Re: "Foha Mole" Luke 15.

[Semisi Kava]

Malo e Fakalaumalie ‘ae kau Faifekau pea pehe ki si’o tau kaungaa pilikimi ‘i he Tui pea malo ‘etau ma’u ‘ae ‘aho ni. ‘Oku ou kole pe ke tuku mai mu’a keu ki’i lavelave atu pe he’etau Kosipeli he uike ni kae holo pe ho’omou mohe kae toki fai hano fakakakato mei mui. Ngali pe ‘e ki’i loloa kae mahalo koe fu’u fuoloa pe ia ‘ae mama’o mei he’etau ngaue ni.   Koe sipi mole (Luke 15:1-10)   Na’e mole ‘ae sipi koe’uhi ko ha’ane a’usia ia na’a ne pehe koe lelei ia. Koe’uhi koe natula moe to’onga ‘ae sipi ‘oku fakangatangata ko ai na’e fiema’u ke ‘i ai hano Tauhi (‘Aisea 53:6; 1 Pita 2:25). Koe vakai ‘ae kau Sikalaipe moe kau Falesi ki he hee mama’o (“Sipi mole”)‘ae kau Popilikane moe kau angahala na’e ‘ikai koha palopalema fakalotu ia pea he’ikai foki ‘e faifaiange ha taimi pea te nau ‘ai ‘ae lau ko ia kiate kinautolu. ‘I he ‘uhinga ko ia na’e pau ke lea’aki ia ‘e Sisu mo fakama’ala’ala ‘oku tau angahala kotoa pe pea kuo tau afe kotoa hange ha fanga sipi hee.   Koe tauhi ‘oku ‘a’ana ‘ae fatongia tokanga’i ‘oe fanga sipi pea ka mole ha sipi ‘e taha mei he takanga kuo pau kene totongi kae’oua kene fakapapau’i na’e tupu ‘ene mole mei ha keina ‘e ha manufekai (vakai kia Senesi 31:38-39; ‘Ekisoto. .22:10-13; ‘Emosi 3:12). Ko ia kuopau ki he tauhi kene tukuange ‘ae takanga ke tokanga’i ‘eha kau tauhi ka ne kumi foli ‘ae sipi kuo mole telia hono fatongia na’a mole ‘ae tokanga ‘ae takanga pea kene hoko ‘o ‘iloa ko ha tauhi sipi kovi.   Ko ha’ane tuku ‘ae takanga kae ‘alu ‘o kumi ‘ae sipi ‘e taha ‘oku ‘ikai kene pu’aki mai ‘oku ‘ikai hanau mahu’inga ka ‘oku nau hao pe lolotonga ia ‘oku ‘i ai ha sipi ‘oku faingata’a’ia. ‘Oku fakamatala ‘ae hohoi ‘ae tauhi ke ma’u ‘ae sipi na’e mole ‘ae ‘ene mahu’inga’ia tatau ki he sipi kotoa pe. ‘Oku ‘ikai ko ha sipi pe ‘oku ma’u ai ‘ene fo’i ma ko ia pe teu kumi. Na’e ‘ikai ‘uhinga heni ‘a Sisu he talanoa ni ‘oku ‘ata’ataa ‘ae kau Falesi moe Sikalaipe mei he fiema’u ha fakamo’ui ma’a kinautolu.   ‘I he talanoa ni ‘oku ‘ikai ha ai ha lea ‘ae sipi na’e mole ka kuopau pe ‘oku ‘i ai ha ongo’i fiefia ‘o hange koe ongo’i na’e ma’u ‘ehe Tauhi na’a ne fai e kumi. Koe taimi kotoa pe kuo tau ma’u faingamalie ai ke fakataukei mo faklahinohino ha taha kia Sisu te tau ma’u ‘ae ongo na’e ma’u ‘e he tauhi ni. ‘Oku pehe ‘ae fakamalo moe fiefia mai ‘a Langi kene talitali lelei ha mo’ui kuo ma’u mai ma’a Kalaisi (Luke 15:7,10).   Koe fo’i pa’anga mole (vv. 8-10). Koe sipi na’e mole ko ha’anae ta’etokanga ka koe fo’i pa’anga na’e mole na’e tupu mei ha ta’etokanga ‘ae tokotaha. ‘I he sosaieti fakasiu ka mali ha ta’ahine Siu pea kuopau leva kene tui ‘ae fa’ahinga kahoa ‘oku fa’a ha’iha’i ki honau ‘ulu pea ‘oku tavani ai ha ngaahi fo’i pa’anga siliva ‘e 10 koe faka’ilonga’i ia koe fefine kuo ‘osi mali. Koe fakakaukau fakasiu ia ‘oku tau ngaue’aki ai ‘ae mama mali ke faka’ilonga’i ai kitautolu kuo ‘osi mali. Ki he fefine Siu koe mole ha taha he ngaahi fo’i pa’anga ni koe fu’u me’a lahi ke fai ki ai ha tokanga.   Ki’i usuusu!! Na’e ‘i ai ‘emau ki’i motu’a pe ‘a mautolu mei he lolo na’a ne fa’a vete pe ‘e ia hono fo’i mama mali ‘o fa’a toutou tui pe ‘ehe tou’a pea koe tuku pe pea fakafoki ange. Koe poo ia ‘e taha na’e fai ai pe fetongi mama moe tou’a pea ta koe poo ia ‘oku foki ai ‘ae tou’a ki Tonga tu’u hake pe ia ‘o ‘alu ki mala’e vakapuna ‘o ‘alu ai pe ia moe fo’i mama ‘ae motu’a ni. Ki he fefine siu koe me’a lahi ‘ae mole ‘ae fo’i pa’anga ni ki he to’a ko ‘eni mei he lolo na’a ne toki ‘ilo pe ‘e ia koe me’a lahi ‘ae mole ‘ae mama mali he’ene foki atu ‘a’ana koe fo’i muumuu pe ‘oe finemotu’a na’a ne tautau mai ke fe’ao moe to’a mei he lolo. Pea ‘oku lolotonga motu tapili holo ai pe si’oku tokoua ni.   Ki hefefine Siu kuopau kene kumi mo kumi tutu moe maama kae’oleva pe kuo ma’u pea ‘oku tau faka’utaange ki he fiefia tene ma’u. ‘Oku hanga ‘e he ongo talanoa fakataataa ni ‘o fakamahu’inga’i ‘ae ‘uhinga moe mahu’inga ‘oe mole mei he feohi’anga. Koe sipi koe mole mei he feohi ‘ae takanga, koe fo’i pa’anga koe mole mei he’ene kau fakataha moe fo’i kahoa pea ki he angahala ko ‘ene mole mei he feohi moe ‘Otua. Koe mole koe motu ‘ae fetu’utaki’anga pea molia mo hono mahu’inga ‘ae tauhi ki he’ene sipi, ‘ae fo’i pa’anga ki he tokotaha ‘oku ‘a’ana pea moe angahala kene a’usia ‘ae fakamolemole ‘ia Sisu Kalaisi.   Ka ‘i hono tafa’aki ‘e taha koe fehangahangai ‘oe “Mole” koe “Ma’u.” ‘Oku ‘uhinga kuo toe fakafoki mai ho’o mahu’ing pea moe taumu’a ‘oe mo’ui. Ki he Siu ‘oku nau lau ‘ae talanoa ni pea ‘oku nau mahamahalo ‘oku fekumi pe nai ‘ae ‘Otua ki he angahala pea he’ikai ke tau ofo hono fakanga’i ‘e he kau Falesi moe kau Sikalaipe ‘a Sisu he talanoa ni he ‘oku ‘ikai fakamatala’i pehe’i ‘ae ‘Otua kiate kinautolu. Na’e ngalo ‘i he kau falesi moe kau sikalaipe ‘ae ngaue na’e fai ‘ehe ‘Otua kia ‘Ivi mo ‘Atama he’ena toitoi hili ‘ena talangata’a ki he ‘Otua (Senesi 3:8-9). ‘Oku ‘ikai moha toe ngaue ‘e mahu’ingaange ki he Siasi ka koe fakamo’ui Laumalie hange koe si’i faka’amu ‘a hotau takimu’a ko John Wesley.   Koe Foha mole (Luke 15:11-24)   ‘Oku natula kehe ‘ae talanoa ni he koe sipi mole moe fo’i pa’anga mole na’e fai ‘ae feinga moe kumi ki ai ka koe si’i Tamai ni na’e ‘ikai tene tu’u ‘o ‘alu ke kumi ‘ae foha mole ka na’e hanga pe he’ene to’onga ‘ofa ki he foha ni ‘o fakafoki mai ia ‘aki ‘ae loto lavea mo mafesifesi (Vakai Loma 2:4). ‘I he talanoa ni ‘oku ha mai ai ha ngaahi ‘ulungaanga ‘ae foha ni.  (vv. 11-16). Fakatatau ki he lao fakasiu koe foha lahi kuopau tene ma’u ‘o liunga 2 ‘ae me’a kotoa pe ‘a ‘ene ‘Eiki mei he toenga ‘oe fanga foha kehe (Teutalanome 21: 17) pea ke tufa ‘e he’enau Tamai ‘ene koloa  kapau ‘oku loto ki ai lolotonga ‘ene kei mo’ui. ‘I he tu’unga ko ia na’e ‘i ai pe ‘ae totonu fakalao ia ‘ae foha si’i kene ‘eke’i pea ke vahe’iange hono ‘inasi mei he’eneau koloa fakafamili neongo na’e ‘ikai koha laka tonu na’a ne fai. Na’e fai ‘e Sisu ha fakatokanga ‘ia Luke 12:15 “…mou ‘aa, ‘o le’ohi kimoutolu telia ‘ae ngaahi manumanu he neongo ‘oku fu’u lahi ha koloa ‘a ha taha, ka ‘oku ‘ikai hoko ai ‘o tatau ‘ene mo’ui ki he’ene nga’oto’ota.” Why? He’ikai pe faifaiange ha taimi kuo feimalie ha taha manumanu ‘i ha me’a kuo ne ma’u. ‘Oku ‘i ai ‘ae lea koula na’e fa’a ngaue’aki ‘e he kau tangata’eiki Palesiteni ‘oe SUTT kuo nau mama’o atu ‘oku fakatalutalu’aki ‘ae kau ngaue ‘ae Siasi koe kakai ‘oku nau “Topono ngofua.” ‘Oku nau si’i fiemalie pe he tukunga kotoa ‘oe mo’ui ‘oku nau ‘i ai. He’ilo ki he taimi ni!! moe lau ‘ae kau Teolosia ‘oe ‘Ekonomisi. Na’e kumi ‘ehe foha ha hala faingata’a ki he mo’ui ni koe ‘ikai kete ma’u ‘ae fiefia he me’a ‘oku fakatau’aki ‘ae pa’anga ka ‘oku ma’u ia he me’a ‘oku ‘ikai fakatau’aki ‘ae pa’anga.   Koe fonua mama’o na’e pole ke ‘alu ki ai ‘ae foha ni na’e ‘ikai koha feitu’u ia fakasiokalafi ke fai ki ai ha fononga ‘i ha laulaumalie ka koe LOTO pe ia kuo hanga kehe mei he fofonga tauhi ‘ae Tamai. Na’a ne misi pe ‘e ia ‘oku ne a’usia ‘ae fiefia moe tau’ataina ‘oku mama’o mo mavahe mei he pule ‘ae Tamai moe Foha lahi. Kapau na’e mole ‘ae sipi ko e ngata’anga ‘ene fakakaukau lelei pea mole fo’i pa’anga koe’uhi kaha ta’etokanga koe foha ko ‘eni na’e mole ia koe fu’u hulu tu’a ‘ene holi (Ta’etopono) pea tupu heni ‘ene foa’i ‘ae mafu ‘ofa ‘o ‘ene Tamai.   Ka ‘i he’ene mavahe ki he feitu’u mama’o na’a ne fili na’e ‘ikai tene ‘ilo ai ‘ae fiefia na’a ne ‘amanaki tene ma’u. He kuo kamata ke ‘osi ‘ene pa’anga, kamata fakamama’o mo hono ngaahi kaungame’a, hoko mai moe honge pea kuo faitu’utu’u ni ai ‘ae tukunga kene fai ‘ae ngaue na’e ‘ikai teitei loto ki ai ‘ene Tamai ko ha’ane ngaue koe fafanga ‘ae fanga puaka ‘ae kakai. ‘Oku ho’ata mai mei he talanoa ni ‘ae founga ‘ae angahala ‘oku fai ki he kakai ‘oku fakasitua’i ‘ae ‘Ofa ‘ae Tamai. Na’e palomesiange ‘ae Angahala kiha tau’ataina kae ta koe popula (Sione 8:34) na’a ne palomesiange ha ikuna kae ta koe koe koto vaipalo, palomesiange ha mo’ui kae ta koa koe mate ta’engata (Koe totongi ‘oe angahala koe mate” (Loma 6:23). Na’a ‘amanaki ‘ae foha ni kihe ma’u ka ta koa ‘oku mole ia. ‘Oku pehe ‘ae taimi kuo situ’a ‘ae ‘Otua mei he ‘etau mo’ui kuo liliu kotoa pe ‘ae fiefia koe koto taki popula.   Koe Fakatomala! Fakafeta’i kuo kita mai ‘a Fakatomala (vv. 17-19). Koe fakatomala koha fo’i liliu "to change one's mind," Taimi na’e mole kotoa ai ‘ene koloa pea na’a ne vakai hifo ki ai ‘oku ‘ikai ko Ia ia. ‘Oku maumau’i ‘ehe angahala ‘ae mo’ui pea ‘oku ne faka’ata kovi’i ‘ae ‘imisi faka’ofo’ofa ‘oe ‘Otua ‘oku fakakoloa’aki ‘etau mo’ui. Na’e liliu ‘ae fakakaukau ‘ae foha ni ‘o tali ‘ene hono Laumalie ke lau ia koe angahala. Na’a ne fakahikihiki’i ‘ae Tamai ko ha taha kuo makehe hono ‘alunga pea ko ‘ene toupili na’e fai ‘i honau ‘api na’e mama’o atu ia ‘i he feitu’u mama’o na’a ne fili ki ai. ‘Oku ‘ikai koe tonounou ‘ae foha ni na’a ne fakafoki mai ia ki ‘api ka koe Kelesi pe ia ‘oe lelei ‘ae Tauhi ‘ae ‘Otua (Loma 2:4). Koe fakatomala fakamatoato koe fengaue’aki kotoa ‘ae Loto, ‘Atamai moe Ongo –“Kau tu’u mu’a- Kau ‘alu mu’a….Pea u Pehe…”  Kapau leva koe Fakatomala mo’oni koe ngaue ia ‘ae ‘Otua (Ngaue 11:18) pea ta ‘oku totonu ke talangofua a ‘ae angahala ki he ‘Otua ‘o fou he Tui ki hono ‘Alo ko Sisu Kalaisi. (Ngaue 20:21).   Fakafiefia’i ‘oe foki ki he Tamai (vv. 20-24). Koe fifili na’e fe’unu’i mai mo ia ‘ae kau Falesi moe kau Sikalaipe he veesi 2 na’e tali’aki ia ‘e Sisu he’ene talanoa fakataataa ni ‘ae ‘ikai ke ngata pe ‘i he tomu’a lele atu ‘ae Tamai ke fakafe’iloaki moe foha ka na’a ne toe fekau foki mo ha katoanga makehe pea fakaafe’i mai moe kolo ko hano talitali ‘oe foha mole ni. Na’e ‘ikai tuku ‘e he Tamai ni ke faka’osi ‘ehe Foha ni ‘ae fo’i setesi koula ‘oe Fakatomala, ka na’a ne loto ke fei mo kamata leva ‘ae katoanga ke fakamahino ki he foha ni koe koula ‘oe fakatomala he na’e tomu’a a’u atu ‘ae ivi ‘Ofa ‘oe Tamai ke kofukofu ‘ae loto fie fakatomala kene ongo’i neongo ‘ene ‘alu ka na’e kei ‘i loto pe he siakale ‘oe Meesi moe Kelesi ‘ae ‘Otua. Koe feinga fakamatala’i ‘eni ‘a Sisu ki he kau Falesi moe Sikalaipe ‘ae fa’ahinga mafana moe to’onga taltali ‘etau Tamai Fakalangi ha fo’i Laumalie kuo foki ki he Tamai (Efeso 2:1-10). Pea ‘oku faingamalie ke hoko ‘eni koe’uhi kuo fai ‘e Kalaisi ‘ae fakangofua ko ia ma’ae Angahala he Kolosi ‘i Kalevale.   ‘I he Hahake ‘oku ’ikai ke lele ‘ae kau tangata’eiki ka na’e lele ‘ae Tamai ni ia ke fe’iloaki mo hono Foha. Why? ‘Oku ne fu’u fakae’ee’a mo fakahaha ‘ae lahi faufau ‘ene ‘Ofa. Koe ‘uhi koe ngaue pango ‘ae foha ni ‘one tukuhifo ai ‘ae tu’unga fakamolale ‘oe Famili moe kolo na’e pau ai ke tolo maka hange ko ia ‘oku lea ki ai ‘ae tohi Teutalonome 21:18-21. Kapau na’e fakahoko ‘a hono tolokamaka’i ‘oe foha ni koe si’i Tamai ia ‘e tau ai ‘enau tolo koe’uhi ko ‘ene ‘oho kimu’a koe fie talitali ‘ae Liuanga ‘ae foha ni. ‘E malava nai ke fakaangatatau ia moe ngaue ‘a Sisu he Kolosi ma’a taua?   Koe me’a kotoa pe na’e ‘amanaki ‘ae foha ni tene ma’u ia he feitu’u mama’o, ‘ikai na’a ne ma’u kotoa pe ia ‘i ‘api ni. Na’a ne liliu mei he “…’Ala Tamai vahe’i mai…ki he lea “…fai kiate au ‘o hange ko ha taha ‘i ho’o kau ngaue totongi.” Na’a ne fiema’u kene hoko ko ha ngaue unga ke totongi ka na’e ‘ikai tali ‘eni ‘ehe Tamai he ‘oku ‘ika lava ‘eha ngaue totongi lelei kene fakamolemole’i ha angahala (Efeso 2:8-10; Taitusi 3:3-7). ‘I he fonua mama’o na’a ne fili ke ‘alu ki ai na’a ne ako ‘o ‘ilo ai ‘ae ta’efakamolemole ka ‘i ‘api na’a ne toki ‘ilo ai ‘ae ‘uhinga ‘oe Fakamolemole.   Koe mama koe faka’ilonga ‘oe foha ‘ea mo’oni (sonship) pea moe pulupulu koe fakamo’oni hono talitali lelei ia ki he Famili (vakai Senesi 41:42; ‘Aisea 61:10; 2 Kolinito 5:21). Koe kau sevaniti ‘oku ‘ikai te nau tui su, mama pea ha pulupulu fungani. Koe kai katoanga koe fakahaa’i ‘oe fiefia moe hounga’ia (‘oku fakamala’ala lelei ‘e he Same 103:10-114). Ko hono fakamatala’i ‘ehe Tamai ‘ae a’usia mo’oni hono foha “koe foha na’e mate ka kuo toe mo’ui, na’e mole pea kuo ‘iloa” Ko ha a’usia fakalaumalie loloto mo’oni ia na’e manava mai’aki ‘ehe Tamai ‘ofa ni pea koe a’usia tatau mo ia ‘e fakakoloa’aki ha mo’ui kuo tafoki mei hono ‘alunga kovi kae fokotu’u ‘ene okooka kene foa’i ‘ae vakavaka ‘o Kalaisi kene fakama’u ai hono hala fononga ki he Falamolemole ‘ae Tamai (Sione 5:24; Efeso 2:1-10). Koe foha ni  “na’a ne mole (v.24)– “Ko au pe ‘ae hala.” na’e lohiaki’i! “Ko au pe ‘ae Mo’oni. na’e mate! “Ko au pe ‘ae Mo’ui.” Koe founga pe ia ‘e taha ‘oe ha’u ki he Tamai koe fou ‘i he TUI ki hono ‘ALO ko Sisu Kalaisi. Kuo ke ‘osi foki nai ki ‘api kau tasilisili ???? Koe fieifa he Fakamolemole (Luke 15:25-32) ‘I he tu’unga ko ‘eni ‘oe talanoa fakatata na’e kohu ‘ae kau Falesi moe kau Sikalaipe ‘oku nau ‘ata’ataa mei he fakamaau ‘ae ‘Otua he hange ‘oku fakapatonu pe ‘ae talanoa ni ki he kau Popilikane moe kau Angahala ‘ata’ata pe hange ko ia ‘oku fakafotunga mai ‘e he foha maumau koloa ni. ‘Ikai! Na’e hoko atu leva ‘a Sisu ke toe talanoa’i moe foha lahi ‘ae na’a ne nofo pe moe Tamai ‘i ‘api ka koe fakatata totonu ia ‘oe kau Falesi moe kau Sikalaipe. Na’e mo’ua ‘ae kau Popilikane moe kau Angahala he angahala honau kakano kae fihia ‘ae si’i matu’a falesi ni moe Sikaliape ni he angahala ‘oe loto ((2 Kolinito 7:1). Ko hono fotunga ki tu’a na’e haohaoa mo matamata lelei ka ko hono ngaahi fu’u loto na’e ne fakatatau ki he fonua loto (vakai Matiu 23:25-28). He na’e puli koa ‘ae fai lelei pea taliangi ‘ae foha lahi. Na’a ne ‘omi koa aa ha tu’utamaki ki hono famili moe kolo. Na’e to kelekele koaa ha fekau ‘ae Tamai? Na’a ne hange ha tangata’i fonua lelei ‘i hano fakahoa ia moe foha si’i (Luke 15:29).   Ka neongo ia he’ikai ala fakamatala’i kakato ai ha ‘ulungaanga ha taha. Koe fekau lalahi ‘e ua ‘a Sisu koe “’Ofa ki he ‘Otua pea ‘Ofa foki ki ho kaunga’api” (Luke 10:25-28), ka koe foha lahi na’a ne fakatou maumau’i ‘ae ongo fekau lalahi ni. 1. Na’e ‘ikai tene ‘Ofa ki he ‘Otua (fakafofonga’i ‘ehe Tamai he talanoa ni.) pea 2 Na’e ‘ika te ne ‘Ofa foki ki hono tokoua ni. Na’e ‘ikai tene fakamolemole’i ‘a hono tokoua ko ‘ene va’inga’aki ‘enau koloa pea ‘ikai tene fakamolemole’i moe Tamai ko ‘ene loto lelei kene toe tali ‘ae foha na’a nau ‘ulupunou ai.   Kapau te tau vakavakai lelei ki he fakatata ‘oe to’onga ‘ae foha lahi koe me’a koe hoko lelei ki ai ‘ae kau Sikalaipe moe kau Falesi. Na’a ne tu’u kene fakatonuhia’i pe ia, na’a ne feinga kene tomu’a fakamatala ‘ae hia hono tokoua kae hala’ata kene lava ke ‘iloa ‘ene angahala ‘oku ne mo’ua ai (Luke 18:9-14). Koe founga ia ‘oku ‘ilo’aki ‘ehe Falesi ‘ae angahala koe to’onga ‘ae sino ka ‘oku ‘ikai koe fonualoto ‘ae loto. Kuo nau li’aki ‘ae ngaahi fekau ‘oe malanga he mo’unga ‘a hono fakamamafa ‘oe inward attitudes ka ‘oku ‘ikai koe outward actions (Matiu 5:7).   Sio ki he poini na’e tu’u mai’aki ‘ehe foha lahi. Na’a ne ngaue mateaki he ta’u kotoa pe ki he’ene Tamai pea ‘ikai ‘iloai ha talangata’a. Koe fehu’i, Na’a ne talangofua nai ki he Tamai ke teuteu ‘ae katonga ni? Na’e ‘ikai!! ‘Oku ‘i ai nai ha kau fakamo’oni pehe ni he paenga ni? Pea ta ko ‘ene ngaue fakamamata pe ka ko hono loto na’e ‘ikai fai’aki ‘ene ngaue pea hange ko ia koe Palofita ko Siona na’a ne fai pe ‘ae ngaahi fekau ‘ae ‘Otua kae ‘ikai mei hono Loto (Siona 4; Efeso 6:6). Na’a ne ngaue malohi mo faitotonu - but his work was not a "Labor of love" kene fakafiefia’i ai ‘ene Tamai. Na’e ‘ikai pe toe ‘i ai ha ‘amanaki pe koha ‘ofa ‘ae foha lahi ni ki hono tokua ha ‘aho ‘o toe foki mai ai ki ‘api. Koe si’i Tamai ni na’a ne nofo pe ke fakasio he ‘aho kotoa pe pea fakafeta’i na’e ‘i ai ‘ae ‘aho ‘e taha na’a ne vakai atu kei mama’o ‘oku ne foki mai. Ki he foha lahi na’e hala’ata kene ‘ilo kuo foki mai pea kuo ‘i ‘api hono tehina pea malo mo hono toki fakahaange ‘e ha taha ‘oe kau sevaniti hono ‘api. Na’e tafunaki ‘ene ‘ita ki he Tamai moe hono tehina fakatou’osi ‘o ‘ikai tene loto ai ke kau fakataha mo hono kolo he fakafiefia’i ‘oe Foha mole ko ‘eni. Na’e ha ngingila ‘ae foha lahi he talanoa ni ‘okapau na’e ‘ikai toe foki mai ‘ae foha si’i. Koe ‘uhinga ia na’e ‘ikai tene fiefia ai koe mole ‘ae langilangi ko ia.   Na’a ne loto mamahi koe me’a kotoa pe na’a ne ‘amanaki ki ai ‘ae pulu sisino tali’eiki ke ne ma’u na’e foaki kotoa pe ia ‘e he Tamai ki he foha ni. Koe tokanga ‘ae Tamai na’e toe mole kotoa mo ia ki he Foha ni. Na’e falala’anga nai ‘ae foha lahi ni? ‘Ikai! Na’a ne talangofua nai ki he Tamai? ‘Ikai!! Ka koeha nai na’a ne loto pehe ai ki he ha’u hono tokoua? Koe kau Falesi koe kakai lotu mo ngaue lelei. Ko ‘enau lotu, ‘aukai, ako moe foaki na’a nau ‘amanaki ai ki ha tapuaki mei he ‘Otua ki he mo’ui kaha’u. Na’e ‘ikai ke nau fu’u mahino’i ‘ae Kelesi ‘ae ‘Otua. Ko ia ai ‘oku ‘ikai koe me’a ‘oku nau fai ka koe me’a ko ia ‘oku ‘ikai ke nau fai ‘oku ne fakamama’o kinautolu mei he Kelesi ‘ae ‘Otua (Matiu 23:23-24). Taimi na’a nau sio ai kuo feohi ‘a Sisu moe kau ta’elotu na’a nau fehu’ia mo fakaanga’i kae puli ‘iate kinautolu ‘oku ‘oku nau fiema’u moe fakamo’ui foki. Koe Tamai pe koe na’e lele ‘o talitali mai ‘ae foha mole koe Tamai tatau ai pe na’a ne hu mai kitu’a mei he katonga ke fakakolekole ‘ae foha lahi (kau Sikalaipe/ Falesi).   Na’e fakafisinga ‘ehe foha lahi ‘ae fakaafe ‘ae Tamai pea ne tu’u pe ‘i tu’a moe loto mamahi. Na’e ‘ikai tene fiekau fakataha mo hono ngaahi kaungame’a he fakafiefia’i hono toe hoko ‘oe falakainga moe hono toe langa ‘oe fale na’e holo he loto famili. Koe ha kuo lava lelei ai ‘ae foha lahi kene talanoa lelei ki he’ene sevaniti kae ‘ikai tene fie lea lelei ki hono tehina mo ‘ene Tamai. Koe taimi pe ‘oku tau ‘i tu’a ai mei he feohi’anga ‘ae ‘Otua ‘oku ‘ikai ke tau lava ke feohi fakataha mo hotau fanga foha na’e mole kae’uma’a ‘etau Tamai ‘oku ‘i he Langi (Matiu 5:21-26; 1 Sione 4:18-21).   Kau Tasilisili koe faka’osinga ‘oe talanoa ni na’e fiefia ‘ae taha kotoa pe hange koe Tauhi he’ene ma’u ‘ae Sipi pea pehe ki he Fefine he ‘ene ma’u ‘ene fo’i pa’anga kae ‘amo’amo atu ‘ae si’i fiefia ‘ae Tamai he foki mo’ui mai hono foha. Pea ‘ange’ange ia he Foha si’i ‘ene a’usia ha fiefia pehe ‘i he’ene mo’ui NGATA PE he Foha lahi ‘oku ‘IKAI ke fiefia koe’uhi koe te’eki kene lava ke fakamolemole’i hono tokoua na’e mate ka kuo mo’ui ‘io na’e puli ka kuo ‘iloa. Ko ia na’a ne fakafisi ke hu mai ki he katoanga ka ‘oku ne nofo pe mei tu’a ‘o loto mamahi mei ai. “Don't stand outside! Come in and enjoy the feast! Pleaseeeeeee!!!!      Abdul

 

[Talakai Finau]

Malo Abdul e ma'u koloa.  Ko e fakamalo hamu pe kae tongi ki he mo'ui ni...
 
tkf

 

---

Date: Tue, 9 Mar 2010 01:38:40 -0800
From: semis...@yahoo.com.au
Subject: [tasilisili] Re: "Foha Mole" Luke 15.
To: tasil...@googlegroups.com

--
'Oku tufa atu e email ni koe'uhi 'oku kau ho tu'asila he memipa 'i he "Tasilisili-he-ngaluope"
Ko e tu'asila ke 'ave ki ai ha'o email ki he Tasilisili ko e tasil...@googlegroups.com
Ke to'o ho tu'asila mei he memipa ki he Tasilisili, email ki he tasilisili-...@googlegroups.com
Pea ko e website 'a e Tasilisili ko e http://groups.google.com/group/tasilisili

---

Hotmail: Trusted email with powerful SPAM protection. Sign up now.

[Sione 'Atupuha Koloti]

manatu'i hake pe 'a e tepile 'o e "Tofi'a" & "'Inasi" (hoku vs hotau) - mei he maama 'o e moto 'o Tonga :- 'Otua mo Tonga ko hoku tofi'a.

 

'e tonu nai ke 'oatu 'etau me'a fakatonga ki he talanoa kuo talanoa'i 'e Abdul.

 

foha lahi entitle ia ki he "tofi'a" pea ko foha si'i 'oku entitle ia ki he "inasi", ko ia hange 'oku 'ikai ke mahino ia ki he foha lahi 'enau me'a fakaTonga 'isa! fkSiu. He ka na'e mahino 'e lele mu'a ia he tamai ke fafa mai hono tehina!!

 

mahalo 'e toe mama'o atu ha fonua e!!

 

koloti

[Talakai Finau]

Malie!  'Alu au 'o sengesengai'i hoku 'inasi 'o efu  pea u toe foki mai 'o 'ikai toe fiema'u 'inasi kau fie hoko pe ko e slave.  -------Dad, toe mai pe hoku maa'anga faka-'Isipite kae'oua 'e si'i fakamaau'i au he ko ho'o kau slave kotoa 'oku ou lea atu, 'oku 'ikai ha taha ia 'e sia'a.  Na'a mau nofo pe heni pea ko nautolu na'a nau fakahekeheke'i au 'ou vare hi hi hi.
 
Kaila 'a Dad ia!  slave ko koe--ta'o e pulu fetii--hako'i slave ko koe--ki he kolooseti 'o hu'i mai e pulupulu fungani pea huke'i e mohenga 'o fola e Tokelaufeletoa (lau nima pe kae toe ki he mali 'a e ma'utofi'aa).  Slave ko koe--Faimoke laka 'o 'omi 'a e mama ke kumi ai leva hano mali kae nofoma'u mo e haua...
 
Lauu--Pe ko e hanu pehe 'a e Falesi he hono ta'inga hono fu'u tofi'aa?  Si'i fie foki mai e fangasipi ki he takanga ka ko si'o nau ngaohi. 
 
Koia kapau 'e 'ikai ha ngaahi DAD 'i he 'api mo e Siasi ke fakahinohino e Falesi kae tali lelei e sipi toe foki mai--pea 'e mole aipe si'i fa'ahinga na'a hifo mai ai 'a Sisuu.
 
Hamusi ko ee 'e he kaunga'api 'a Jione Uesi, kei ta'u ono, mei he famatapasio'ata, fungavakaua honau fale 'i he'ene velaa, mafana e Faifekau ka ko e Dad ko 'eni, Samiuela 'o ui atu e kakai ne tu'u taki ke nau omi 'o tu'utui ke nau lotu mo e fakafeta'i.  Ko e fanau kotoa ko e foaki 'e he 'Otua.  Tuku e fale ia ke 'alu he 'oku ou (Sam) tu'umalie fe'unga pe au 'i he kakato hoku famili.
 
Na'e tu'u e motu'a kaunga'api 'i he uma 'o hai ke fakahaofi 'a e mo'ui 'a hoku church founder?  Malo ne mahino pe ki he Falesi ma'u tofi'aa ke tukulolo kae ha'u 'o punou kae tu'u e tangata'eiki 'o hono loto 'o fiefia kakato 'ene fai katoanga mo hono foha na'e mole, ka kuo toe mo'ui.
 
Faifekau mo e Setuata, kuo te hala, ka mo omi aa 'o kaka hoku uma 'o tala ai hotau fatongia--ke fakamo'ui si'a fa'ahinga...
 
Ko e faofao atu pe mo e mafana,
tkf
  
 

---

Date: Wed, 10 Mar 2010 10:13:21 +1300
Subject: Re: [tasilisili] Re: "Foha Mole" Luke 15.
From: sako...@gmail.com
To: tasil...@googlegroups.com

--
'Oku tufa atu e email ni koe'uhi 'oku kau ho tu'asila he memipa 'i he "Tasilisili-he-ngaluope"
Ko e tu'asila ke 'ave ki ai ha'o email ki he Tasilisili ko e tasil...@googlegroups.com
Ke to'o ho tu'asila mei he memipa ki he Tasilisili, email ki he tasilisili-...@googlegroups.com
Pea ko e website 'a e Tasilisili ko e http://groups.google.com/group/tasilisili

---

Hotmail: Powerful Free email with security by Microsoft. Get it now.

[sep...@optusnet.com.au]

Malo e tokoni fakalaumalie Faifekau.

takamuli.
------------

[tolopona]

Malo 'ABDUL koe 'osi ena ia kae fefee 'e tau pakipaki 'atautolu ia???
malie lahi faifekau.

Malo e tokoni fakalaumalie,
Tolopona.

> > ni.- Hide quoted text -
>
> - Show quoted text -

[penisimani mone]

2010/3/9 Semisi Kava semis...@yahoo.com.au

Kau Tasilisili koe faka’osinga ‘oe talanoa ni na’e fiefia ‘ae taha kotoa pe hange koe Tauhi he’ene ma’u ‘ae Sipi pea pehe ki he Fefine he ‘ene ma’u ‘ene fo’i pa’anga kae ‘amo’amo atu ‘ae si’i fiefia ‘ae Tamai he foki mo’ui mai hono foha. Pea ‘ange’ange ia he Foha si’i ‘ene a’usia ha fiefia pehe ‘i he’ene mo’ui NGATA PE he Foha lahi ‘oku ‘IKAI ke fiefia koe’uhi koe te’eki kene lava ke fakamolemole’i hono tokoua na’e mate ka kuo mo’ui ‘io na’e puli ka kuo ‘iloa. Ko ia na’a ne fakafisi ke hu mai ki he katoanga ka ‘oku ne nofo pe mei tu’a ‘o loto mamahi mei ai. “Don't stand outside! Come in and enjoy the feast! Pleaseeeeeee!!!!

------------

Kau fakataha atu aipe 'i he fakamalo mo e fiefia lahi, Semisi 'i he tokoni fakalaumalie kuo ke tuku mai ke tau 'inasi ai...lahi 'a e ngaahi fakamo'oni folofolaa ke fefakamo'oni'aki mo e ngaahi me'a na'a ke 'uhinga ki aii, mahino 'a e fakamatala'i 'o e ngaahi 'uhinga 'oku fufuu cultural 'i he loto talanoaa, pea ke toe pole'i'aki foki 'etau mo'uii 'i he lolotonga ni...mo'oni pe nai 'a e kaveinga 'o e mahinaa - 'Ofa kumi mai 'a Sisu...kumi pe ke ma'u, 'oiau he 'ofa!!! Mau toki fifili aipe pe 'oku mau "fe'unui" ke fanongo, pe "femuhumuhu'i" ke launga'i, kae fakatou fakatomala he ko e leniti foki eni, fakafeta'i pe ko ha Tamai kelesi'ia, langa hono fatuu 'i he 'ofa, lele, taaupe he u'a, 'uma lolomi, ki ha taha fakatomala 'oku tui pikitai kia Sisu Kalaisi (19:10), hangee pe ko ho'o lavee. Fai mo taa mai e fasii kau tau enter n enjoy the feast, 'omi kotoa e puluu, pope ki he tepilee 'oua 'e manimo, pea 'oua 'e fa'a sio, Takamuli, te'eki ke ke sio ha 'alu atu? Si'i foha na'e mole ka kuo fakatomala 'o toe ma'u!! Malo mo e 'ofa aipe.

--
fakapulia

[mohetaulanga kupu]

Malo Faifekau S.Kava 'ae fakakoloa mai kimautolu oua mu'a e ngata he kae hokohoko atu pe. 'Ofa moe lotu.

 

Seniale.

---

From: Semisi Kava <semis...@yahoo.com.au>
To: tasil...@googlegroups.com
Sent: Tue, 9 March, 2010 10:38:40 PM
Subject: [tasilisili] Re: "Foha Mole" Luke 15.

--

[abigail kavaliku]

Ko hai na'a ne fafangu á Abdul ?.............Malo muá Abdul e pakipaki pea malie ....Tom

---

From: Semisi Kava <semis...@yahoo.com.au>
To: tasil...@googlegroups.com

Sent: Tue, March 9, 2010 10:38:40 PM

Subject: [tasilisili] Re: "Foha Mole" Luke 15.

Kau Tasilisili koe faka’osinga ‘oe talanoa ni na’e fiefia ‘ae taha kotoa pe hange koe Tauhi he’ene ma’u ‘ae Sipi pea pehe ki he Fefine he ‘ene ma’u ‘ene fo’i pa’anga kae ‘amo’amo atu ‘ae si’i fiefia ‘ae Tamai he foki mo’ui mai hono foha. Pea ‘ange’ange ia he Foha si’i ‘ene a’usia ha fiefia pehe ‘i he’ene mo’ui NGATA PE he Foha lahi ‘oku ‘IKAI ke fiefia koe’uhi koe te’eki kene lava ke fakamolemole’i hono tokoua na’e mate ka kuo mo’ui ‘io na’e puli ka kuo ‘iloa. Ko ia na’a ne fakafisi ke hu mai ki he katoanga ka ‘oku ne nofo pe mei tu’a ‘o loto mamahi mei ai. “Don't stand outside! Come in and enjoy the feast! Pleaseeeeeee!!!!      Abdul

 

--

[Daphne Taukolonga]

Faifekau Semisi Kava     "Ignorance of Scripture is ignorance of Christ." (St. Jerome)   Koe 'contribution' lahi mo'oni kuo ke 'omai ki Tasilisili 'ihe tepile ni.  'Oku toe makehe ange foki ho'o fatu 'a e fakamatala he 'oku ne hanga 'o fakahaahaa lelei'i (demonstrate) 'a e mahu'inga hono ako'i fakafomolo 'o kimoutolu kau faifekau 'ihe Teolosia.    'Oku kehekehe lahi 'a e taimi 'oku tu'uaki 'ae kosipeli 'ehe tangata na'e ako pe a'usia 'a e 'ofa 'a e 'Otua meihe life experiences 'ata'aataa, makehe ange 'a e tokotaha na'e 'ikai ngata pe 'ihe 'ene ako mo a'usia, kae tanaki mai hono fakalelei'i mo faka-international 'aki hono ako'i fomolo 'o e Teolosia.   Faifekau, talu 'eku tupu mo 'eku mahu'inga 'ia ke ako ke 'ilo kihe 'Otua.  Koe lahi ange 'eku fifilii, koe lahi ange ia 'eku ngangau'uluu.  Na'e a'u kihe 'eku fai 'a e me'a koe 'aukai, 'ihe 'eku fakakaukau tokua koe 'Otuaa kuopau kete fakalaolao'i 'ete mo'ui 'o fakatatau kihe ngaahi malanga moe akonekina na'e fai 'e kinautolu 'i falelotuu.  Koe lahi ange 'eku fai 'a e ngaahi ouau anga mahenii,  koe lahi ange ia 'eku ta'emahino'i 'a e tohitapu.  'E lau pe ia, ka na'aku ongo'i pe 'e au 'oku 'iai 'a e ngaahi fakamatala 'oku mole.   Na'e a'u kihe tu'unga, na'aku fakakaukau 'ihe 'eku fifili fakafo'ituitui mo 'eku fekumi keu 'alu 'o ako fomolo'i 'a e Teolosia, pea na'aku huu leva kihe taha 'o e ngaahi university 'o NSW 'o ako'i hoku MA 'ihe Teolosia.  Ko 'eku feinga pe 'a'aku keu mahino'i 'a e tohitapu mo mahu'inga malie ki hoku 'atamaii.    Kaikehe, ko 'eku poinii, na'e mahino lelei ai kiate au, taa 'oku 'iai 'a e kehekehe lahi 'o e malanga 'a e tangata 'ikai ako Teolosia moe tokotaha ako Teolosia.    Semisi, ko ho'o fakamatala ko 'eni kihe foha na'e mole, 'oku 'unwrap'- folahi hake ai 'a e ngaahi 'vete'anga' 'o e ngaahi palopalema 'oku lolotonga tofanga ai 'a e kalisitiane kotoa.     'Oku ou lau ho'o fakamatala kae haa mahino mai ange ai 'a e solova (solution) 'o e palopalema 'oku uesia ai 'a e kau tauhi faanau mo 'enau ngaahi fanau; solova 'o e palopalema kihe fa'ahinga 'oku 'iai honau ngaahi 'additions',  solova 'o e palopalema 'o e fa'ahinga 'oku faingata'a'ia he feinga ke fakamolemole'i honau ngaahi filii moe kakai na'anau fai ha fa'ahinga lea pe ngaue 'o fakatukia'i ai kinautolu.   'Oku lahi 'a e ngaahi solova 'anga 'oku fou mai ai 'a e 'Otua 'ihe fakamatala fakaikiiki kuo ke kamata 'aki 'ae tepile ni.    Me'apango koe 'ikai ke lahi 'a e taimi.   'Oku ou tui 'oku fiema'u ke hokohoko atu 'a hono fakamatala'i momoiiki 'a e 'environments' na'e fononga holo ai 'a Sisu 'o hange ko ia kuoke tukumai 'ihe ngaahi taimi 'oku mou ma'u faingamalie ai.  Koe ngaahi laumalie 'oku fekumi kihe mo'oni moe 'ofa 'a e 'Otua 'oku mahu'inga kiate kinautolu ke mahu'inga malie 'a e ngaahi talanoa fakataaa (parables).  Koe taha ia 'a e ngaahi founga 'oku liliu ai 'a e 'atamai 'o hangee ko ia kuoke tukumai 'ihe tepile ni.   Koe 'uhinga foki ia 'oku fai ai 'a e fepakipaki koe 'ikai mahino 'a e kosipeli pe na'e hu'u mei fee pe na'e fa'u mei fee.     Malo 'a e ma'u koloa.    'ofa lahi atu   daphne

[Daphne Taukolonga]

(correction)

Faifekau Semisi Kava     "Ignorance of Scripture is ignorance of Christ." (St. Jerome)   Koe 'contribution' lahi mo'oni kuo ke 'omai ki Tasilisili 'ihe tepile ni.  'Oku toe makehe ange foki ho'o fatu 'a e fakamatala he 'oku ne hanga 'o fakahaahaa lelei'i (demonstrate) 'a e mahu'inga hono ako'i fakafomolo 'o kimoutolu kau faifekau 'ihe Teolosia.    'Oku kehekehe lahi 'a e taimi 'oku tu'uaki 'ae kosipeli 'ehe tangata na'e ako pe a'usia 'a e 'ofa 'a e 'Otua meihe life experiences 'ata'aataa, makehe ange 'a e tokotaha na'e 'ikai ngata pe 'ihe 'ene ako mo a'usia, kae tanaki mai hono fakalelei'i mo faka-international 'aki hono ako'i fomolo 'o e Teolosia.   Faifekau, talu 'eku tupu mo 'eku mahu'inga 'ia ke ako ke 'ilo kihe 'Otua.  Koe lahi ange 'eku fifilii, koe lahi ange ia 'eku ngangau'uluu.  Na'e a'u kihe 'eku fai 'a e me'a koe 'aukai, 'ihe 'eku fakakaukau tokua koe 'Otuaa kuopau kete fakalaolao'i 'ete mo'ui 'o fakatatau kihe ngaahi malanga moe akonekina na'e fai 'e kinautolu 'i falelotuu.  Koe lahi ange 'eku fai 'a e ngaahi ouau anga mahenii,  koe lahi ange ia 'eku ta'emahino'i 'a e tohitapu.  'E lau pe ia, ka na'aku ongo'i pe 'e au 'oku 'iai 'a e ngaahi fakamatala 'oku mole.   Na'e a'u kihe tu'unga, na'aku fakakaukau 'ihe 'eku fifili fakafo'ituitui mo 'eku fekumi keu 'alu 'o ako fomolo'i 'a e Teolosia, pea na'aku huu leva kihe taha 'o e ngaahi university 'o NSW 'o ako'i hoku MA 'ihe Teolosia.  Ko 'eku feinga pe 'a'aku keu mahino'i 'a e tohitapu mo mahu'inga malie ki hoku 'atamaii.    Kaikehe, ko 'eku poinii, na'e mahino lelei ai kiate au, taa 'oku 'iai 'a e kehekehe lahi 'o e malanga 'a e tangata 'ikai ako Teolosia moe tokotaha ako Teolosia.    Semisi, ko ho'o fakamatala ko 'eni kihe foha na'e mole, 'oku 'unwrap'- folahi hake ai 'a e ngaahi 'vete'anga' 'o e ngaahi palopalema 'oku lolotonga tofanga ai 'a e kalisitiane kotoa.

'Oku ou lau ho'o fakamatala kae haa mahino mai ange ai 'a e solova (solution) 'o e palopalema 'oku uesia ai 'a e kau tauhi faanau mo 'enau ngaahi fanau; solova 'o e palopalema kihe fa'ahinga 'oku 'iai honau ngaahi 'addictions',  solova 'o e palopalema 'o e fa'ahinga 'oku faingata'a'ia he feinga ke fakamolemole'i honau ngaahi filii moe kakai na'anau fai ha fa'ahinga lea pe ngaue 'o fakatukia'i ai kinautolu.   'Oku lahi 'a e ngaahi solova 'anga 'oku fou mai ai 'a e 'Otua 'ihe fakamatala fakaikiiki kuo ke kamata 'aki 'ae tepile ni.

[sfaupula]

'oku ki'i kehe 'a e lao fksiu ia, he ko e tuha totonu o ha foha talangata'a - hange ko e foha ne tautonu 'ene angahala ki he tamai (lk. 15:18-19) - ko e mate kuo pau (teut. 21:15-21).

 

koloti, ko e fu'u 'ofa fe ia ne 'i he tamai koeni, ke ne 'oange 'a e 'inasi 'o e talangata'a ke 'alu 'o toloveka'aki pea hili e lava hono loto pea ne 'ilo'i kuo hala 'ene me'a ne fai, kuo toe talitali lelei'aki pe 'a e foha angatu'u ni 'e he taimi ni 'aki 'ene ngaahi me'a lelei taha? ko e kau talanoa atu pe, pea malo faifekau e fk-matala. malo

 

 

 

 

--

'Oku tufa atu e email ni koe'uhi 'oku kau ho tu'asila he memipa 'i he "Tasilisili-he-ngaluope"
Ko e tu'asila ke 'ave ki ai ha'o email ki he Tasilisili ko e tasil...@googlegroups.com
Ke to'o ho tu'asila mei he memipa ki he Tasilisili, email ki he tasilisili-...@googlegroups.com
Pea ko e website 'a e Tasilisili ko e http://groups.google.com/group/tasilisili

---

No virus found in this incoming message.
Checked by AVG - www.avg.com
Version: 8.5.436 / Virus Database: 271.1.1/2731 - Release Date: 03/08/10 19:33:00

[Talakai Finau]

ma'a lahi...
 
fakafeta'i,
tkf
 

---

From: sk...@optusnet.com.au
To: tasil...@googlegroups.com

Subject: Re: [tasilisili] Re: "Foha Mole" Luke 15.

Date: Wed, 10 Mar 2010 14:55:18 +1100

[sfaupula]

Teu hufanga atu pe mu'a he teuteu lelei mo'oni mo mahino 'a e faifekau, kae fai pe ha lukuluku ki he tala kuo ne tofa e halanga 'o e Kosipeli.

 

'I hono fakahoa atu e Kosipeli 'o e uike ni ki he tu'utu'uni 'i he lao fk-siu, 'o kau ki he fanau talangata'a, (teut 21) 'oku hange 'a e lao ko ia 'ia teut. ha lao 'oku fk-papeliane. He 'oku fk-molemole'i e foha talangata'a ia 'e he tamai 'ia Luke, ka ko e tu'utu'uni ko ia ko ee 'ia teut, ko e pau ke tamate'i e foha ni 'aki 'a hono tolomaka'i 'e he kakai 'o e kolo.

 

Mahalo pe ki ha tokolahi, 'oku fu'u ha ta'e'ofa mo'oni e me'a ia 'oku ha 'ia teut pea 'oku 'ikai ha me'ime'i tatau 'e taha e me'a 'oku lea ki ai 'a teut. pea mo ia 'oku ha 'i he talanoa fktata ki he "foha maumau koloa". Ka kiate au ko e ongo konga folofola ni 'oku na lea loua 'o kau ki he kelesi fai 'ofa 'a e 'Otua.

 

'I hono mohenga totonu 'o e fk-matala ki he lao tu'utu'uni 'o kau ki ha foha 'oku fu'u talangata'a faufaua ki he 'ene ongo matu'a, 'oku hanga 'e he lao koeni 'o pukepuke 'a e lelei fk-lukufua 'o e sosaiete 'oku tupu hake ai e fanau. Ko ha lao eni ne 'ikai ke fo'u 'e he 'Otua ke fk-popula'i 'aki hono kakai, ka ne fokotu'u koe'uhi ke ne pukepuke 'a e ma'uma'uluta 'o e nofo fk-sosaiete pea moe nofo fk-famili pea 'ikai ko ia pe, 'oku pukepuke 'e he lao ni 'a e taau mo totonu ke fk-'apa'apa 'a e fanau ki he matu'a ('Eki. 20).

 

Kapau te tau fk-tokanga'i, ko hono tautea'i 'o e foha talangata'a 'ia teut. ko e fatongia ia 'o e kakai 'o e kolo kae 'ikai ko e ongo matu'a. Ko ia ai, 'oku fakamatala'i 'e he hanga 'e he kolo 'o fai e ta'utea 'a e felave'i 'o e kovi 'o e talangata'a 'a e fanau pea mo e anga e nofo fk-kolo.

 

'I he'ene pehe leva, 'oku hanga 'e he tu'utu'uni koeni 'o fke'a 'a e mahu'inga ki he 'Otua e me'a ko e ma'uma'uluta mo lelei (safe) e nofo fk-kolo. 'Ikai ke ngata ai 'oku hanga 'e he tu'utu'uni koeni 'o fke'a e kelesi fai'ofa 'a e 'Otua he 'oku malu'i 'e he lao ni 'a e mo'ui 'o ha kakai 'oku 'ikai kenau lava 'o malu'i 'enau mo'ui mei he kovi pango 'a e fanau.

 

'I he talanoa ki he foha maumau koloa/mole 'oku kei tu'u ma'u ai pe 'a e fk-kaukau ki he kelesi fai 'ofa 'a e 'Otua, ka 'oku fke'a ia ai 'i he kelesi fai meesi 'a e tamai. Ko ha kelesi fai meesi 'oku ne fk-matala'i 'a e mahu'inga 'o ha 'ofa 'e malava ai hano monomono mo fk-lelei ha va 'oku kovi 'i ha taha talangata'a pea mo ia ne hu'ulu ki ai 'ene talangata. Ko e kelesi fai 'ofa koeni 'a e tamai 'oku ne 'omai kiate kitautolu ha fakahinohino ma'olunga mo'oni ki he anga 'a hono malu'i 'e he 'Otua 'etau mo'ui mei he kovi 'oku tu'unuku mai kiate kitautolu koe'uhi ko'etau ngaahi angahala.

 

Ko e tu'utu'uni 'i he fuakava motu'a 'oku fke'a ai 'a e kelesi malu'i 'a e 'Otua 'oku fai ma'a hono kakai. 'Ia Luke 15 'oku fke'a ia ai 'a e kelesi malu'i mo'ui 'a e 'Otua ma'ae kakai kuo maumau honau va mo e 'Otua. Ko e ma'uma'uluta mo lelei 'o e nofo fetauhi'aki 'a e kakai 'a e 'Otua pea pehe ki he 'enau nofo tauhi ki he 'Otua ne fkfou mai ia 'i ha kelesi ne fk-lao hono founga, ka 'i onopooni 'oku 'ikai ke fk-lao/tu'utu'uni 'a e kelesi koeni, he kuo fk-kakato kotoa pe ia 'ia Kalaisi na'a ne fetongi 'e ia 'etau ngaahi hia, koe'uhi ka tau mo'ui kotoa pe ma'ae toko taha ko ia na'a ne pekia mo toetu'u katau ma'u ai ha fk-lelei mo e 'Otua ko 'etau Tamai. Ko e langolango atu pe ki he hala kuo tofa. Malo

[vilimo fakalolo]

Fakakoloa ete fakaava hake ete mail he pongipongi ni, kuo muomu'a mai ae fakapongipongi fakalaumalie Faifekau Semisi Kava. Malo e ma'u koloa.

 

Vilimo

 

[penisimani mone]

Tuku atu pe hee mo ha haka fakafana ee!!

 

Tau kei manatu'i pe foki ko e faha'ita'u Lenitiʹ eni, 'a ia 'oku tau kei muimui atu he 'aho 'e 40 ki hotau 'Eikiʹ ki Selusalema talu mei he vahe 9:51; 13:22 ki he kalusefai mo hono teu "'ohake" 'i he toetu'u mo e ha'ele hake, pea 'oku filifili 'a e ngaahi lesoni 'o e ngaahi Sapate 'e 6 ko eniʹ ke nofotaha pe ki he'etau muimui atu 'i he fakatomala mo fakafo'ou kovinanite mo e 'Otuaʹ 'ia Sisu Kalaisi. Kaveinga fakakonifelenisiʹ - Fanau'i fo'ou 'i he to'onga mo e 'ulungaanga mo'ui; kaveinga fakamāmani lahi 'o e faha'ita'uʹ - Kalaisi ko ho'o mamahiʹ ko e vaikau'aki (trans. 'e Mohenoa), pea ko e kaveinga ki he mahinaʹ - Ko e 'ofa kumi mai 'a Sisu.

 

Ko Luke eni, 'oku ne fakamamafa nai 'i he humanity 'o Sisuʹ, ( kehe ia mei he laione 'a Matiuʹ, pulu feilaulau 'a Ma'akeʹ pea mo e 'ikale 'a Sioneʹ, 'a ia te tau lesoni ai he uike kaha'uʹ) 'o mamahi, tangi, fiekaia, 'i ai hono tohi hohoko, tamai mo fa'eʹ mo tuofafine mo e ngaahi tokoua, etc..pea 'oku ongo humain aipe 'ene ngaahi talanoa fakatātā 'a'ana, ngaue'aki lahi 'a e huafa "Fanautama 'a Tangataʹ" ('ikai ko e 'Alo 'o e 'Otua), veesi malanga nai 'i he 19:10 – He na'e ha'u 'a e Fanautama 'a Tangataʹ ke kumi mo fakamo'ui 'a ia kuo moleʹ, 'o kainga ia mo 'etau ngaahi lesoni ko eniʹ. Manatu'i pe mei he 9:51 – vahe 19 (hū ki Selusalemaʹ) 'oku sio fakamama'u aipe 'a Sisu mo fononga ki Selusalema mo hono kalusefai, neongo ai ha'ane malanga, fakamo'ui mahaki pe kapusi tevolo pe talanoa fakatātā, ka 'oku ngaue pe mo fakama'uma'u ki hono kalusefai 'e fakamo'ui ai 'a e angahala. Pea 'oku fai 'a e fakatokanga 'o e lesoni 'i he uike kuo 'osiʹ (vahe 13) mo e uike ni (vahe 15) 'i he kei tutui 'ene fonongaʹ ki Selusalema mo e kalusefai, fai ia 'i he 'ilo'ilo pau ko e tutui ni ki he mate kalusefai mo e fakamo'ui 'o 'ikai ke ne toki 'ilo hake 'e kalusefai ia 'i ha'ane a'u ki Selusalema.

 

Ko e hā nai 'a e 'uhinga na'e fai ai 'e Sisu 'a e ngaahi talanoa fakatātaaʹ ni?

v.1…toutou fe'unui atu 'a e kau popilikane kotoa pe mo e kau angahala ke fanongo kiate ia…'ikai ko e 'unu atu pe 'e taha ka ko e toutou 'unu atu, toutou tahataha atu mo taha atu kae'oua ke fanongo, 'i he fie fanongo, 'i he loto ke ako ha me'a mo mahino he 'oku fa'a lahi 'a e tekesioʹ mo e 'afungi, 'i he fiemo'ui, 'i he fiema'u mo'oni, kae 'ikai 'i he 'uhinga ke fakaanga'i…ke fanongo (Gk akouo 1) to be endowed with the faculty of hearing, not deaf 2) to hear 2b) to attend to, consider what is or has been said 2c) to understand, perceive the sense of what is said 3) to hear something 3a) to perceive by the ear what is announced in one's presence 3b) to get by hearing learn 3c) a thing comes to one's ears, to find out, learn 3e) to give ear to a teaching or a teacher 3f) to comprehend, to understand …'e hai? …kau popilikane mo e kau angahala…'a e kakai na'e teketeke'i holo mo fakahilihili'i 'i ha sosaiete ne nau peheʹ kuo nau ma'oni'oni ange ai…kia hai?...kiate ia… kia Sisu Kalaisi…ko hai ia?...Fanautama 'a Tangata, na'e ha'u ke kumi mo fakamo'ui 'a ia kuo mole.  Ka ko fē 'a e kau "mā'oni'oniʹ" ia?

 

v.2 Pea femuhumuhu'i ai 'a e kau Falesi, mo e kau sikalaipe foki, 'o nau pehē, Ko e siana ni 'oku ne tali 'a e kau angahala, mo ne keinanga mo kinautolu….fe'unui atu e kainga ko ē (popilikane mo e kau angahala) kae femuhumuhu'i 'a e kainga ko ē (falesi mo sikalaipe)… "femuhumuhu'i"? (Gk gogguzoo: to express one's discontent - 'to complain, to grumble, complaint.' ), pea 'oku toe hā 'a e lea ni 'ia Sione 6:41 ko e "laungatu'u" (Uesi – "lāunga," Taulua – "muhu"), 'o le'o lahi nai, kae ngali tone down 'e Molitoni/Finau heni ke le'osi'i mo fakapulipuli….ko e hā 'enau femuhumuhu'iʹ?...ko e siana ni 'oku ne sin with the sinners…hala lahi ia!! …na'e ha'u ia ke kumi mo fakamo'ui 'a ia kuo mole…'ikai fe'unui ke 'iloa mo fakamo'ui ka ke muhu pe…bad attitude!!...mo'oni e himiʹ – "Ne tangi lo'imata, He kovi 'a e tangata, Ne lau'i 'ene ngaue lelei," (414:3)…fakamamahi atu!!..'o faifunga 'i he mamahi lolotonga ko e fakatetu'a ki Selusalema mo e kalusefai.

 

v.3 Pea na'a ne lea 'aki 'a e fakatātā ni kiate kinautolu, 'o peheʹ….pea na'e toki fai nai 'e Sisu 'a e ngaahi talanoa fakatātā 'e 3 ko iaʹ ki he fa'ahinga kalasi ko eni 'e ua, pea kuo lave atu ki ai 'a Semisi 'i 'olunga, ki he'ene kumi ke fakamo'ui 'a e kau popilikane/angahala fiemo'ui mo e kau falesi/sikalaipe laungatu'u, pea ko au 'atā pe nai ia…fakapō!! Tā na'a ku kau he tuki fa'oʹ…fakafeta'i pe ki he 'Eiki 'oku langa fatu he 'ofa mai...'a e 'Eiki na'e li'oa mo'oku, 'O too keu hao ai.

Ke tau ma'u aipe ha weekend lelei, pea talamonuu atu ki ha'atau kau malanga (pe fanongo pe) ki he Sapate na...
--
fakapulia

[Daphne Taukolonga]

Malo 'a e ma'u koloa.

Fakatauange ke kei toka ai pe 'a e melino moe 'ofa 'a e 'Otua 'i ho loto fale Sitiveni mo si'o hoa moe fanau.   daphne --- On Wed, 10/3/10, sfaupula <sk...@optusnet.com.au> wrote:

From: sfaupula <sk...@optusnet.com.au> Subject: Re: [tasilisili] Re: "Foha Mole" Luke 15.

[Talakai Finau]

Malo fakapulia e toe fakamantu 'o e 'ofa kumi mai 'a e 'Otua 'ia Sisuu, he 'oku ne o'i au keu kumi atu, mo e 'ilopau te Ne fakaha 'a e hala ki hoku laumalie, ke ma'u 'a e hoifua'anga, ko e fenapasi 'eku to'onga mo'ui pea mo hoku ui.
 
Fakafeta'i he 'Ofa,
tkf
 

---

Date: Thu, 11 Mar 2010 19:10:25 -0800

Subject: Re: [tasilisili] Re: "Foha Mole" Luke 15.

From: peni...@gmail.com
To: tasil...@googlegroups.com

--
'Oku tufa atu e email ni koe'uhi 'oku kau ho tu'asila he memipa 'i he "Tasilisili-he-ngaluope"
Ko e tu'asila ke 'ave ki ai ha'o email ki he Tasilisili ko e tasil...@googlegroups.com
Ke to'o ho tu'asila mei he memipa ki he Tasilisili, email ki he tasilisili-...@googlegroups.com
Pea ko e website 'a e Tasilisili ko e http://groups.google.com/group/tasilisili

---

Hotmail: Trusted email with Microsoft’s powerful SPAM protection. Sign up now.

[Semisi Kava]

Fakapulia   Malo e ma’u Sapate lelei kuo mahino ai pe ‘eku ki’i kuku ki Deewhy ‘apongipongi kae pango pe koe ‘ikai ha western Union ‘e ava ‘apongipongi. ‘Ofa atu ai pe ki he fala ‘o Seneti mo hono kau’a kaute.   Abdul --- On Fri, 12/3/10, penisimani mone <peni...@gmail.com> wrote:

From: penisimani mone <peni...@gmail.com> Subject: Re: [tasilisili] Re: "Foha Mole" Luke 15.

[Daphne Taukolonga]

Fakapulia - Tasilisili   Malo 'a e ma'u koloa mo hono fakamahino'i 'a e taha 'o e ngaahi 'uhinga na'e ngaue 'aki ai 'e Sisu 'a e ngaahi talanoa fepalee (parables).      Koe 'ofa 'a Sisu, na'e fakahaa'i - 'demonstrate in action' - 'ihe taimi lolotonga - 'here and now' - 'ene faiako (teaching) mo 'ene fakamo'ui mahaki (healing).    Na'e 'alu fakataha - 'connect/relate' 'ene 'Ofaa kihe/moe fiema'u (needs) 'a e kakai na'e muimui mo kumi mo'ui moha fakanonga ki ai.     Ko Tonga 'oku tokolahi 'aupito 'a e fanau 'oku tautea lea'i mo taa'i ta'efakapotopoto atu (physical & psychological punishment/abuse) 'ehe ngaahi matu'a moe kau faiako tokolahi.    'Oku tokolahi atu moe kau malanga 'oku nau fai 'a e me'a koe lea ta'eufi moe fakaanga'i (abuse/insult) 'o e kakai 'oku tangutu hake 'o fanongo 'ihe 'enau malanga (or vise versa).    Tokolahi moe fa'ahinga 'oku lea kovi'i 'ihe ngaahi fakataha 'anga fakasosiale 'i Tonga.    'Oku kau foki mo 'etau nofo fakafungavaka (hierachy)  'ihe ngaahi 'uhinga 'oku ne hanga 'o uesia 'a e fa'ahinga tokolahi 'i Tonga.  Koe ngaahi loolenga 'oku 'ikai ke fakae'ee'a pehe'i 'i muli ni.   'Oku 'iai si'i ngaahi matu'a 'oku maumau lao 'enau fanau pea nau pau'u ange fau 'ihe 'etau nofo fakakomiuniti 'ihe ngaahi fonua muli.   Koe ngaahi me'a kotoa ko ia (situations), moe ngaahi me'a kehe (other situations), 'oku uesia, pea maumaui'i ai (disturb) 'a e  fakakaukau 'a e tokolahi, neongo 'oku 'ikai fakatokanga'i.    'Oku tokolahi 'a e fanau moe ngaahi matu'a (husepaniti pe uaifi) 'oku uesia 'ehe feke'ike'i 'i 'api (domestic violence). 'Ihe lau 'a e psychology koe tokolahi 'ia kinautolu 'oku nau fakakaukau kinautolu koe 'Otua 'ite'ita mo tautea.  Na'e lalanga 'a 'enau fakakaukau ko iaa meihe 'enau life experiences (upbringing - environments).    'Oku 'iai moe ni'ihi 'oku 'ikai kenau tui kinautolu 'oku 'iai ha 'Otua neongo 'enau ma'u lotu 'ihe Sapate kotoa.   Koe 'uhinga foki 'o e ta'etui 'Otuaa he 'oku tokoni lahi 'a e 'ataakai, hange koe feke'ike'i, ta'e'ofa moe ngaahi ouau fakanofo 'e ni'ihi, ki hono taataapuni 'a e 'atamai moe lotoo mei ha'ane ongo'i 'a e fanafana 'a e 'Otua ki he lotoo.    Koe ngaahi matu'a 'oku uesia 'ehe talangata'a 'enau fanau 'o iku kihe maumau lao, 'oku nau (matu'a) 'alu punopunou he 'oku tautea'i kinautolu 'ehe kakai kehee 'aki hono fakamaau'i 'enau tauhi fanauu.     Koe fa'ahinga 'oku lea ta'eufi mo fakaanga'i 'ehe kau malanga pe kau taki 'oe  ngaahi fakataha'anga 'oku nau fakakaukau kinautolu 'oku nau ma'ulalo, pea ni'ihi 'oku nofo mo si'enau lotomamahi 'ihe taimi looloa.   Na'e 'iai 'a e fefine na'ama talanoa 'aneafi, tokotaha pe 'ene tamaa.  'Ohovale pe kuo telefoni mai 'ene tamaa meihe pilisone. Na'e iku foki 'a e tama ni 'o ngaue popula.  Hili 'a e ta'u 'e taha, 'ataa mai mei pilisone.  Hili pe 'a e uike ua, toe foki ki pilisone.    Na'aku tangutu 'o fanongo kihe fakamatala 'a e fefine ni peau manatu kihe foha maumau koloa.  'Ikai ke tokanga 'a e fefine ni kihe lau 'a e  kakai.  Na'ane fai hono lelei taha hono 'ohake 'aki 'ene tama pea kuo iku ki 'api popula.  'Oku 'ikai pe ke toe pehee mai 'ehe fa'e ni 'oku 'iai ha ua 'ene tamaa.  Neongo 'ene 'i 'api popula ka 'oku nofo pe 'o fakatu'otu'a 'e 'iai 'a e 'aho 'e foki mai ai 'ene tamaa.   Koe telefoni mai 'a e tamaa mei pilisone ke 'oange ha me'a 'oku ne fiema'u koe si'i feinga 'a e fa'ee ke 'ave.     Na'e fakamanatu mai 'e Semisi Kava, 'na'e hanga pe 'ehe 'ofa 'a e tamai mo 'ene faka'anua kiha 'aho 'e foki mai ai hono foha molee 'o fakafoki 'aki 'a e foha na'e molee ki 'api.  Na'aku fakamanatu ange kihe faeee ni 'a e akonaki 'a e faifekau.  ..........ko ho'o 'ofaa tene fakafoki mai pe ho'o tamaa kiate koe.  'E lau 'a mamani hono fakaanga'i ho'o tamaa mo ho'o tauhi fanauu mahalo na'e fehalaaki, 'oua na'a mole ho'o 'amanakii, ko 'Ofa 'oku 'iho loto tene fakafoki mai ho'o tamaa'.     Koe tala'ofa 'a Sisu 'ihe fepale 'oe foha maumau koloa..............'ofa pe tamai mo fa'e, 'oua 'e tuku he 'oku tulimui 'ae 'Ofaa 'ihe fohaa moe ofefinee, kuopau kenau foki mai.    Ko Sisu koe faiako, pea koe toketaa (healer).   Ko 'ene lau fakatoketaa ia kihe kau tauhi fanauu, 'ofa kihe ngata'anga, he'e hanga 'e 'ofa 'o fakafoki mai 'a e laumalie kuo molee.     Hangee ko ho'o fakamatala Fakapulia, koe taha ia 'a e ngaahi 'uhinga na'e muimui holo ai 'a e kakaii 'ia Sisu ke fakamo'ui honau ngaahi mahaki fakasinoo.  Koe ni'ihi na'e 'iai 'a e ngaahi palopalema fakafamili mo faka'atamai.   Na'e malanga pea fefa'uhi 'a Sisu moe kakai 'o fakatatau kihe 'enau fiema'u.   Na'e tokanga ma'u pe 'a Sisu ke fafanga 'a e kakai na'e muimui holo aii.  Na'e mahino 'aupito 'ene fakapapaui'i ma'upe 'oku nau makona fakasino.       Ko ene mahino kihe fohaa moe 'ofefine 'a e 'ofa 'a e tamai moe fa'ee 'oku tokoni lahi kihe 'etau mahino'i 'a e 'ofa 'a e 'Otua.   Koe 'uhinga ia 'oku taukapo'i ai 'ehe kau psychologists koe 'domestic violence' koe angahala 'omi mala kihe famili moe fonua.   Ko 'ene mahino kihe kakai 'oku te tauhi pe taki 'ia kinautolu 'oku te mahu'inga 'ia 'ihe 'enau mo'uii, 'e tokoni lahi ia kihe 'enau mahino'i 'a e 'ofa tulimui 'a e 'Otua.   Koe mahu'inga ia 'o e ako fomolo he 'oku malava kene fakamaama'i 'a kinautolu 'oku taki kakai kenau 'ilo 'a e ngaahi founga 'e malava kene fakalelei'i ai honau vaa (relationship) moe kakai 'oku nau tokanga'ii.    Ko 'ene mahino ange kiate kita 'a e 'ofa ta'efakangatangata' (love with no conditions) moe foaki mo'ui (lay thy life for others - humility)  'a e 'Otua mo 'ene fakamolemolee (forgiveness) 'ia Kalaisi, 'oku faingofua ange ai 'ete fakamolemole'i 'a e tokotaha kehee pea faingofua ange ai kete foaki 'ete mo'ui (accept humility).    Ko 'ene mahino ange 'a e ngaahi malanga 'a Sisuu, koe faingofua ange aipe ia kete hiki moe faliki ki hono pule'anga 'oku lolotonga langa 'ihe 'etau mo'ui fakafo'ituitui, nofo fakafamili, nofo fakasiasi, nofo fakakomiuniti.   'Oku ou fakamo'oni 'ikai toe veiveiua kihe vahevahe kotoa pe kuo 'omai 'ihe tepile ni,  koe 'Otua mo'ui 'oku 'i hotau lotolotonga, 'i loki mohe, 'i 'api, 'ihe ngaue moe feitu'u kotoa pe 'oku tau fononga holo ai.   Si'i tulimui mai 'ene 'Ofa 'o hangee koe 'ofa 'a e fa'ee ko 'eni na'ama talanoa, ko hoto polepole'anga mo malohinga, 'oku ne toe hanga 'o fakavaivai'i hoto loto 'afungi mo fielahii.   Koe 'ofa moe mafai 'o Sisu na'e 'alu fakataha moe fiema'u 'a e kakai na'e muimui mo kumi mo'ui ki ai.       'ofa atu kiate kimoutolu kotoa, koe si'i talaloto pe 'ihe fiefia 'ihe vahevahe he tepile ni.   daphne

[Sisitoutai Taufa]

Daphne Taukolonga wrote:
> Fakapulia - Tasilisili
>
> Malo 'a e ma'u koloa mo hono fakamahino'i 'a e taha 'o e ngaahi
> 'uhinga na'e ngaue 'aki ai 'e Sisu 'a e ngaahi talanoa fepalee
> (parables).
>

> *Koe 'ofa 'a Sisu, na'e fakahaa'i - /'demonstrate in action'/ - 'ihe
> taimi lolotonga - '/here and now'/ - 'ene faiako (teaching) mo 'ene
> fakamo'ui mahaki (healing).*
> **
> * N_a'e 'alu fakataha - 'connect/relate' 'ene 'Ofaa kihe/moe fiema'u
> (needs) 'a e kakai_ na'e muimui mo kumi mo'ui moha fakanonga ki ai.*

>
> Ko Tonga 'oku tokolahi 'aupito 'a e fanau 'oku tautea lea'i mo taa'i
> ta'efakapotopoto atu (physical & psychological punishment/abuse) 'ehe
> ngaahi matu'a moe kau faiako tokolahi.
>
> 'Oku tokolahi atu moe kau malanga 'oku nau fai 'a e me'a koe lea
> ta'eufi moe fakaanga'i (abuse/insult) 'o e kakai 'oku tangutu hake 'o
> fanongo 'ihe 'enau malanga (or vise versa).
>
> Tokolahi moe fa'ahinga 'oku lea kovi'i 'ihe ngaahi fakataha 'anga
> fakasosiale 'i Tonga.
>
> 'Oku kau foki mo 'etau nofo fakafungavaka (hierachy) 'ihe ngaahi
> 'uhinga 'oku ne hanga 'o uesia 'a e fa'ahinga tokolahi 'i Tonga. Koe
> ngaahi loolenga 'oku 'ikai ke fakae'ee'a pehe'i 'i muli ni.
>
> 'Oku 'iai si'i ngaahi matu'a 'oku maumau lao 'enau fanau pea nau pau'u
> ange fau 'ihe 'etau nofo fakakomiuniti 'ihe ngaahi fonua muli. Koe
> ngaahi me'a kotoa ko ia (situations), moe ngaahi me'a kehe (other
> situations), 'oku uesia, pea maumaui'i ai (disturb) 'a e fakakaukau
> 'a e tokolahi, neongo 'oku 'ikai fakatokanga'i.
>
> 'Oku tokolahi 'a e fanau moe ngaahi matu'a (husepaniti pe
> uaifi) 'oku uesia 'ehe feke'ike'i 'i 'api (domestic violence). 'Ihe
> lau 'a e psychology koe tokolahi 'ia kinautolu 'oku nau fakakaukau
> kinautolu koe 'Otua 'ite'ita mo tautea. Na'e lalanga 'a 'enau
> fakakaukau ko iaa meihe 'enau life experiences (upbringing -
> environments).
>
> 'Oku 'iai moe ni'ihi 'oku 'ikai kenau tui kinautolu 'oku 'iai ha 'Otua

> neongo 'enau ma'u lotu 'ihe Sapate kotoa. _Koe 'uhinga foki 'o e

> ta'etui 'Otuaa he 'oku tokoni lahi 'a e 'ataakai, hange koe
> feke'ike'i, ta'e'ofa moe ngaahi ouau fakanofo 'e ni'ihi,
> ki hono taataapuni 'a e 'atamai moe lotoo mei ha'ane ongo'i 'a e

> fanafana 'a e 'Otua ki he lotoo. _

>
> Koe ngaahi matu'a 'oku uesia 'ehe talangata'a 'enau fanau 'o iku kihe
> maumau lao, 'oku nau (matu'a) 'alu punopunou he 'oku tautea'i
> kinautolu 'ehe kakai kehee 'aki hono fakamaau'i 'enau tauhi fanauu.
>
> Koe fa'ahinga 'oku lea ta'eufi mo fakaanga'i 'ehe kau malanga pe kau
> taki 'oe ngaahi fakataha'anga 'oku nau fakakaukau kinautolu 'oku
> nau ma'ulalo, pea ni'ihi 'oku nofo mo si'enau lotomamahi 'ihe taimi
> looloa.
>
> Na'e 'iai 'a e fefine na'ama talanoa 'aneafi, tokotaha pe 'ene tamaa.
> 'Ohovale pe kuo telefoni mai 'ene tamaa meihe pilisone. Na'e iku foki
> 'a e tama ni 'o ngaue popula. Hili 'a e ta'u 'e taha, 'ataa mai mei
> pilisone. Hili pe 'a e uike ua, toe foki ki pilisone.
>
> Na'aku tangutu 'o fanongo kihe fakamatala 'a e fefine ni peau manatu
> kihe foha maumau koloa. 'Ikai ke tokanga 'a e fefine ni kihe lau 'a
> e kakai. Na'ane fai hono lelei taha hono 'ohake 'aki 'ene tama pea
> kuo iku ki 'api popula. 'Oku 'ikai pe ke toe pehee mai 'ehe fa'e ni
> 'oku 'iai ha ua 'ene tamaa. Neongo 'ene 'i 'api popula ka 'oku nofo
> pe 'o fakatu'otu'a 'e 'iai 'a e 'aho 'e foki mai ai 'ene tamaa. Koe
> telefoni mai 'a e tamaa mei pilisone ke 'oange ha me'a 'oku ne fiema'u
> koe si'i feinga 'a e fa'ee ke 'ave.
>

> Na'e fakamanatu mai 'e Semisi Kava, '*_na'e hanga pe 'ehe 'ofa 'a e
> tamai mo 'ene faka'anua_* kiha 'aho 'e foki mai ai hono foha molee 'o

> fakafoki 'aki 'a e foha na'e molee ki 'api. Na'aku fakamanatu ange

> kihe faeee ni 'a e akonaki 'a e faifekau. ........../ko ho'o 'ofaa

> tene fakafoki mai pe ho'o tamaa kiate koe. 'E lau 'a mamani hono
> fakaanga'i ho'o tamaa mo ho'o tauhi fanauu mahalo na'e fehalaaki,
> 'oua na'a mole ho'o 'amanakii, ko 'Ofa 'oku 'iho loto tene fakafoki

> mai ho'o tamaa'./
>
> _*Koe tala'ofa 'a Sisu 'ihe fepale 'oe foha maumau

> koloa..............'ofa pe tamai mo fa'e, 'oua 'e tuku he 'oku tulimui

> 'ae 'Ofaa 'ihe fohaa moe ofefinee, kuopau kenau foki mai*_.

>
> Ko Sisu koe faiako, pea koe toketaa (healer). Ko 'ene lau
> fakatoketaa ia kihe kau tauhi fanauu, 'ofa kihe ngata'anga, he'e

> _*hanga 'e 'ofa 'o fakafoki mai 'a e laumalie kuo molee*_.

>
> Hangee ko ho'o fakamatala Fakapulia, koe taha ia 'a e ngaahi 'uhinga
> na'e muimui holo ai 'a e kakaii 'ia Sisu ke fakamo'ui honau ngaahi
> mahaki fakasinoo. Koe ni'ihi na'e 'iai 'a e ngaahi palopalema

> fakafamili mo faka'atamai. _Na'e malanga pea fefa'uhi 'a Sisu moe
> kakai 'o fakatatau kihe 'enau fiema'u._ Na'e tokanga ma'u pe 'a Sisu

> ke fafanga 'a e kakai na'e muimui holo aii. Na'e mahino 'aupito

> 'ene fakapapaui'i ma'upe 'oku nau _*makona fakasino*_.

>
> Ko ene mahino kihe fohaa moe 'ofefine 'a e 'ofa 'a e tamai moe
> fa'ee 'oku tokoni lahi kihe 'etau mahino'i 'a e 'ofa 'a e 'Otua. Koe
> 'uhinga ia 'oku taukapo'i ai 'ehe kau psychologists koe 'domestic
> violence' koe angahala 'omi mala kihe famili moe fonua.
>
> Ko 'ene mahino kihe kakai 'oku te tauhi pe taki 'ia kinautolu 'oku te
> mahu'inga 'ia 'ihe 'enau mo'uii, 'e tokoni lahi ia kihe 'enau mahino'i
> 'a e 'ofa tulimui 'a e 'Otua. Koe mahu'inga ia 'o e ako fomolo he
> 'oku malava kene fakamaama'i 'a kinautolu 'oku taki kakai kenau 'ilo
> 'a e ngaahi founga 'e malava kene fakalelei'i ai honau vaa
> (relationship) moe kakai 'oku nau tokanga'ii.
>
> Ko 'ene mahino ange kiate kita 'a e 'ofa ta'efakangatangata' (love
> with no conditions) moe foaki mo'ui (lay thy life for others -
> humility) 'a e 'Otua mo 'ene fakamolemolee (forgiveness) 'ia Kalaisi,
> 'oku faingofua ange ai 'ete fakamolemole'i 'a e tokotaha kehee pea
> faingofua ange ai kete foaki 'ete mo'ui (accept humility).
>
> Ko 'ene mahino ange 'a e ngaahi malanga 'a Sisuu, koe faingofua ange

> aipe ia kete hiki moe faliki ki hono pule'anga _*'oku lolotonga
> langa*_ 'ihe 'etau mo'ui fakafo'ituitui, nofo fakafamili, nofo

> fakasiasi, nofo fakakomiuniti.
>
> 'Oku ou fakamo'oni 'ikai toe veiveiua kihe vahevahe kotoa pe kuo 'omai
> 'ihe tepile ni, koe 'Otua mo'ui 'oku 'i hotau lotolotonga, 'i loki
> mohe, 'i 'api, 'ihe ngaue moe feitu'u kotoa pe 'oku tau fononga holo
> ai. Si'i tulimui mai 'ene 'Ofa 'o hangee koe 'ofa 'a e fa'ee ko 'eni
> na'ama talanoa, ko hoto polepole'anga mo malohinga, 'oku ne toe hanga
> 'o fakavaivai'i hoto loto 'afungi mo fielahii.
>

> *Koe 'ofa moe mafai 'o Sisu* *na'e 'alu fakataha moe fiema'u* *'a e
> kakai na'e muimui mo kumi mo'ui ki ai.*

>
> 'ofa atu kiate kimoutolu kotoa, koe si'i talaloto pe 'ihe fiefia 'ihe
> vahevahe he tepile ni.
>
> daphne

> v.1…*toutou fe'unui atu 'a e kau popilikane kotoa pe mo e kau angahala
> ke fanongo kiate ia*…'ikai ko e 'unu atu pe 'e taha ka ko e toutou

> 'unu atu, toutou tahataha atu mo taha atu kae'oua ke fanongo, 'i he
> fie fanongo, 'i he loto ke ako ha me'a mo mahino he 'oku fa'a lahi 'a
> e tekesioʹ mo e 'afungi, 'i he fiemo'ui, 'i he fiema'u mo'oni, kae

> 'ikai 'i he 'uhinga ke fakaanga'i…*ke fanongo* (Gk akouo 1) to be

> endowed with the faculty of hearing, not deaf 2) to hear 2b) to attend
> to, consider what is or has been said 2c) to understand, perceive the
> sense of what is said 3) to hear something 3a) to perceive by the ear
> what is announced in one's presence 3b) to get by hearing learn 3c) a
> thing comes to one's ears, to find out, learn 3e) to give ear to a

> teaching or a teacher 3f) to comprehend, to understand …'e hai? …*kau
> popilikane mo e kau angahala*…'a e kakai na'e teketeke'i holo mo

> fakahilihili'i 'i ha sosaiete ne nau peheʹ kuo nau ma'oni'oni ange

> ai…kia hai?...*kiate ia…* kia Sisu Kalaisi…ko hai ia?...Fanautama 'a

> Tangata, na'e ha'u ke kumi mo fakamo'ui 'a ia kuo mole. Ka ko fē 'a e
> kau "mā'oni'oniʹ" ia?
>
>
>

> v.2 *Pea femuhumuhu'i ai 'a e kau Falesi, mo e kau sikalaipe foki, 'o

> nau pehē, Ko e siana ni 'oku ne tali 'a e kau angahala, mo ne keinanga

> mo kinautolu*….fe'unui atu e kainga ko ē (popilikane mo e kau

> angahala) kae femuhumuhu'i 'a e kainga ko ē (falesi mo sikalaipe)…
> "femuhumuhu'i"? (Gk gogguzoo: to express one's discontent - 'to
> complain, to grumble, complaint.' ), pea 'oku toe hā 'a e lea ni 'ia
> Sione 6:41 ko e "laungatu'u" (Uesi – "lāunga," Taulua – "muhu"), 'o
> le'o lahi nai, kae ngali tone down 'e Molitoni/Finau heni ke le'osi'i
> mo fakapulipuli….ko e hā 'enau femuhumuhu'iʹ?...ko e siana ni 'oku ne
> sin with the sinners…hala lahi ia!! …na'e ha'u ia ke kumi mo fakamo'ui
> 'a ia kuo mole…'ikai fe'unui ke 'iloa mo fakamo'ui ka ke muhu pe…bad
> attitude!!...mo'oni e himiʹ – "Ne tangi lo'imata, He kovi 'a e
> tangata, Ne lau'i 'ene ngaue lelei," (414:3)…fakamamahi atu!!..'o
> faifunga 'i he mamahi lolotonga ko e fakatetu'a ki Selusalema mo e
> kalusefai.
>
>
>

> v.3 *Pea na'a ne lea 'aki 'a e fakatātā ni kiate kinautolu, 'o
> pehe*ʹ….pea na'e toki fai nai 'e Sisu 'a e ngaahi talanoa fakatātā 'e

Daphne
Malo e lelei ki he ngaahi áho ni,mo e ngaue lahi mei hena,ne fefe hoómou
folauu? Ne í ai ha meá ,ne fakapapauí he ú femeááki ne mou faii,pe óku
tuku kotoa pe ki he kahaú?
Ko hoó faleí ko éna ki he faée faingataáía he nofo popula é ne tama,ke
ófa pe he ko ia te ne fakafoki mai éne tama.Kae hange ia óku fakavelehua
ko e lahi ange éne ófa ,ko e vave ange ia éne foki ki pilisone.Fefe ke
kií fetongi hoó faleí advices,naá vave ange ai haá ne kií nofo fuofuoloa
ange í tuaá mo e faée,toe kií fakaékeéke atu,naá óku í ai ha meá kehe ia
óku kei fufuuí pe ia meiate koe,ko e anga pe foki e fie tokoni,taimi
lahi muá mai á e ngaahi foí meá óku íkai ko e uho ia ó e palopalema,pea
fai atu hono feinga vete ia mei he feituú hala.. mo e ófa atu Sisi T.

[Daphne Taukolonga]

--- On Fri, 12/3/10, Sisitoutai Taufa <papaif...@gmail.com> wrote: From: Sisitoutai Taufa <papaif...@gmail.com

Daphne Malo e lelei ki he ngaahi áho ni,mo e ngaue lahi mei hena,ne fefe hoómou folauu? Ne í ai ha meá ,ne fakapapauí he ú  femeááki ne mou faii,pe óku tuku kotoa pe ki he kahaú? Ko hoó faleí ko éna ki he faée faingataáía he nofo popula é ne tama,ke ófa pe he ko ia te ne fakafoki mai éne tama.Kae hange ia óku fakavelehua ko e lahi ange éne ófa ,ko e vave ange ia éne foki ki pilisone.Fefe ke kií fetongi hoó faleí advices,naá vave ange ai haá ne kií nofo fuofuoloa ange í tuaá mo e faée,toe kií fakaékeéke atu,naá óku í ai ha meá kehe ia óku kei fufuuí pe ia meiate koe,ko e anga pe foki e fie tokoni,taimi lahi muá mai á e ngaahi foí meá óku íkai ko e uho ia ó e palopalema,pea fai atu hono feinga vete ia mei he feituú hala..  mo e ófa atu Sisi T.

Faifekau Sisitoutai   Malo si'i tau moe fakapuepue meihe feitu'una, pea  'oku fakafiefia ma'upe 'a e sio 'oku ke fotu 'i Tasilisili ni.   Koe si'i fa'e ko 'eni na'aku talanoa ki ai kuo tomui ke toe fai ha fakalelei'i 'ene tamaa, taumaiaa 'e lava ke toe fakafoki 'a e tamaa mei hono ta'u 22 ke ta'u 2 pe 5 ke fakalelei'i ha toonounou.     'Oku 'ikai foki ke puli 'iate kitautolu, koe 'alu ha tama 'aha Tonga ki 'api popula 'oku kau leva ia 'ihe taimi lotu lahi taha 'o e ngaahi matu'aa he kuo mole 'a e 'amanaki lelei 'a e ngaahi matu'a kihe foha 'oku a'u ki 'apipopulaa.  Mo'oni 'a e lauu, 'kuo nau si'i 'feel hopeless and helpless'.  'Oku 'ikai ke puli 'iate au 'oku 'ikai toe kehe 'a e fa'ee ni, 'oku punou 'o lotu 'ihe taimi lahi koe kumi nonga meihe 'Otua.   He'ikai ke toe 'iai ha lea kene feau 'a e si'i loto mamahi 'a e fa'ee ka koe poupoui'i ange pe 'a e 'amanaki (hope) ke 'oua 'e mole.  Koe talanoa 'o e 'ofa 'a e tamai na'e tuli mui 'ihe fohaa molee, 'oku ne hanga 'o 'oange 'a e 'hope' pe 'amanaki kihe fa'ee na'ama talanoa.   'Oku 'iai 'a e ngaahi matu'a 'oku nau matu'aki li'aki pe 'e kinautolu 'enau fanauu 'ihe taimi 'oku 'ikai ai ke toe lava 'o mapule'i.   'Oku kehekehe 'a e ngaahi 'situations' takitaha, pea koe foha ko  'eni 'oku nofo pilisone he'ikai lava 'o fai ha fakapopoto ki ai he kuo 'i pilisone.  Koe si'i fa'ee 'oku 'iai 'ene 'fiema'u (need) pea koe lea moe poupou na'e 'oangee 'e fakatatau kihe 'ene fiema'u 'ihe taimi ne fai ai 'a e talanoaa.  Na'e 'osi 'make up' 'a e  fakakaukau 'a e fa'ee, 'e kei 'ofa pe 'ihe 'ene tamaa neongo 'ene 'i pilisonee, ko 'eku poupou pe 'a'aku kihe 'ene tuii.    Koe ako'i foki 'o e kau counsellors moe psychologists 'he taimi 'oku nau fai ai 'a e 'counselling' ke li'aki honau ngaahi 'eyes' kanau  to'o mai 'a e ngaahi  'eyes' 'o e kakai 'oku nau ngaue ki ai 'o ngaue 'aki. 'Oku fakalea 'ihe lea pe language 'a e kau counsellors - psychologists koe 'empathy'.   Ko 'ete to'o mai 'a e 'eyes' 'o e kakai 'oku te ngaue ki ai 'o tuii (put on) pea 'oku 'ikai leva kete 'judgemental' (fai fakamaau) ka 'oku te ongo'i ' ae ongo 'a e tokotaha ko ia.   Koe 'uhinga ia 'eku fakahaa ange kihe fa'ee ke 'oua 'e tuku 'ene 'ofaa he'e foki mai pe 'ene tamaa.  Koe lau foki 'a e tafa'aki ako 'e taha koe fanau tama 'a e 'education discipline' 'oku 'iloa koe 'experiential learning' , 'oku 'osi ma'u pe 'ehe tokotaha kotoa 'a e solova 'anga honau palopalema, ko 'ete me'a pe 'oku fakahoko, as a counsellor, psychologist, pe educator ko 'ete hanga 'o 'awaken' kinautolu, 'aia 'e mala lelei ia 'ihe 'ete ngaue 'aki 'ae 'empathy', pea 'oku toe 'iai pe moe ngaahi founga kehekehe.   Mo'oni leva ai 'a e lau 'a e tohitapu, na'e puputu'u 'a e kau ako 'ihe too 'a e matangi koe 'uhi na'anau fakakaukau 'e ngoto 'a e vakaa, kae 'ikai kenau fakatokanga'i 'oku 'i vaka pe 'a Sisu.  Koe 'awaken' 'a e taimi na'anau toki fakatokanga'i ko Sisu (answer) 'oku 'i vaka.   Ko 'eku me'a 'a'aku na'e talaange kihe fa'ee kuo 'osi 'iate ia pe 'a e tali ('osi 'i vaka pe 'a Sisu).    Sisi, koe folau 'oku 'osi a'u mai 'a e kalasi mei Tonga 'oku ha'u akoo kihe semester ko 'eni.    Na'e 'iai 'a e polokalama 'a'ahi 'a e potungaue ako 'a NSW, 'aia koe 'a'ahi 'oku ne fakafofonga'i 'a e ngaahi TAFE colleges 'e teau tupu moe kotoa 'o e ngaahi ako primary moe highschols kotoa 'a e pule'anga na'e fai kihe South Pacific Region 'ihe ta'u kotoa.  Koe folau ko hono promote 'a e Vocational Education moe ngaahi fakalakalaka fakamuimui taha 'o e ako 'a NSW - 'Aositelelia.   Ko Fisi pe 'ihe pasifiki na'e fa'a fai ki ai 'a e 'a'ahi ni.   Na'e kole leva 'ehe Sioeli Nau Mission 'ihe tau ni kihe potungaue ako 'a NSW ke kau mu'a mo Tonga 'ihe 'a'ahi kihe pasifiki.  Na'e tali 'a e kole ni 'ehe potungaue ako pea koe fuofua fakahoko ki Tonga 'o e folau ko ia 'ihe ta'uni.  'Oku 'amanaki ke 'i Tonga 'a e tokotaha 'oku 'alu meihe potungaue ako 'a NSW 'ihe uike faka'osi 'o e mahina ni.  'Oku 'iai leva 'a e ngaahi faingamalie 'e malava ke 'develop' mei hono fakakau 'a Tonga kihe 'a'ahi ni 'ihe 'ene tu'u kihe kaha'u.      Koe konga faka'osi 'eku tali ki ho'o fehu'i kihe kau folau, teu toki fokotu'u atu ha fo'i tepile mavahe ki ai.   ofa lahi atu   daphne