Një gabim që ndjehet?
Sam Albaniensson
munduar të gjej ndonjë sqarim duke kërkuar nëpër variantet dialektale të
shqipes, po ja që nuk ka. Në të gjitha dialektet dhe variantet e tyre
tradicionale, folja përkatëse është "ndiej", ose "me ndi/me ndie" si i thonë
në gegërishte (edhe në variantin e saj kosovar). Jam munduar ta gjej në
tekste të vjetra, por askund nuk haset "ndjej" në këtë kuptim, përveç në
ndonjë artikull në gazetat e Titos që botoheshin dikur në Kosovë; dhe aty
vetëm pas mesit të viteve 80. Jam duke spekuluar ca, por mos varet kjo nga
ndonjë keqkuptim gjysëmintelektual, ku ndonjë gazetar i Titos thjesht e ka
keqkuptuar zgjedhimin e foljes dhe ka menduar se e tashmja e kësaj foljeje
në vetën e parë njejës duhet të jetë "ndjej", pasiqë e kryera është
"ndjeva"; ose nga ndonjë keqlexim ku ndonjë "intelektuali", që pastaj e ka
përdorur fjalën në p.sh. Rilindje, i-ja i është dukur si një j, në "ndiej"?
Është për të u çuditur se kur disa gjysëmshqipshkruesve edhe u tregon se
është gabim, ata nuk e pranojnë, po fillojnë të shkruajnë sqarime të gjata
ku flasin për "ndjenja", ose fillojnë ta mallkojnë Akademinë, e thuajse të
kërkojnë të mbahen demonstrata kundër shqipes së njësuar; të gjitha këto
vetëm e vetëm pse nuk duan të hapin një fjalor e të shikojnë se si duhet të
shkruhet fjala drejt. Pastaj janë edhe ata injorantët "dialektalë", që nuk e
di se prej ku, thjesht e kanë fituar idenë e shtembër se "ndjej" është
"ashtu si kanë folur të parët". Po ja që nuk është ashtu! Se në shqipe
gjithmonë është thënë "ndi-ej", dhe gabimi "ndjej" ka lindur pas gjuhës së
njësuar, edhe atë si një pasojë e keqleximeve, me sa mundem të gjej. Duke
menduar për këtë, më vjen ideja se mbase do të ishte mirë të fillohet një
fushatë gjuhësore; por jo një e tillë që do të i bëjë gjysëmshqipshkruesit e
internetit të mësojnë të shkruajnë mirë, po njëherë vetëm të lexojnë. Të
lexojnë ashtu si duhet, dhe të lexojnë pak më shumë.
Thuhet pra "ndiej - ndjeva - ndier", dhe kurrgjë tjetër. Folja "ndjej" do të
thotë "fal gabimin" ose "jap ndjesë", dhe nuk është aspak ndonjë homonim i
foljes ndiej. Betohem në Fjalor, se është ashtu!
S
----------------------------------------
"Ati ynë që je në qiell... Shpëtona nga grackat e gramatikës, nga
shtrembërimet e gjuhës dhe nga lajthimet e shtypit. Ashtu qoftë!"
--- Faik Konica
Dori
sic a degjojne. Disa e degjojne me 'j' dhe disa me 'i', ashtu si disa e
shkruajne te dielen e 'djele'.
Mua me acarojne me teper fjalet e huaja te huazuara aty ku s'kane vend.
Dori
Sam Albaniensson
Dori shkroi:
> Eshte me e thjeshte sec mendon ti. Thjesht njerezit
> e shkruajne ashtu sic a degjojne. Disa e degjojne me
> 'j' dhe disa me 'i', ashtu si disa e shkruajne te
> dielen e 'djele'.
Po pse nuk e lexojnë njerëzit fjalën?¨Se nëse do ta shkruaj unë shqipen e
njësuar ashtu si e dëgjoj, atëherë shumë fjalë bëhen ndryshe. Pastaj pse edhe e
shqiptojnë si "ndjej", kur përherë më parë ka qenë "ndi-ej", bile me theks te
rrokja e parë, që bën që "ndi" të mos tingëllojë aspaj si "ndj". Pastaj në asnjë
dialekt të shqipes nuk shqiptohet me "ndj", po vetëm me "ndi". Në toskërishte i
thonë "ndiej", dhe në gegërishte (në të gjitha variantet e saj tradicionale) i
thonë "me ndi"/"me nni" ose "me ndi-e"/"me nnie" në paskajore. Nëse
dikush e shqipton si ndjej, atëherë më duket më shumë se ky lexim është një
dukuri relativisht e re, e prejardhur nga keqleximet për të cilat shkrova më
parë.
> Mua me acarojne me teper fjalet e huaja te huazuara
> aty ku s'kane vend.
Huazimi i fjalëve të huaja, kur bëhet me përshtatje
gjuhësore, ashtuqë huazimi të jetë i qëndrueshëm në pikëpamje gramatikore, i
kontribon shpesh pasurimit të gjuhës me fjalë të reja, gjë që pastaj mundëson
ligjërime më të nuancuara. Purizmi i tepruar e dobëson shpesh gjuhën, sepse e
kufizon zhvillimin e saj përgjatë një bashkësie me nocione që gjithmonë është në
rritje e sipër, bashkë me zhvillimin e përgjithshëm të ideve dhe diturive në
shoqëri. Kjo vlen në përgjithësi për të gjitha
gjuhët.