Cuộc chiến công nghệ điện nltt và hydro

[Du Van Toan]

[Trung Quốc đang tìm cách xác lập vị thế độc tôn của mình trong lĩnh vực năng lượng mới tương tự như trong lĩnh vực đất hiếm]

Trong cuộc đua chuyển đổi năng lượng toàn cầu, Trung Quốc đang chứng minh sức mạnh chiến lược không chỉ bằng nguồn đất hiếm mà còn qua năng lượng mới – lĩnh vực được xem là “xương sống” của thế kỷ XXI. Cũng như cách nước này kiểm soát hơn 80% chuỗi cung ứng đất hiếm, Bắc Kinh đang xây dựng vị thế tương tự trong các lĩnh vực năng lượng tái tạo, từ pin lithium-ion, năng lượng mặt trời, gió, xe điện cho đến hydro xanh. Tập hợp năm ưu thế này tạo nên một hệ sinh thái năng lượng toàn diện, nơi Trung Quốc vừa là nhà sản xuất, vừa là người đặt ra tiêu chuẩn công nghệ toàn cầu.

1. Thống trị chuỗi cung ứng Pin Lithium-Ion

Trung Quốc hiện chiếm tới 74% sản lượng pin lithium-ion và gần 85% năng lực chế biến nguyên liệu đầu vào như lithium, cobalt và niken. Ngay từ đầu thập niên 2010, nước này đã đổ vốn nhà nước vào các tập đoàn như CATL, BYD, xây dựng chuỗi cung ứng khép kín từ khai khoáng ở châu Phi đến chế tạo pin hoàn chỉnh trong nước. Cách tiếp cận tích hợp dọc giúp giảm chi phí tới 30% so với Mỹ và EU, đồng thời củng cố vị thế dẫn đầu trong ngành xe điện.

Hệ quả là các nền kinh tế phát triển phải phụ thuộc vào Trung Quốc: châu Âu và Hoa Kỳ nhập hơn 70% linh kiện pin từ nước này. Ngành pin hiện đóng góp khoảng 2% GDP Trung Quốc, trở thành trụ cột của “bộ ba mới” – xe điện, pin, năng lượng mặt trời. Nỗ lực của phương Tây như Đạo luật Giảm Lạm phát chỉ phần nào thu hẹp khoảng cách, nhưng chưa thể đảo ngược thế độc tôn mà Bắc Kinh xây dựng suốt hơn một thập kỷ.

2. Dẫn đầu cuộc đua toàn cầu về năng lượng mặt trời

Hơn 80% công suất tấm pin mặt trời thế giới nằm tại Trung Quốc, từ sản xuất polysilicon đến lắp ráp module. Trợ cấp chính phủ và nhân công giá rẻ giúp nước này hạ giá thành pin mặt trời xuống mức thấp kỷ lục, khiến năng lượng mặt trời trở thành lựa chọn kinh tế nhất cho nhiều quốc gia. Sự thống trị này phản ánh chiến lược tương tự đất hiếm: tập trung công nghệ, kiểm soát chuỗi cung ứng, và mở rộng xuất khẩu.

Đến năm 2025, xuất khẩu sản phẩm năng lượng sạch chiếm khoảng 10% GDP Trung Quốc, với các dự án trải dài từ châu Âu tới Mỹ Latinh. Dù phương Tây áp dụng thuế hoặc cấm nhập khẩu, các doanh nghiệp Trung Quốc vẫn tiên phong trong công nghệ perovskite – thế hệ pin mặt trời hiệu suất cao, giá rẻ. Nhờ đó, Bắc Kinh tiếp tục đặt chuẩn cho năng lượng xanh toàn cầu.

3. Ưu thế trong ngành dfiện gió

Trung Quốc chiếm hơn 65% công suất tua-bin gió thế giới và sở hữu hai nhà sản xuất lớn nhất là Goldwind và MingYang. Ưu thế đến từ năng lực tích hợp chuỗi cung ứng nội địa: thép, nam châm vĩnh cửu từ đất hiếm, và cơ sở hạ tầng lắp đặt nội địa khổng lồ. Bắc Kinh hiện có hơn 400 GW công suất điện gió, phần lớn được sử dụng để thử nghiệm và tối ưu công nghệ trước khi xuất khẩu.

Chiến lược này giúp Trung Quốc xuất khẩu tua-bin ra hơn 40 quốc gia, trong đó có nhiều dự án ngoài khơi ở châu Âu và Đông Nam Á. Dù bị Mỹ áp thuế chống bán phá giá, Trung Quốc vẫn giữ lợi thế quy mô và chi phí thấp, tạo ra “chuỗi cung ứng gió” khép kín. Năng lượng gió, cùng mặt trời và pin, trở thành trụ cột cho mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2060.

4. Thống lĩnh thị trường xe điện

Năm 2025, hơn 60% xe điện toàn cầu được sản xuất tại Trung Quốc. Các hãng như BYD, Geely và NIO không chỉ thống trị nội địa mà còn xuất khẩu mạnh sang châu Âu, tăng tới 70% trong năm qua. Ưu thế đến từ sự kết nối giữa các ngành: pin lithium-ion giá rẻ, mạng lưới sạc khổng lồ, và hỗ trợ chính sách thuế của nhà nước.

Giá thành xe điện tại Trung Quốc thấp hơn 30% so với đối thủ phương Tây, khiến thị trường này trở thành “phòng thí nghiệm công nghệ” cho toàn cầu. Bắc Kinh đang đầu tư mạnh vào pin thể rắn và phần mềm tự lái, nhằm thiết lập tiêu chuẩn cho giao thông xanh thế hệ mới. Nhờ đó, xe điện trở thành biểu tượng của công nghiệp Trung Quốc – vừa thúc đẩy tăng trưởng, vừa khẳng định quyền lực công nghệ.

5. Phát triển Hydro xanh – nguồn năng lượng mới

Trung Quốc đang dẫn đầu về công nghệ và sản lượng hydro xanh – loại năng lượng có thể thay thế nhiên liệu hóa thạch trong các ngành khó khử carbon như thép, hóa chất, và vận tải biển. Với hơn 40% công suất điện phân toàn cầu và các dự án quy mô lớn như nhà máy gió-hydro tại Liêu Ninh, Trung Quốc hướng tới sản xuất hàng triệu tấn hydro vào năm 2030. 

Principal Researcher, 

Viện Khoa học môi trường, biển và hải đảo, (VEMSI) 

67 Chiến Thắng Str, Hà Đông, Hà Nội, Viet Nam

 ORCID  https://orcid.org/0000-0003-1325-7633

EMAIL:  dvt...@mae.gov.vn;  duva...@gmail.com

Office: 0243.2595430; Mobile: 0372.886686