|
Evet, bu
dünyayı san’atlarıyla ziynetlendiren bir San’atkârın, san’atını istihsan
eden insanla konuşmaması muhaldir. Mademki yapar ve bilir; elbette
konuşur. Madem konuşur; elbette konuşmasına yakışan Kur’ân’dır. Bir
çiçeğin tanziminden lâkayt kalmayan bir Mâlikü’l-Mülk, bütün mülkünü
velveleye veren bir kelâma karşı nasıl lâkayt kalır? Hiç başkasına mal
edip hiçe indirir mi?
BEŞİNCİ
LEM’A
Kur’ân’ın
üslûp ve îcâzındaki câmiiyet-i harikadır. Bunda Beş Işık
var.
BİRİNCİ IŞIK
Üslûb-u
Kur’ân’ın o kadar acip bir cem’iyeti var ki, birtek sûre, kâinatı içine
alan bahr-i muhit-i Kur’ânîyi içine alır. Birtek âyet, o sûrenin
hazinesini içine alır. Âyetlerin çoğu, herbirisi birer küçük sûre;
sûrelerin çoğu, herbirisi birer küçük Kur’ân’dır.
İşte şu i’cazkârâne
îcazdan, büyük bir lütf-u irşaddır ve güzel bir teshildir. Çünkü herkes,
her vakit Kur’ân’a muhtaç olduğu halde, ya gabavetinden veya başka esbaba
binaen, her vakit bütün Kur’ân’ı okumayan veyahut okumaya vakit ve fırsat
bulamayan adamlar Kur’ân’dan mahrum kalmamak için, herbir sûre birer küçük
Kur’ân hükmüne, hattâ herbir uzun âyet birer kısa sûre makamına geçer.
Hattâ Kur’ân Fâtiha’da, Fâtiha dahi Besmelede münderiç olduğuna ehl-i
keşif müttefiktirler. Şu hakikate burhan ise, ehl-i tahkikin
icmâıdır.
İKİNCİ IŞIK
Âyât-ı
Kur’âniye, emir ve nehiy, vaad ve vaîd, tergib ve terhib, zecir ve irşad,
kasas ve emsal, ahkâm ve maarif-i İlâhiye ve ulûm-u kevniye ve kavânin ve
şerâit-i hayat-ı şahsiye ve hayat-ı içtimaiye ve hayat-ı kalbiye ve
hayat-ı mâneviye ve hayat-ı uhreviye gibi umum tabakat-ı kelâmiye ve
maarif-i hakikiye ve hâcât-ı beşeriyeye delâlâtıyla, işârâtıyla câmi’
olmakla beraber
خُذْ
مَا
شِئْتَ
لِمَا
شِئْتَ yani, “İstediğin herşey için, Kur’ân’dan her ne istersen al”
ifade ettiği mânâ, o derece doğruluğuyla makbul olmuş ki, ehl-i hakikat
mabeyninde durub-u emsal sırasına geçmiştir. Âyât-ı Kur’âniyede
öyle bir câmiiyet var ki, her derde deva, her hacete gıda olabilir. Evet,
öyle olmak lâzım gelir. Çünkü, daima terakkiyatta kat’-ı merâtip eden
bütün tabakat-ı ehl-i kemâlin rehber-i mutlakı, elbette şu hâsiyete mâlik
olması elzemdir.
|
Lügatler :
acip : şaşırtıcı, hayret verici
ahkâm :
hükümler
âyât-ı Kur’âniye : Kur’ân’ın âyetleri
bahr-i
muhit-i Kur’ânî : büyük Kur’ân denizi
binaen :
dayanarak
burhan : mantıkî, güçlü delil
câmi’ : içine
alan, kapsayan
delâlât : deliller
emsal :
misaller
esbab : sebepler
gabavet : ahmaklık,
anlayışsızlık
hâcât-ı beşeriye : insanın
ihtiyaçları
hakikat : gerçek
hayat-ı içtimaiye :
toplum hayatı
hayat-ı kalbiye : kalbî, manevî
hayat
hayat-ı mâneviye : mânevî hayat
hayat-ı uhreviye
: âhiret hayatı
i’cazkârane : mu’cizeli bir
şekilde
îcâz : az sözle çok mânâlar anlatma, özlü
söz
icmâ : fikir birliği
irşad : doğru yolu
gösterme
istihsan etmek : beğenmek, güzel
bulmak
işârât : işaretler
kâinat : evren, yaratılmış
herşey
kasas : kıssalar
kat’-ı merâtip etmek : mertebeler katetmek,
aşmak
kavânin : kanunlar
kelâm :
söz
lâkayt : kayıtsız, ilgisiz
lütf-u irşad : doğru
yola eriştirme nimeti
maarif-i hakikiye : gerçek
bilgiler
maarif-i İlâhiye : İlâhî
bilgiler
Mâlikü’l-Mülk : bütün mülkün gerçek sahibi
Allah
muhal : imkânsız
mülk : sahip olunan ve
hükmedilen şey
münderic : yerleştirilmiş
müttefik :
birleşmiş
nehiy : yasaklama
şerâit-i hayat-ı şahsiye :
şahsî hayat şartları
tabakat-ı kelâmiye : söz tabakaları,
alanları
tanzim : düzenleme
tergib : isteklendirme,
şevklendirme
terhib : korkutma
teshil :
kolaylaştırma
ulûm-u kevniye : kâinat ve dünya ile ilgili
ilimler
umum : bütün
üslub-u Kur’ân : Kur’ân’ın ifade
tarzı
üslûp : ifade tarzı
vaad : söz
verme
vaîd : tehdit etme
velvele :
coşku
zecir : sakındırma
ziynetlendirmek :
süslemek
|
