pozivamo Vas da, u okviru ovogodišnjeg, 18-og po redu, Teatar festa "Petar Kočić", prisustvujete projekcijama filmova nastalih po dramskim djelima velikih svjetskih pisaca.
Projekcije će se održavati na Sceni "Petar Kočić", svaki dan, "tačno u podne", počev od ponedjeljka, 18. maja 2015. godine. Ukupno ćete moći vidjeti sedam filmova.
U nastavku možete pročitati nekoliko rečenica o svakom filmu ponaosob.
Radujemo se vašem dolasku.
IFIGENIJA
1977. godine, grčki režiser, Mihalis Kakojanis, za film je adaptirao Euripidov dramski tekst „Ifigenija u Aulidi“. I režirao ga tako maestralno da vas, koliko god puta da gledate film, uvijek potresaju emocije istog inteziteta.
I Euripid je, kao i Eshil i Sofokle, uzimao mit kao izvor građe, ali samo kao izvor. Njegov odnos prema mitu i bogovima, bio je posve drugačiji. Borio se protiv svega što nije smatrao moralnim. A šta je moralno, Euripidu više nije premjeravala religija, kao što je to bio slučaj kod Sofokla, već se događalo sasvim suprotno – Euripid je religiju mjerio moralom.
Tako je počeo preispitivati i motive djelovanja bogova i mitskih heroja tražeći u njima racionalna objašnjenja. Tamo gdje ih nije nalazio, motive je kreireao sam, postajući tako prvi psiholog koji je zavirivao u dubinu ljudske duše i tamo pronalazio strasti kojе su bilе ključni uzročnici, prije svega, negativnog ljudskog djelovanja.
Stoga je dobra motivisanost Euripidovih likova, osim kvalitetne Kakojanisove režije i dobre glumačke podjele, i te kako zaslužna što ovaj film nosi toliku snagu.
Uostalom, nije slučajnost da je Kakojanis snimio još dva filma po Euripidovim tekstovima – „Elektru“ (1962) i „Trojanke“ (1971).
VOJCEK
„Vojcek“ je nedovršen tekst mladog njemačkog pisca iz prve polovine devetnaestog stoljeća, Georga Bihnera, nažalost, rano preminulog – živio je samo dvadeset i četiri godine. Pisan u posljednjoj godini piščeva života (1837), sačuvan je samo kao niz skica koje je njemački režiser Verner Hercog, 1979. godine, savršeno pretočio u cjelovečernji film.
Filmom dominira atmosfera beznađa - kao da neko odozgo vuče konce sudbine kojoj jedna potpuno bespomoćna i „beznačajna“ jedinka, ne može izbjeći. Mora se naglasiti da je Bihner, prije svega bio revolucionar (i to aktivni učesnik), pa je, zbog nezadovoljstva posljedicama francuske revolucije, u tekstu stalno prisutan fatalizam u kome se, za nekoga poput Vojceka, ne ostavlja prostor za život. Vojcek možda jeste osoba siromašna duhom, ali je zato dobar čovjek, što mu i jeste osnovna smetnja da bude uklopljen.
Poveznica sa vremenom u kome mi danas živimo je potpuna – i danas je pojedinac, možda više nego ikad, istrument u nečijim rukama - bez suštinskog (ne i formalnog) prava na javno iznošenje mišljenja, a kamoli na zastupanje nekakve ideje.
Tako marginalizovan pojedinac, vremenom neizbježno postaje izgubljen slučaj.
ČEŽNJA POD BRIJESTOVIMA
Delbert Man, američki filmski režiser, nagrađen za svoj prvi film „Marti“, 1955. godine Zlatnom palmom u Kanu i Oskarom za najbolju režiju, snimio je tri godine kasnije svoj treći film po redu – „Čežnja pod brijestovima“. Film je snimljen po istoimenom dramskom tekstu, američkog dramatičara irskog porijekla, Judžina O’Nila, premijerno izvedenom 1925. godine.
Zanimljiva je odluka da se baš ovaj O’Nilov tekst ekranizuje, s obzirom na njegovu direktnu usmjerenost protiv zvaničnog lažnog morala koji se nametao od strane države - Judžin je tada sudski optužen zbog nemorala, a u L. A. čitav ansambl biva uhapšen.
Tekst govori o tadašnjoj Americi (na isteku prvog kvartala XX vijeka) u kojoj još uvijek vlada naseljenički duh - a to znači „ludilo“ za posjedovanjem, u čemu, opet, do krajnjih granica bujaju pohlepa, mržnja, primitivizam, divlje strasti...
Jedan od likova komada, kaže: „Kada bih kuću mogao ponijeti sa sobom (na onaj svijet), učinio bih to, tako mi Svemogućeg! Ili bih je u času umiranja zapalio i gledao kako gori! Sjeo bih i znao da sve umire sa mnom i da niko drugi neće posjedovati ono što je bilo moje!“
ARSENIK I STARE ČIPKE
Život američkog dramatičara Džozefa Ota Keserlinga, inače njemačkog porijekla, obilježila je upravo horor-komedija ili, kako je još zovu, tužna farsa, ARSENIK I STARE ČIPKE. Bila je brodvejski hit od 1939. do 1944. godine i imala čak 1444 izvođenja. Tome treba dodati i 1337 izvođenja u Londonu.
1944. godine, tekst je dobio i filmsku verziju, u režiji, tada već proslavljenog filmskog režisera rođenog na Siciliji, Frenka Kapre. Slavu majstora američke komedije stekao je filmom „Dogodilo se jedne noći“ (1934), a do 1944. godone, iza sebe je već imao tri Oskara za najbolju režiju. Stoga ne čudi da je „Arsenik i stare čipke“ režirao upravo Kapra, pogotovo kada se ima u vidu da su njegove komedije većinom imale i komercijalni uspjeh.
Tekst je uglavnom vjerno prenesen na filmsko platno, uz napomenu, da se u Holivudu, po već ustaljenom običaju, otupljuje oštrica autorovog pera tamo gdje cenzura procijeni da određeni dijelovi mogu „pogubno“ uticati na „čvrto građeni moral“ prosječnog gledaoca SAD-a.
No, suština nije izostala. A to je kritika američke puritanske opsjednutosti raznoraznim društvenim konvencijama.
TRAMVAJ ZVANI ČEŽNJA
Pozorišni reditelj, Elija Kazan (pravo ime Elia Kazanjoglos), inače Grk rođen u Konstantinopolju, i američki pisac dramskih tekstova, Tomas (Tenesi) Vilijams, sreli su se prvi put 1947. godine na Brodveju. Kazan je tom prilikom radio kao reditelj na Tenesijevom tekstu „Tramvaj zvani čežnja“ (prvobitni naslov „Pokerska noć“), za koji je Tenesi, te godine, dobio Pulicerovu nagradu i nagradu dramskih kritičara Njujorka. Bio je to početak duge i plodne saradnje dvojice umjetnika.
Kazan je već tada iza sebe imao i holivudsko iskustvo režiranja na filmu, što je nastavio činiti i narednih godina, pa se samo po sebi nametalo da se predstava koja je imala 855 uzastopnih izvođenja prebaci i na film. Kao rezultatat toga, nastao je 1951. godine pravi biser sedme umjetnosti. Svi akteri sa predstave su igrali i u filmu izuzev Džesike Tendi u ulozi Blanš Duboa, koju je zamijenila Vivijen Li. Uigranost glumaca ne umanjuje maestralnu režiju Elije Kazana. Jedina ozbiljnija primjedba, ako se izuzmu cenzorske intervencije izbačenih kadrova koji naglašavaju Blanšinu i Stenlijevu seksualnost, odnosi se na kraj koji je prilagođen standardima američke publike po kojima Stenli mora ispaštati tako što ga Stela napušta - što se takođe može nazvati cenzurom.
VANJA U NJUJORKU
Veliki francuski filmski režiser, Luj Mal, snimio je 1994. godine, svoj posljedni film – „Ujka Vanja u Njujorku“. Film možemo nazvati i pozorišnom predstavom ili pozorišnom predstavom u filmu - šta god da kažemo, nećemo pogriješiti. Jer ono što gledamo zaista jeste jedna od probi Čehovljevog „Ujka Vanje“, i to cijele predstave - sa vrlo kratkim pauzama između činova. Izvodi je grupa njujorških glumaca koju predvodi Volas Šon, a režira pozorišni reditelj Andre Gregori.
Prostor u kome se proba odvija, pozorište je sagrađeno početkom prošlog vijeka a koje sada ne služi svojoj svrsi. Ovo monumentalno izdanje koje je napušteno već nekoliko godina - kome krov prokišnjava, a sa stropa otpada malter - savršeno se uklapa u propadajuće stanje Čehovljevih likova.
Stoga nema potrebe za scenografijom i kostimom, a savršeno napravljena podjela uloga čini da je vrlo teško odgovoriti na pitanje kada glumci na sceni prezentuju vlastite živote, a kada otpočinje glumačka igra.
Zato ovaj film i uspijeva pomjeriti granicu između stvarnog života i umjetnosti potpuno opravdavajući poznatu Šekspirovu rečenicu „Cio svijet je pozornica!“
Zaista, u ovom filmu je nemoguće uhvatiti trenutak gdje prestaje stvarni život, a počinje umjetnost.
MOJA DRAGA GOSPOĐICE
Ekranizacija brodvejskog mjuzikla „Moja lijepa gospođice“ iz 1956. godine (nastalog po dramskom tekstu „Pigmalion“, Džordža Bernarda Šoa), desila se osam godina kasnije, 1964. godine, u režiji Džordža Kjukora, poznatog po kvalitetnom prebacivanju pozorišnih predstava na film. Uostalom, prije nego što je prvi put angažovan na filmu, 1930. godine, radio je kao pozorišni reditelj na Brodveju. Možda je „Moja lijepa gospođice“ i vrhunac Kjukorove karijere, s obzirom da je film stekao status remek-djela.
Stilski ujednačen, film oduševljava preciznom režijom, glumom koja opčinjava, kvalitetnim songovima i jednostavnom, a savršenom fotografijom.
Zato je prava šteta što se producent žanrovski opredijelio za mjuzikl-komediju, što nije imao hrabrosti da film pomjeri još više ka ironiji po kojoj je Šo prepoznatljiv u svojoj borbi protiv različitih predrasuda. Upravo žestokom ironijom, Šo je nametnuo vlastiti stil – ironijom nakon koje ostaje izrazito gorak ukus u ustima.
No, holivudski producenti, štiteći javno mnijenje, to sebi rijetko dozvoljavaju. A Šo je smatrao da javno mnijenje, nakaradno oblikuju upravo predrasude, tj. „konvencije koje pomućuju prosječnu ljudsku pamet“.