สรุปคำบรรยาย เนติภาคค่ำ นิติกรรม-สัญญา ชั่วโมงที่ 12 สอนเมื่อ 15/08/09
nobita kwang
ครั้งที่ 12. () 15 -08-52
ก็พยายามทำความเข้าใจ โดยเฉพาะในวันนี้ ต่อเนื่องจากคราวที่แล้ว ก็จบกรณีที่สัญญาต่างกันอย่างไร
ถ้าลักษณะของสัญญาถ้าศาลตีความว่าเป็นโมฆะกรรม นั้นให้นำบทบัญญัติว่าด้วยลาภมิควรได้มาปรับ คือคู่กรณีกลับคืนสู่ฐานะเดิม
เรื่องนี้จะต้องอ่านคู่กับข้อสัญญาไม่เป็นธรรมด้วย
เมื่อกรณีที่เกิดสัญญาแล้วผลของสัญญาดังกล่าวจำเป็นหรือไม่ กรณีที่เป็นสัญญาต่างตอบ แทน 369 -372
อีกอันหนึ่งคือข้อสัญญายกเว้นความรับผิดล่วงหน้า ต้องคู่กับข้อสัญญาไม่เป็นธรรม
สัญญาเพื่อประโยชน์บุคคลภายนอก ก็ออกไปแล้ว ก็ตรงที่อาจารย์สอน
ในภาคนี้ อาจารย์ก็อยากให้ตั้งใจ 369 – 372
มาตรา 369 ในสัญญาต่างตอบแทนนั้น คู่สัญญาฝ่ายหนึ่งจะไม่ยอมชำระหนี้จนกว่าอีกฝ่ายหนึ่งจะชำระหนี้ หรือขอปฏิบัติการชำระหนี้ก็ได้ แต่ความข้อนี้ท่านมิให้ใช้บังคับ ถ้าหนี้ของคู่สัญญาอีกฝ่ายหนึ่งยังไม่ถึงกำหนด
สัญญาต่างตอบแทน
หนี้ของคู่สัญญาทั้งสองฝ่ายต่างถึงกำหนดชำระ ข้อที่สามคือเมื่อเข้าองค์ประกอบของสัญญาต่างตอบแทนซึ่งต่างฝ่ายมีหน้าที่ต้องกระทำอีกฝ่ายหนึ่งแล้วนั้น
คู่สัญญาฝ่ายหนึ่งจะไม่ยอมชำระหนี้จนกว่าอีกฝ่ายหนึ่งจะปฏิบัติการชำระหนี้หรือขอปฏิบัติการชำระหนี้ก็ได้
ข้อสังเกตบางประการที่ต้องวิเคราะห์ ประเด็นข้อแรกคือต้องเป็นการขอชำระหนี้กันจริงๆ ไม่ใช่ปรารถเฉยๆ
มีฏีกาที่ชัด 1058/2500 คือโจทก์ทำสัญญาเช่าเพื่อปลูกสร้างห้อง ถ้าอีกฝ่ายไม่ส่งมอบที่ดิน แล้วจะสร้างได้หรือไม่ ก็ไม่อาจใช้มาตรา 369 ได้เพราะอีกฝ่ายยังไม่ได้ ปฏิบัติการชำระหนี้เลย
อีกฏีกาหนึ่งคือ คือ กู้เงินเอาปืนวางประกัน ขอให้ชำระหนี้ แล้วไม่เอาปืนไปคืนเขาก็เรียกให้เขาชำระหนี้ไม่ได้
คือต้องยื่นหมูยืนแมว ซึ่งทั้งสองฝ่ายต้องมีหน้าที่ ในวันนั้นด้วย
ประการที่สองที่จะเข้าองค์ คือหนี้ที่ถึงกำหนด นั้นต้องมีความสัมพันธ์เท่าเทียมกันด้วย ถ้ากรณีที่มีการให้ดำเนินการแล้วมีสิ่งเล็กน้อยที่ไม่ทำ จะเอาสิ่งเล็กน้อยนั้นมาอ้างไม่ได้
3107/2538
ถ้าเป็นเรื่องที่เป็นสาระสำคัญ แนวฏีกานี้ข้อเท็จจริงที่ปรากฏในฏีกานี้ เป็นเรื่องเล็กน้อย เพียงแต่จะทาสี อย่างนี้ไม่เข้า หลักนี้
ถ้าข้อสอบออกมาอย่าไปจำฏีกานี้เป็นหลักต้องวิเคราะห์ว่าเป็นเรื่องเล็กน้อยหรือเป็นเรื่องที่คู่สัญญาเห็นเป็นข้อสำคัญ
เรื่องประกันภัยก็มักมีลูกเล่นกัน ว่าต้องแจ้งไม่ชักช้า ถ้าแจ้งช้าไม่รับเคลม ศาลวินิจฉํยว่าสาระสำคัญคือเบี้ยประกันการที่บอกให้มาเร็วหรือชักช้า จะใช้ 369 ไม่ได้
102/2540
แต่อย่างไรก็ต้องดูว่าคู่สัญญานำสิ่งเหล่านั้นเป็นข้อสาระสำคัญหรือไม่ ข้อสาม ถ้าเป็นการเข้าเงื่อนไข แล้ว ผลของการที่คู่สัญญาฝ่ายต้องชำระหนี้ กรณีเป็นพ้นวิสัย ฝ่ายที่รับผิดชอบ หลักดังกล่าว ยกเว้นได้ 370-372 ซึ่งจะกล่าวต่อไป
2380/2542
ตกลงด้วยวาจาให้มีสิทธิเก็บกินให้แก่จำเลย ตราบใดที่ยังไม่โอนที่ดินหรือสิ่งปลูกสร้าง ต้องจดสิทธิเก็บกิน พอยกให้แล้ว ลูกเฉยเลย อันนี้เป็นบุคคลสิทธิ เป็นสัญญาต่างตอบแทน
ฎ.3777/2540 อีกอันหนึ่งโจทก์ฟ้องขับไล่จำเลยออกจากที่ดิน โดยโจทก์จะต้องจ่ายเงินสี่หมื่นบาท เช่นกัน ต้องต่างฝ่ายต่างทำ เมื่อเป็นสัญญาต่างตอบแทน เมื่อโจทก์ไม่แสดงเจตนาจ่ายเงิน ก็ไม่มีสิทธิให้เขาออก เป็นหลักการยื่นหมูยื่นแมว
ฎ.3624/2546 การขายอาคารพาณิชย์เป็นการขายตามคำพรรณนา ถือว่าผิดสัญญาโจทก์มีหน้าที่ รับเงิน
คือตัวสัญญาไม่มีบอกแต่ในใบโมษณาแผนผังมี บอก เอกสารแนบท้ายเป็นเงื่อนไขที่เป็นสาระสำคัญของสัญญาถ้าอีกฝ่ายหนึ่งไม่ปฏิบัติตามนั้น ต้องอ่านวินิจฉํยให้แน่นอน ในการวิเคราะห์นั้น เป็นฏีกาที่เปลี่ยนแปลงบางประกัน
1964/2545 การเช่าซื้อก็ต้องส่งมอบทะเบียนรถด้วย เป็นสัญญาต่างตอบแทน แผ่นป้ายทะเบียน กับ วงกลมเป็นแผ่นป้ายสาระสำคัญ เมื่อไม่ส่งมอบตรงนี้ไม่สามารถใช้ได้ จะบังคับให้ใช้หนี้ก็ไม่ได้
ข้อสอบอาจออกก็ได้ ถ้าโอนรถยนต์ไปแล้วแต่ไม่ส่งมอบทะเบียน
นอกจากนั้น 6472/2542 กรณีการ ข้อตกลงโดยถือว่าเมื่อโจทก์รับประกันเครื่องปรับอากาศ ฝั่งผู้ขายไม่ต้องทำอะไร
205 บอกว่าตราบใดการชำระหนี้นั้น ก็ต้องมีการชำระค่าเสียหายดอกเบี้ย
อีกมาตราหนึ่งที่ควรประกอบกับ 369 คือ 204
มาตรา 370 ถ้าสัญญาต่างตอบแทนมีวัตถุที่ประสงค์เป็นการก่อให้เกิดหรือโอนทรัพยสิทธิในทรัพย์เฉพาะสิ่ง และทรัพย์นั้นสูญหรือเสียหายไปด้วยเหตุอย่างใดอย่างหนึ่งอันจะโทษลูกหนี้มิได้ไซร้ ท่านว่าการสูญหรือเสียหายนั้นตกเป็นพับแก่เจ้าหนี้
ถ้าไม่ใช่ทรัพย์เฉพาะสิ่ง ท่านให้ใช้บทบัญญัติที่กล่าวมาในวรรคก่อนนี้บังคับแต่เวลาที่ทรัพย์นั้นกลายเป็นทรัพย์เฉพาะสิ่งตามบทบัญญัติแห่งมาตรา 195 วรรค 2 นั้นไป
คืออะไร องค์ประกอบอันแรกต้องเป็นสัญญาต่างตอบแทน มีวัตถุประสงค์ในการโอนทรัพย์สิทธิ์ในทรัพย์เฉพาะสิ่ง
มีการตีความว่า รวมถึงกรณีที่การชำระหนี้เป็นพ้นวิสัย นั้นรวมเป็นการสูญเสียหายโทษลูกหนี้ไม่ได้
เป็นกรณีกรรมสิทธิ์โอนไปยังลูกหนี้โดยสัญญา หลังจากมีการกำหนดชัดเจน กรรมสิทธิ์โอนให้แก่ลุกหนี้แล้วไฟไหม้รถยนต์ดังกล่าว ภัยก็ตกเป็นแก่เจ้าหนี้
อย่างนี้ต้องชำระราคา ตามมาตรา 370 แล้วจะกำหนดในสัญญาได้หรือไม่ ว่าจะชำระต่อเมื่อได้รับอย่างสมบูรณ์ อันนี้ก็ทำได้ ตามหลักสัญญา ยกเว้นได้ ไม่ขัดต่อความสงบ คือกำหนดสัญญายกเว้นหลักการตามมาตรา 370 ได้ ถ้าไม่ยกเว้นหลักการดังกล่าวมาตรา 370 ก็ใช้ได้ มาตรา 219 นี้
มาตรา 219 ถ้าการชำระหนี้กลายเป็นพ้นวิสัยเพราะพฤติการณ์อันใดอันหนึ่งซึ่งเกิดขึ้นภายหลังที่ได้ก่อหนี้ และซึ่งลูกหนี้ไม่ต้องรับผิดชอบนั้นไซร้ ท่านว่าลูกหนี้เป็นอันหลุดพ้นจากการชำระหนี้นั้น
ถ้าภายหลังที่ได้ก่อหนี้ขึ้นแล้วนั้น ลูกหนี้กลายเป็นคนไม่สามารถจะชำระหนี้ได้ไซร้ ท่านให้ถือเสมือนว่าเป็นพฤติการณ์ที่ทำให้การชำระหนี้ตกเป็นอันพ้นวิสัยฉะนั้น
คือดู 370 ประกอบกับ219 แต่ถ้าเขียว ผิดนัดไม่ส่งมอบรถยนต์ กรณีผิดนัดเกิดเพลิงไหม้เช่นนี้ ก็ ต้องรับผิดชอบ เพราะลูกหนี้ผิดนัด
คำตอบคือต้องใช้มาตรา 217 มาปรับใช้ าตรา 217 ลูกหนี้จะต้องรับผิดชอบในความเสียหายบรรดาที่เกิดแต่ความประมาทเลินเล่อในระหว่างเวลาที่ตนผิดนัด ทั้งจะต้องรับผิดชอบในการที่การชำระหนี้กลายเป็นพ้นวิสัย เพราะอุบัติเหตุอันเกิดขึ้นในระหว่างเวลาที่ผิดนัดนั้นด้วย เว้นแต่ความเสียหายนั้นถึงแม้ว่าตนจะได้ชำระหนี้ทันเวลากำหนดก็คงจะต้องเกิดมีอยู่นั่นเอง
สิ่งที่ต้องดูคือลูกหนี้ผิดนัดหรือไม่ ไม่ว่าการผิดนัดจะเป็นพ้นวิสัยหรือว่าอย่างไร ก็ตาม คือเอามาตรา 217 มาปรับ เรื่องการซื้อขายไม้ จำเลยขายไม้สักให้โจทก์แล้วมอบไม้ไปแล้ว ไม้ดังกล่าวไม่เป็นทรัพย์เฉพาะสิ่ง เช่นนี้ตัวไม้ต้องกลายเป็นทรัพย์เฉพาะสิ่งไป หลักจากนั้นเมื่อมีคนวางโรงเลือย ตัวอย่างอีกอันหนึ่ง ก็เกิดจากข้อสอบ
มีการตกลงซื้อนกเขา วางมัดจำไว้ และจะมาเลือกในวันพรุ่งนี้ ถ้าเห็นข้อสอบอย่างนี้ทำใจไว้เลยว่าไม่เข้า 370 แน่นอนเพราะมันยังไม่เป็นทรัพย์เฉพาะ
ไม่มีสิทธิชำระหนี้ตอบแทน 371 วรรคสอง บวกกับ 372
มาตรา 371 บทบัญญัติที่กล่าวมาในมาตราก่อนนั้น ท่านมิให้ใช้บังคับ ถ้าเป็นสัญญาต่างตอบแทนมีเงื่อนไขบังคับก่อน และทรัพย์อันเป็นวัตถุแห่งสัญญานั้นสูญหรือทำลายลงในระหว่างที่เงื่อนไขยังไม่สำเร็จ
ถ้าทรัพย์นั้นเสียหาย เพราะเหตุอย่างใดอย่างหนึ่งอันจะโทษเจ้าหนี้มิได้และเมื่อเงื่อนไขนั้นสำเร็จแล้ว เจ้าหนี้จะเรียกให้ชำระหนี้โดยลดส่วนอันตนจะต้องชำระหนี้ตอบแทนนั้นลงหรือเลิกสัญญานั้นเสียก็ได้แล้วแต่จะเลือก แต่ในกรณีที่ต้นเหตุเสียหายเกิดเพราะฝ่ายลูกหนี้นั้น ท่านว่าหากระทบกระทั่งถึงสิทธิของเจ้าหนี้ที่จะเรียกค่าสินไหมทดแทนไม่
มาตรา 372 นอกจากกรณีที่กล่าวไว้ในสองมาตราก่อน ถ้าการชำระหนี้ตกเป็นพ้นวิสัย เพราะเหตุอย่างใดอย่างหนึ่งอันจะโทษฝ่ายหนึ่งฝ่ายใดก็ไม่ได้ไซร้ ท่านว่าลูกหนี้หามีสิทธิจะรับชำระหนี้ตอบแทนไม่
ถ้าการชำระหนี้ตกเป็นพ้นวิสัย เพราะเหตุอย่างใดอย่างหนึ่งอันจะโทษเจ้าหนี้ได้ ลูกหนี้ก็หาเสียสิทธิที่จะรับชำระหนี้ตอบแทนไม่ แต่ว่าลูกหนี้ได้อะไรไว้เพราะการปลดหนี้ก็ดี หรือใช้คุณวุฒิความสามารถของตนเป็นประการอื่นเป็นเหตุให้ได้อะไรมา หรือแกล้งละเลยเสียไม่ขวนขวายเอาอะไรที่สามารถจะทำได้ก็ดีมากน้อยเท่าไร จะต้องเอามาหักกับจำนวนอันตนจะได้รับชำระหนี้ตอบแทน วิธีเดียวกันนี้ท่านให้ใช้ตลอดถึงกรณีที่การชำระหนี้อันฝ่ายหนึ่งยังค้างชำระอยู่นั้นตกเป็นพ้นวิสัยเพราะพฤติการณ์อันใดอันหนึ่งซึ่งฝ่ายนั้นมิต้องรับผิดชอบในเวลาเมื่ออีกฝ่ายหนึ่งผิดนัดไม่รับชำระหนี้
คือเป็นเรื่องการโอนกรรมสิทธิ์ด้วย
คำถามกรณีมัดจำ ก็ดู มาตรา 378 ซึ่งเกี่ยวกับเรื่องมัดจำ
มาตรา 378 มัดจำนั้น ถ้ามิได้ตกลงกันไว้เป็นอย่างอื่น ท่านให้เป็นไปดังจะกล่าวต่อไปนี้ คือ
(1) ให้ส่งคืน หรือจัดเอาเป็นการใช้เงินบางส่วนในเมื่อชำระหนี้
(2) ให้ริบ ถ้าฝ่ายที่วางมัดจำละเลยไม่ชำระหนี้ หรือการชำระหนี้ตกเป็นพ้นวิสัยเพราะพฤติการณ์อันใดอันหนึ่ง ซึ่งฝ่ายนั้นต้องรับผิดชอบหรือถ้ามีการเลิกสัญญาเพราะความผิดของฝ่ายนั้น
(3) ให้ส่งคืน ถ้าฝ่ายที่รับมัดจำละเลยไม่ชำระหนี้หรือการชำระหนี้ตกเป็นพ้นวิสัยเพราะพฤติการณ์อันใดอันหนึ่งซึ่งฝ่ายนี้ต้องรับผิดชอบ
ตีความคือ ถ้าฝ่ายที่วางมัดจำ ผิด ก็ริบ ถ้าไม่มีฝ่ายใดผิดก็ต้องตีความกลับหลักคือต้องคืน ในเมื่อมันโทษฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งไม่ได้
ข้อสอบก็เป็นไปได้ที่จะออกตามแนวนี้ อีกอันหนึ่งที่เป็นมาตรา การซื้อขายน้ำตาลกัน ไม่ต้องมีการชั่งตวงวัดน้ำตาลนั้นก็เป็นทรัพย์เฉพาะสิ่ง
อันนี้ก็เป็นส่วนที่เกี่ยวกับมาตรา 370
เวลายังเหลือก็เอาข้อสอบเก่ามาทวนสักข้อหนึ่ง คือ เอ ประกาศขายรถยนต์ ห้าแสนบาท โทก็สนใจ ส่งอีเมลล์เพื่อขอดูรถ ถึงวันนัดนายเอตอบว่าขอตัดสินใจก่อน ต่อมานายโทส่งอีเมลล์ มาว่าขอลดราคา ขอให้ตอบภายในเจ็ดวัน ต่อมา นายเอกตอบว่า ยอมขาย แต่นายโทยังไม่เปิดอีเมลล์ เพราะไปเที่ยวต่างจังหวัด
อันนี้เป็น การวินิจฉํยว่าสัญญาเกิดขึ้นหรือยัง
การต่อราคาสี่แสนแปด เป็นการบอกปัดคำเสนอแล้ว ได้มีการบอกกล่าวคำเสนอขึ้นใหม่ เมื่อ นาย เอกตอบรับไป เป็นการแสดงเจตนาบุคคลไม่อยู้เฉพาะหน้า เมือไปถึง สัญญาเกิดขึ้นแล้ว กรรมสิทธิ์โอนแล้ว เมื่อรถยนต์ดังกล่าวรถจะไหม้ไป ผู้ซื้อก็ต้องชำระราคาตามมาตรา 370 วรรคแรก
คราวหน้าสอน 371 -372 ต่อ ต้องพยายามเข้านะครับช่วงนี้อาจเป็นข้อสอบได้