మనం మర్చిపోయిన భూకైలాస్ కట్ పుత్లీ మొదలైన సినిమాలలో నటించి ,భరత నాట్యానికి శతపత్ర కళా వైభవం తెచ్చి క్వీన్ ఎలిజబెత్ II పట్టాభిషేక ఉత్సవాల్లో కదక్ నృత్యం ప్రదర్శించి,త్యాగయ్యగారి'’’నౌకాచరిత్ర ‘’ప్రదర్శించి ,’’పాము నృత్యం ‘’ఫేం సాధించి , 'నృత్య చూడామణి', , 'కళాశిఖామణి' , కేంద్ర 'సంగీత నాటక అకాడమీ అవార్డు' ' 'సంగీత రత్నాకర' అవార్డులు పొందిన - పద్మ భూషణ్' శ్రీమతి కమలాలక్ష్మణ్,r

0 views
Skip to first unread message

gabbita prasad

unread,
Nov 26, 2025, 7:39:15 AMNov 26
to sahiti...@googlegroups.com, Anand Sastry, Krishna, S. R. S. Sastri, mrvs murthy, GITANJALI MURTHY, Mandali Buddha Prasad, Subbarao Guttikonda, D. G. V. Purnachand

మనం మర్చిపోయిన భూకైలాస్  కట్ పుత్లీ మొదలైన సినిమాలలో నటించి ,భరత నాట్యానికి శతపత్ర కళా వైభవం తెచ్చి క్వీన్ ఎలిజబెత్ II పట్టాభిషేక ఉత్సవాల్లో కదక్ నృత్యం ప్రదర్శించి,త్యాగయ్యగారి'’’నౌకాచరిత్ర ‘’ప్రదర్శించి ,’’పాము నృత్యం ‘’ఫేం సాధించి , 'నృత్య చూడామణి',   , 'కళాశిఖామణి' ,  కేంద్ర 'సంగీత నాటక అకాడమీ అవార్డు' ' 'సంగీత రత్నాకర'   అవార్డులు పొందిన - పద్మ భూషణ్'  శ్రీమతి కమలాలక్ష్మణ్,

కమల లక్ష్మణ్ ప్రఖ్యాత రచయిత్రి. ఆమె ప్రముఖ కార్టునిస్టు ఆర్.కె.లక్ష్మణ్ యొక్క రెండవ భార్య.[1] ఆర్.కె.లక్ష్మణ్ యొక్క మొదటి భార్య పేరు కూడా "కమల" ఆమె కుమారి కమల గా పిలువబడుతోంది. ఆమె ప్రఖ్యాత నర్తకి. ఆమెతో 1960 లో లక్ష్మణ్ విడాకులు తీసుకున్నారు.[2]

జీవిత విశేషాలు

ఆమె చెన్నై లో జన్మించారు. ఆమె సెయింట్స్ థామస్ కాన్వెంట్ లో చదివారు తరువాత ఢిల్లీ ఇంద్రప్రస్థ కళాశాలలొ పట్టభద్రురాలైనారు. ఆమె ఇంటీరియర్ డెకరేషన్ కోర్సును ముంబై నందలి సర్ జె.జె.స్కూల్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్ నందు పూర్తిచేసారు. ఆమె ప్రముఖ బాలల పుస్తకాల రచయిత. ఆమెను ప్రఖ్యాత కార్టూనిస్టు ఆర్.కె.లక్ష్మణ్ రెండవ భార్యగా వివాహమాడారు. ఆమె వ్రాసిన తెనాలి రామకృష్ణ పుస్తకం టెలివిజన్ సీరియల్ గా దూరదర్శన్ లో 13 ఎపిసోడ్లుగా ప్రసారమైనది.[3][4]

వ్యక్తిగత జీవితం

ఆమె భర్త పేరుపొందిన కార్టూనిస్టు ఆర్.కె.లక్ష్మణ్. ఆమె కుమారుడు శ్రీనివాస లక్ష్మణ్ జర్నలిస్టు.

జూన్ 16, 1934న జన్మించిన కమల, ఐదు దశాబ్దాలకు పైగా రంగస్థలంపై మరియు మూడు దశాబ్దాల వెండితెరపై తన కెరీర్‌ను కొనసాగించారు. నాట్యాచార్య వఝువూర్ రామయ్య పిళ్ళై ప్రధాన శిష్యురాలు. ఆమె 'వఝువూర్ బాణీ' యొక్క ప్రముఖ ప్రతిభావంతురాలిగా గుర్తింపు పొందింది. ఈ శైలి చక్కదనం, చక్కదనం మరియు సౌందర్య ఆకర్షణతో కూడుకున్నది.

మీరు మీ నృత్య జీవితాన్ని ఎప్పుడు ప్రారంభించారు?
నాకు మూడున్నర సంవత్సరాల వయసులో లచ్చు మహారాజ్, ప్రొఫెసర్ మోర్ మరియు సుందర్‌ప్రసాద్ నుండి కథక్ నేర్చుకోవడం ప్రారంభించాను. నా మొదటి ప్రదర్శన 1939లో ముంబైలోని ఆస్తిక్ సమాజ్‌లో నాకు 5 సంవత్సరాల వయసులో జరిగింది. అది శ్రీరామనవమి రోజున అని నాకు గుర్తు. నేను శంకర్ రావు వ్యాస్ నుండి హిందూస్థానీ సంగీతాన్ని కూడా నేర్చుకున్నాను.

మీరు భరతనాట్యానికి ఎలా మారారు?
భారతీయ చిత్రాలకు మార్గదర్శకులైన సినీ నిర్మాత చందూలాల్ షా మరియు అతని భార్య గోహర్ బాయి, నన్ను ముంబైలోని వారి స్టూడియోలకు నెలకు రూ.100.00 జీతంతో శాశ్వత బాలనటిగా చేశారు. కానీ చాలా మంది దక్షిణ భారతీయుల మాదిరిగానే, 1942లో ప్రపంచ యుద్ధం ప్రారంభమైనప్పుడు మేము దక్షిణాదికి వెళ్లాము. మా గురువు కట్టుమన్నార్కోవిల్ ముత్తుకుమారప్ప పిళ్లై తరగతులు ఇస్తున్న మదనపల్లికి వచ్చినప్పుడు నాకు 7 సంవత్సరాలు. ఆయనకు అప్పటికే 60 ఏళ్లు. నేను ఆయన దగ్గర ఒక మార్గం నేర్చుకుని మయూరంలో ప్రదర్శన ఇచ్చాను. ప్రదర్శనల కోసం నాతో ప్రయాణించడం ఆయనకు కష్టమైనప్పుడు, ఆయన తన బంధువు వజువూర్ రామయ్య పిళ్లైని సిఫార్సు చేశారు, అప్పటికి ఆయనకు 40 ఏళ్లు.

మీరు మీ సినిమా మరియు నృత్య వృత్తిని ఎలా సమతుల్యం చేసుకున్నారు?
మేము మద్రాస్‌కు వచ్చాము, అక్కడ నేను రామయ్య పిళ్లై వద్ద శిక్షణ పొందాను మరియు మైలై సమాజంలో ప్రదర్శన ఇచ్చాను. శ్రీరాములు నాయుడు నా ప్రదర్శన చూసి నన్ను 'జగతలప్రతాపం' కోసం బుక్ చేసుకున్నాడు. AVM స్టూడియోస్ మమ్మల్ని సంప్రదించింది మరియు నేను బాలనటుడిగా 10-15 చిత్రాలకు పనిచేశాను. సినిమాలు కాకుండా, నేను ప్రతి నెలా 4 నుండి 5 నృత్య ప్రదర్శనలు ఇచ్చేదానిని. నేను ఇప్పటికే సినిమాల్లో ప్రసిద్ధి చెందాను కాబట్టి, నా నృత్యం చూడటానికి చాలా డిమాండ్ ఉండేది. లలిత, పద్మిని, రాగిణి చాలా తరువాత వచ్చారు..

మీరు మీ స్టామినాకు మరియు చాలా కాలం పాటు ఒక పోజ్ పట్టుకోవడంలో ప్రసిద్ధి చెందారు. మీరు ప్రత్యేక ఆహారం తీసుకుంటారా, దాని కోసం ప్రత్యేక వ్యాయామాలు చేస్తారా?
నేను అర నిమిషం పాటు ఒక పోజ్ పట్టుకోగలను. ఇది నాకు దేవుడు ఇచ్చిన జన్మతః వచ్చిన బహుమతి. దాని కోసం ఏదైనా ప్రత్యేక భోజనం తీసుకుంటావా అని ప్రజలు నన్ను అడిగారు. నేను పూర్తి శాఖాహారిని. నేను చాలా సాగదీయడం మరియు వంగడం వ్యాయామాలు చేసేవాడిని. నేను నాథర్ముడిమేల్ ఇరుక్కుమ్ నల్ల పాంబేను ఎలా చేయగలను, ఇది నాకు ఇష్టమైనది మరియు ప్రేక్షకులకు ఇష్టమైనది. ప్రతి ఉదయం, నేను మేకప్ లేదా షూటింగ్ కోసం వెళ్లే ముందు వ్యాయామం చేసే దానిని , చాలా ఆలస్యం కాకపోతే సాయంత్రం షూటింగ్ నుండి తిరిగి వచ్చిన తర్వాత కూడా. నాకు సమయం దొరికినప్పుడల్లా, నేను వరుసగా 1 లేదా 2 గంటలు వ్యాయామం చేసేదాన్ని . అలా నేను నా స్టామినాను అభివృద్ధి చేసుకున్నాను.

తెరపై అర్ధనారి చేసిన మొదటి నర్తకి మీరేనా?
కాదు. నేను 'కథావరయన్' చిత్రంలో గోపీకృష్ణతో కలిసి శివుడు మరియు పార్వతి నృత్యం చేసాను, 'నామ్ ఇరువర్'లో నేను కెమెరా ట్రిక్‌తో రెండు పాత్రలను నృత్యం చేసాను. అయితే, నా విద్యార్థి వివేక్ రామకృష్ణన్ నేను అతని కోసం కొరియోగ్రఫీ చేసిన అర్ధనారి పాత్రను పోషించాడు.

చాలా మంది మీరు USA కి వెళ్లడం ద్వారా తప్పు చేశారని భావిస్తున్నారు, ఎందుకంటే అస్పష్టత అనేది మనస్సులో లేదు. మీ వ్యాఖ్యలు.
చాలామంది అలా అంటారు. MGR ప్రభుత్వ కాలంలో, నాకు పెద్దగా ప్రోత్సాహం లభించలేదు. ఢిల్లీలో ఉన్న సాంస్కృతిక సంస్థల నుండి కూడా మద్దతు లేదు, ఎందుకంటే దక్షిణాది వారు పూర్తిగా విస్మరించారు మరియు ఢిల్లీకి వెళ్లి అందగాళ్లతో మాట్లాడటానికి వేచి ఉన్నప్పటికీ, దాని నుండి ఏమీ రాదు. నేను చాలా కష్టపడి పనిచేసినా  నా కళ పట్ల నిజాయితీగా ఉన్నాను కాబట్టి, ఈ ప్రోత్సాహం లేకపోవడం నన్ను తీవ్రంగా బాధించింది. 1978/79లో, నేను US కి వెళ్ళాను. మంచి గురువు అవసరం. కాబట్టి నేను 1980లో అమెరికాకు వెళ్లిపోయాను. 1983లో నా భర్తను కోల్పోయినప్పుడు, నన్ను నేను కాపాడుకోవలసి వచ్చింది.

చిత్ర విశ్వేశ్వరన్ & అనితా రత్నం వంటి చాలా మంది నృత్యకారులు మిమ్మల్ని తమ మనసిగ గురువుగా భావిస్తారు, వారు మీ నుండి నేరుగా నేర్చుకోకపోయినా.

ఎందుకో నాకు తెలియదు కానీ చాలా మంది నా నృత్యాన్ని ఇష్టపడతారు మరియు అలా చెబుతారు. వారు అలా భావించడం నాకు గౌరవంగా అనిపిస్తుంది.

పాత పాఠశాల - గురుకులం శైలితో పోలిస్తే నేటి నృత్యకారులలో మీకు ఎలాంటి తేడా అనిపిస్తుంది?
బోధనలో అనుభవం ఉన్న వృద్ధ నృత్యకారిణి ద్వారా శిక్షణ పొందడం పెద్ద తేడాను కలిగిస్తుంది. గురుకులం వ్యవస్థ ఇప్పుడు సాధ్యం కాదు. ఈ రోజుల్లో చాలా మంది విద్యార్థులు ఉపాధ్యాయులకు కృతజ్ఞతతో లేరు. నేర్చుకునే, సొంత పాఠశాలలు తెరిచే మరియు కొంతమంది విద్యార్థులను కూడా వారితో తీసుకెళ్లే వారు చాలా మంది ఉన్నారు. నేను అనుభవం నుండి మాట్లాడుతున్నాను. నేను ఇప్పటికీ నా ఆలోచనలలో భారతీయుడిని మరియు దానిని చేస్తున్న వారిని కనుగొనడం ఆశ్చర్యకరమైనది.

భారతీయ విద్యార్థులతో పోలిస్తే విదేశీ విద్యార్థులు నృత్యం చేసే విధానంలో మీకు ఏమైనా తేడా కనిపిస్తుందా?

విదేశీ విద్యార్థులు భక్తి భావనను పొందలేరు. వారు ఆచరణలో నిజాయితీపరులు, వారి పనిని సీరియస్‌గా తీసుకుంటారు, 'ఇది చాలు' అని అనుకోరు. వారు కొన్నిసార్లు కొంచెం కఠినంగా ఉంటారు. బ్యాలెట్ అంటే వశ్యత, ఆధునిక నృత్యకారిణి విన్యాసాలు చేస్తారు. వారి ముఖాల్లోని కండరాలను కదలకుండా, వారి శరీరాలతో మాట్లాడటానికి వారికి శిక్షణ ఇవ్వబడుతుంది. కాబట్టి వారికి ముఖ కవళికలు కొంచెం కష్టం. ఫుట్‌వర్క్ కూడా వారి బలమైన అంశం కాదు. కానీ విదేశీ విద్యార్థులు తమ టీనేజ్ నుండి భారతీయ నృత్యం నేర్చుకోవడం ప్రారంభించినప్పుడు, ఈ సమస్యలు చాలా తక్కువగా ఉంటాయి.

USలో ఎంత మంది పురుష నృత్యకారులు మీ నుండి భరతనాట్యం నేర్చుకుంటారు?
చాలా మందికి ఆసక్తి ఉంది కానీ నాకు ఒకే ఒక పురుష విద్యార్థి వివేక్ రామకృష్ణన్ ఉన్నాడు మరియు అతను మంచివాడు. నాకు దాదాపు 30 మంది మహిళా విద్యార్థులు ఉన్నారు. నేను

 

వారిది విశ్వ స్వర్గంలో జరిగిన వివాహం. కమలా లక్ష్మణ్ కొన్ని నిమిషాల వయసులో ఉన్నప్పుడు ఆమె కాబోయే భర్త ఆమెను చూశాడు, అతనికి కేవలం ఐదు సంవత్సరాలు! కుటుంబ కథనం ప్రకారం, ఆర్.కె. లక్ష్మణ్ ప్రసూతి గది నుండి చిన్న కట్టను బయటకు తీసుకువెళుతున్నట్లు చూసిన క్షణంలో, అతను ధైర్యంగా "ఆమె నాది!" అని ప్రకటించాడు.

అతను ఆమె మామ (మాము), మరియు వారు వివాహం చేసుకోవడానికి కొన్ని సంవత్సరాలు వేచి ఉండాల్సి వచ్చింది. లక్ష్మణ్ మొదటి భార్య పేరు కూడా కమలా! ఆమె భరతనాట్యం నృత్యకారిణి మరియు సినీ నటి, ఆమె బేబీ కమలాగా తన కెరీర్‌ను ప్రారంభించి, ఆపై కుమారి కమలాగా పేరు పొందింది. వారు 1960లో విడాకులు తీసుకున్నారు.

కానీ లక్ష్మణ్ రెండవ వివాహం దైవికంగా నిర్ణయించబడినట్లు అనిపిస్తుంది. వారిది సాంప్రదాయ వివాహం కాదని కమలా స్పష్టం చేయడం ఒక విషయం - వారు ఒకరినొకరు ఎంచుకున్నారు. కొన్ని సంవత్సరాల క్రితం ఆమె ఒక ఇంటర్వ్యూలో చెప్పినట్లుగా, "మా సంబంధానికి ఒక విశ్వ ఉంగరం ఉంది. అది ఉండాల్సింది."

ఆ జంటను తెలిసిన వారికి ఎప్పుడూ ఆశ్చర్యం కలిగించేది కమల యొక్క సంఘర్షణ, బహిరంగ స్వభావం. ఒక ప్రముఖుడి భార్యగా కాకుండా, కమల తన సొంత వ్యక్తిత్వం - ఆమె తన క్రూరమైన, పదునైన నాలుక కలిగిన భర్త వలె దాదాపుగా బహిరంగంగా మాట్లాడేది. ఆమె అతని కీర్తిని మరియు విజయాన్ని పూర్తిగా ఆస్వాదించింది మరియు భారతదేశంలో అత్యంత ప్రసిద్ధ కార్టూనిస్ట్/వ్యంగ్య రచయితగా మారబోయే వ్యక్తితో ప్రపంచాన్ని పర్యటించింది. సామాజిక సమావేశాలలో, కమల సులభంగా తన స్వంతతను కలిగి ఉంది మరియు వారు తమ స్వంత అశాబ్దిక సంభాషణను సృష్టించుకున్నారని వారి శరీర భాష నుండి స్పష్టంగా ఉంది. జంట మధ్య రద్దీగా ఉన్న గదిలో మార్పిడి చేసుకున్న ఒక చిన్న చూపు, తన భర్త పార్టీ నుండి బయలుదేరడానికి సిద్ధంగా ఉన్నాడని, అతని రెండు పానీయాలు (ప్రీమియం స్కాచ్ మాత్రమే) తాగుతున్నాడని మరియు కనీస సంభాషణ జరిగిందని (లక్ష్మణ్ మూర్ఖులను భరించడానికి నిరాకరించాడని) గ్రహించడానికి కమలకు పట్టింది.

ఆసక్తికరంగా, కమల తన సొంత, గొప్ప జీవితాన్ని కలిగి ఉంది. ఆమె పిల్లల కోసం థామా స్టోరీస్ రాసింది, దానిని ఆమె భర్త చిత్రీకరించాడు, వాస్తవానికి. ఒక హై-ప్రొఫైల్ ఈవెంట్ నుండి మరొక ఈవెంట్‌కు ఆమె రోజుకు మూడు లేదా నాలుగు సార్లు అందమైన కాంజీవరంలను మార్చుకుంటుందని చెప్పుకునేవారు. ఆమె సోషల్ క్యాలెండర్ అతని కంటే బిజీగా ఉండేది! దురదృష్టవశాత్తు, 2003లో అతనికి వచ్చిన మొదటి స్ట్రోక్ వారి జీవనశైలిలో నాటకీయ మార్పులను తెచ్చిపెట్టింది. 2010లో వచ్చిన రెండవ స్ట్రోక్ అతని ప్రసంగాన్ని ప్రభావితం చేసింది మరియు కమలా అతని గొంతుగా మారింది, పూణేలోని వారి ఇంటికి తరలివచ్చిన లెక్కలేనన్ని అభిమానులకు తన భర్త ప్రతిస్పందనలను తెలియజేసింది.

12 సంవత్సరాలుగా ప్రయత్నిస్తున్న ఆ కాలంలో కమలా తనను తాను పూర్తికాల సంరక్షకురాలిగా మార్చుకోవడానికి చాలా కష్టపడి ఉండాలి, కానీ ఆమె తన మేధావి భర్త స్ఫూర్తి చనిపోకుండా చూసుకుంది, అతను పెన్ను తీసుకొని ఆ అసమానమైన కార్టూన్‌లను ఒకప్పుడు భారతదేశంలో అత్యంత ఆడంబరమైన అహాలను ఖచ్చితమైన, తరచుగా క్రూరమైన వ్యంగ్య చిత్రాలకు తగ్గించిన అదే హామీతో. ఆమె తన భర్త డ్రాయింగ్‌ను కొనసాగించమని ప్రోత్సహించింది, అది గీయడమే అతని సృజనాత్మక ఉనికికి ఎల్లప్పుడూ కారణమని గ్రహించింది. దాన్ని అతని నుండి తీసేస్తే, అతను జీవితాన్ని... జీవించడాన్ని... చాలా త్వరగా వదులుకుని ఉండవచ్చు. ఈ గర్విష్ఠుడికి అదే ఉత్తమ చికిత్స అని గ్రహించి, ప్రతిరోజూ అతన్ని గీయమని ఆమె చెప్పింది.

ముంబైలో నివసించినప్పుడు మేము వారిద్దరినీ క్రమం తప్పకుండా కలిసేవాళ్ళం. నా భర్త దిలీప్ మరియు లక్ష్మణ్ మధ్య స్నేహపూర్వకమైన మరియు రిలాక్స్డ్ అనుబంధం ఉంది. అతను దిలీప్‌ను గీసిన వాటర్ కలర్‌లో ఒక ఆసక్తికరమైన కథ ఉంది. మేము తాజ్ మహల్ హోటల్‌లో ఒక పార్టీలో ఉన్నప్పుడు, లక్ష్మణ్ దిలీప్‌ను ఒక నిర్దిష్ట మార్గంలో పోజు ఇవ్వమని అడిగాడు, ఒక స్టాండ్‌పై ఆనుకుని, ఒక చేతిలో విస్కీ టంబ్లర్. కార్టూనిస్ట్ అక్కడ కొన్ని శీఘ్ర మానసిక గమనికలు రాశాడు, ఆపై పనిని పూర్తి చేసి తరువాత పంపే ముందు. కొన్ని అద్భుతమైన పంక్తులలో, అతను అవసరమైన వ్యక్తిని బంధించాడు, వెయ్యి ఛాయాచిత్రాల కంటే చాలా ఖచ్చితంగా. లక్ష్మణ్ ఈ ప్రాతినిధ్యంతో ప్రత్యేకంగా సంతోషించాడు, ఎందుకంటే మేము తదుపరిసారి కలిసినప్పుడు వారిద్దరూ నవ్వుకోవడం నేను విన్నాను. కమల నవ్వులో చేరింది మరియు అది మిస్టర్ డి యొక్క జీవిత ఆనందాన్ని ప్రతిబింబించే అద్భుతమైన చిత్రం అని మేము అందరూ అంగీకరించాము. నా యొక్క వ్యంగ్య చిత్రాన్ని గీయమని అడిగినప్పుడు, లక్ష్మణ్ గట్టిగా నిరాకరించాడు!

అతని విలువైన రచనలను సంపాదించడం అంత సులభం కాదు. మరియు ఇక్కడ కూడా కమలకు పాత్ర ఉంది. నిజానికి, వారి జీవితంలో సమానంగా పంచుకోబడని ఒక్క ప్రాంతం కూడా లేదు. "నా భర్త కీర్తి కారణంగా కాదు, అతను ఉన్న మానవత్వం కారణంగా దేవుడు నాకు ఇచ్చిన ప్రతిదానికీ నేను ఆయనకు కృతజ్ఞుడను. నేను నిజంగా అతని భార్యగా ఉండటం అదృష్టం" అని ప్రకటించినప్పుడు కమలా తన భర్తకు ఇంత గొప్పగా మరియు నిజాయితీగా నివాళులర్పించడంలో ఆశ్చర్యం లేదు.

"నువ్వు చెప్పావు" అనేది ఆర్కే లక్ష్మణ్ అమరత్వంతో కూడిన స్ట్రాప్ లైన్. ఈసారి చివరి మాట చెప్పేది కమల - ఆమె చెప్పింది!

క్వీన్ ఎలిజబెత్ ప్రదర్శన కోసం ప్రసిద్ధ కథక్ నర్తకి ఎవరు?

వివరణ. ప్రఖ్యాత భారతీయ శాస్త్రీయ నృత్యకారిణి కుమారి కమల , 1953లో క్వీన్ ఎలిజబెత్ II పట్టాభిషేక ఉత్సవాల్లో ప్రదర్శన ఇవ్వడానికి ఆహ్వానించబడ్డారు. భారతీయ శాస్త్రీయ నృత్యానికి ఆమె చేసిన కృషికి గాను 1970లో ఆమెకు భారతదేశంలో మూడవ అత్యున్నత పౌర పురస్కారం అయిన పద్మ భూషణ్ లభించింది.30

శాస్త్రీయ శైలులను మార్చకూడదని మీరు అనుకుంటున్నారా?

సాంప్రదాయ నృత్యంలో, కొన్ని కదలికలు మాత్రమే ఉన్నాయి. ప్రతి పాఠశాల వజువూర్ బాణీ, పండనల్లూర్ బాణీ వంటి కొన్ని కదలికలపై దృష్టి పెట్టింది. నిజానికి, నాట్య శాస్త్రం ఒడిస్సీ, బెల్లీ డ్యాన్స్, ట్యాప్ డ్యాన్స్, కథకళి, కథక్ మరియు మణిపురిలలో కూడా కదలికలను వర్తింపజేసింది. ప్రతి రాష్ట్రం వారి భాష మరియు జీవన విధానానికి అనుగుణంగా మార్చుకుంది. నేను కూర్చుని ఒక నృత్య కార్యక్రమాన్ని చూసినప్పుడు, భరతనాట్యం, మోహినీఅట్టం లేదా కథక్‌లో ఒక నిర్దిష్ట కదలిక ఎలా భిన్నంగా ఉంటుందో నేను గమనించాను.

భారతీయ నృత్యంలో సమకాలీన కదలికల గురించి మీరు ఏమనుకుంటున్నారు?

వారు కలరిపయట్టును ఉపయోగిస్తారు, కొన్నిసార్లు అది మంచిది. నేను "అన్నమయ్య" చూశాను. పాములా వేదికపైకి పాకిన బాలుడు....అది చక్కని సమకాలీన ఉద్యమం. నరసింహ అవతారం కథకళి, కూచిపూడి మరియు కలరిల మిశ్రమం. ఇది ఆసక్తికరంగా ఉంది.

 

నృత్యకారుల సంఖ్య పెరిగినందున, ఉపాధ్యాయుల సంఖ్య కూడా పెరిగింది. మీరు వారిని ఎలా రేట్ చేస్తారు?

 

కొందరు అర్హత కలిగి ఉన్నారు, కొందరు అర్హత సాధించలేదు. ఇదంతా గందరగోళంగా ఉంది. అడయార్ లక్ష్మణ్ బృందం, కె జె సరస బృందం, సి వి చంద్రశేఖర్ బృందం, సుధారాణి రఘుపతి బృందం, అన్నీ బాగున్నాయి. పద్మ సుబ్రహ్మణ్యం బృందం కూడా ఉంది, కానీ ఆమె శైలి బాగుంది, ఆమె నృత్యం చేసినప్పుడు మాత్రమే.

 

మీకు USలో మీ స్వంత పాఠశాల ఉంది కాబట్టి, మీరు చాలా బాగా రాణిస్తూ ఉండాలి.

 

దరఖాస్తు చేసుకున్నప్పటికీ నాకు ఎప్పుడూ గ్రాంట్లు రాలేదు. USలో ఉపాధ్యాయులు నృత్యం నేర్పించడం ద్వారా మాత్రమే చాలా డబ్బు సంపాదిస్తారనేది నిజం కాదు. భార్యాభర్తలిద్దరూ ఉద్యోగానికి వెళ్ళినప్పుడు, ఎటువంటి సమస్య ఉండదు మరియు నృత్య తరగతులు అదనపు ఆదాయం. నృత్యం నేర్పించడం ద్వారా మాత్రమే ఒకే వ్యక్తి రెండు అవసరాలను తీర్చుకోవడం కష్టం.

 

వయస్సు పెరుగుతున్న నృత్యకారులకు మీ దగ్గర ఏవైనా ఆరోగ్య చిట్కాలు ఉన్నాయా?

 

క్రమశిక్షణ అంతా మనస్సులోనే ఉంటుంది. ప్రమాదాలు జరుగుతాయి, వాటిని నివారించలేము. చాలా మంది నృత్యకారులు జాగ్రత్త తీసుకుంటారని నేను భావిస్తున్నాను. అవయవాలు అరిగిపోయినప్పుడు, సమస్యలు తలెత్తుతాయి. అవయవాలు ఉండకూడదు, త్వరగా అరిగిపోకుండా ఉండటానికి ఏ శరీర భాగం కూడా అతిగా వ్యాయామం చేయవద్దు.

 

మీకు ఏదైనా నెరవేరని ఆశయం ఉందా?

1967-1968లో తమిళనాడు రాష్ట్ర 'కళాశిఖామణి' అవార్డు, 1968లో కేంద్ర 'సంగీత నాటక అకాడమీ అవార్డు' మరియు 1970లో 'పద్మభూషణ్' అధ్యక్ష అవార్డు, 1989లో శ్రుతి ఫౌండేషన్ స్థాపించిన 'ఇ.కృష్ణ అయ్యర్ పతకం', 1989లో శ్రీ కృష్ణ త్యాగయ్యగారి , కానీ నాకు ఇంకా పద్మ విభూషణ్ రాలేదు. అలాగే, నా కథ ఆధారంగా సినిమా తీయాలనుకున్నాను. జీవిత చరిత్రలా కాదు, కానీ కల్పిత సంఘటనలతో కలిపిన నిజమైన సంఘటనలు. జీవిత చరిత్రలు బోరింగ్‌గా ఉంటాయి కాబట్టి ప్రేక్షకులు దానిని బాగా ఇష్టపడతారు!

మె నా తరాన్ని నృత్య పాఠశాలలకు రప్పించిన నృత్యకారిణి.

- అనితా రత్నం

1940లు మరియు 1950లలో, కమలా తన సిగ్నేచర్ వీపు వంపుతో పాము నృత్యం వంటి మునుపెన్నడూ చూడని నృత్యాలను ప్రదర్శించడం ద్వారా గొప్ప శిఖరాలను అధిరోహించింది, ఇది తరువాత అరంజత్రంలో ప్రధానమైనదిగా మారింది. స్వాతంత్ర్య ఉద్యమ సమయంలో, కమలా యొక్క 'ఆడువోమే పళ్ళు పాడువోమే' మరియు 'వెట్రి ఎట్టు దిక్కు' వంటి ప్రత్యేక చలనచిత్ర సంఖ్యలు సామ్రాజ్య ప్రభుత్వానికి వ్యతిరేకంగా ప్రతిఘటనకు శక్తివంతమైన సాధనాలుగా ఉన్నాయి.

 

చోరి చోరి (1956) చిత్రంలో ఒక తిల్లాన నృత్య సన్నివేశం అప్పట్లో కమలా యొక్క ఉత్తమ ఆన్-స్క్రీన్ ప్రదర్శనలలో ఒకటి మరియు నేటికీ శాస్త్రీయ సంగీతం మరియు నృత్య ప్రియులను ఆకర్షిస్తూనే ఉంది. తన గొంతును అందించిన ఎం.ఎల్. వసంతకుమారి, నర్తకితో పాటు వచ్చే ఆర్కెస్ట్రాలో ప్రధాన గాయనిగా తెరపై కూడా కనిపిస్తుంది.

సినిమా పాత్రలు వెల్లువెత్తుతుండగా, కమలా ఏకకాలంలో వేదికపై కూడా ప్రదర్శన ఇచ్చింది. ది హిందూ కోసం కమలాను ఇంటర్వ్యూ చేసిన నృత్యకారిణి మరియు పండితురాలు లక్ష్మీ విశ్వనాథన్, కమల ఒక నిర్దిష్ట క్రమశిక్షణతో ప్రారంభ దశలోనే పరిచయం కావడం ఆమెను గొప్ప కళాకారిణిగా తీర్చిదిద్దిందని రాశారు. “ముఖ్యంగా చిన్న సినీ-సంగీత రచనలో సరిపోయేలా ఉండే స్ఫుటమైన మరియు వేగవంతమైన కదలికలు, అలాగే కెమెరా ద్వారా సంగ్రహించబడే సొగసైన భంగిమల్లో నాటకీయత కమల బాల్య సంవత్సరాలను రూపొందించాయి. ఆమె రంగస్థల కళాకారిణిగా అత్యున్నత స్థాయికి చేరుకున్నప్పుడు, ఆమె తన ప్రేక్షకులను ఆశించదగిన ప్రతిభావంతంగా ఎదుర్కొన్నారనేది ఆశ్చర్యం కలిగించదు" అని ఆమె రాసింది.

 

1941 నుండి 1979 వరకు మ్యూజిక్ అకాడమీ డిసెంబర్ ఉత్సవంలో మరియు ఇతర సభలలో ప్రతి సంవత్సరం విరామం లేకుండా నృత్యం చేసిన కమల, తనకు సరిపోయేలా నిరంతరం కొత్త కళాఖండాలను కంపోజ్ చేసింది.

కమల అనేక తొలి గుర్తింపులను పొందింది. ఏప్రిల్ 1963లో, త్యాగరాజు సంగీత ఒపెరా నౌక చరిత్రం మొదటిసారిగా బ్యాలెట్‌గా ప్రదర్శించబడింది. నిర్మాత మరియు కొరియోగ్రాఫర్ అయిన కమల, తన సోదరీమణులు మరియు ఆమె బృందంలోని సభ్యుల సహాయంతో గేయ నాటకంలో కూడా ముఖ్య పాత్ర పోషించింది.

ఎ. వి .ఎం ‘వారి భూకైలాస్ చలన చిత్రంలో కమలాలక్ష్మణ్ సముద్రాల సీనియర్ రచన ,ఎం ఎల్ వసంతకుమారి గానం చేసిన ‘’మున్నీట పవళించు నాగశయనా ‘’పాటకు అద్భుత నాట్యం చేసింది .

ఆమె సంప్రదాయానికి కట్టుబడి ఉన్నప్పటికీ, ఆమె కళలోకి కొత్త ఆలోచనలను తీసుకువచ్చింది. సాంప్రదాయకంగా, వంశపారంపర్య నృత్యకారులు జాతి లేదా కొర్వాయి మరియు స్టాండ్ తర్వాత తిరిగి కదులుతారు. దీనిని 'విశ్రాంతి' అని పిలుస్తారు మరియు నృత్యకారులు క్లుప్త విరామం తీసుకోవడానికి ఉపయోగించారు. వఝువూరిర్ శైలిలో, నృత్యకారులు ఈ విరామం సమయంలో ఆలయ శిల్పాల భంగిమలను స్వీకరించారు. ఇది సంప్రదాయం నుండి గుర్తించదగిన నిష్క్రమణ.

 

సంప్రదాయం స్థిరమైనది కాదని మరియు అది కాలక్రమేణా పరిణామం చెందుతుందని కమల నమ్మాడు. ఆమె నమ్మకానికి అనుగుణంగా, స్వాతి తిరునాల్ 'భావయామి రఘురామం', ఊతుక్కాడు వెంకటకవి 'ఆనంద నర్తన గణపతిం' మరియు ప్రసిద్ధ నట్టకురంజి వర్ణం 'చలమేళ' వంటి నృత్యాలను మొదటిసారిగా నృత్య దర్శకత్వం వహించింది. సమీక్షకులు కొన్నిసార్లు ఆమె నృత్య ప్రదర్శనలలో కొన్ని పాటల సముచితతను ప్రశ్నించారు, కానీ అవి కాలక్రమేణా సాధారణీకరించబడ్డాయి.

 

కమల భరతనాట్య గురువుగా అరుదైన నైపుణ్యాన్ని కలిగి ఉంది. ‘శకుంతలం’, ‘ప్రహ్లాద భక్తి విజయం’, ‘శ్రీ కృష్ణమాశ్రయే’ వంటి అనేక నృత్య నాటకాలు ఆమె పేరు మీద ఉన్నాయి.

 

అక్టోబర్ 1979లో, న్యూయార్క్‌లోని కోల్‌గేట్ విశ్వవిద్యాలయంలోని సంగీత విభాగానికి చెందిన అధ్యయన బృందం సభ్యులు మద్రాస్‌కు వచ్చి విజయదశమి రోజున కమల నుండి భరతనాట్యంలో తమ మొదటి అడుగులు నేర్చుకున్నారు. కేవలం మూడు నెలల్లోనే, అమెరికన్ విద్యార్థులు కమల ఇతర శిష్యులతో కురవంజి నృత్య నాటకాన్ని ప్రదర్శించారు. విద్యా దృక్కోణం నుండి, కమల ప్రతిష్టాత్మక లక్ష్యాన్ని నిర్దేశించడం అభ్యాస ప్రక్రియను వేగవంతం చేసింది. కళాత్మక దృక్కోణం నుండి, కమల ఒక అమెరికన్ విద్యార్థి ఎలిజబెత్ హార్ట్‌మన్‌ను హీరోయిన్ మోహనవల్లిగా నటించడానికి ధైర్యం చేయడం ఆమె చేసిన సాహసోపేతమైన ప్రయత్నం. ఆర్కెస్ట్రాలో కూడా, కోల్‌గేట్ విశ్వవిద్యాలయ విద్యార్థులు వీణ మరియు మృదంగం వాయించారు, నట్టువంగం కూడా చేశారు మరియు పాడారు. కర్ణాటక సంగీత అధ్యయనాన్ని ప్రవేశపెట్టిన మొట్టమొదటి అమెరికన్ కళాశాలలలో కోల్గేట్ ఒకటి మరియు దీనికి ఘనత ప్రొఫెసర్ విలియం స్కెల్టన్ కు దక్కాలి, ఆయన ఈ నిర్మాణంలో కమలాతో కలిసి పనిచేశారు.

 

"ఇండోఫైల్స్‌ను సృష్టించడానికి మరియు పర్యాటకులను సృష్టించడానికి మాత్రమే కాకుండా" ఈ ప్రయత్నం అర్థవంతమైనదని స్కెల్టన్ భావించారు.

 

చోరి చోరిలో కమల థిల్లానా ఆమె ఉత్తమ ఆన్-స్క్రీన్ ప్రదర్శనలలో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుంది

చోరి చోరిలో కమల థిల్లానా ఆమె ఉత్తమ ఆన్-స్క్రీన్ ప్రదర్శనలలో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుంది | ఫోటో క్రెడిట్: ప్రత్యేక అమరిక

 

ప్రదర్శన కళాకారిణిగా కమల సామాజిక మనస్సాక్షిని, ఈ ప్రదర్శన నుండి వచ్చే ఆదాయం పూర్తిగా ఆమె స్వస్థలమైన మయిలదతురైలోని ఒక ఆసుపత్రికి కొత్త పిల్లల వార్డును నిర్మించడానికి వెళ్లడం ద్వారా అంచనా వేయవచ్చు.

 

భారతదేశంలో సుదీర్ఘమైన మరియు ప్రకాశవంతమైన కెరీర్ తర్వాత, కమల అమెరికాకు వెళ్లింది, ఎందుకంటే ఇక్కడి ప్రభుత్వం నుండి తగినంత మద్దతు లభించడం లేదని ఆమె భావించింది. తన మనసులోని మాటను ఎప్పుడూ బయటపెట్టే గుణం కలిగిన ఆమె 1989లో జరిగిన 'నృత్య చూడామణి' అవార్డు ప్రదానోత్సవంలో ఒక నృత్యకారిణికి సంపాదన సమయం తక్కువగా ఉంటుందని, 15 సంవత్సరాల సేవ తర్వాత ఒక కళాకారుడి ఆదాయంపై పన్ను విధించవద్దని ఆమె విజ్ఞప్తి చేశారు. క్రీడాకారులకు కూడా విస్తరించిన విధంగానే, నృత్యకారులకు జాతీయ గౌరవం మరియు గుర్తింపును కూడా ఆమె కోరింది.

 

1960లో తన మొదటి భర్త, ప్రముఖ కార్టూనిస్ట్ ఆర్.కె. లక్ష్మణ్ నుండి కమల విడాకులు తీసుకోవడం గురించి ఎక్కువగా చర్చించబడింది మరియు 1955 హిందూ వివాహ చట్టం అమలులోకి రాకముందు విడాకులను అధికారికంగా నిర్ధారించే చట్టపరమైన చట్రం లేనందున భారతదేశంలోని హిందూ సమాజంలో జరిగిన తొలి విడాకులలో ఇది ఒకటి. తరువాత, ఆ సమయంలో సామాజిక నిబంధనలను ధిక్కరించి కమల టి.వి. లక్ష్మీనారాయణన్‌ను వివాహం చేసుకుంది.

 

అష్టదశవయస్సు మరియు సీనియర్ నృత్య కళాకారిణిగా, కమల చిన్న నృత్యకారులను వారి ప్రదర్శనల కోసం మెచ్చుకునే జ్ఞానం మరియు మేధో పరిపక్వతను కలిగి ఉంది.

 

అమెరికాలో, కమల లాంగ్ ఐలాండ్‌లో శ్రీ భరత కమలాలయను ప్రారంభించింది, అక్కడ ఆమె అనేక మంది విద్యార్థులకు శిక్షణ ఇచ్చింది. ఆమె తరగతుల కోసం ఇతర నగరాలకు కూడా క్రమం తప్పకుండా వెళ్లేది, తనను తాను చురుకుగా ఉంచుకుంది. ఒక సజీవ పురాణగా, ఆమె వారసత్వం ఆమె విద్యార్థుల ద్వారా కొనసాగుతుంది.

 

ఎ.ఎన్. కళ్యాణసుందరం అయ్యర్ ఒక నృత్య ప్రదర్శనకు హాజరైనప్పుడు. ఆయన తన వాలిబర్ సంఘం (1938) మరియు రామనామ మహిమై (1939) చిత్రాలలో ఆమెను చిన్న పాత్రల్లో నటించారు, అక్కడ ఆమెను కమలగాపరిచయం చేశాడు . 1938లో జైలర్‌లో , 1943లో కిస్మత్ మరియు రామ్ రాజ్యలో నృత్యం చేసింది  

మద్రాస్ చేరి1945లో  శ్రీవల్లి సినిమాలో ద్విపాత్రాభినయం చేసింది .మీరా సినిమాలో కృష్ణుడుగా నటించింది తమిళ సినిమాపై ప్రభావం చూపే నామ్ ఇరువర్. నామ్ ఇరువర్ లో దేశభక్తి మరియు గాంధీ పాటలతో నిండి ఉన్న సినిమాలో నటించి గుర్ట్టింపు పొందింది . భరతనాట్యాన్ని పునరుజ్జీవింపజేయడానికి మరియు చట్టబద్ధం చేయడానికి నృత్యాలు సహాయపడ్డాయి. భారతదేశంలోని తమిళం మాట్లాడే ప్రాంతాలలో "సాంస్కృతిక విప్లవం"కి నాంది పలికిన ఘనత ఈ చిత్రానికి దక్కింది.

ఆమె మొదటి వివాహం విడాకులు భారతదేశంలోని హిందూ సమాజంలో జరిగిన తొలి విడాకుల్లో ఇది ఒకటి.

మరణం

కమల 2025 నవంబర్‌14 కాలిఫోర్నియాలో 91 సంవత్సరాల వయసులో మరణించారు.

మీ- గబ్బిట దుర్గాప్రసాద్ -26-11-25-ఉయ్యూరు 


--






Gabbita Durga Prasad
Rtd. head Master   Sivalayam Street
Vuyyuru  521165  Krishan District
Andhra Pradesh
India
Cell :     9989066375
             8520805566
Land Line : 08676-232797


4.jpg
11.jpg
12.jpg
13.jpg
14.jpg
16.jpg
15.jpg
17.jpg
18.jpg
19.jpg
k1.jpg
2.jpg
20.jpg
3.jpg
6.jpg
5.jpg
7.jpg
8.jpg
10.jpg
9.jpg
Reply all
Reply to author
Forward
0 new messages