|
İkinci temsil:
Nasıl ki bir zât-ı zîfünun, mu’ciznümâ bir kitabı telif edip yazsa—öyle
bir kitap ki, her sahifesinde yüz kitap kadar hakaik, her satırında yüz
sahife kadar lâtif mânâlar, herbir kelimesinde yüz satır kadar hakikatler,
her harfinde yüz kelime kadar mânâlar bulunsa bütün o kitabın maânî ve
hakaikleri, o kâtib-i mu’ciznümânın kemâlât-ı mâneviyesine baksa, işaret
etse, elbette öyle bitmez bir hazineyi kapalı bırakıp abes
etmez.
Herhalde o kitabı bazılara ders verecek, tâ o kıymettar
kitap mânâsız kalıp beyhude olmasın, onun gizli kemâlâtı zâhir olup
kemâlini bulsun ve cemâl-i mânevîsi görünsün, o da sevinsin ve sevdirsin.
Hem o acip kitabı bütün maânîsiyle, hakaikiyle ders verecek birisini, en
birinci sahifeden tâ nihayete kadar üstünde ders vere vere
geçirecektir.
Aynen öyle de, Nakkâş-ı Ezelî, şu kâinatı, kemâlâtını
ve cemâlini ve hakaik-i esmâsını göstermek için öyle bir tarzda yazmıştır
ki, bütün mevcudat hadsiz cihetlerle nihayetsiz kemâlâtını ve esmâ ve
sıfâtını bildirir, ifade eder.
Elbette bir kitabın mânâsı
bilinmezse hiçe sukut eder. Bahusus böyle herbir harfi binler mânâyı
tazammun eden bir kitap sukut edemez ve ettirilmez. Öyle ise, o kitabı
yazan, elbette onu bildirecektir. Her taifenin istidadına göre bir kısmını
anlattıracaktır. Hem umumunu, en âmm nazarlı, en küllî şuurlu, en mümtaz
istidatlı bir ferde ders verecektir.
Öyle bir kitabın umumunu ve
küllî hakaikini ders vermek için gayet yüksek bir seyr ü sülûk ettirmek
hikmeten lâzımdır. Yani, birinci sahifesi olan tabakat-ı kesretin en
nihayetinden tut, tâ müntehâ sahifesi olan daire-i ehadiyete kadar bir
seyeran ettirmek lâzım geliyor. İşte şu temsille Miracın ulvî hikmetlerine
bir derece bakabilirsin.
Şimdi, makam-ı istimâda olan mülhide bakıp
kalbini dinleyeceğiz, ne hale girdiğini göreceğiz. işte, hatıra geliyor
ki: Onun kalbi diyor, “Ben inanmaya başladım. Fakat iyi anlayamıyorum. Üç
mühim müşkülüm daha var.
|
Lügatler
:
abes : anlamsız, gayesiz, boş
acip :
şaşırtıcı, hayret verici
âmm : genel
bahusus :
özellikle
beyhude : boşuna, gayesiz
cemâl :
güzellik
cemâl-i mânevî : mânevî güzellik
cihet :
yön
daire-i ehadiyet : Allah’ın birlik dairesi
esmâ :
isimler
ferd : kişi, şahıs
hadsiz :
sınırsız
hakaik : gerçekler, doğrular
hakaik-i esmâ :
isimlerin hakikatleri
hakikat : gerçek, doğru
hikmet :
herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli
yerinde olması
hikmeten : İlâhî hikmetin
gereği
istidad : kabiliyet, yetenek
kâinat : evren,
yaratılmış herşey
kâtib-i mu’ciznümâ : mu’cize gösteren
kâtip
kemâl : mükemmellik
kemâlât : mükemmellikler,
üstün özellikler
kemâlât-ı mâneviye : mânevî mükemmellikler,
üstünlükler
kıymettar : kıymetli, değerli
küllî :
genel, kapsamlı
lâtif : ince, hoş
maânî : mânâlar,
anlamlar
makam-ı istimâ : dinleme makamı
mânâ :
anlam
mevcudat : varlıklar
Mirac : Peygamberimizin
(a.s.m.) Allah’ın huzuruna yükselişi ve bütün kâinat âlemlerini gezdiği
yolculuk
mu’ciznümâ : mu’cize gösteren
mülhid :
dinsiz
mümtaz : seçkin, üstün
müntehâ : en son nokta,
sonuç
müşkül : zorluk, engel
Nakkaş-ı Ezelî : herşeyi
zâtına has olarak nakış nakış işleyen, varlığının başlangıcı olmayan
Allah
nazar : bakış, dikkat
nihayetsiz :
sonsuz
sair : diğer
seyeran : seyahat, gezi
seyr
ü sülûk : mânevî ve ruhî yolculuk
sıfât : vasıflar,
özellikler
sukut etmek : düşmek, alçalmak
şuur :
bilinç, idrak
tabakat-ı kesret : çokluk tabakaları; sayısız
varlıklardan oluşan tabakalar
taife : topluluk,
grup
tarz : şekil, biçim
tazammun eden : içine
alan
telif : yazma
temsil : kıyaslama tarzında
benzetme, analoji
ulvî : yüce
umum :
bütün
zahîr : açık, âşikar
zât-ı zîfünun : fen
ilimlerini bilen zât
|
