Maden Kanun Tasarısı TBMM ye sunuldu
Cihangir DARENDE
Maden ruhsat sahalarındaki işletme faaliyetlerinde asgari bir maden mühendisi daimi olarak istihdam edilecek
Kamu kurum ve kuruluşlarıyla iştirakleri hariç yeraltı kömür işletmelerinde maden ruhsat sahipleri, ruhsat sahalarının bir kısmında ya da tamamında üçüncü şahıslarla üretim çalışmalarına yönelik rödövans sözleşmeleri yapamayacak.
Maden Kanunu ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı maden ruhsatı verilmesine ait asıl ve usulleri tekrardan düzenliyor.
Tuğla ve kiremit kili, çimento kili, marn, puzolanik kayaç ile çimento ve seramik sanayilerinde kullanılan kayaçlarla mermer, dekoratif taşlar, traverten, kalker, dolomit, kalsit, granit, siyenit, andezit, bazalt ve benzeri taş madenleri için ihale bedelinin yatırılmasından bu yana iki ay içinde, diğer maden grupları için arama ruhsat zamanı bitimine kadar, yetkilendirilmiş tüzel kişilerce maden mühendisinin sorumluluğunda hazırlanmış işletme projesi ruhsat sahibi tarafından Maden Genel Müdürlüğüne verilecek. Projeyle beraber projenin uygulanabilmesi için lazım gelen mali yeterlilik belgeleri ve işletme ruhsat taban bedelinin yatırıldığına dair belge Genel Müdürlüğe verilecek. Aksi halde talep reddedilecek.
Projedeki teknik eksiklikler, vadesi geçmiş borç bulunmadığına ait belge ve işletme ruhsat bedeli, bildirimden bu yana üç ay içinde tamamlanacak. Eksikliklerini süresinde tamamlamayanlara 20 bin lira idari para müeyyidesi uygulanarak, zaman üç ay daha uzatılacak. Bu zaman sonunda eksikliklerini tamamlamayanların talepleri itiraf edilmeyecek ve yatırılan işletme ruhsat bedeli iade edilecek.
Taleplerin makul görülmesi halinde bir ay içerisinde işletme ruhsatı tertip edilecek .
Kil ve kayaçlardan oluşan 1. Grup (a) bendi madenlerin işletme ruhsat zamanı beş sene olacak. Diğer grup madenlerin işletme ruhsat zamanı , 10 yıldan az olmamak üzere projesine göre belirlenecek. 1. Grup (a) bendi ve diğer gruplardaki maden işletme ruhsatlarının zamanı , sürenin bitiminden önce yeni bir projeyle uzatma talebinin olması ve makul bulunması halinde uzatılacak. 1. Grup (a) bendi maden işletme ruhsat süresini uzatma taleplerinde, işletme ruhsat bedelinin 5 katından çok olmamak üzere büyükşehir belediyesi olan illerde valilik, diğer illerde ise il özel idaresi tarafından belirlenen uzatma bedeli alınacak. Toplam işletme ruhsat zamanı 1. Grup madenlerde 30 senesi , 2. Grup madenlerde 40 senesi , diğer grup madenlerde 50 senesi geçemeyecek. 1. Grup madenlerde 30 yıldan, 2. Grup madenlerde 40 yıldan sonraki sürenin uzatılmasına Enerji ve Elbette Kaynaklar Bakanı, diğer grup madenlerde ise 50 yıldan sonraki sürenin uzatılmasına Bakanlar Kurulu yetkili olacak.
Yükümlülük ihlallerine ağır cezalar
Gerekli izinlerin alınmasından bu yana işletme izni verilecek. Bu iznin verildiği tarihten bu yana Devlet hakkı alınacak. İşletme ruhsatı yürürlük tarihinden bu yana 3 sene içinde alınması lazım gelen olan çevresel etki düşünme kararı, mülkiyet izni, işyeri açma ve faaliyet ruhsatı ile Genel Müdürlüğün kayıtlarına işlenmiş alanlarla alakalı izinlerin Genel Müdürlüğe verilmesinden akabinde işletme izni tertip edilecek .
Süresi içinde yükümlülükleri yerine getirilmeyen ruhsatlar için her sene 50 bin lira idari para müeyyidesi verilecek. İşletme ruhsat zamanı bitimine kadar bu izinlerden binaen işletme izninin alınamaması halinde ruhsat zamanı uzatılmayacak. beş senelik sürede mücbir sebepler ve beklenmeyen tavırlar dışında 3 yıldan çok üretim yapmayan ruhsat sahiplerine 50 bin lira idari para müeyyidesi kesilecek. Bu üç senelik zaman içerisinde gercekleşen toplam üretimin projede beyan edilen bir senelik üretim miktarının yüzde 10'undan az olması halinde de bu hüküm uygulanacak.
İdari para cezasının uygulanmasından başlamak üzere bu düzenlemelere aykırı fiilin bir daha tespit edilmesi halinde ruhsat iptal edilecek. Şayet işletme projesinde, işletme izninin yürürlük tarihinden bu yana üç sene içinde madene ulaşmak amacıyla galeri, kuyu ve dekapaj yapılacağı beyan edilmiş ve ruhsat sahasındaki faaliyetlerin bu beyanlara makul gerçekleştirildiği tespit edilmişse idari para müeyyidesi uygulanmayacak ve ruhsat iptal edilmeyecek.
Proje değişikliği izne bağlanıyor
İşletme projesine aykırı faaliyette bulunulmasının tespit edilmesi halinde projeye makul faaliyette bulunulması için ruhsat sahibine 6 aya kadar zaman verilecek. Bu zaman sonunda projeye makul faaliyette bulunulmaması halinde 50 bin lira idari para müeyyidesi verilerek, üretim faaliyeti durdurulacak. Projeye aykırı faaliyetlerin işletme açısından tehlikeli olduğunun tespit edilmesi halinde tehlikeli durum giderilinceye kadar üretim faaliyetleri doğrudan durdurulacak.
İşletme projeleri ve değişikliklerinin, uygulamaya konulmadan önce Genel Müdürlüğe sunulması zorunlu olacak. Aksi takdirde üretim faaliyeti durdurulacak. İşletme projesinin uygulanması ve işler yetkilendirilmiş tüzel kişilerce izlenecek ve izleme raporları Maden Genel Müdürlüğüne sunulacak. Yetkilendirilmiş tüzel kişiler, işletme açısından tehlike oluşturan projeye aykırı faaliyetleri üç gün içinde Genel Müdürlüğe, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına, valiliğe ve ruhsat sahibine bildirilecek. Yetkilendirilmiş tüzel kişiler, ruhsat sahalarındaki faaliyetlerin projesine makul olarak yürütülmesinin ve izlenmesinden sorumlu olacak.
Ruhsat sahibi, her Senenin ocak ayı bitimine kadar bir evvelki sene içinde gerçekleştirdiği işletme faaliyetiyle alakalı teknik belgeleri, işletme çalışma raporunu ve işletme sahasında arama yaptıysa bununla alakalı bilgileri Maden Genel Müdürlüğüne verecek. Yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde 30 bin lira idari para müeyyidesi uygulanacak. Yükümlülük yerine getirilinceye kadar üretim faaliyeti durdurulacak.
1. Grup (a) bendi maden ruhsat sahibi bu belge ve bilgileri büyükşehir belediyesi olan illerde valiliklere, diğer illerde il özel idaresine verecek. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde 30 bin lira idari para müeyyidesi kesilecek ve yükümlülük yerine getirilinceye kadar üretim faaliyeti durdurulacak.
Maden ruhsat sahaları ile hammadde üretim izin sahalarında rezervin verimli bir şekilde değerlendirilmesi, can ve mal güvenliği tedbirlerinin alınması amacıyla birçok ruhsatın birbirine mücavir olarak yer aldığı sahalarda faaliyetlerin ortak bir proje kapsamında yapılmasına hak sahiplerinin rızasının olması halinde Genel Müdürlük kararıyla, ruhsat sahiplerinin rızasının olmaması halinde Enerji ve Elbette Kaynaklar Bakanı'nın onayı ile karar verilebilecek.
Madenciliğin kısıtlanabileceği tavırlar
Kum, çakıl, kil ve kayaç türü madenler için maden işletme yöntemi, faaliyetin yapıldığı bölge, madenin cinsi, yapılacak olan yatırımın çevresel etkileri, şehirleşme gibi hususlar dikkate alınarak madencilik faaliyetleri kısıtlanabilecek. Valiliklerce gercekleşen ildeki planlama kapsamında Maden Genel Müdürlüğünün makul görüşü alınarak, maden bölgeleri oluşturulabilecek. Oluşturulacak maden bölgelerinin altyapı hizmetleri valiliklerce yapılacak olan . Kısıtlanan alandaki ruhsatlar, rezerv miktarları göz önünde bulundurularak maden bölgelerine taşınarak ruhsatlandırılacak. Bu tür ruhsatlandırma işlemi ihalelik sahalar üzerine de yapılabilecek. Taşıma işlemi yapılırken ruhsat sahiplerinin kazanılmış hakları korunacak. Ruhsat sahasında mevcut bulunan tesislerin sökülmesi, taşınması ve tekrardan inşa edilmesine ait masraflar Enerji ve Elbette Kaynaklar Bakanlığı tarafından tespit ettirilecek, kısıtlama ve taşıma işlemini talep eden kamu kurum ve şirketi tarafından ruhsat sahibine ödenecek.
Herhangi bir sebeple hükümden düşmüş, terk edilmiş ya da taksir edilmiş alanlarla yeni alanlar ihale suretiyle ruhsatlandırılacak. Ruhsat sahaları arasında yanlız başına madencilik yapılamayacak büyüklükteki alanlara ruhsat verilmeyecek. Bu alanlar bitişik ruhsat sahipleri arasında ihale edilecek. İhalelik durumda olan ve madencilik yapılabilmesi için makul büyüklükte olmayan sahalar, çevresindeki ruhsatsız alanlar ya da diğer ihalelik sahalarla birleştirilerek ihale edilecek.
Havza madenciliğini geliştirmek ve jeolojik yapıyı aydınlatmak amacıyla yeni oluşturulan alanlarla herhangi bir sebeple hükümden düşmüş, terk edilmiş ya da taksir edilmiş sahalar, alan sınırlamasına bakılmaksızın birleştirilerek ihale edilebilecek. Bu şekilde ihale edilen sahaların ruhsatlandırılmasında alan sınırlaması aranmayacak.
Mülga 6309 sayılı Maden Kanunu hükümleri uyarınca verilmiş olan ve ruhsat hukuku süren çakışmalı işletme ruhsat sahalarında yeni bir maden bulunması halinde, çakışmalı alandaki maden hakkı bu ruhsat sahipleri arasında ihale edilerek ruhsatlandırılacak.
Mühendis istihdamı mecburiyeti
Kaynak tuzlaları hariç maden ruhsat sahalarındaki işletme faaliyetleri, maden mühendisi nezaretinde yapılacak olan . Maden ruhsat sahalarındaki işletme faaliyetlerinde asgari bir maden mühendisi daimi olmak üzere, işletme tekniği, hacmi ve yapısal durumu gözönüne alınarak diğer meslek disiplinlerinden mühendis istihdam edilmesi zorunlu olacak. İstihdam şartlarını sağlamayan işletmelere 30 bin lira idari para müeyyidesi verilecek ve maden işletme faaliyetleri durdurulacak. İstihdam şartlarının sağlanması halinde faaliyete izin verilecek.
Ruhsat sahibi sahasında lazım gelen güvenlik tedbirlerini almak ve sahanın son durumunu gösteren imalat haritası ve maden jeoloji haritasını Genel Müdürlüğe vermek yoluyla terk talebinde bulunabilecek. Ruhsat sahibi bu tedbirleri en geç bir sene içerisinde almak ve işletme faaliyetinde bulunulan alanı işletme projesi istikametinde çevreye uyumlu hale getirmekle yükümlü olacak. Gerekli emniyet ve çevresel önlemlerin alınmaması durumunda önlem alınana kadar sorumluluk ruhsat sahibinin olması şartıyla, durum valiliğe bildirilecek. Çevreyle uyum çalışması için lazım gelen önlemler , çevreye uyum planına makul olarak orman arazilerinde alakalı orman idaresi, diğer alanlarda il özel idareleri ya da valilikler tarafından yerine getirilecek. Masraflar ruhsat bedelinden çevreyle uyum planı çalışmaları için emanete yatırılan tutarlardan ilk karşılaması yapılacak . Yönetim çevreye uyum planı dışında yapmış olduğu masrafları kendisi karşılayacak ve ruhsat sahibinden herhangi bir bedel talep edilmeyecek.
Cevher, metal ya da ekonomik değer ihtiva eden pasa, zenginleştirme bakiye yığını ve cürufları muhafaza etmeyenlere işletme ruhsat taban bedeli kadar idari para müeyyidesi verilecek.
Ereğli Kömür Havzasındaki taşkömürü için kamu tarafından yürütülecek işler , tasarıdaki hak düşürücü ve mali hükümlere tabi olmayacak, ruhsat bedeli ve Devlet hakkından muaf olacak. Şayet taşkömüründen özel idare payı ve köylere hizmet götürme birliği payı alınacak. Diğer madenler için yürütülen faaliyetlerden de Devlet hakkı, özel idare payı ve köylere hizmet götürme birliği payı alınacak.
-Rödövans yasağı geliyor
Ruhsat sahipleriyle üçüncü kişiler arasındaki rödövans sözleşmeleri Enerji ve Elbette Kaynaklar Bakanlığı'nın iznine tabi olacak. İzin alınmaksızın gercekleşen rödövans sözleşmesiyle yürütülen madencilik faaliyetleri durdurulacak. Kamu kurum ve kuruluşlarıyla iştirakleri hariç olmak üzere yeraltı kömür işletmelerinde maden ruhsat sahipleri, ruhsat sahalarının bir kısmında ya da tamamında üçüncü şahıslarla üretim çalışmalarına yönelik rödövans sözleşmeleri yapamayacak. Aksi takdirde rödövans mukavelesi ile gercekleşen madencilik faaliyetleri durdurulacak.
Mevcut ruhsatların ruhsat bedeli düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten bu yana üç ay içerisinde yatırılacak. 24 Haziran 2010 tarihinden önce yürürlüğe giren ve halen yürürlükte mevcut bulunan arama ruhsatlarının ruhsat bedeli, ayrıntı arama ruhsatları için belirlenen bedeller kadar olacak.
Mevcut rödövans sözleşmeleri, düzenlemenin yürürlüğe girmesinden bu yana üç ay içinde Genel Müdürlüğe verilecek. Aksi takdirde rödövans sözleşmesiyle gercekleşen madencilik faaliyetleri durdurulacak. Yeraltı kömür madenciliğine dair rödövans sözleşmeleri sona erdirilmeyen ruhsat sahalarının zaman uzatım talepleri itiraf edilmeyecek.
Teknik nezaretçisi mevcut bulunan ancak daimi nezaretçisi bulunmayan sahalarda, düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten bu yana bir sene içerisinde daimi nezaretçinin atanması zorunlu olacak. Bu zaman içerisinde teknik nezaretçinin istifa etmesi ya da azledilmesi halinde ivedi bir biçimde daimi nezaretçi atanacak. Daimi nezaretçi atamayanlara 30 bin lira idari para müeyyidesi verilecek ve ruhsat sahasındaki maden işletme faaliyetleri durdurulacak.
Maliyet artışı ödenmesinin yolu açılıyor
Uranyum, toryum, radyum gibi elementleri içeren radyoaktif mineraller ve diğer radyoaktif maddeler endüstriyel hammadde maden grubunda ruhsatlandırılacak.
Kalker, kalsit ve dolomit ruhsat sahaları en çok 100'er hektarlık alanlar halinde ruhsatlandırılacak.
Tasarıyla, önceki yaz çıkan Torba Kanun çerçevesinde çok faaliyet ücreti, senelik izin, faaliyet saatlerinin düşürülmesi ve asgari ücret artışından kaynaklanan maliyet artışlarının fiyat farkı olarak ödenebilmesine ait usul ve esaslar Kamu İhale Kurumunun önerisi üzerine Bakanlar Kurulunca belirlenecek.