|
ÜÇÜNCÜ IŞIK
Kur’ân’ın i’cazkârâne îcâzıdır. Kâh olur ki, uzun bir
silsilenin iki tarafını öyle bir tarzda zikreder ki, güzelce silsileyi
gösterir. Hem kâh olur ki, bir kelimenin içine sarihan, işareten, remzen,
imâen bir dâvânın çok burhanlarını derc eder. Meselâ,
وَمِنْ
اٰيَاتِهِ
خَلْقُ
السَّمٰوَاتِ
وَاْلاَرْضِ
وَاخْتِلاَفُ
اَلْسِنَتِكُمْ
وَاَلْوَانِكُمْ 1
de,
âyât ve delâil-i vahdâniyet silsilesini teşkil eden silsile-i hilkat-i
kâinatın mebde’ ve müntehâsını zikirle o ikinci silsileyi gösterir,
birinci silsileyi okutturuyor.
Evet, bir Sâni-i Hakîme şehadet eden
sahâif-i âlemin birinci derecesi, semâvât ve arzın asl-ı hilkatleridir.
Sonra gökleri yıldızlarla tezyin ile zeminin zîhayatlarla şenlendirilmesi,
sonra güneş ve ayın teshiriyle mevsimlerin değişmesi, sonra gece ve
gündüzün ihtilâf ve deveranı içindeki silsile-i şuûnâttır. Daha gele gele,
tâ kesretin en ziyade intişar ettiği mahal olan simaların ve seslerin
hususiyetlerine ve imtiyazlarına ve teşahhuslarına kadar...
Madem
ki en ziyade intizamdan uzak ve tesadüfün karışmasına maruz olan fertlerin
simalarındaki teşahhusatta hayret verici bir intizam-ı hakîmâne bulunsa,
üzerinde gayet san’atkâr bir Hakîmin kalemi işlediği gösterilse, elbette
intizamları zahir olan sair sahifeler kendi kendine anlaşılır, Nakkâşını
gösterir.
Dipnotlar - Arapça İbareler -
Haşiyeler :
1 : “Göklerin ve yerin yaratılışı ile
dillerinizin ve renklerinizin farklılığı da yine Onun âyetlerindendir.”
Rum Sûresi, 30:22.
|
Lügatler :
arz : yer, dünya
asl-ı hilkat : yaratılış
başlangıcı
âyât : âyetler
âyât-ı Kur’âniye : Kur’ân’ın
âyetleri
burhan : güçlü delil
câmiiyet :
kapsamlılık
delâil-i vahdâniyet : Allah’ın birliğinin
delilleri
derc etmek : yerleştirmek
deveran :
dönüş
durub-u emsal : atasözleri
ehl-i hakikat :
gerçeği ve doğruyu bulan kimseler
elzem : çok
lüzumlu
hacet : ihtiyaç
Hakîm : herşeyi hikmetle yapan
Allah
hâsiyet : özellik
hususiyet :
özellik
i’cazkârâne : mu’cizeli bir şekilde
îcâz : az
sözle çok mânâlar anlatma
ihtilâf : farklılık
imâen :
imâ ederek
imtiyaz : farklılık
intişar etmek :
yayılmak
intizam : düzenlilik
intizam-ı hakîmâne :
hikmetli bir düzen
kâh : bazen
kat’-ı merâtip etmek :
mertebeler katetmek, aşmak
kesret : çokluk
mabeyn :
ara
mahal : yer
makbul : kabul görmüş
mâlik
: sahip
mebde’ : başlangıç
müntehâ :
son
sahaîf-i âlem : âlem sahifeleri
sair :
diğer
Sâni-i Hakîm : herşeyi hikmetle ve san’atla yapan
Allah
sarihan : açıkça
semâvat :
gökler
silsile : zincir
teshir : boyun
eğdirme
teşahhus : şahıslanma, belirlenme
teşahhusat :
şahıslanmalar, belirlenmeler
teşkil etmek : meydana
getirmek
tezyin : süsleme
zahir :
görünen
zemin : yeryüzü
zîhayat :
canlı
zikretmek : anmak, belirtmek
ziyade :
fazla
|
