू  
  अस्वाळ     से ------ अस्वाळस्यूं
गोद  से ----गोदियाल
गढ़वाळ से ------- गढ़वाळी
अधार ----- भग्यान अबोध बंधु बहुगुणा की  व्याकरण की पोथी
 
  आवा गढ़वाली सिखला -फड़की १५
            Let us Learn Garhwali -15
                    Bhishma Kukreti
                        व्याकरणऐ पौ  ( Fundamental of  Grammar )
                                 तत्स्मत्दभवाति   शब्द
१- तत्सम - कुकुर, द्यौ, केन,
२- तद्भव -- अथक, अफ्ल्या , छिजविरी,  आबत, अबल्यखा,  अणथ  (  अणथ मा  आधि ण बांचो)   
३- देशज : खट्टो, गिच्चो, ढीस, उड़्यार ,  कपिलु /कपिलो/कफल्वणि, कळच्वणि , पुंगडो
४- विदेशज - मूल शब्द -------------------- ------------गढ़वाळी शब्द
                  टेम्पोरेरी (अन्ग्रेजी) ---------------------टम्परैलु  
                  बुकसेलर (अन्ग्रेजी) ---------------------बुकस्यलर
                   कार्निस (अरबी) --------------------------कुनगस  
                   नौनिहाल (फ़ारसी )-----------------------नौन्याळ
                      पर्यायवाची शब्द
      फुलटि----------- डिग्ची, डिबली, फुल्ली (ल तैं ळ baancho )   , पत्यलि  
        गुरौ----------------गग्गु , भुयंकारू   / भुयंकारो  , हरयाल़ो, अजगर , डंड्वाक, चूडो 
अधार अबोध बंधु बहुगुणा की व्याकरण ऐ किताब   
Copyright@  Bhishma Kukreti , bcku...@gmail.com, 2010        

आवा गढ़वाळी सिखला  - फड़की -१६
Let us Learn Garhwali - part -16                 
Bhishma Kukreti                  
          विपरीतार्थक (उलटो) शब्द (Opposite words)
 साणो-------------------------काणो
अगेतो--------------------पिछेतो
अग्वाड़ी------------------पिछ्वाड़ी 
ऐथर----------------------पैथर
दुख्यारु/दुख्यारो--------------------सुख्यारु /सुख्यारो  
            अनेकार्थक शब्द ( बिंडि  अर्थ वाळ शब्द )
डूडो/डूnडू------------------- , लचकणवाल(lame) ,नाव/नौ (Boat) ट्याडू /ट्याडो   (वक्र )
बाण---------------------------आदत , तीर
भेरण---------------------- रिंगाळ/चिमल्ठों  पेथण (बर्रो का छत्ता ), घटोऊ चरखी (पनचक्की की चरखी )
ढंड------------------------- बहानाबाजी , तलाउब/तालाब
                  संधि
                 अ- स्वर संधि
१- दीर्घ स्वर संधि ----------झट्ट, विद्यालै , गंधाक्षत  
२- गुण स्वर संधि ---------सुलेंदर . बड़ोंड़्यार  
३- वृधि स्वर संधि --------- जणेक   ,
४- यण   स्वर संधि ----------- बौज्यौरू  
५- अयादी स्वर संधि --------------- पबितर 
                   ब व्यंजन संधि
जगन्नाथ, बद्रीनाथ, दिव्प्र्याग
             स-  विसर्ग संधि
बढ़ध्यौर ,
                         समास
                      अ- अव्ययीभाव
                  फी-आदिम, दरेक-मवासा
                      ब - तत्पुरुष
१- कर्म तत्पुरुष ------------- पाणी -दिन्देर, तम्मकू -दिंदारी, डंडबोक्को 
 २- , करण ------------------ पणभिजो , हाळमरो
३- सम्प्रदान -------------------ग्वरबट्टो  , बन्दरभेळ 
४- आपादान ------------------ घरनिकाल़ो
५- समंध ----------------------- जसपुरऔपधान , टीरोऊ -रज्जा  , बुब्बाखाळ
६- अधिकरण -------------------गडबगा, घमसुखा  
                   स - कर्मधारय
   मळमॉस , कळमुख्या
                    द - द्विगु
तिर्जुगी, चौमासो,
                  ई बहुब्रीही
पुडुखझडो, रूमझडो , दुबटटो, पूछकट्या  
                फ - द्वन्द
भै-बैणा , ब्वेबाब , हात्खुट्टा
                               विराम चिन्ह की खाशियत
 पैलि पुर्राणि गढवा ळी मा विराम चिन्ह को क्वी रिवाज नि छौ
 अच्काल विराम चिन्ह हिंदी क तरां इ होंदन पण इन्वर्टेड कोमा क जगा बल या बुन क प्रयोग होण चयेंद 
वैन बोल बल मि उख जाणु छौं 
Copyright @ Bhishma Kukreti, mumbai, India, 2010,
bcku...@gmail.com
 
आवा गढवाळी सिकला - फड़की 17
   Let us Learn Garhwali -16
            Bhishma Kukreti
Phrases ( छ्वट़ा-छ्वट़ा वाक्य    -----Chhwata Chhwata vaky )
English -----------------------Garhwali ---------Garhwali in Roman
1- Just Coming --- ----- बस आन्दु/आंदो/आणु  छौं -----bas aaundu/ aando chhaun
2- Ver well ------- -------  भौत बढिया ---------------------bhaut badhiyaa
3- Fine/Very good------- भली बात च /भलु च ----------- bhali baat ch /bhalu ch
4- As you like/As you please -- -जन आपै मर्जी /जन तुमारी मर्जी भै --------jan apai marji/jan tumari marji bhai
5- Any thing else/ -----हौर कुछ ------------------------- haur kuchh
6- That’s enough ----- -------- ह्व़े गे भै-----------------  Hwe ge bhai
7- That’s enough --- -- रौण द्या /दे -------------------------- raun Dya /de
8- Thanks for this honor -- ----आपक सनमान  का वास्ता धन्यबाद------- Apk smman k vasta dhanybad
आपन इथगा  मान दे जुगराज रयाँ ------------Apan ithga man de , jugraaj rayan (Old Garhwali)
9- O.k -------- -----------------अच्छु /अच्छा -------------------------------Achhu /achha !
10- Why not ? -- ------------------किले ना ?-------------------------------- kilai na ?
11- Not a bit -- --------------------- जरा बि ना ---------------------------------jaraa bi na
12- Take care ----- ---------------ख़याल राखो /ध्यान रखेन हाँ------------------khayaal rakho/  dhyan rakhen han !
13- See you tomorrow ------------------- भोळ मिलला------------------  bhol milla
14- Yes, by all means --------------------- हाँ , हाँ ! जरोर / जरुर ------------------ Han! Han ! jaror/ Jarur
15- This is too much -- -----------------भौत ह्व़े गे/ ग्याई -------------------------- Bhaut hwe ge /gyaai
16- No, not at all-- ----------------------ना , कबि  बि ना/ ना कब्बि ना  ------------------------------- Na, Kabi bi na
17- Never mind/does not matter -- -- - क्वी बात नी च -------------------------------------------kwee bat ni ch
18- Nothing else --- -- ---------ना हौर /और कुछ ना-------------------------- na haur / aur kuchh na
19- Nothing special-- -------------------ना क्वी ख़ास  नी च ---------------------------- na kwee khas ni ch
20- Welcome --- -- ------------------- आवा आवा -------------------------------------------Awa ! Awa
21- rest assured -- -------------------- भर्वस  राखो------------------------------------------ Bharwas rakho
22- long time no se -- ---------------------भौत दिनूँ / दिनों बिटेन नि दिखेन------------------   Bhaut dinun / dino biten ni dikhen
23- Good bye -- ------------------------- अछा  च्ल्दु छौं /चलदा छ्न्वां -----------------------------Achha chldu chhau/chldaa chanvan
24- Good bye --------------------------------------------------अछा -------------------------------------------achha
Copyright @ Bhishma Kukreti Mumbai, India2010,
bcku...@gmail.com


Dhanyabad

Regards
Bhishma Kukreti

           

 

                   
 
         




--




Dhanyabad

Regards
Bhishma Kukreti


Reply all
Reply to author
Forward
0 new messages