Oorsprong van het woord "action" of actie.
J. J. Lodder
[Followup-To: nl.taal]
> Er bestaat twijfel over de oorsrong van het woord "action"(aandeel)
> in de franse taal. Sommige historici hier beweren dat dat von nederlanse
> oorsrong zou zijn.
> Onderzoek in boeken over de VOC en op Google.nl hebben mij geen duidelijk
> antwoord op verschaft.Zou iemand daar meer van weten?
> mvg tijl
Dit soort dingen kan je beter in nl.taal vragen,
Jan
tijluilenspiegel
"J. J. Lodder" <nos...@de-ster.demon.nl> a écrit dans le message de
news:1gb4i46.1f2...@de-ster.xs4all.nl...
op een intersectie tussen geschiedenis, ekonomie en taalkunde.
De Nederlanden zijn waarschijnlijk de bakermat geweest(met een aantal
Italiaanse steden) van het moderne kapitalistische stelsel, in het bijzonder
van de ontwikkeling
van de nameloze venootschappen, gebaseerd op permanent aandelen kapitaal en
gelimiteerde persoonlijke verantwoordelijkheid.
Dat is in ieder geval mijn hypothese.
Mocht blijken dat het woord acties of actien (actions) gebruikt voor
aandelen , van Nederlandse oorsprong is dat natuurlijk een element meer in
deze richting.
Mvg Tijl
Marcel Deurzen
news:40617040$0$5909$7a62...@news.club-internet.fr
Volgens de Trésor de la Langue Française informatisé komt 'action'
van het oude en middeleeuwse Latijn 'actio', waarvan ze nogal wat
citaten in een financiële context vinden:
http://atilf.inalf.fr/Dendien/scripts/tlfiv5/visusel.exe?12;s=3292220595;r=1;nat=;sol=1;
Aan de hypothese dat 'action' van het Nederlandse 'Aktie' zou komen,
twijfelen ze duidelijk:
"L'hyp. d'un empr. de sens au néerl. Aktie, terme de fin., très
vraisemblable du point de vue hist., fait difficulté sur le plan
chronol., ce néerl. n'étant pas attesté comme terme de fin. av. 1733
(VALKH. 1931, p. 42)."
Ze vinden het historisch gezien een interessante verklaring, maar
cronologisch lijkt die volgens hen niet te kloppen.
Helemaal zeker zijn de jongens en meisjes van de TLFi er niet van, maar
'bourse/beurs' zou wel wortels hebben in het Nederlands. Het woord zou
eventueel teruggaan op het uithangbord en de naam van de familie Van Der
Burse in Brugge. Het huis van die koopmansfamilie zou 'the place to be'
geweest zijn voor allerhande geldtransacties, zelfs internationale,
lang geleden.
http://atilf.inalf.fr/Dendien/scripts/tlfiv5/visusel.exe?12;s=1738033080;r=1;nat=;sol=1;
"Une autre hyp. est transmise par MÉN. 1750 (reprise par BL.-W.5,
DAUZAT 1968, EWFS2) : d'apr. Guichardin dans sa Description des
Pays-Bas [1567] chapitre Il Ritratto della Borsa d'Anversa, le mot
borsa, d'abord appliqué à la bourse de Bruges, devrait son nom à une
place où se trouvait la maison, ornée de trois bourses d'une noble
famille appelée della Borsa [van Der Burse], lieu de réunion des
commerçants de la ville; v. aussi KLUGE20, s.v. Börse. L'état actuel
de la docum. ne permet pas de trancher."
Marcel D.
--
Posted via Mailgate.ORG Server - http://www.Mailgate.ORG
Henk Lensen
Het Woordenboek der Nederlandsche Taal geeft als vindplaatsen voor het
woord 'actie' in de betekenis 'bewijs van aandeel in een onderneming'
onder andere de volgende citaten:
'Dat niemant sijn actie sal moghen vercopen aen eender, niet van de
houtneringe sijnde, maer wel aen een houtcoper ofte sodanighen, die de
companghye met sagen en anders vorderlijck is, in V. DILLEN, Bedrijfsl.
Amst. 2, 695 [1630]. Dat van nu voortaen alle Actien in de
Geoctroyeerde Oost-Indische Compagnie in de respective Kameren, binnen
de Steden van Onsen Lande residerende, sullen subject wesen den Impost
van den twintighsten penningh op de Successien in collaterali et
ascendenti linea geheven werdende, Gr. Placaatb. 3, 1005 a [1664].'
Omdat de oudste Franse vindplaats volgens de TLF, evenals volgens de
Robert van 1669 dateert, is daarmee hun chronologische argument ontkracht.
Henk
Pan Gerwazy
<henkl...@zeqqeland.nl> napisaw(a) v
<c3sbti$22t3$1...@nl-news.euro.net> v nl.taal:
>
>
>Marcel Deurzen wrote:
>> "tijluilenspiegel" <tijluile...@club-internet.fr> wrote in message
>> news:40617040$0$5909$7a62...@news.club-internet.fr
>>
>>
>>>"J. J. Lodder" <nos...@de-ster.demon.nl> a écrit dans le message de
>>>news:1gb4i46.1f2...@de-ster.xs4all.nl...
>>>
>>>>tijluilenspiegel <tijluile...@club-internet.fr> wrote:
>>>>[Followup-To: nl.taal]
>>>>
>>>>
>>>>>Er bestaat twijfel over de oorsrong van het woord "action"(aandeel)
>>>>>in de franse taal. Sommige historici hier beweren dat dat von nederlanse
>>>>>oorsrong zou zijn.
>>>>>Onderzoek in boeken over de VOC en op Google.nl hebben mij geen
>>>
>>>duidelijk
>>>
>>>>>antwoord op verschaft.Zou iemand daar meer van weten?
>>>>>mvg tijl
>>>>
>> Volgens de Trésor de la Langue Française informatisé komt 'action'
>> van het oude en middeleeuwse Latijn 'actio', waarvan ze nogal wat
>> citaten in een financiële context vinden:
>>
>> http://atilf.inalf.fr/Dendien/scripts/tlfiv5/visusel.exe?12;s=3292220595;r=1;nat=;sol=1;
>>
>> Aan de hypothese dat 'action' van het Nederlandse 'Aktie' zou komen,
>> twijfelen ze duidelijk:
>> "L'hyp. d'un empr. de sens au néerl. Aktie, terme de fin., très
>> vraisemblable du point de vue hist., fait difficulté sur le plan
>> chronol., ce néerl. n'étant pas attesté comme terme de fin. av. 1733
>> (VALKH. 1931, p. 42)."
>
...
>Het Woordenboek der Nederlandsche Taal geeft als vindplaatsen voor het
>woord 'actie' in de betekenis 'bewijs van aandeel in een onderneming'
>onder andere de volgende citaten:
>'Dat niemant sijn actie sal moghen vercopen aen eender, niet van de
>houtneringe sijnde, maer wel aen een houtcoper ofte sodanighen, die de
>companghye met sagen en anders vorderlijck is, in V. DILLEN, Bedrijfsl.
>Amst. 2, 695 [1630]. Dat van nu voortaen alle Actien in de
>Geoctroyeerde Oost-Indische Compagnie in de respective Kameren, binnen
>de Steden van Onsen Lande residerende, sullen subject wesen den Impost
>van den twintighsten penningh op de Successien in collaterali et
>ascendenti linea geheven werdende, Gr. Placaatb. 3, 1005 a [1664].'
>
>Omdat de oudste Franse vindplaats volgens de TLF, evenals volgens de
>Robert van 1669 dateert, is daarmee hun chronologische argument ontkracht.
>
>Henk
Net goed. Wat wel grappig is, is dat het woord "actie" in Vlaanderen
nu haast uitgestorven is, terwijl het 20 jaar geleden nog wel vaak
gebruikt werd. Ten onrechte beschouwd als gallicisme, dus.
--
Alle menslike wesens word vry, met gelyke waardigheid en regte,
gebore. Hulle het rede en gewete en behoort in die gees van
broederskap teenoor mekaar op te tree.
--
Marcel Deurzen
news:c3sbti$22t3$1...@nl-news.euro.net
>
>
> Marcel Deurzen wrote:
[knip]
> > Volgens de Trésor de la Langue Française informatisé komt 'action'
> > van het oude en middeleeuwse Latijn 'actio', waarvan ze nogal wat
> > citaten in een financiële context vinden:
> >
> > http://atilf.inalf.fr/Dendien/scripts/tlfiv5/visusel.exe?12;s=3292220595;r=1;nat=;sol=1;
> >
> > Aan de hypothese dat 'action' van het Nederlandse 'Aktie' zou komen,
> > twijfelen ze duidelijk:
> > "L'hyp. d'un empr. de sens au néerl. Aktie, terme de fin., très
> > vraisemblable du point de vue hist., fait difficulté sur le plan
> > chronol., ce néerl. n'étant pas attesté comme terme de fin. av. 1733
> > (VALKH. 1931, p. 42)."
> > Ze vinden het historisch gezien een interessante verklaring, maar
> > cronologisch lijkt die volgens hen niet te kloppen.
[knip]
> Het Woordenboek der Nederlandsche Taal geeft als vindplaatsen voor het
> woord 'actie' in de betekenis 'bewijs van aandeel in een onderneming'
> onder andere de volgende citaten:
> 'Dat niemant sijn actie sal moghen vercopen aen eender, niet van de
> houtneringe sijnde, maer wel aen een houtcoper ofte sodanighen, die de
> companghye met sagen en anders vorderlijck is, in V. DILLEN, Bedrijfsl.
> Amst. 2, 695 [1630]. Dat van nu voortaen alle Actien in de
> Geoctroyeerde Oost-Indische Compagnie in de respective Kameren, binnen
> de Steden van Onsen Lande residerende, sullen subject wesen den Impost
> van den twintighsten penningh op de Successien in collaterali et
> ascendenti linea geheven werdende, Gr. Placaatb. 3, 1005 a [1664].'
>
> Omdat de oudste Franse vindplaats volgens de TLF, evenals volgens de
> Robert van 1669 dateert, is daarmee hun chronologische argument ontkracht.
Dat klopt aardig, hoewel ik 'ontkrachten' wel een sterke term vind.
Voor de verklaring van de TLFi, dat de derde betekenis 'aandeel'
voortkomt uit de tweede betekenis 'poursuite judiciaire', is ook wat
te zeggen, volgens mij. Zo'n actie (aandeel) was een papiertje waarmee
je kon bewijzen dat je recht had op een deel van een bepaalde
onderneming, en daar zal vaak een rechtbank aan te pas gekomen zijn,
vermoed ik. Maar die betekenisverandering kan best in het Nederlands
én in het Frans min of meer gelijktijdig gebeurd zijn.
Feit is dat het gebruik van acties bij de VOC heel algemeen was.
Door de mistige voorgeschiedenis van het woord, en door het gebruik
van 'actio', 'accium', 'actien' en wat nog in tal van situaties zal
wel niet langer te achterhalen zijn welke taal welke betekenis van
welke andere heeft overgenomen.
In de Gouden Eeuw waren de contacten tussen de VOC en de rest van de
economische wereld heel talrijk. Dat het gebruik van 'actions'
gebaseerd is op het gebruik van 'acties' lijkt mij best een
plausibele verklaring.
Henk Lensen
> "Henk Lensen" <henkl...@zeqqeland.nl> wrote in message
> news:c3sbti$22t3$1...@nl-news.euro.net
>>>Aan de hypothese dat 'action' van het Nederlandse 'Aktie' zou komen,
>>>twijfelen ze duidelijk:
>>>"L'hyp. d'un empr. de sens au néerl. Aktie, terme de fin., très
>>>vraisemblable du point de vue hist., fait difficulté sur le plan
>>>chronol., ce néerl. n'étant pas attesté comme terme de fin. av. 1733
>
>
>
>>Het Woordenboek der Nederlandsche Taal geeft als vindplaatsen voor het
>>woord 'actie' in de betekenis 'bewijs van aandeel in een onderneming'
>>onder andere de volgende citaten:
>>'Dat niemant sijn actie sal moghen vercopen aen eender, niet van de
>>houtneringe sijnde, maer wel aen een houtcoper ofte sodanighen, die de
>>companghye met sagen en anders vorderlijck is, in V. DILLEN, Bedrijfsl.
>>Amst. 2, 695 [1630]. Dat van nu voortaen alle Actien in de
>>Geoctroyeerde Oost-Indische Compagnie in de respective Kameren, binnen
>>de Steden van Onsen Lande residerende, sullen subject wesen den Impost
>>van den twintighsten penningh op de Successien in collaterali et
>>ascendenti linea geheven werdende, Gr. Placaatb. 3, 1005 a [1664].'
>>
>>Omdat de oudste Franse vindplaats volgens de TLF, evenals volgens de
>>Robert van 1669 dateert, is daarmee hun chronologische argument ontkracht.
>
>
> Dat klopt aardig, hoewel ik 'ontkrachten' wel een sterke term vind.
'Ontkrachten' slaat alleen op het chronologische argument; dat was
geheel gebaseerd op de veronderstelling dat de onderhavige betekenis
niet voor 1733 in het Nederlands voorkwam.
> Voor de verklaring van de TLFi, dat de derde betekenis 'aandeel'
> voortkomt uit de tweede betekenis 'poursuite judiciaire', is ook wat
> te zeggen, volgens mij. Zo'n actie (aandeel) was een papiertje waarmee
> je kon bewijzen dat je recht had op een deel van een bepaalde
> onderneming, en daar zal vaak een rechtbank aan te pas gekomen zijn,
> vermoed ik. Maar die betekenisverandering kan best in het Nederlands
> én in het Frans min of meer gelijktijdig gebeurd zijn.
>
Zeker, ook in het Nederlands had 'actie' al voor de zeventiende eeuw ook
de betekenissen 'rechtsvordering', 'schuldvordering' en 'aanspraak op
het verkrijgen van bezit'. Al die betekenissen kunnen hebben meegespeeld
bij de ontwikkeling naar 'aandeel'.
> Feit is dat het gebruik van acties bij de VOC heel algemeen was.
> Door de mistige voorgeschiedenis van het woord, en door het gebruik
> van 'actio', 'accium', 'actien' en wat nog in tal van situaties zal
> wel niet langer te achterhalen zijn welke taal welke betekenis van
> welke andere heeft overgenomen.
> In de Gouden Eeuw waren de contacten tussen de VOC en de rest van de
> economische wereld heel talrijk. Dat het gebruik van 'actions'
> gebaseerd is op het gebruik van 'acties' lijkt mij best een
> plausibele verklaring.
Overigens ontdek ik nu in het pas verschenen eerste deel van het nieuwe
Etymologisch woordenboek van het Nederlands van Amsterdam University
Press dat er in het Nederlands nog een oudere vindplaats is dan die ik
hiervoor heb genoemd:
"die 'r niet in en wilt blyven [in de Oostindische Compagnie], die can
syn actie vercoopen" [1609].
Dit woordenboek zegt ervan: "door verschillende Europese talen ontleend:
Deens 'aktie', Zweeds 'aktie' [1626], Noors 'aksje', Duits 'Aktie'
[midden 17e eeuw], wrsch. ook Frans 'action' in deze betekenis [1669]."
Opvallend dat het voor het Frans minder stellig is uitgedrukt dan voor
de andere talen.
Henk