Các nước Đông Nam Á tẩy chay Hội Nghị ngoại trưởng ASEAN ở Siem Reap, Campuchia

[Tuana Le]

VQ, 18.1.2022

Campuchia năm nay là chủ tịch luân phiên của khối 10 nước trong khối ASEAN, có nhiệm vụ tổ chức phiên họp các bộ trưởng ngoại giao khối ASEAN dự trù ngày 18-19/01/2022. Nhưng vừa qua Hun Sen thủ tướng Campuchia đi thăm nhà độc tài quân phiệt Miến Điện (chắc chắn qua sự dàn dựng của Bắc Kinh), đi ngược lại với quyết định 5 điểm của khối ASEAN trước đây đối với tập đoàn quân phiệt Miến Điện, nên các nước ASEAN “tẩy chay” cuộc họp ngoại trưởng thu hẹp đầu tiên tổ chức tại Siem Reap, Campuchia vào hai ngày trên!

Dư luận cho rằng: Đây không chỉ là thất bại do bản chất “lưu manh chính trị” của Hun Sen, mà còn là thể hiện sự trưởng thành của ASEAN, không để Trung Cộng phá rối nội bộ. Tuy nhiên, Bắc Kinh sẽ còn sử dụng Hun Sen để phá nát các cuộc đàm phán về COC, phục vụ cho mưu đồ chiếm đoạt hết Biển Đông của Trung Cộng.

Từ ngày 15/01/2022, các hãng truyền thông, Reuters, VOA, Khmer Times và hầu hết truyền thông trên thế giới cũng như trong khu vực (kể cả truyền thông quốc doanh ở Việt Nam) đều “chạy” hàng tít lớn và bình luận về việc chính phủ Campuchia buộc phải công bố cuộc họp của các ngoại trưởng ASEAN tại Siem Reap, Campuchia bị dời lại vô thời hạn. [1].

Đình hoãn hội nghị ngoại trưởng các nước ASEAN được đưa ra chỉ vài ngày sau khi Thủ tướng Campuchia Hun Sen thăm Miến Điện về đến thủ đô Nam Vang, Campuchia. Bộ Ngoại giao Campuchia ngày 12/1 cho biết hội nghị thượng đỉnh ngoại trưởng các nước ASEAN dự kiến tổ chức ngày 19/01 đã bị lùi lại vô thời hạn, bởi đại diện một số nước không thể dự họp trực tiếp.

Báo ứng đối với “ngoại giao cao bồi”
Thông tin về hội nghị ngoại trưởng các nước ASEAN bị hoãn xuất hiện chỉ vài ngày sau khi Thủ tướng Campuchia Hun Sen tới thăm Miến Điện và gặp tướng Min Aung Hlaing [2].

Việc một số ngoại trưởng ASEAN tuyên bố “tẩy chay” hội nghị ngoại trưởng ASEAN Siem Reap là sự “nhân quả báo ứng” đối với “chính sách ngoại giao cao bồi” của Campuchia (It’s karma for Campuchia’s ‘Cowboy Diplomacy’), theo như bình luận của Giáo Sư Sophal Ear, nhà nghiên cứu Khoa học Chính trị, Phó Hiệu trưởng Trường Quản Trị Toàn cầu Thunderbird thuộc Đại học Arizona (Mỹ). [3].

Ngoại trưởng một số nước ASEAN từ chối tham dự cuộc họp là nhằm tránh xuất hiện tại một hội nghị, trong đó Campuchia dự kiến mời ông Wunna Maung Lwin, ngoại trưởng của tập đoàn quân phiệt Miến Điện. Malaysia, Singapore, Philippines và Indonesia vẫn từ chối công nhận cánh quân đội làm binh biến là đại diện hợp pháp của Miến Điện cho đến khi họ thực hiện cam kết hòa bình “năm điểm của khối ASEAN”.

Trước khi Hun Sen tiến hành hoạt động “ngoại giao cao bồi”, ông ta tự ý bay thẳng đến Naypyidaw gặp lãnh đạo quân phiệt Miến Điện, Tổng thống Indonesia Joko Widodo đã tuyên bố lập trường của Jakarta sẽ không thay đổi cho đến khi chính quyền quân sự Miến Điện thực hiện “Đồng thuận 5 điểm” với ASEAN.

Trước đó, Campuchia đã phát tín hiệu rằng Phnom Penh sẽ không loại bỏ đại diện chính quyền quân sự Miến Điện khỏi các cuộc họp của ASEAN trong năm 2022 khi mà Hun Sen giữ vai trò chủ tịch luân phiên. Tuy nhiên, chuyến công du vừa rồi nhận bị “quả báo nhãn tiền” đến với Hun Sen. Ông ta quá tự tin và tự mãn và phương cách ông cho rằng có thể tự tung tự tác trên chính trường khu vực giống như ở trên đất Chùa Tháp của y. Hay là do làm tay sai quá đắc lực cho Trung Cộng sinh ra mù trí không còn biết mình là ai cả đi đến hành sử ngoại giao vô liêm sĩ.

Thủ tướng Lý Hiển Long của Singapore đã gọi điện cho Hun Sen sau khi ông này vừa trở về nước. Bộ Ngoại giao Singapore cho biết trong cuộc điện đàm hôm 14/01, Thủ tướng Lý đã thúc giục vị chủ tịch ASEAN, phải để tất cả các bên trong cuộc xung đột của Miến Điện tham gia sự tìm kiếm giải pháp. Ông Lý nói với Hun Sen rằng, ASEAN cần tiếp tục mời một đại diện “phi chính trị” từ Miến Điện đến các cuộc họp của mình và bất kỳ quyết định thay đổi nào đều phải có sự bàn bạc trước.

Ông Lý nhắc nhở Hun Sen, bất kỳ sự can dự nào với Miến Điện đều cần sự tham gia của “tất cả các bên liên quan”, bao gồm cả đảng cầm quyền bị lật đổ của bà Aung San Suu Kyi. Việc ông Min Aung Hlaing tăng thêm thời hạn tù cho bà Aung San Suu Kyi, hành động này là sự thách thức của tập đoàn quân phiệt đảo chính của Miến Điện đối với thiện chí và lộ trình của ASEAN. Vì vậy, nhà lãnh đạo Singapore đã phê phán tập đoàn quân phiệt nước này, do họ vẫn tiếp tục tấn công quân sự các đối thủ chính trị và áp đặt thêm án tù đối với bà Suu Kyi [4].

Hun Sen có đề xuất với ông Lý về cách điều phối lệnh ngừng bắn và hỗ trợ nhân đạo ở Miến Điện. Nhưng ông Lý trả lời rằng những điều này có thể “gây thêm phiền phức”, vì thiếu sự tiếp cận từ tất cả các bên. Theo ông Lý, tất cả các đề xuất của Campuchia, với tư cách là chủ tịch ASEAN, cần được thảo luận trước giữa các ngoại trưởng. Thủ tướng Lý Hiển Long hy vọng, Campuchia sẽ lắng nghe quan điểm của ông và lập trường các nhà lãnh đạo ASEAN khác.

Không phải muốn phá cái gì cũng được
Cách thức lạm dụng ghế chủ tịch ASEAN của Hun Sen gợi nhớ lại sức ép của Trung Cộng hồi tháng 9/2021. Bắc Kinh đã ráo riết vận động ASEAN để đám lãnh đạo quân phiệt Miến Điện được dự Hội Nghị Thượng Đỉnh khối ASEAN-Trung Cộng. Nhưng sau khi dẫn bốn nguồn tin ngoại giao, Reuters cho biết: Indonesia, Brunei, Malaysia và Singapore đã quyết định “cấm cửa” nhà độc tài quân phiệt tướng Min Aung Hlaing tham dự Thượng đỉnh ASEAN – Trung Cộng diễn ra vào ngày 22/11/2021. “Cuộc đi đêm” vận động của Bắc Kinh đã vấp phải sự phản đối quyết liệt ngay từ năm ngoái. [5].

Cách tiếp cận của Campuchia về vấn đề Miến Điện bị lên án, khác hẳn với cách mà ASEAN đã thực hiện trong năm 2021 dưới sự chủ tọa của Brunei khi áp dụng bước đi chưa từng có, đó là cấm các nhà lãnh đạo cuộc đảo chính ở Miến Điện tham gia các cuộc họp. Việc cấm cản này diễn ra công khai, dù có sự vận động của Bắc Kinh trước Thượng đỉnh ASEAN – Trung Cộng. Qua việc này chứng tỏ sự thất bại của chính sách “quyền lực mềm” từ Trung Cộng, mà còn là biểu hiện về sự lớn mạnh của ASEAN, dám cương quyết giữ vững các nguyên tắc đã thỏa thuận, không để Trung Cộng gây chia rẽ nội bộ của khối ASEAN.

Trong một diễn biến liên quan đến hành tung của Trung Cộng, Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 12/01/2022 đã công bố báo cáo mới, bác bỏ các yêu sách của Trung Cộng trên Biển Đông, bao gồm cả đòi hỏi về vùng nước lịch sử mà Bắc Kinh vẫn áp dụng đối với “đường đứt khúc chín đoạn” chiếm đến gần 90% diện tích Biển Đông. Báo cáo có tên gọi “Limits of the Seas”, tạm dịch là “Các giới hạn trên Biển”, dài 47 trang bao gồm cả bản tóm tắt bằng tiếng Việt và tiếng Trung. [6].

Báo cáo xem xét bốn loại yêu sách hàng hải của Trung Cộng, bao gồm yêu sách chủ quyền đối với các thực thể trên biển, đường cơ sở thẳng, các vùng biển và các quyền lịch sử. Về yêu sách chủ quyền đối với các thực thể trên biển, Trung Cộng hiện có yêu sách chủ quyền đối với hơn một trăm thực thể. Báo cáo kết luận: “Những yêu sách như vậy không phù hợp với luật pháp quốc tế, theo đó các thực thể chìm không phải là đối tượng của một yêu sách chủ quyền hợp pháp hoặc không có khả năng tạo ra các vùng biển như lãnh hải”.

Trong khi đó ở đất liền, trên biên giới Việt – Trung, Bắc Kinh hết ra lệnh chặn cửa khẩu các xe chở rau quả từ Nam ra đến ném đá vào công nhân Việt Nam làm đường. Dư luận buộc phải đặt câu hỏi: Trung Cộng muốn làm gì Việt Nam? [7]. Nhưng bản lĩnh tự cường và lập trường cứng rắn của các thành viên “rường cột” trong ASEAN qua câu chuyện Miến Điện như truyền thêm sức mạnh cho Việt Nam cũng như toàn khối: “Đừng sợ! Không phải Trung Cộng muốn phá cái gì cũng được!”

Hãy xem: Mùa đại dịch Vũ Hán, rồi COVID-19… Trung Cộng vẫn không thể lũng đoạn được thế giới. Đối với ASEAN, từ lâu, Trung Cộng dùng Hun Sen như “con ngựa thành Troy” để chia rẽ sự cố kết trong khối.

Và Bắc kinh sẽ còn “sử dụng” Hun Sen để phá nát các cuộc đàm phán về COC, phục vụ cho mưu đồ chiếm đoạt toàn bộ Biển Đông. Tuy nhiên, tất cả những âm mưu ấy, cũng như mọi kế hoạch bức hại và bắt nạt các nước nhỏ rồi sẽ thất bại, nếu các thành viên khác trong ASEAN có được suy nghĩ, bản lĩnh và phương thức hành động thống nhất như bốn nước “nòng cốt”