Vikipedi, özgür ansiklopedi. Pomaklar:
Pomak
yasayan, Bulgarca'ya yakin bir dil konusan ve Osmanli Devleti
zamaninda Islamiyet'i kabul eden bir halk
Pomaklarin, Kuman Türklerine dayanan uzun bir tarihi geçmisi
vardir. Kuman Türkleri miladi 916 yilinda Kuzey Çin'den
ayrilarak önlerine çikan Ruslarla savasip, XI. ve XII. yüzyilda
Ukrayna ve Romanya üzerinden Balkanlara inmege baslayan bir Türk
kavmidir. Ilk olarak kuzey Bulgaristan'a daha sonra güneye dogru
inerek Rodoplara ve Makedonya'nin dogu kisimlarina
yerlesmislerdir. Yerlestikleri bölgelere Kumanova, Kumantsi,
kumança gibi isimler vermislerdir.
Kuman ve Peçenek Türkleri'nin 1087'de kurduklari federasyonun
1091'de yikilmasi neticesinde Kuman Türk boylarindan birçogu
Romanya, Macaristan, Avusturya ve Çekoslovakya içlerine kadar giderek
gayri Türk unsurlarin içinde Hiristiyanligi kabul etmisler ve
etnik varliklarini kaybetmislerdir. Bati Trakya ile Rodop ve Prin
bölgelerinin daglik kesimlerinde ise bir hayli Kuman Türk boyu
kalmistir.
1065 yillarindan itibaren Bizans, Slavlarin güneye inmelerini
önlemek amaciyla Konya'nin bazi kesimlerinden birçok Türk
kabilelerini gayet tavizkar tekliflerle Teselya ile Makedonya ve
Rodoplara götürüp iskan ettirmistir. Bu kabilelerin 55-60 bin
kisilik bir topluluk oldugu Bizans kroniklerinde belirtilmektedir.
Daha sonra 1345 yilinda Gazi Umur Beyin fütuhatina sahne olan bu
bölgelere 100 bin kadar Yörük Türkmen iskan edilmistir.
Anadolu'dan iskan edilen bu Türk-Müslüman grup-lari bu bölgede
yasayan Kuman Türkleri arasinda Islamiyetin yayilmasinda etkili
rol oynamislardir. Bu gruplar arasinda seyh, abdal, dervis, gibi
Islam misyonerleri Islam'in propagandasini yapmislardir.
Bulgar tarihçileri Zlatarski ve Ireçek Islam Dini mis-yonerlerinin
Bulgaristan'da Islam propagandasini yaptiklarini ve XIII. asra
kadar Islam dininin bu yörelerde yayildigini belirtmektedir.
Tarihi verilere göre Kuman Türkleri'nin ihtida ederek Müslüman
oluslari Osmanli'nin bölgeye gelmesinden önceye
rastlamaktadir.
Kuman Türkleri Anadolu'dan gelen Müslüman kardeslerine maddi ve
manevi yardimlarda bulunmuslar, "öncü", "ardci" ve
"ileri kesif" kolu olarak aktif görevlerde bulunmuslardir.
Slavlar Kuman Türk Müslümanlarina Osmanli ordularina yardim
ettikleri için yardimci anlamina gelen "pomagaç" adini
vermisler ve bu zamanlarda Pomak seklini almistir. Ancak bu kelime
Osmanli müelliflerinin eserlerinde geçmedigi gibi, Pomak adina da
hiçbir yerde rastlanmamaktadir. Bu tabir Türkçe eserlerde ancak
1877-1878 Türk-Rus harbinden sonra Balkanlar'dan gelen muhaceretler
dolayisiyla rastlanir.
Pomaklar bütün tarihleri boyunca Osmanli Devletine sadakat ile
hizmet etmistir. 1877-1878 Osmanli-Rus savasinin elim neticeleri
Rodoplarin Rus ordusu ve Bulgar komitacilarin istila tehlikesine
kaldigi vakit, Rodop Türkleriyle Pomaklar yine birlik ve beraberlik
içinde düsmanlarini bu bölgeye sokmamislardir. 3 Mart
1878'de imzalanan Ayastefanos andlasmasi hükümlerine itiraz
etmisler ve oturduklari bölgede "Muvakkat hükümet"
kurmuslardir. Bulgar-Rus kuvvetleri muahede sartlarini yerine
getirmek için, Pomaklara saldirdilar. Pomaklar ve Rodop
Türkler'i, aylarca mukavemet edip memleketlerine düsmani
sokmadilar. 1878 Haziran ayindan itibaren büyük Avrupa
devletlerinin ve Osmanli Devleti'nin mümessilleri Berlin'de
baris müzakerelerine basladiklari vakit, Rodoplar'da savas
devam ediyordu. Bu çetin mücadele Berlin'de toplanan kongre
üzerinde etkili oldu ve çesitli milletlerin temsilcilerinden olusan
bir heyet, Rodoplar'a gönderildi. Neticede Pomaklar arzularina
kavustular. Berlin Kongresi kararlari geregince müstakil bir
"Sarkî Rumeli Vilâyeti" kuruldu ve Pomaklar'in vatani
düsman istilasindan kurtuldu.
Pomaklar'in konustuklari dile gelince, % 30 Ukrayna Slavcasi, %
25 Kuman-Kipçakçasi, % 20 Oguz Türkçe'si, % 15 Nugayca ve % 10
Arapça'dan mütesekkildir. Buna göre Bulgarlar'in iddia
ettikleri gibi Pomakça'nin Bulgarca'nin bir sivesi oldugunu
söylemeye imkan yoktur. Pomaklar bugün Bulgaristan güneyinde,
Yunanistan'in kuzeyinde, Makedonya'nin çesitli bölgelerinde ve
Türkiye'nin kuzeybatisinda ve güney orta bölümlerinde
yasamaktadirlar. Bugün kendini Pomak kabul edenlerin sayisi 500
bini asmaktadir.
Pomaklar umumiyetle zeki, çaliskan ve cesur insanlar olup, daha
ziyade ziraat ve ticaretle ile mesguldürler. Sehirlerde oturanlarin
çogu Türkçe konusur.
Etimolojisi hakkinda rivayetler;
Bulgarcada yardim etmek,destek çikmak manasina gelen "pomagayne"
fiili.
Osmanli döneminde, yardimlarindan dolayi yardimci anlamina
gelen "pomak" ismi