Αλέξης Τσίπρας: Ποιο είναι ακριβώς το νόημα της παραίτησής του από το βουλευτικό αξίωμα σε αυτή τη συγκυρία;
Η παραίτηση του Αλέξη Τσίπρα από το βουλευτικό αξίωμα δεν είναι πράξη ανατροπής αλλά πολιτική χειρονομία με άρωμα ναφθαλίνης. Μια επανάληψη ενός φθαρμένου αφηγήματος. Επιστρέφει όχι για να ανανεώσει τον λόγο της Αριστεράς, αλλά για να ξαναπαίξει τον ρόλο του ίδιου ήρωα σ’ ένα έργο που ήδη έχει ξεπεραστεί. Ανακυκλώνει μία αραχνιασμένη ρητορική σε μια χώρα που έχει προχωρήσει μπροστά.
Από τη στιγμή που εγκατέλειψε την εξουσία, ο Αλέξης Τσίπρας δεν σταμάτησε ποτέ να μετρά τον χρόνο αντίστροφα. Το 2023, όταν ανακοίνωσε ότι «ο ιστορικός κύκλος κλείνει» κι εγκατέλειψε το τιμόνι του ΣΥΡΙΖΑ, έδωσε την εντύπωση πως αποχωρεί οριστικά· στην πραγματικότητα, απλώς αποσύρθηκε στο παρασκήνιο για να ξανασκηνοθετήσει τον ρόλο του (με όρους rebranding), τηρώντας ταυτόχρονα σιωπή – το δε κοινοβουλευτικό του έργο ήταν μηδαμινό, λες και δεν είχε καμία υποχρέωση ως βουλευτής. Λειτούργησε περισσότερο σαν κάποιος έκπτωτος μονάρχης που το μόνο μέλημα του ήταν να δρομολογήσει την επιστροφή. Δύο χρόνια μετά, με την αντιπολίτευση σε αποσύνθεση και τον ΣΥΡΙΖΑ διαλυμένο, εμφανίζεται ξανά με το ίδιο παλιό σενάριο: εκείνος ως outsider, ο λαός ως «θύμα», και το σύστημα ως «διεφθαρμένο».
Ως εκ τούτου, η παραίτηση από το βουλευτικό αξίωμα δεν είναι πράξη ανατροπής· ο ίδιος θα ήθελε να καταγραφεί έτσι μα υπάρχουν ποικίλες αναγνώσεις – δεν είναι λίγοι όσοι «διάβασαν» το γεγονός ως ένα ακόμα κεφάλαιο στο βιβλίο του πολιτικού εγωκεντρισμού του. Δεν έχει να κάνει με όραμα, ούτε με στρατηγική. Είναι η ανάγκη ενός ανθρώπου που έζησε για χρόνια στο επίκεντρο να ξαναγυρίσει σε αυτό - κι ας έχει αλλάξει ο κόσμος γύρω του. Αν δεν είναι ο ίδιος πρωταγωνιστής, δεν αξίζει να αφιερώνει χρόνο – κάπως έτσι αντιλαμβάνεται την πολιτική. Το «θα πρέπει να γίνουμε όλοι εμείς η αλλαγή που προσδοκούμε», εύκολα ερμηνεύεται ως «ας μπω εγώ στο τιμόνι και βλέπουμε». Μία μεσσιανική αντίληψη από κάποιον που έσπευσε να κάνει disclaimer ότι δεν πιστεύει σε Μεσσίες…
Ελπίζει να καβαλήσει ξανά το κύμα της αγανάκτησης, να γίνει ο εκφραστής της αντίδρασης και να ξαναδώσει υπόσταση σ’ έναν χώρο που έχει αποσυντεθεί. Όμως αυτή η προσπάθεια να ξαναζεσταθεί το φαγητό του 2015 μοιάζει σήμερα με πολιτική ανακύκλωση χωρίς ρεύμα. Γιατί η εποχή έχει αλλάξει – η κοινωνία κινείται γύρω από άλλα ζητήματα: την τεχνητή νοημοσύνη, τις νέες μορφές εργασίας, το στεγαστικό, την ψυχική υγεία, τις ανισότητες της τεχνολογικής εποχής. Σ’ αυτά, ο Τσίπρας δεν έχει τίποτα να πει. Δεν συνομιλεί με το μέλλον· αναπαράγει έναν παλιομοδίτικο αντισυστημισμό, που ταιριάζει περισσότερο σε μια εποχή θυμού παρά σκέψης. Ο λόγος του δεν συνομιλεί καν με το παρόν· παραμένει αγκυλωμένος στη δεκαετία του 2010.
Η βασική πολιτική κληρονομιά Τσίπρα είναι η κουλτούρα του διχασμού, της φωνασκίας, της εχθροπάθειας που προήλθε από τα σπλάχνα της δικής του διακυβέρνησης μαζί με τον Πάνο Καμμένο κι έφτασε στο απόγειο της με το παραπειστικό δημοψήφισμα του 2015, όταν η χώρα κοιτούσε την άβυσσο, ζαλισμένη από τα πειράματα των μαθητευόμενων μάγων.
Ο Τσίπρας δεν αποχωρεί από τη Βουλή - απλώς αλλάζει σκηνικό, προαναγγέλλοντας επί της ουσίας την (εκ νέου) διάλυση του κόμματος που τον ανέδειξε. Ούτε μεταβολίζει την εμπειρία σε πολιτική σκέψη· απλώς βλέπει την πολιτική ως παράσταση. Το κοινό του έχει μικρύνει, αλλά ο ναρκισσισμός του έμεινε ίδιος. Δεν νιώθει ότι οφείλει εξηγήσεις σε κανέναν. Φέρεται σαν πολιτικός σελέμπριτι, λες κι ο ίδιος δεν ήταν (εκκωφαντικά σιωπηρός) βουλευτής μέχρι χθες.
Στην πραγματικότητα, η παραίτησή του είναι το προοίμιο ενός σχεδίου που είχε προεξοφληθεί - απομένουν οι λεπτομέρειες: η δημιουργία ενός νέου κόμματος, «απαλλαγμένου» από το παρελθόν, αλλά ουσιαστικά προσαρμοσμένο στις προσωπικές του ανάγκες – ή στις ανάγκες όσων θα τον στηρίξουν. Ποιοι θα είναι μαζί του; Στελέχη που εγκατέλειψαν (ή θα εγκαταλείψουν) τον ΣΥΡΙΖΑ ή νέες φιγούρες χωρίς πολιτικό παρελθόν (όπως ο διάδοχός του Στέφανος Κασσελάκης); Και ποιος θα στηρίξει το εγχείρημα – μιντιακώς, κλπ.;
Η επιστροφή που δεν άλλαξε σελίδα
Προσπαθεί να ξαναστήσει το δίπολο Τσίπρας–Μητσοτάκης, να επαναφέρει τον εαυτό του στο κάδρο και να ποντάρει στη φθορά της κυβέρνησης. Το Μαξίμου πιθανότατα πανηγυρίζει. Ο πολιτικός «μπαμπούλας» που χρειαζόταν εμφανίστηκε - και δη με την πιο ιδανική εκδοχή του: ο άνθρωπος που θυμίζει στη μεσαία τάξη γιατί σχημάτισε ένα «αντι-σύριζα» μέτωπο.
Ο Τσίπρας, όμως, ανήκει σε μια εποχή που τελείωσε. Σε μια εποχή που το «αντισύστημα» ήταν σύνθημα κι ο θυμός μεταμφιεζόταν σε πολιτική πρόταση. Τώρα ο θυμός είναι παντού -στα social media, στους δρόμους, στις τιμές- αλλά δεν είναι πολιτικός. Είναι ατομικός, διάχυτος, χωρίς κέντρο βάρους. Κι ο Τσίπρας δεν έχει πια τον κώδικα να τον εκφράσει. Η φωνή του δεν κουβαλάει αυθεντικότητα, μα επανάληψη. Αυτό που βλέπουμε δεν είναι η αρχή ενός νέου κύκλου, αλλά η επιθανάτια σπασμωδική κίνηση ενός παλιού. Ο Τσίπρας δεν ανανεώνεται - ανακυκλώνεται. Δεν παράγει νέα ιδέα - επαναλαμβάνει τον εαυτό του. Δεν φτιάχνει πολιτική - σκηνοθετεί επιστροφές. Ο βολονταρισμός που διαπερνά κάθε λέξη του είναι ξεπερασμένος από την ίδια την πραγματικότητα.
Δεν ζει την «αιώνια επιστροφή» με τη νιτσεϊκή έννοια - δεν είναι ο άνθρωπος που αποδέχεται τη μοίρα του και την ξαναζεί ως υπέρβαση. Τη ζει με τον τρόπο του Ντοστογιέφσκι: ως ψυχαναγκασμό, ως ανικανότητα να ξεφύγει από το ίδιο πάθος για εξουσία, από το ίδιο δράμα που τον στοιχειώνει. Δεν επιστρέφει για να ξαναζήσει τη ζωή· επιστρέφει γιατί δεν μπορεί να αντέξει χωρίς τα φώτα πάνω του. Η προαναγγελθείσα «μεγάλη επιστροφή» του όμως έχει πολύ μικρή σημασία – πρόκειται για μια έσχατη απόπειρα ενός ανθρώπου να ξαναγράψει το τέλος μίας ιστορίας που έχει ήδη τελειώσει.
