"พาซ่าส์" กับ แฟตเฟส
tvsawang
(รีดักซ์จากบทความเก่าใน http://www.thaingo.org/writer/view.php?id=963)
(1)
เทศกาลต่างๆจะมีความสำคัญกับเศรษฐกิจ สังคม การเมือง(ในชีวิตประจำวัน)
และวัฒนธรรมของเมืองสร้างสรรค์อย่างมาก
เทศกาลดังกล่าวนี้อาจจะทั้งเล็กและใหญ่ อาจจะอินเตอร์หรือโลคัลก็ได้
สำหรับกรุงเทพฯผมมีข้อสังเกตว่าเทศกาลดนตรีแฟตเฟส( Fat Festival)
คือภาพหนึ่งที่แสดงให้เห็นถึงของการเติบโตของเศรษฐกิจสร้างสรรค์
ชนชั้นสร้างสรรค์ เมืองสร้างสรรค์ หรืออะไรก็ได้ที่มากับกระแสนี้
แม้แฟตเฟสอาจจะไม่ใช่ตัวอย่างที่เรียกว่า "ลงล็อค"กับ "กระแสนี้"เท่าไร
และก็ดูจะถูกประเมินค่าต่ำสำหรับเรื่องอะไรที่รัฐจะมีนโยบายสนับสนุน
( เทียบกับเทศกาล Big Day Out ที่บริสเบน ออสเตรเลีย)
แต่อย่างไรก็ตามแฟสเฟตก็ไม่ได้
"สวน"กระแสอะไรที่เรียวกว่าสร้างสรรค์อย่างแน่นอน
( 2 )
หากมองดูเผินๆ แฟตเฟสที่จัดมาครบปีที่ 8 ( ในปี 2551)
ไม่ต่างอะไรกับเทศกาลดนตรีที่ปลุกกระแสดนตรี "อินดี้"
อันเป็นคลื่นต่อเนื่องมาจากกระแสดนตรี "อัลเทอร์เนทีฟ" ที่เกิดขึ้นในไทย
เมื่อ 10 กว่าปีก่อน
ความสำเร็จของแฟตเฟสอาจดูได้จากผู้เข้าชมงานที่ว่ากันว่าบางปีอาจมีผู้เข้าร่วมงานรวมทั้ง
2 วันถึง 5 หมื่นคน และจากข้อมูลของผู้จัดในช่วง 6 ปีแรกนั้น
มีวงดนตรีปีละกว่า 100 วงที่ได้เล่นโชว์ มีวงดนตรีและศิลปินหน้าใหม่กว่า
200 วงเกิดขึ้น พร้อมกับมีค่ายเพลงเล็กๆ กว่า 200
ค่ายที่ได้เข้าร่วมมางาน และที่สำคัญเลยงานเทศกาล (รวมทั้งรายการวิทยุ
104.5 แฟตเรดิโอ) เป็นแรงบันดาลใจให้มีการผลิตอัลบั้มเพลงใหม่กว่า 2,000
อัลบั้มออกวางขาย นี้ยังไม่รวมหนังสือทำมือ โปสการ์ด
เสื้อยืดและงานประดิษฐ์ต่างๆ อีกมากมาย ฯลฯ
อย่างไรก็ดีที่ผ่านมาอุตสาหกรรมดนตรีของไทยเกี่ยวพันธ์กับสื่อกระจายเสียงทั้งวิทยุและโทรทัศน์อย่างแยกไม่ออก
วัฒนธรรมการเที่ยวและการฟังดนตรีของวัยรุ่นไทยยุคหลังปี พ.ศ. 2525
ไม่ได้มาจากการไปฟังเพลงในผับ
นั้นก็หมายรวมถึงว่าวงดนตรีของเราก็ไม่ใช่วงดนตรีประเภท "ดังจากผับ"
เช่นกัน ยุคนั้นเกือบทั้งหมดเป็น "ดังจากแผ่น"
คงไม่ต้องอธิบายกันมากว่าการออกไปฟังเพลง "นอกบ้าน" กับการฟัง "ในบ้าน"
แตกต่างกันมากน้อยแค่ไหนในแง่ของ "วัฒนธรรมสาธารณะ" (public culture)
อย่างไรก็ดีการออก "นอกบ้าน" ไปฟังดนตรีก็ถูกนิยามขึ้นใหม่เช่นกัน
ซึ่งการออกนอกบ้านแบบนี้ไม่ได้เกี่ยวกับเวลาของการเปิดปิดผับ
หากเป็นเวลาของการถ่ายทอดสดตอนกลางวันแสกๆ ในเมืองไทยกลุ่มวัยรุ่นแรกๆ
ที่ได้มีโอกาสลิ้มรสดนตรีนอกบ้านแบบใหม่นี้ก็คือการไปชม "ฟรีคอนเสิร์ต"
ของรายการโทรทัศน์ต่างๆ ซึ่งบูมมากในช่วงหลังปี พ.ศ. 2525
ซึ่งช่วงนั้นก็เป็นเวลาเดียวกับอุตสาหกรรมดนตรีของค่ายใหญ่
เริ่มรุกเข้าสู่สื่อกระจายเสียงอย่างวิทยุโทรทัศน์
สำหรับรายการวิทยุนั้นเราจะเห็นว่าไม่ว่าจะเป็นค่ายเล็กหรือค่ายใหญ่ต่างก็ต้อง
(พยายาม) "จ่าย" เพื่อให้ได้ "เวลา" มาจัดรายการ
แต่ด้วยสภาวะที่คลื่นวิทยุในประเทศไทยมีอยู่ค่อนข้องจำกัดแค่ในมือของหน่วยราชการของรัฐ
(ก่อนยุคที่จะมีการจัดสรรจัดคลื่นใหม่ฯ)
ไม่ใช่จำกัดเพราะเป็นทรัพยากรที่มีอยู่จำกัด
(ตามภาษากฎหมายที่ว่าด้วยการจัดสรรคลื่น) ดังนั้น
ประเภทรายการหลุดผังในปีต่อไปเพราะจ่ายไม่ถึงจึงเป็นเรื่องปกติของรายการวิทยุในไทย
อย่างไรก็ตามการพยายามก้าวข้ามข้อจำกัดที่ว่าไปสู่การสร้างพื้นอื่นเช่นงานเทศกาลดนตรี
ก็มีให้เห็นเป็นระยะๆ
ในอดีตยุคอัลเทอร์เนทีฟก็มีเทศกาลบันเทิงคดีหรือของไพเรทร็อค
ซึ่งจัดได้แค่ปีสองปีก็เลิกรากันไป
( 3)
แต่แฟตเฟสต่างไปจากทั้ง 2 เทศกาล การก้าวขึ้นปีที่ 8
ของมันได้สะท้อนให้เห็นถึงอุตสาหกรรมดนตรี "อินดี้"
ของไทยที่มีการผลิตผลงานเพลงไทยให้กับวัยรุ่น "เด็กแนว"
การเป็นนักฟังเพลง "แนว" จึง
ไม่ใช่แค่ฟังเพลงอินดี้จากฝั่งอังกฤษหรืออเมริกาเท่านั้น หากต้องรู้จัก
"วงแนว" แบบไทยด้วย
แนวอินดี้ของไทยซึ่งมีความหมายกว้างกว่านิยามเรื่องดนตรีได้กลายเป็นส่วนหนึ่งต่อการผลิตและการบริโภควัตถุ
รวมทั้งในเรื่องของ รสนิยม ไลฟ์สไตล์
โดยที่เราไม่ต้องอ้างอิงว่านี้คืออิทธิพลของวัฒนธรรมตะวันตกอีกต่อไป
ส่วนในแง่เศรษฐกิจเราไม่อาจคำนวณได้ถึงมูลค่าของการขายงานในงานแฟตเฟส
เนื่องจากอุตสาหกรรมดนตรีอินดี้ รวมทั้งสินค้าอื่นๆ
ที่วางขายในงานกว่าครึ่งเป็น SML แบบ "Smallest, Not Medium, Industry"
ผู้ผลิตซึ่งเป็นวัยรุ่นส่วนใหญ่ก็คือผู้บริโภคด้วยเช่นกัน
ความสำคัญของสินค้าอาจไม่ได้อยู่ในปริมาณการขาย
หากอยู่ที่การใช้ความคิดสร้างสรรค์และการผลิตของผู้ผลิตงานนั่นๆ
(ผมเห็นอดีตนักข่าวประชาไทคนหนึ่งนั่งขายของทำมือประเภทสมุดโน็ต โปสการ์ด
หรืออะไรทำนองนี้) สินค้าอินดี้จึงกลับมีมูลค่าในฐานะของ "สิ่งของ"
มากกว่า "สินค้า"
ซึ่งทั้งหมดนี้ไม่แน่ใจว่าจะจัดอยู่ในแผนงานการสร้างอุตสาหกรรมสร้างสรรค์
ที่กำลังเริ่มเป็นรูปเป็นร่างในหลายหน่วยงานของรัฐได้หรือเปล่า? ทั้งนี้
เพราะหลายหน่วยงานของรัฐมองแค่การสร้างมูลค่าเพิ่มผ่านความคิดสร้างสรรค์
หรือมองว่างานวัฒนธรรมสามารถแปลงให้เกิดเป็นมูลค่าผ่านวัตถุสินค้าได้
โดยลืมไปว่าสินค้าสร้างสรรค์นั่นมีความเป็น "คน" อยู่ค่อนข้างสูง
และหากหน่วยงานของรัฐที่กำลังทำแผนงานด้านอุตสาหกรรมสร้างสรรค์จะหันมาศึกษางานประเภท
"Smallest, Not Medium, Industry" ทั้งหลายในงานแฟตเฟสก็น่าจะดี
เพราะจะได้ทำให้เข้าใจทั้ง "สิ่งของ" และ "ผู้คน"
ในอุตสาหกรรมสร้างสรรค์ของไทย
(4)
ดังนั้น เราอาจกล่าวได้ว่า แฟตเฟส
เป็นเทศกาลดนตรีที่แสดงให้เห็นพื้นที่ทางการเมืองวัฒนธรรมของวัยรุ่นในยุคอุตสาหกรรมสร้างสรรค์ที่อำนาจอธิปไตยของการผลิตและบริโภคมีไม่เท่าเทียมกัน
ที่นี้เพราะด้านหนึ่งยังถูกจำกัดด้วยสื่อ(โดยเฉพาะสื่อกระจายเสียง)
ที่ถูกยึดครองจากกลุ่มสื่อใหญ่ ( การปฏิรูปยังไม่อาจดำเนินการได้
หรือแม้หากดำเนินการได้จะส่งผลอย่างไรต่อรายการวิทยุที่ดำเนินการด้วยระบบธุรกิจก็ยังไม่อาจคาดเดาได้เช่นกัน)
อีกด้านหนึ่งเกิดจากการขาดความเข้าใจในศักยภาพของอุตสาหกรรมบันเทิงของรัฐ
สำหรับในมิติทางการเมืองวัฒนธรรมอินดี้ในยุคนี้ไม่ใช่ภาพเดียวกับฮิปปี้ขบวนการนักศึกษาเมื่อยุค
14 ตุลา ฮิปปี้ล้มหายและแปรเปลี่ยนไปตามกระแส
ส่วนอินดี้นั้นขายได้เสมอ....แบบว่ายุคทำมือ...ที่ใช้สมองคิดครับ
Isriya Paireepairit
แนะนำตัวเองกับเจ้าของกระทู้ก่อนว่า ผมคือคนที่เป็นพิธีกรงาน Creative
Commons
ก่อนจะส่งให้คุณวิริยะ เป็นคน moderate วงเสวนาครับ
จะได้นึกหน้ากันออกตอนตอบเมล
ผมคิดว่าบทความนี้ดีมาก แต่อ่านแล้วเหมือนยังไม่จบ
ตามไปอ่านในต้นฉบับก็พบว่าขยายต่ออีกหน่อย
แต่ผมก็ยังรู้สึกว่าขาดๆ อยู่ดี
ผมสนใจประเด็นที่เสนอว่า indy culture ในเมืองไทยมีรูปแบบเฉพาะ
เพียงแต่ผมคิดว่ามันน่าจะสามารถ
อธิบายในมุมอื่นๆ นอกจากดนตรี (ที่แกนหลักอยู่ที่ FAT) ได้ด้วย เช่น
วัฒนธรรมในการอ่านก็จะไปรวมศูนย์อยู่ที่
aday/open หรือการดูหนังก็จะเป็นหนังสั้น หรือไม่ก็หนังนอกกระแสที่ house/
lido/scala เป็นต้น
ที่เขียนมานี่ไม่มีอะไรมาก รีเควสให้เขียนต่อครับ :D
On Apr 19, 5:41 pm, tvsawang <tvsaw...@gmail.com> wrote:
> วิริยะ สว่างโชติ
> (รีดักซ์จากบทความเก่าในhttp://www.thaingo.org/writer/view.php?id=963)
Pinitta Sukkosol
--
Pinitta Sukkosol
MIS NU Thailand
Tewson Seeoun
As far as I know, the term "indie" is actually not a music genre. It's rather a style or a mechanism of music production which the bands do everything on their own without fund from major labels ("indie" is derived from "independent").
Indie music scenes are different among countries. Most American indie music is punk and heavy metal, while British indie music is about Post-punk, pop, and experimental. Most of Thai indie music is influenced by British pop and rock but we also have some underground indie metal communities as well (they are not popular among girls :) ).
However, since most indie music is British pop, British rock, and Garage rock, sometimes people define those unsigned bands as "indie". That's maybe why your Australian teacher doesn't recognise the term "indie" as a genre.
Tewson
--
http://tewson.com
