KIYILMIŞ TÜTÜNLER
Hüseyin Rahmi ŞAHİN
TEK BAŞINA İÇİLEBİLEN TÜTÜNLERİMİZ VE VERGİLENDİRİLMESİ
Ülkemiz de Tütün Endüstrisi Osmanlı dönemine kadar uzayan ve gelir getirici yönüyle de, bazı bölgelerde hiç terk edilmeyen bir tarım bitkisidir. Tütün üretimi ve sigara sanayisi 2000 li yıllara kadar Devlet eliyle sevk ve organizasyonu yapılan, özel sektöründe faaliyet gösterdiği bir alan iken 2008 ürünü 2009 alımlarından sonra Kamu tütün alımını terk ederek, devlete ait olan sigara fabrikalarını özelleştirmiştir. Düzenleyici ve Denetleyici olmak üzere bağımsız bir üst kurul şeklinde TAPDK kurulmuştur. Daha sonra bilinmeyen sebeplerle “ÜST KURUL” olmaktan çıkarılarak Tarım ve Orman Bakanlığı uhdesinde bir Daire Başkanlığına dönüştürülüp, Kamu hiyerarşisinde yerini almıştır.
Ülkemizde sigara piyasasını elinde tutan yerli ve yabancı firmalar, tütün üretim miktarını ve alım fiyatını belirleme noktasına gelmiş ve bu konu da “TEKEL” olmuştur. Bu durum ekiciyi alternatifsiz hale getirmiş, birçok üretim noktasında alternatif ürün yetiştirme yoluna gidilse de tütün dışında ve tütün kadar gelir getirecek ürün üretilmesi konusunda bir çok yerde başarı sağlanamamıştır.
Özel sektör, Oryantal tütün ihtiyacını (yasal bir engel olmadığı için) gerektiğinde yurt dışında ithal etme yolunu da tercih ederek yerli üreticiyi kendilerine mahkum etmektedirler. Amerikan Blend Sigara harmanlarında kullanılan Virginia ve Burley tütünlerini de durum ve şartlara göre ülke içinde uygun üretim noktalarında ürettirme veya yurt dışında ithal ederek ülkemizi sadece bir sigara pazarı haline getirmişlerdir.
Ülkemizde, bu durumda etkilenmeyen ve yasal düzenlemeler yapılırsa etkilenmeyecek, birkaç üretim noktasında üretilen ve tek başına içilebilen, üreticisinin reklam yapmasına gerek olmayan, içine katkı maddesi katılmayan, gelir düzeyine bakılmaksızın her dönem tüketicisi olan, tüketim amacıyla ülkenin her yanın da rağbet gören, sigara şirketleri ne kadar güçlü olursa olsun etkileyemeyeceği, yetiştirildiği alanları özel, kendine has kokusu, aroması, dokusu, şeker ve azot oranı sanki ayarlanmış olan tütünlerimiz mevcuttur.
Ülkemizin belli yerlerin de yetişen ve tek başına içilebilen tütünlerimiz;
1-Adıyaman Merkez-Çelikhan: Alternatif ürün yetiştirme imkânı olmayan, az tarım arazili, ülkemizin en kaliteli tütününün yetiştirildiği ve Çelikhan da yaşayan insanların %80-90 nının geçimlerini sağladığı, olmazsa olmaz bir menşeidir. Adıyaman’ın Atatürk barajına yakın merkez köyleri alternatif ürünlere uygun olsa da Malatya Adıyaman bölgesinde de yaygın olarak kullanılan “bildiğin ayranı bilmediğin yoğurda değişme” ilkesinde hareketle tütün üretimine devam edilmektedir. Özellikle Çelikhan İlçesinde kayıtlı üretici, siparişli üretim söz konusu değildir. Üreticiler hayatın olağan akışı içerisinde her yıl düzenli bir şekilde üretimine devam etmektedir. Fiyatının pahalı olması nedeniyle özel sektör bu bölgeye girmemektedir.
2-Bitlis merkez-Hizan ve Mutki İlçeleri: Anılan 3 üretim noktasında yetiştirilen tütünler de renk, saçaklılık, hoş koku, azot-şeker dengesi yönüyle özel bir tütün menşei olup, her dönem tüketici bulmuştur. Çelikhan’a göre az da olsa alternatifli bir bölge olmasına rağmen bu güne kadar anılan tütünün üretimi azalmamış ve yöre insanı tarafından terk edilmeden tüketicilerine ulaşmıştır…
3-Muş(Kızılağaç Beldesi): Muş iline bağlı Kızılağaç beldesinin, özellikle Kulp-Diyarbakır yolu üstündeki dağ köylerinde yetiştirilen, kendine has ince dokusu ile ün salmış, renk olarak kızıla çalan, yine her zaman tüketicisi olan ve o bölgede yaşayan insanların en büyük geçim kaynağı olan bir tütünümüzdür…
4-Diyarbakır (Kulp ve Lice ilçeleri): Diyarbakır İline bağlı Kulp ve Lice ilçeleri dağlık yapısı ile tarıma elverişli arazileri az olan, insanların geçimlerini daha çok tütün üretimi ve hayvancılık ile sağlayan, bu ilçeler de yetişen tütünlerde tüketicisi tarafından rağbet gören ve üretiminin devam etmesi gereken bir menşeidir…
5-Mardin (Kızıltepe İlçesi): Mardin İli Kızıltepe ilçesinin özellikle Ğurs vadisinde yetiştirilen, renkleri açık sarı ve açık kırmızı, içimi sertçe, kendine has kokusu olan, üretildiği yerin adıyla ün salan meşhur ĞURS tütünü, daha çok kendi bölgesinde tüketilen ve her dönem rağbet gören bir menşeidir. Özellikle Ğurs vadisinde kayıtlı üretici, siparişli üretim söz konusu değildir. Üreticiler hayatın olağan akışı içerisinde her yıl düzenli bir şekilde üretimine devam etmektedir. Fiyatının pahalı olması nedeniyle özel sektör bu bölgeye girmemektedir. Üretim olarak az bir alan da üretilmektedir…
6-Malatya (Doğanşehir ilçesi): Malatya iline bağlı Doğanşehir ilçesinin Çelikhan’a komşu köylerinde yetiştirilen, daha çok Çelikhan tütününe benzeyen tek başına içilebilen bir menşeidir.
7-Hakkâri (Şemdinli ilçesi) : Hakkâri iline bağlı Şemdinli ilçesine bağlı Irak İran sınırına yakın birkaç köyde yetiştirilen ve bölge insanı tarafından tüketilen, tek başına içilebilen bir menşeidir.
SİGARA VE TÜTÜN DE VERGİLER
1)-Ülkemizde, sigara fabrikalarında özel sektörce üretilen sigaraların, mevzuatlar çerçevesinde en düşük perakende satış fiyatının 11-11,5 TL/paket den aşağı olamayacağı bir örnek üzerinde açıklanırsa;
1 kg tütün, vergiler hariç (tütün bedeli+üretim maliyeti+firma karı v.b. ) olmak üzere yaklaşık 75 TL dir. Bu da 75TL/50paket=1,5 TL CİF kıymeti olacaktır. Yurt içinde üretildiği için gümrük vergisi olmayacaktır. Eğer tütün ithal edilmiş ise gümrük vergisi tütün bedelinin içinde kabul edilmiştir. 1 paket sigaranın asgari maktu vergisi 7,79 TL, Maktu vergisi 0,4539 TL, Nispi ÖTV si %67 ve KDV si %18 dir. Ülkemizde küsuratlı sigara fiyatı olmadığı için kamu yararına olacak şekilde tama iblağ edilmiştir. Bu durumda 1,5+7,79+0,4539+1,75=11,49 yani 11,5 TL/Paket olacaktır. Yani 50 paket sigara 575 TL ye satılacaktır.
2)-1 Kg kıyılmış tütünün, Makaron içine konularak, piyasaya arz edilecek ürünün de sigara olarak kabul edilmesi yönüyle bir örnek üzerinde incelenirse;
1 kg kıyılmış Çelikhan tütününün piyasada ortalama satış fiyatı 125 TL, 5 paket makaron satış fiyatı 75 TL olmak üzere 200 TL dir. Yani tütün bedeli +üretim maliyeti+üretici karı+makaron maliyeti ve vergisi v.b. olmak üzere, 1 Kg tütünün, makaronun içine tüketicinin kendisi doldurmak kaydıyla 200 TL olacaktır. Bu da 200/50 paket=4 TL/paket CİF kıymeti demektir. Bu ürünün sigara olarak kabul edilmesi halinde yürürlükteki vergilerin uygulanmasıyla 4,06+17,09+0,4539+3,89=25,5 yani 25,5 TL/Paket olacaktır. Yani 1 kg tütün+makaronu 1.275 TL ye satılacaktır. 50 Paket hazır Sigara ile makaron içine tütün konmasıyla oluşan 50 Paket dolu makaronun arasındaki fiyat farkı 700 TL olacaktır. Sigara şirketlerinin istediği de kanımca tam olarak budur.
3)- 1 Kg kıyılmış tütünün Makaron içine doldurulması haliyle piyasa da satılan en düşük sigara fiyatına göre ÖTV oranlarının düşürüldüğü varsayılarak piyasaya arz edilmesi durumu bir örnek üzerinde açıklanırsa;
Güncel Nispi ÖTV oranının %44 ve asgari maktu vergi oranın da 0,242 indirilmesi halinde sigara firmalarıyla eşit seviye ye gelmiş olacaktır. Yani tütün+makaron 201,41 TL, ödenecek vergiler toplamı da (4,03+4,84+0,4539+1,68) = 11 TL olmak üzere 1 kg tütünde 50 paket sigara doldurup 550 TL satması gerekecektir. Bu fiyatlarla sigara firmalarının karşısında ayakta kalabilme imkânı olmayacaktır.
4)- (a)1 Kg kıyılmış tütünün, güncel vergiler ile piyasaya arz edilmesi, bir örnek üzerinde incelenirse;
1 kg kıyılmış Çelikhan tütününün piyasada ortalama satış fiyatı üretim masrafı ve üretici karı dahil 125 TL dır. Bu ürün ortalama 2-3 dönümlük alanlarda yetiştirilmekte olup dönüm verimi 140-160 Kg dır. Üretim Maliyetleri düşüldükten sonra kalan kısmı aylık asgari ücret seviyesinde bir rakama denk geldiği görülecektir. Bu da ticari amaçtan çok, ailesini geçindirmek üzere yapılan çok küçük ölçekli bir aile ziraatı kabul edilmelidir.
125 TL maliyet ile piyasaya arz edilmesi halinde güncel vergiler eklenince oluşacak durumu bir örnek üzerinde açıklanırsa;
Üretim maliyeti ve karını dahil ederek piyasaya 125 TL ile arz ettiği tütünün 1 Kg da (78,75+9,07+19,07)= 106,89 TL vergi vermiş olacak ve kendisine 18,10 TL/Kg kalacaktır. Bu da maliyetini asla kurtarmayacaktır. 125 TL fiyatın üstünde bir rakama satma imkânı da piyasa şartlarına göre oluşmayacaktır.
(b) Kıyılmış tütün de ÖTV oranların da değişiklik yapılması halinde piyasaya arz edilmesi durumunu gösteren örnek tablo;
Kıyılmış tütünde Asgari Maktu vergisi 0,025 TL, Nispi vergi oranı da %20 indirilmesi halinde 52,47 TL vergi ödemiş ve ekiciye üretim maliyeti+üretici karı dahil 72,53 TL kalacaktır.
ÖTV oranlarının bu kadar aşağıya çekilmesi halinde bile ekici maliyet+karı 72,53 TL olmaktadır.Yani 350 kg tütün üreten ve bu tütünü kıyılmış halde satması ile 350x72,53=25.385 TL kazanacaktır. Maliyetleri de düşülürse yıllık geliri asgari ücretin altında olacaktır.
5)- Ülkemizde yasal olarak üretilen Bandrollü Makaron ve sarmalık sigara kâğıdının asgari maktu vergi oranları artırılarak, Makaron satışıyla ilgili olarak “içine tütün konularak da satılabilir” düzenlemesi yapılarak Kıyılmış tütün ile Makaron ve sigara kâğıdını ilintili hale getirip, 1 Kg kıyılmış tütünden elde edilecek vergi gelirini makaron veya sigara kâğıdında elde edilmesi durumu, bir örnek üzerinde incelenirse;
Makaronun asgari maktu vergisi boş dal başına 0,075 TL/dal yapılması halinde asgari maktu vergisi 15 TL, KDV si 3,05 TL olmak üzere 18,05 TL olacaktır. 5 kutu makaronun vergisi ise 5x18,05=90,25 TL dir.
Makaronda asgari maktu vergi yok iken 2018 yılında KDV nin yanında dal başına 0,05 TL vergi konarak kıyılmış tütün ticaretinin önüne geçilmesi amaçlanmış ise de bu durum amacına ulaşamamıştır. Makaron ve sigara kâğıdına biraz fazla vergi konarak dolaylı da olsa kıyılmış tütünün de vergisi alınmış olacaktır. İlk etapta makaronun vergisinin çok artırıldığı düşünülse de bu belirsiz durumun netleşmesiyle, hem üretici hem de tüketici rahatlamış olacak ve tütün takibinden vazgeçilerek, tütünün içine girdiği eşyaların takibi yapılacaktır. Kıyılmış tütünün, makaron ve sigara kâğıdı olmadan tüketilmesi mümkün değildir. Makaron ve sigara kâğıdı üzerinde vergi artışına gidilerek kayıp-kaçak azaltılmış, kıyılmış tütün ticareti büyük oranda kayıt altına alınmış ve tabana yayılmış olacaktır. Özel sektör firmaları da kg 125 TL den tütün alarak makaron içine doldurup satmasının önü açılmalıdır…
Sonuç olarak;
Ülkemizin Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde yetiştirilen ve tek başına içilebilme özelliğini doğal yapısında barındıran, yukarıda üretim yerleri itibariyle özetlenen bu tütünler Tekel’in Özelleştirilmesinde etkilenmeyen, ancak Kg fiyatının pahalı olması nedeniyle de özel sektörce talep edilmeyen, yapılan yasal düzenlemelerle kaçak üretim yapılıyor ve kaçak olarak piyasaya sürülüyormuş algısı yaratılarak, Tütün Tekelini elinde tutanlarca üretiminin engellenmesine çalışılmaktadır.
Sosyal Devlet anlayışı ve Ülkemiz tütün piyasasının özel sektör elinde olması, ülkemizde üretilen tütünlerin belli bir oranda özel firmalarca alınması yönünde yasal bir düzenlemenin olmaması, tütün ve tütün mamullerinde alınan vergi oranlarının çok yüksek olması nedenleriyle tek başına içilebilen ve sadece aile ziraatı olarak yıllardan beri üretilen, asıl amacın aile geçimini sağlamak olan bu meşelere özel bir statü tanınarak, aynı şartlar da özel sektöründe bu işi yapma/yaptırma yolunun açılması gerekmektedir.
Tütün ve tütün mamullerine uygulanan vergi oranlarının yüksek olması, sigara tesislerinin açılmasının yüksek maliyeti, bu ürünlerin de ısrarla kooperatif, birlik, v.b. yerlerde toplanarak, bir tesis de işlenmesi, bandrol takılması v.b. işlemlere tabi tutulması bir nevi sarmalık kıyılmış tütünlerin de sigara fabrikalarında üretilmesi demektir ki bunu yapmaya, anılan fabrikaları kurmaya ve Sigara şirketleri ile rekabet etmeye yukarıda üretim yerleri belirlenmiş ekicilerin gücünün yetmeyeceği herkesin malumudur.
Yukarıda vergiler yönüyle bildiğim kadarıyla özetlediğim ve önerdiğim hususlar yönüyle Sigara Firmalarınca üretilen fabrikasyon sigaraların bir paketinin 11,5 TL satılması gerektiği, kıyılmış tütünün kilo başı fiyat farkı nedeniyle makaron içine girince, sigara sayılması ve aynı vergi oranları ile piyasaya arzı halinde bir paketinin (20 dal dolu makaron) 25,5 TL ye satılmış olacaktır.
Kıyılmış tütünün takibi ve vergilendirilmesi makaron ve sigara kâğıdı üzerinde yapılması bence en doğrusu olacaktır.
Tek başına içilebilen Tütün Üretim miktarı yönüyle kayıt altına alınması için ise Tarım ve Orman Bakanlığı Taşra teşkilatı olan İl ve İlçe Müdürlüklerince Çiftçi kayıt sistemleri oluşturularak kayıtlı ekiciler haline dönüştürülüp takip ve kontrollerinin yapılması zorunlu hale getirilebilir. Tütünlerin nerden kıyıldığı, nasıl taşındığının bir önemi olmayıp nihai ya makaronun içine girecek ya da sarmalık sigara kağıdına sarılarak tüketilecektir.
Kıyılmış tütünün makaronun içinde yakalanması halinde Mahkemelerce, Makaron Bandrollü bile olsa hem tütün kaçakçılığına, hem de makaronu satışa arz edenler şeklinde ceza verilerek, 4733 sayılı yasanın 8/5-ı ve 8/5-o bentleri birlikte uygulanmaktadır. Örneğin Bir vatandaş piyasada satın aldığı 5 kutu bandrollü makaronun içine 1 kg tütün doldurarak bir yerden başka bir yere götürebilir mi? Yasal olarak karışık olan bu durumunda daha sadeleştirilerek anlaşılır hale getirilmesi gerekmektedir.
Gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra, yerli üretim kıyılmış tütün, kaçak ve bandrolsüz makaron içinde yakalanması halinde ise 5607 sayılı yasanın 3.maddesinin ilgili bentleri uygulanarak kaçak sigara muamelesine tabi tutulabilir.
5607 sayılı yasanın 3. Maddesinin 20. Bendi “Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumundan yetki belgesi almadan veya bildirimde bulunmadan tütün ticareti yapanlar ile ticari amaçla; makaron veya yaprak sigara kâğıdını, içine kıyılmış tütün, parçalanmış tütün ya da tütün harici herhangi bir madde doldurulmuş olarak satanlara, satışa arz edenlere, bulunduran ve nakledenlere üç yıldan altı yıla kadar hapis cezası verilir. (1)” denilmektedir. Bu bendin uygulama tarihi 01.07.2020 tarihine ertelenmiştir. Bu düzenleme ile 2020 yılının Temmuz ayından itibaren ticari amaçla dense bile, tüketim amacı yönüyle bir rakam belirtilmediği için ve ticari amaçlı olmadığı ispatının belirtilmemesi nedenleriyle, içi kıyılmış tütün dolu 5 kutu makaronla evine giderken yakalanan vatandaş muhtemelen hapis cezası ile karşılaşacaktır.
Yukarıda üretim yerleri itibariyle özetlemeye çalıştığım tek başına içilebilen tütünlerin üretimi; daha çok kır, kır taban araziler de yetişen, üreticisi ve üretim yeri az olan, az gelişmiş, sanayisi olmayan, başkaca da ürün yetiştirilemeyen köylerde, dar gelirli ailelerin yapmak zorunda oldukları meşakkatli bir uğraşıdır. Bu tütünler nazlıdır. Esintiden nem kapar, küstürülmeye gelmez, zamanında sulanmalı, zamanında hayvan gübresi verilmeli, zamanında ilaçlanmalı, zamanında kırılmalı, zamanında soldurulmalı, zamanında kurutulmalı, zamanında tavlandırılmalı, zamanında sevgi ile kıyılmalı ve evin en kıymetli yerinde saklanmalıdır. Satışı da öyle toptan, bir den olmaz. Azar azar satılmalıdır. Aksi halde orijininin özelliklerini yansıtmadığı gibi tüketicilerince de rağbet görmez…
Bu tütünler aracıları asla sevmez, bir yerde toplanmak üzere sırada beklemeyi ve büyük silolara girmeyi de sevmez, kalitesi tarladan tarlaya fark eder, her köyün hatta her tarlanın tüketicisi farklıdır. Bir araya toplanarak, karıştırılarak sanayi tesislerinde kıyılması halinde ortaya çıkacak ürün farklı bir ürün olur. Bu tütünlerin üreticileri ile tüketicileri birbirlerini tanırlar. Öyle ambalajlanarak market raflarında alıcılarını asla beklemez. Bu tütünlerin ambalajı ya makaron ya da sigara kâğıdıdır.
Hem üretim maliyetlerinin hem de vergilerin arttığı bir ortamda lokal bir üretim olan kıyılmış tütünlerle ilgili nasıl bir alternatif yol bulunur, ya da bu yolu kim bulacak doğrusu bilmiyorum. Evet, tütün zararlıdır. Ancak maliyet ve vergilerin arttırılması sadece kaçak olarak ülkeye giren tütün mamulü miktarını arttırır ki bu da Ülke ekonomisinin en büyük vergi kaybıdır…
Saygılarımla. 13/09/2019
Hüseyin Rahmi ŞAHİN
Tütün Teknolojisi Mühendisi
imekst
TEK BAŞINA İÇİLEBİLEN TÜTÜNLERİMİZ VE Â
Aydın Yılmaz
Bu iletiyi Google Grupları'ndaki "tobaccoexperts" grubuna abone olduğunuz için aldınız.
Bu grubun aboneliğinden çıkmak ve bu gruptan artık e-posta almamak için tobaccoexpert...@googlegroups.com adresine e-posta gönderin.
Bu tartışmayı web'de görüntülemek için https://groups.google.com/d/msgid/tobaccoexperts/5d7bc1a4.1c69fb81.f3f33.0c0e%40mx.google.com adresini ziyaret edin.
vakif mercimek
Bu tartışmayı web'de görüntülemek için https://groups.google.com/d/msgid/tobaccoexperts/DB8PR01MB57081950BC2B2CB3EE360084B2B30%40DB8PR01MB5708.eurprd01.prod.exchangelabs.com adresini ziyaret edin.
murat guler
Sent: Friday, September 13, 2019 7:19:43 PM
To: tobacco...@googlegroups.com <tobacco...@googlegroups.com>
Cc: mustafa gur <ime...@gmail.com>
Subject: Re: KIYILMIŞ TÜTÜNLER
Hüseyin Rahmi ŞAHİN
2019 yılında 05.01.2019-01.05.2019 tarihleri arasında sigara da asgari maktu vergi tutarı 0 (sıfır), nispi ötv % 67 olarak uygulanmıştır. Neden böyle bir uygulama yapıldı bilmiyorum. Ama bu uygulamanın yanlış olduğunu muhtemelen benim gibi açık sözlü biri söylediği icin 4 ay sonra düzeltildi. Hepimiz biliyoruz ki 0 toplamaya göre etkisiz eleman, çarpmaya göre ise yutan elemandir.
Ekonomisi pamuk ipliğine bağlı gelişmekte olan bir ülkede bu uygulamayı kim neden yaptırdı tabi bilmiyorum. Sigara şirketleri de bu kozu kullanmadi tabi...
Bu nedenle itiraz ve katkılarını yazmanda yarar var. Hele bu konu da biz eksperler olarak banane demek hic olmaz diye düşünüyorum.
Biri okur, görür, birine gösterir, belki bir faydası olur diye düşünüyorum
Kadim dostum sevgilerimle
Gönderildi: 14 Eylül 2019 Cumartesi 20:01:17
Kime: tobacco...@googlegroups.com <tobacco...@googlegroups.com>
Bilgi: mustafa gur <ime...@gmail.com>
Konu: Re: KIYILMIŞ TÜTÜNLER
ferit kizilirmak
Bu tartışmayı web'de görüntülemek için https://groups.google.com/d/msgid/tobaccoexperts/MN2PR01MB5806D72CF3FB185FB458E454AFB20%40MN2PR01MB5806.prod.exchangelabs.com adresini ziyaret edin.