Η αναπηρία χωρίς δράμα: Ο Κώστας και η Ραφαέλα κάνουν viral τη ζωή τους
Μέσα από από viral βίντεο στα social media και καυστικό χιούμορ, το ζευγάρι που κινείται σε αναπηρικά αμαξίδια προβληματίζει και εμπνέει χιλιάδες ακόλουθους
Eπιλογές
Ο Κώστας Κριτζιλάκης και η Ραφαέλα Φουρναράκη γελούν με την αναπηρία, ανατρέποντας τα στερεότυπα
Στο τέλος μιας τυπικής ημέρας στην Αθήνα, ένα αυτοκίνητο κλείνει τη ράμπα έξω από το σπίτι τους κι αυτό γίνεται η αφορμή για ένα βίντεο που, μέσα σε λίγες ώρες, αποκτά 1,2 εκατομμύριο προβολές. Ο Κώστας Κριτζιλάκης και η Ραφαέλα Φουρναράκη, ζευγάρι εδώ και πέντε χρόνια μπροστά και πίσω από τις κάμερες, χρησιμοποιούν την αναπηρία τους ως πηγή έμπνευσης και χιούμορ. Ο Κώσταςεργάζεται στη μουσική βιομηχανία και η Ραφαέλα ως make up artist, στον ελεύθερό τους χρόνο όμως ασχολούνται με τη σκοποβολή και μέσα από viral βίντεο σε TikTok και Instagram, σπάνε στερεότυπα, προβληματίζουν και κάνουν χιλιάδες ανθρώπους να γελάσουν, σκεπτόμενοι πάντα την ουσία της ισότητας και της προσβασιμότητας στην πόλη. Δεν θέλουν να λέγονται ήρωες, επιθυμούν να καταδείξουν πτυχές της πραγματικότητας όπως είναι, μέσα από χιούμορ, αγάπη και με αυθεντικότητα.
Πώς γνωριστήκατε και πώς ξεκίνησε η σχέση σας; Πώς έζησε ο καθένας από εσάς τη μετάβαση στη σχέση ως άτομο με αναπηρία – αλλά και μαζί; Ραφαέλα: Μέναμε στην ίδια περιοχή, αλλά δεν είχαμε συναντηθεί ποτέ και γνωριστήκαμε τυχαία στο ασανσέρ του μετρό. Μιλήσαμε, συνδεθήκαμε στα social media, βγήκαμε για καφέ και κάπως έτσι κύλησε. Από τότε συγκατοικούμε, ενώ μετά από 2,5 χρόνια σχέσης παντρευτήκαμε. Ήταν η πρώτηφορά και για τους δύο που κάναμε σχέση με άτομο με αναπηρία. Παρ' όλα αυτά δεν έχει διαφορά. Ίσως ο Κώστας στην αρχή να ήταν λίγο επιφυλακτικός, δεδομένης της κατάστασης στην Αθήνα και των υποδομών. Πίστευε ότι δύο ανάπηρα άτομα δεν θα μπορούν να βγαίνουν μαζί έξω, με το σκεπτικό ότι μια κοπέλα ή ένας άντρας που θα περπατούσε θα βοηθούσε τον άλλον περισσότερο στην ανάβαση ενός σκαλιού για παράδειγμα. Ωστόσο αυτό τελικά δεν ισχύει, πράγματα που κάνουμε μαζί δεν τα έχουμε κάνει με άλλους.
Πώς αποφασίσατε να μιλάτε ανοιχτά στα social media για την αναπηρία; Κώστας: Όλο αυτό με τα social media προέκυψε κατά τύχη και στην πλάκα. Δεν υπήρχε κάποια ανάγκη να μιλήσουμε ανοιχτά για την αναπηρία, εφόσον μάλιστα είμαστε εκ γενετής ανάπηροι –δεν προέκυψε ξαφνικά ώστε να μας αλλάξει τη ζωή–, δεν νιώσαμε πως χρειάζεται να μιλήσουμε για τη διαφορετική τροπή που πήρε η καθημερινότητά μας. Αυτό ξέρουμε και αυτό έχουμε ζήσει. Όπως όλοι, στην καραντίνα κατεβάσαμε την εφαρμογή του TikTok και βλέπαμε υλικό, ώσπου μετά από ένα περιστατικό στο σούπερ μάρκετ (κάποιος έκλεισε την αναπηρική θέση) δυσαρεστήθηκα και ζήτησα από τη Ραφαέλα να με βγάλει ένα βίντεο στο οποίο μιλούσα για την αναπηρία. Έγινε βάιραλ μέσα σε πέντε ώρες, με 500.000 προβολές και στο διήμερο φτάσαμε περίπου τους 10.000 ακόλουθους. Έκτοτε τα βίντεο τα κάνουμε για να διασκεδάσουμε οι ίδιοι, αλλά και για να προβληματίσουμε. Άλλοτε με κάποιο πιο τρολ περιεχόμενο κι άλλοτε με σοβαρό ύφος, δεν σκεφτόμαστε αν τα βίντεο θα πάνε καλά στα views, ίσως γι' αυτό να έχουν απήχηση.
Τι σημαίνει για εσάς o όρος «ανάπηρος άνθρωπος»; Eίμαστε άνθρωποι που δεν κολλάμε στην ορολογία και στις λέξεις που θα χρησιμοποιήσουμε, αλλά αν θέλουμε να περιγράψουμε την κατάσταση της κίνησής μας, ο καλύτερος όρος είναι «ανάπηρο άτομο» ή «άτομο με αναπηρία». Οι όροι «άτομο με ειδικές ανάγκες» και «ειδικές ιδιότητες» δεν υφίστανται, δεν έχουμε κάποια ειδική ανάγκη και οι όροι αυτοί προσδίδουν την έννοια μιας ειδικής μεταχείρισης, που δεν χρειαζόμαστε. Οι ανάγκες μας είναι αυτές που έχουν όλοι – να βγούμε έξω, να κοινωνικοποιηθούμε, να πιούμε καφέ, να εργαστούμε.
Ποια ήταν η πιο άβολη στιγμή που βιώσατε από την έλλειψη προσβασιμότητας στην Αθήνα και πώς την αντιμετωπίσατε; Κάθε μέρα βιώνουμε άβολες στιγμές λόγω προσβασιμότητας. Κάθε μέρα σκεφτόμαστε διπλά για να πάμε εκεί που έχουμε κανονίσει, διότι μπορεί να μην υπάρχει κατάλληλη ράμπα. Κάθε μέρα θα καλέσουμε την αστυνομία για να γράψει παραβάτη, αλλά γερανός δεν έρχεται για να μαζέψει το όχημα. Μια από τις πιο άβολες στιγμές που θυμάμαι είναι κάτι που συνέβη πριν από μερικούς μήνες: Έξω από το σπίτι μας υπάρχει μια ράμπα που οδηγεί από το πεζοδρόμιο στην είσοδο του σπιτιού, την οποία είχε κλείσει ένα αυτοκίνητο. Καλέσαμε την αστυνομία, αλλά ήρθε μετά από 2,5 ώρες και αυτό το διάστημα ήμασταν μόνοι μας έξω, γύρω στα μεσάνυχτα, χωρίς να μπορούμε να μπούμε σπίτι μας.
Έχετε παράπονο από τον τρόπο που παρουσιάζονται οι άνθρωποι με αναπηρία στην τηλεόραση, τη μουσική ή τον δημόσιο διάλογο γενικότερα;
Κώστας: Στην τηλεόραση προωθούν το στοιχείο της λύπησης, γιατί πουλάει. Τείνουν να δραματικοποιούν όλα τα γεγονότα, χρησιμοποιώντας και το ανάλογο μουσικό χαλί, και να τα μεγεθύνουν, πόσω μάλλον μια εικόνα ενός ανθρώπου σε αμαξίδιο. Μας παρουσιάζουν κάπως ως φιγούρες ηρώων. Για παράδειγμα θέλουν να σου προσδώσουν τον χαρακτηρισμό του ήρωα που βγαίνεις έξω. Πέρα όμως από τα media, έχει τύχει να μας δουν απλοί άνθρωποι στα μπουζούκια και να μας πουν: «μπράβο, είστε ήρωες». Δεν ξέρουν ότι εγώ, ως μουσικός, συνεργάζομαι με νυχτερινά κέντρα, στα οποία χρειάζεται να πηγαίνω για να συναντώ καλλιτέχνες και να συζητάμε σχετικά με τα τραγούδια που τους γράφω. Έχω μάλιστα εργαστεί και σε κλαμπ, έπαιζα κρουστά. Μου έχει τύχει, λοιπόν, να είμαι στο κλαμπ και κάποιοι άγνωστοι να μου πουν: «έχεις δύναμη ψυχής», ενώ εγώ έβγαζα μεροκάματο κι αργότερα θα έπινα ένα ποτό με φίλους. Υπάρχει αυτή η διάθεση να αντιμετωπίζουμε τους ανθρώπους με αναπηρία με λύπηση, δεν καταλαβαίνω το γιατί.
Έχετε λάβει μηνύματα από άτομα που επηρεάστηκαν θετικά από το περιεχόμενό σας στα social; Και τι σήμαινε αυτό για εσάς; Όλο αυτό το διάστημα έχουμε λάβει άπειρα μηνύματα, αλλά ξεχωρίζουμε ένα: όταν κάναμε live μετάδοση, κάποιος μας έγραψε ότι ήταν σε κέντρο αποκατάστασης, δεν ήξερε αν θα ξαναπερπατήσει και μέχρι να μας δει, ήθελε να βάλει τέλος στη ζωή του. Εκείνη τη στιγμή και οι δύο σοκαριστήκαμε, κοιταχτήκαμε και νιώσαμε πολύ περίεργα με το σχόλιο. Αυτός ήταν κι ένας από τους λόγους που παραμείναμε στα social, ενώ αρχικά δεν το σκοπεύαμε. Για εμάς τα social media δεν είναι επάγγελμα, επειδή όμως διαβάσαμε αυτό το σχόλιο σκεφτήκαμε πως κάτι κάνουμε σωστά. Οπότε, μια και έχουμε ελεύθερο χρόνο ανάμεσα στις εργασιακές μας υποχρεώσεις, είπαμε ότι αξίζει να δώσουμε παραπάνω σημασία. Συγκινητικό είναι επίσης ότι λαμβάνουμε εκθέσεις από παιδιά του δημοτικού, που μας αναφέρουν ως πρίγκιπες, ή ζωγραφιές με εμάς στα αμαξίδια. Γενικά λαμβάνουμε πολλή αγάπη από τον κόσμο.
Σας τρόμαξε ποτέ η έκθεση και η απήχηση; Yπάρχουν αρνητικά σχόλια κι, αν ναι, πώς τα διαχειρίζεστε; Όχι, γενικά αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο της εικόνας και της ταχύτητας. Σίγουρα δεν καβαλήσαμε κάποιο καλάμι. Γνωρίζουμε ότι όλη αυτή η έκθεση που προέκυψε ξαφνικά, την επόμενη στιγμή μπορεί να μην υπάρχει και είμαστε απόλυτα οκέι μ’ αυτό. Δεν σε κάνουν σημαντικό οι φόλοουερς. Όσον αφορά τα αρνητικά σχόλια, όπως συμβαίνει σε όλους όσοι εκτίθενται στα social media, μας στέλνουν κατάρες, βρισιές, μας εύχονται θάνατο. Άλλωστε στο TikTok μπαίνει ο καθένας, χωρίς όνομα και εικόνα, και λέει το μακρύ του και το κοντό του. Eμάς δεν μας επηρεάζουν και δεν τους δίνουμε αξία.
Tελικά πόσο προσβάσιμη είναι η Αθήνα; Τι αλλαγές θα θέλατε να δείτε σε δημόσιους χώρους μέσα στα επόμενα 5 χρόνια και ποιο είναι το όραμά σας για την προσβασιμότητα στην Ελλάδα; Η Αθήνα, με άριστα το 10, είναι προσβάσιμη στο -10. Για να βρεθεί μια λύση, η πολιτεία χρειάζεται να εκπαιδεύσει τους ανθρώπους, καθώς όλα ξεκινούν από την έλλειψη παιδείας. Αυτό που ελπίζουμε για το μέλλον είναι ισότητα προς όλους όσον αφορά την εργασία και τη διασκέδαση. Ονειρευόμαστε ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις με όλους.
