Hoe klinkt het Algemeen Beschaafd Nederlands?
D. Smakman
Hoe klinkt het ABN nu eigenlijk? Dat probeer ik in mijn onderzoek voor de Universiteit
Nijmegen uit te vinden. Om deze vraag te beantwoorden, vraag ik luisteraars van verschillende
leeftijdsgroepen, opleidingsniveau's, van verschillende delen van Nederland, etc. etc. enkele
vragen over de aard en oorsprong van het ABN te beantwoorden en om te luisteren naar een
aantal opnames van radiopresentatoren en die te beoordelen op een schaal van 1 tot en met 10
van niet-ABN tot wel-ABN. Dit beoordelingsexperiment duurt ongeveer een uur. Het is onderdeel
van een promotie-onderzoek, getiteld 'De uitspraak van het Standaardnederlands (ABN) - een
evaluatief en descriptief onderzoek' waarin de klinkers en medeklinkers van het ABN op
wetenschappelijke wijze zullen worden beschreven, nl. aan de hand van de normen van
luisteraars. Deze normen rondom het ABN proberen we ook in kaart te brengen. Om dit te doen
hebben we natuurlijk veel hulp nodig.
Tot nu toe hebben we alleen maar de scores van hoog opgeleide jonge luisteraars kunnen
analyseren (18-27 jr). Voor de representativitieit zijn we nu op zoek naar luisteraars in
andere leeftijdsgroepen en een ander opleidingsniveau. We zijn op zoek naar luisteraars die
voldoen aan 1 van de volgende beschrijvingen:
1. laag opgeleiden (Lagere School/Mavo/LBO) in de leeftijdscategorie 18 t/m 27 jaar.
2. hoog opgeleiden (HBO/universiteit of een leidinggevende positie hebbend) of laag
opgeleiden in de leeftijdscategoprei 38 t/m 47 jaar.
3. mensen van 58 jaar en ouder (altijd geschikt, ongeacht opleidingsniveau)
4. logopedisten (alle leeftijd geschikt)
De luisteraars dienen uiteindelijk goed verdeeld te zijn over heel nederland. Vooral mensen
uit het noorden zijn moeilijk te vinden, en ook mensen van 58 jaar en ouder zijn vaak moeilijk
te bereiken via deze weg. We zijn op zoek naar zowel mannen als vrouwen.
In principe stuur ik een formulier en cassettebandje naar mensen op. Een andere
mogelijkheid is dat ik het zelf kom afnemen of dat mensen het op mijn kamer op de
universiteit komen doen. Het makkelijkste is het om groepen van mensen tegelijkertijd het
experiment te laten doen. We denken dan aan mensen die regelmatig bij alkaar komen, om
bijvoorbeeld literatuur te lezen, aan bijbelstudie te doen, te kalligraferen, te aquarellen,
te vrijmetselaren, etc. Als groepen zich aanmelden. kan ik zelf langs komen om het experiment
af te nemen en ik kan op verzoek als tegenprestatie een kleine lezing houden over mijn
onderzoek naar de normen rondon het ABN en de klanken van het ABN. Als u mensen of groepen
kent die hun medewerking zouden willen verlenen, dan hoor ik dat graag. We kunnen nog veel
hulp gebruiken. Alle luisteraars kunnen op verzoek gratis een verslag van het onderzoek
thuisgestuurd krijgen.
Als u geinteresseerd bent, hoor ik dat graag!
Met vriendelijk groeten,
Dick Smakman
Vakgroep Algemene Taalwetenschap en Dialectologie
Katholieke Universiteit Nijmegen
Erasmusplein 1
kamer 9.10
Feico Nater
On Tue, 11 Feb 1997 16:50:08, rhar...@knoware.nl (Ruud Harmsen)
wrote:
>Ik stel voor het onderzoek elke 10 of 20 jaar te herhalen.
>Vroeger waren er namelijk ook van die radioaccenten, heel anders,
>maar ik denk toen ook anders dan hoe gewone mensen spraken. Dat
>gold toen ook voor voetbalcommentatoren, zoals blijkt uit oude
>opnamen.
Wat jammer dat Edison er zo laat bij was. We zullen nooit precies
weten hoe Hugo de Groot en Johan van Oldenbarnevelt precies spraken.
========================
Feico "Oncreatief" Nater
Eric Boon
>Hoe klinkt het ABN nu eigenlijk?
Was dat niet ooit 'gestandaardiseerd' op `plat' Haarlems?
--
Eric Boon <er...@cs.kun.nl>
-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-
Heel uw VWO tijd zette-ge uw leraar mat,
Met "Oevewij niete kenne, Ebbewij nooit gehad" --John O'Mill
D. Smakman
Dat zegt men wel vaker. maar is het echt zo dat ze daar in Haarlem het ABN beter uitspreken
dan elders? Mijn halve familie komt uit Haarlem, en die praten zeker niet allemaal ABN. Het
zou best wel eens een mythe kunnen zijn, want redenen waarom dit waar zou zijn, kan ik niet
vinden. Weet iemand die wel?
=============================================================
Dick Smakman
Vakgroep Algemene Taalwetenschap en Dialectologie
Katholieke Universiteit Nijmegen
Erasmusplein 1
Postbus 9103
6500 HD Nijmegen
Tel: 024-36-11810 (universiteit)
024-3608809 (thuis)
e-mail: D.Sm...@let.kun.nl
http://lands.let.kun.nl/projects/pronunciation.en.html
http://www.sci.kun.nl/thalia/kun/kun-pics_en.html
http://www_trese.cs.utwente.nl/~stadt/nijmegen/fotos.html
http://www.dur.ac.uk/~dla0www/c_tour/pensula.html#start
http://www.northumbria-tourist-board.org.uk/durham/city.htm
=============================================================
Sally Satter was a teacher who taught,
And her friend, Charley Church, was a preacher
who praught. -PHOEBE CARY
D. Smakman
Je kaart daar enkele erg belangrijke punten aan. Radiopresentatoren worden, zo is tot nu toe
gebleken, vaak genoemd als de beste ABN-sprekers. Dat wisten we vantevoren natuurlijk ook niet
hoewel we het wel erg hoopten, maar het 'ergens' moeten beginnen is inderdaad de reden voor
deze keus geweest. Het is gelukkig succesvol gebleken. We hebben trouwens zowel oude als
nieuwe opnames van radiopresentatoren.
Wat betreft Sasha de Boer, dat is inderdaad een erg interessant geval. Ze wijkt qua uitspraak
enorm af van de gemiddelde NOS-nieuwslezers, en haar spraak is zelfs volgens RTL-maatstaven
erg Goois, of hoe je het ook zou noemen. Het feit dat ze nu bij de publieke omroep werkt is
interessant, omdat zij eigenlijk de enige TV-nieuwslezer v.d NOS is, wat mij betreft, die
niet neutraal en onopvallend Nederlands spreekt. Ze heeft inderdaan die vreemde opvallende 'r'
en haar 's'-en klinken als 'shj'-en. De NOS heeft schijnbaar gedacht dat dat ook acceptabel
is, wat veel mensen niet hun eens zullen zijn. Ze heeft gewoon een sterk regionaal, en
mogelijk sociaal, accent, en dat heeft verder geen andere NOS-nieuwslezer. Tenminste niet zo
sterk (Norali). Wat ik van haar spraak vind zal ik om politieke redenen maar voor me houden,
maar ik ben in ieder geval benieuwd of het naar elkaar toegroeien, of overlappen, van publieke
en commerciele spraak nog doorgaat.
=============================================================
Dick Smakman
Vakgroep Algemene Taalwetenschap en Dialectologie
Katholieke Universiteit Nijmegen
Erasmusplein 1
Postbus 9103
6500 HD Nijmegen
Tel: 024-36-11810 (universiteit)
024-3608809 (thuis)
E-mail: D.Sm...@let.kun.nl
313106:Tim van der Avoird
>Wat betreft Sasha de Boer, dat is inderdaad een erg interessant geval. Ze wijkt qua uitspraak
>enorm af van de gemiddelde NOS-nieuwslezers, en haar spraak is zelfs volgens RTL-maatstaven
>erg Goois, of hoe je het ook zou noemen. Het feit dat ze nu bij de publieke omroep werkt is
>interessant, omdat zij eigenlijk de enige TV-nieuwslezer v.d NOS is, wat mij betreft, die
>niet neutraal en onopvallend Nederlands spreekt.
Is er in dit verband iets interessants te zeggen over wat we in Engeland bij
de BBC zien, waar bijvoorbeeld bij de presentatie van het sportnieuws eerder
presentators met een regionaal/sociaal accent geaccepteerd lijken te worden?
Tim
D. Smakman
Ik heb toevallig een tijdje in Engeland gestudeerd, en het is mij ook opgevallen. In
sommige programma's wordt volgens mij ook het beleid gevoerd dat de verschillende delen van
Groot Brittannie vertegenwoordigd worden, en sportprogramma's lijken daar in het
bijzonder geschikt te worden gevonden. Dat is ook logisch gezien sport daar zo'n veel
belangrijkere sociale functie heeft dan dat het hier heeft. Deze functie in gedachte houdend
vind ik dat het taalgebruik in deze sportprogramma's erg goed past bij de inhoud en aard van
het programma. Ik zou het zelfs vreemd vinden als ze op Sportsnight ineens alleen maar
RP-sprekers aan zouden nemen. Nu wordt dit standaard-accent in sportprogramma's afgewisseld
met regionale accenten, misschien 'bewust onbewust'. Ik weet dat vooral de live verslaggeving
van wedstrijden in het 'regionaals' worden gedaan, en dan wordt de draad weer opgepikt door de
RP-presentator. Dus de standaardspreker blijft toch een beetje de baas. Ik durf te beweren
dat ongeacht welk accent gebruikt wordt de standaardsprekers en niet-standaardsprekers in GB
dit afwisselen van accenten positief aanspreekt.
Nou vind ik het interessant dat de Nederlander die toch vooral met sport wordt geassocieerd
(Mart Smeets), alhoewel hij erg losjes en snel praat, toch het Standaardnederlands goed
benadert, net zo goed als NOS nieuwslezers. Tom Egberts past ook prima in deze sport-rol en
ook hij spreekt accentloos. Dus misschien is het een cultureel verschil. Terwijl wij beweren
zo breed-denkend te zijn, zul je naast Cas de kok geen Brabander op TV horen. Zo nu en dan
sluipt er wel eens een randstedelijk accent tussen (bv die (fair haired) sport(!)omroepster
van RTL). Maar de echte achterlander heeft bij ons geen plaats op TV, schijnbaar. Helaas. Een
verschil van deze aard tussen Nederland en Engeland zou je niet verwachten als je van de
stereotypen uit gaat.
Ben C. O. Grimm - Libertatis Praesidium NL -
In article <Tim.vdrAvoird...@kub.nl>,
Tim.vd...@kub.nl (313106:Tim van der Avoird) wrote:
['afwijkende' uitspraak van TV-presentatoren]
> Is er in dit verband iets interessants te zeggen over wat we in Engeland bij
> de BBC zien, waar bijvoorbeeld bij de presentatie van het sportnieuws eerder
> presentators met een regionaal/sociaal accent geaccepteerd lijken te worden?
Ik vraag me af of hier sprake is van acceptatie. Ik vermoed
een enigszins politiek motief met het oog op de samenstelling van
het Verenigd Koninkrijk. De begrippen 'regio' en 'afkomst' zijn
in de Britse samenleving sterk verankerd. Ik denk dat een
staatsomroep het zich niet kan veroorloven deze nogal
zelfstandige gebieden (denk alleen al aan alle 'shires' met hun
eigen dialecten en identiteit en aan de verschillende stads- en
klassenaccenten) te negeren door alleen The Queen's English tot
in alle uithoeken van het koninkrijk te propageren. In
Nederland is ABN redelijk aanvaard als een (arbitraire)
standaard, maar het 'accentloze' Engels hangt sterk samen met
'the Southeast': de bakermat van de zeer Engelse upper class.
Een politiek accent, derhalve.
[f'up: nl.taal]
------------ Ben C. O. Grimm -- Libertatis Praesidium NL ------------
"Wow! Look at the *size* of that... briefcase."
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
BenG...@xs4all.nl ----- Home Page at: http://www.xs4all.nl/~bengrimm
Ben C. O. Grimm - Libertatis Praesidium NL -
In article <5e9dbl$f...@info.uci.kun.nl>,
"D. Smakman" <D.Sm...@let.kun.nl> wrote:
> Wat betreft Sasha de Boer, dat is inderdaad een erg
> interessant geval. Ze wijkt qua uitspraak enorm af van de
> gemiddelde NOS-nieuwslezers, en haar spraak is zelfs volgens
> RTL-maatstaven erg Goois, of hoe je het ook zou noemen.
Vergeleken met de supersnelle wonderboy van het RTL-Journaal
valt het met Sacha de Boer nog mee. Ik meen dat hij Rick Rensen
heet. Ik vind hem de verpersoonlijking van de gladde
commerciant, die woorden en klanken niet afrondt om maar zo veel
mogelijk woorden in het kleinst mogelijke tijdsbestek te kunnen
afvuren, gekoppeld aan een presentatiestijl die mij doet denken
aan de wereld der marketeers. Ik hoop dat RTL die lijn niet
voortzet. Hun journaal zou al snel verworden tot een
productpresentatie van account managers. Overigens doen Edward
Niessing en Loretta Schrijver het wat uitspraak en presentatie
betreft uitstekend. En om de schorre sportdame (Marie-Louise?)
moet ik een beetje vertederd lachen, maar dat had ik ook (om
andere redenen) bij Paul Wittemans presentatie van Nova's
sportblokje. Het voorlezen van de uitslagen uit de Italiaanse
en Spaanse competities was een regelrechte traktatie.
[f'up: nl.taal]
------------ Ben C. O. Grimm -- Libertatis Praesidium NL ------------
Joe's sister puts spaghetti in her shoes!
Danny L Kraakman
D. Smakman <D.Sm...@let.kun.nl> wrote:
> Dat zegt men wel vaker. maar is het echt zo dat ze daar in Haarlem het ABN
> beter uitspreken dan elders? Mijn halve familie komt uit Haarlem, en die
> praten zeker niet allemaal ABN. Het zou best wel eens een mythe kunnen
> zijn, want redenen waarom dit waar zou zijn, kan ik niet vinden. Weet
> iemand die wel?
Een ide voor een nieuwe draad:
Waar vind ABN de oorsprong ?
'men' zegt inderdaad het gebied rond haarlem, maar waar kan ik daar meer
over lezen? Wie weet er meer van?
--
----
DLK
Ben C. O. Grimm - Libertatis Praesidium NL -
In article <czOCz4hb...@xs4all.nl>,
BenG...@xs4all.nl (Ben C. O. Grimm - Libertatis Praesidium NL -) wrote:
> Vergeleken met de supersnelle wonderboy van het RTL-Journaal
> valt het met Sacha de Boer nog mee. Ik meen dat hij Rick Rensen
> heet.
Herstel: Rick Nieman.
------------ Ben C. O. Grimm -- Libertatis Praesidium NL ------------
I want to reach out, and when i go there...
D. Smakman
Dat is weer een heel belangrijk punt. Er is geen literatuur waarin staat dat, of waarom, in
Haarlem de oorsprong van het ABN ligt. Ik heb het er al met vele vele mensen over gehad, ook
met enkele taalkundigen op leeftijd, en alhoewel de oorsprong v.h. ABN in de westelijke steden
ligt, is het onduidelijk waarom Haarlem er als 'winnaar' is uitgekomen. Over 3 jaar is er
literatuur over, in de vorm van mijn proefschrift, maar nu is het enige dat je kunt doen de
oude literatuur bekijken en voorkomens van Haarlem tellen als oorsprong v.h. ABN. Probeer
Hellinga of van Haeringen maar eens, die hebben er ook een mening over. Je zult merken dat
Haarlem vaak in 1 adem wordt genoemd met Leiden en Amsterdam, maar geen van deze 2 steden
heeft de status die Haarlem heeft op dit gebied. De aard van de stad zelf geeft ook geen
aanwijzing. Het is een stad zonder universiteit, en daarom vind ik het helemaal vreemd. Andere
verklaringen hoor ik graag.
=============================================================
Dick Smakman
Vakgroep Algemene Taalwetenschap en Dialectologie
Katholieke Universiteit Nijmegen
Erasmusplein 1
Postbus 9103
6500 HD Nijmegen
Tel: 024-36-11810 (universiteit)
024-3608809 (thuis)
E-mail: D.Sm...@let.kun.nl
http://lands.let.kun.nl/projects/pronunciation.en.html
http://www.sci.kun.nl/thalia/kun/kun-pics_en.html
http://www_trese.cs.utwente.nl/~stadt/nijmegen/fotos.html
http://www.dur.ac.uk/~dla0www/c_tour/pensula.html#start
http://www.northumbria-tourist-board.org.uk/durham/city.htm
=============================================================
One, whom we see not, is;
and one, who is not,
we see;
Fiddle, we know, is diddle;
and diddle, we take it,
is dee. -SWINBURNE
=/[O
=(_)>(_)
D. Smakman
Trouwens leuk dat jullie zo graag over het ABN babbelen, maar vergeten jullie mijn
oorspronkelijke oproep niet? Dan kun je ook nog iets bijdragen aan het beantwoorden van al die
vragen ...
Broer K.
Eric Boon wrote:
>
> In <5dnb4p$j...@info.uci.kun.nl> "D. Smakman" <D.Sm...@let.kun.nl> writes:
>
> >Hoe klinkt het ABN nu eigenlijk?
>
> Was dat niet ooit 'gestandaardiseerd' op `plat' Haarlems?
>
Plat Haarlems bestaat niet.
Broer K. (geboren en getogen Haarlemmer)
Peter Elderson
Broer K. wrote:
> Plat Haarlems bestaat niet.
>
> Broer K. (geboren en getogen Haarlemmer)
En voor een vis bestaat "nat" niet.
Peter Elderson
D. Smakman
--
Hear hear!!
=============================================================
Dick Smakman
Who readeth much, and never meditates,
Is like the greedy eater of much food,
Who so surcloys his stomach with his cates,
That commonly they do him little good.
-JOSHUA SYLVESTER
=/[O
=(_)>(_)
Eric Boon
In <3311BE...@pi.net> "Broer K." <marcelho...@pi.net> writes:
>Eric Boon wrote:
[hoe klinkt ABN?]
>> Was dat niet ooit 'gestandaardiseerd' op `plat' Haarlems?
>>
>
>Plat Haarlems bestaat niet.
Precies. Daarom ook `plat' met quotes...