|
BİRİNCİ VECİH
İçtihadda, yani istinbat-ı ahkâmda, yani Cenâb-ı Hakkın
marziyâtını kelâmından anlamakta, Sahâbelere yetişilmez.
Çünkü, o
zamandaki o büyük inkılâb-ı İlâhî, marziyât-ı Rabbâniyeyi ve ahkâm-ı
İlâhiyeyi anlamak üzere dönerdi. Bütün ezhan, istinbat-ı ahkâma
müteveccihti. Bütün kalbler, “Rabbimizin bizden istediği nedir?” diye
merak ederdi. Ahvâl-i zaman, bu hali işmam ve ihsas edecek bir tarzda
cereyan ediyordu. Muhaverat, bu mânâları tazammun ederek vuku
buluyordu.
İşte, bunun için, herşey ve her hal ve muhavereler ve
sohbetler ve hikâyeler, bütün o mânâları bir derece ders verecek bir
tarzda cereyan ettiğinden, Sahâbenin istidadını tekmil ve fikirlerini
tenvir ettiğinden, içtihad ve istinbatta istidadı, kibrit derecesinde
nurlanmaya hazır olduğundan, bir günde veya bir ayda kazandığı mertebe-i
istinbat ve içtihadı, o Sahâbenin derece-i zekâvetinde ve istidadında olan
bir adam, şu zamanda on senede, belki yüz senede
kazanmayacaktır.
Çünkü, şimdi saadet-i ebediyeye bedel, saadet-i
dünyeviye medar-ı nazardır. Beşerin nazar-ı dikkati, başka maksatlara
müteveccihtir.
Tevekkülsüzlük içinde derd-i maişet ruha sersemlik
ve felsefe-i tabiiye ve maddiye akla körlük verdiğinden, beşerin muhit-i
içtimaîsi, o şahsın zihnine ve istidadına, içtihad hususunda kuvvet
vermediği gibi, teşettüt veriyor, dağıtıyor.
Yirmi Yedinci Sözün
içtihad bahsinde, Süfyan ibni Uyeyne ile onun zekâveti derecesinde birinin
muvazenesinde ispat etmişiz ki, Süfyan’ın on senede kazandığını, öteki yüz
senede kazanamıyor.
|
Lügatler :
derd-i
maişet : geçim derdi
derece-i zekâvet ve istidat : zekâ ve
kabiliyet derecesi
ezhan : zihinler
felsefe-i tabiiye ve
maddiye : herşeyi tabiata ve maddeye dayandıran
felsefe
içtihad : dinen kesin olarak belirtilmeyen bir konuda
Kur’ân ve hadisten hüküm çıkarma
ihsas :
hissettirme
inkılâb-ı İlâhî : Allah’ın dilemesiyle olan değişim,
dönüşüm
istidat : kabiliyet, yetenek
istinbat-ı ahkâm
: hüküm çıkarma
işmam : hissettirme
kelâm :
söz
kurbiyet-i İlâhiye : Allah’a yakınlık
marziyât :
hoşa giden, razı olunan şeyler
marziyât-ı Rabbâniye : Allah’ın
razı olduğu şeyler
medar-ı nazar : göz önünde
olma
mertebe-i istinbat ve içtihad : hüküm çıkarma ve içtihad
etme derecesi
muhaverat : karşılıklı
konuşmalar
müteveccih : yönelmiş
nazar-ı dikkat :
dikkatli bakış
saadet-i dünyeviye : dünya hayatındaki
mutluluk
saadet-i ebediye : sonsuz mutluluk
saff-ı
evvel : ilk saf, ilkler
sıddıkıyet : Allah’a ve peygambere
sadakatte en ileri derecede oluş
tazammun : içine
alma
tekmil : mükemmelleştirme
tenvir : aydınlatma,
nurlandırma
teşettüt : dağınıklık
tevekkül : Allah’a
dayanma ve güvenme
vecih : yön, tarz
velâyet :
velilik
veraset-i nübüvvet : peygamberin vârisliği
makamı
vuku : olma, meydana gelme
vücuh : vecihler,
yönler
zekâvet : zekîlik |
