ਪੰਜਾਬੀ (ਤੇ) ਹਾਇਕੂ?
Editor - Jhapkara
ਸਵਾਲ ਚਰਚਾ ਵਾਸਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਹੈ .....
Editor - Jhapkara
Amarjit Sathi (https://www.facebook.com/amarjit.sathi)
ਮੇਰਾ ਖਿਆਲ ਹੈ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਹੋਰ ਕਿਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਏਥੇ ਹੀ
ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
1.ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਹਰ ਵਿਧਾ ਨੂੰ ਅਪਨਾਉਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਹਰ ਬੋਲੀ ਹਰ ਵਿਧਾ ਨੂੰ ਅਪਣੇ
ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲ ਵੀ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ 'ਵਿਦੇਸ਼ੀ' ਸਾਹਿਤਕ ਰੂਪਾਂ
ਅਤੇ ਵਿਧਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਬੋਲੀ ਕਿਸੇ ਵਿਧਾ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਲੈਂਦੀ
ਹੈ ਉਹ 'ਵਿਦੇਸ਼ੀ' ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ। ਉਸ ਦੀ ਅਪਣੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਾਇਕੂ ਵਿਧਾ ਪੰਜਾਬੀ
ਬੋਲੀ ਲਈ ਕਿੰਨੀਂ ਕੁ ਢੁਕਵੀਂ ਹੈ ਇਸ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਤੁਸੀਂ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਅਤੇ ਫੇਸਬੁੱਕ
'ਤੇ ਚੱਲ ਰਹੇ ਬਲਾਗ ਅਤੇ ਗਰੁੱਪਾਂ ਤੋਂ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ
ਹਾਇਕੂ ਸਿਰਜੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
2. ਰਚਨਾਤਿਮਕਤਾ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਜਾਂ ਵਿਧਾ 'ਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਸਗੋਂ ਲਿਖਣ
ਵਾਲ਼ੇ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਮਰੱਥ ਲੇਖਕ ਵਿਧਾ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ
ਵੀ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
3. ਹਾਇਕੂ ਦਾ ਮੂਲ ਰੂਪ ਕੀ ਹੈ? ਪਿਛਲੇ ਪੰਜ ਸੌ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਹਾਇਕੂ ਦੇ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ
ਬਹੁਤ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਆਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਅਨੇਕਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਹਾਇਜਨ ਹਾਇਕੂ ਦੇ ਵੱਖੋ
ਵੱਖਰੇ ਰੂਪਾਂ ਦੇ ਤਜਰਬੇ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹਾਇਕੂ ਜਾਪਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਇਕੋ
ਖੜੀ ਪੰਕਤੀ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਪਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦਕਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਤਿੰਨ
ਪੰਕਤੀਆਂ ਵਿਚ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜੋ ਬਹੁਤ ਮਕਬੂਲ ਹੋਇਆ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੇਖਕ ਇਕ
ਪੜੀ ਪੰਕਤੀ, ਦੋ ਪੰਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਚਾਰ ਪੰਕਤੀਆਂ, ਗੋਲ਼ ਆਕਾਰ ਆਦਿ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚ
ਹਾਇਕੂ ਸਿਰਜ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਰ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹਾਇਜਨ ਹਾਇਕੂ ਦੇ ਕੁਝ ਬੁਨਿਆਦੀ ਨਿਯਮਾ
ਅਤੇ ਗੁਣਾ ਬਾਰੇ ਸਹਿਮਤ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਹਾਇਕੂ ਲੇਖਕ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾ ਨਿਯਮਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹਨ
ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੀਕ ਪਾਲਣਾ ਰਹੇ ਹਨ।
4. ਕਵਲਦੀਪ ਜੀ ਮੇਰੀ ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਉਲਝਾਇਆ ਨਾ ਜਾਵੇ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ
ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਹ ਵਿਚਾਰਵਾਨ ਵੀ ਲਿਖਣਗੇ ਜੋ ਇਹ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਗੇ ਕਿ:
ਹਾਇਕੂ 'ਵਿਦੇਸ਼ੀ' ਹੈ,
ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਲਈ ਢੁਕਵੀ☬ ਨਹੀਂ,
ਇਸ ਵਿਧਾ ਦੀ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਸੀਮਤ ਹੈ,
ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਹਾਇਕੂ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹੀ ਨਹੀਂ,
ਹਾਇਕੂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਾ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਨਹੀਂ।
ਮੈਂ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਅਤੇ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸੁਣ ਚੁੱਕਿਆ ਹਾਂ। ਇਹ
ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਨਿਰਮੂਲ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕਾਂ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਹਾਇਕੂ
ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਜਾਂ ਹਾਇਕੂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਵੰਡਣ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ।
ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲ ਪੱਖੀ ਅਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਰੋਧੀ ਪਿਆ ਪਾੜਾ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ
ਨਾਲ਼ ਹੁਣ ਕੁਝ ਮਿਟਿਆ ਹੈ। ਕਿਰਪਾ ਕਰ ਕੇ ਇਕ ਹੋਰ ਵਿਵਾਦਗ੍ਰਸਤ ਵਿਸ਼ਾ ਨਾ ਖੜਾ ਕਰੋ।
Editor - Jhapkara
ਸਾਥੀ ਸਾਹਿਬ ਤੁਸੀਂ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਹਾਇਕੂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਅਤੇ ਇਹਦੇ ਵਿਚ
ਰਚਨਾਤਮਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਬਾਰੇ ਖੁਲਾਸਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲੇ
ਵਿਚ ੮ ਨਵੰਬਰ ੨੦੧੦ ਨੂੰ ਹੋਈ ਇਕ ਰੋਜ਼ਾ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਹਾਇਕੂ 'ਤੇ ਪਰਚੇ
ਪੜ੍ਹੇ ਗਏ, ਅਤੇ ਇਹਦੇ ਬਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਭਰਪੂਰ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਮੇਰਾ ਨਹੀਂ ਖਿਆਲ ਹੋਰ ਕੋਈ ਵੀ ਮੰਚ ਉਸ ਤੋਂ ਵਧ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਰਖਦਾ
ਹੋਵੇ। ਪੰਜਾਬੀ ਹਾਇਕੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੰਖੇਪ ਜਿਹੇ ਸਫਰ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ
ਬੁਧੀਜੀਵੀਆਂ ਅਤੇ ਖੋਜਆਰਥੀਆਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਵਲ ਖਿਚਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਫਲਸਰੂਪ
ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਐਮ ਫਿਲ ਦੇ ਇਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਖੋਜ ਵਿਸ਼ਾ ਪੰਜਾਬੀ
ਹਾਇਕੂ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਹੈ, ਭਵਿਖ ਵਿਚ ਇਸ ਪਾਸੇ ਹੋਰ ਖੋਜਾਰਥੀ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸੋਚ ਰਹੇ
ਹਨ।
6 minutes ago · Like
Editor - Jhapkara
es post vicho eh mensoos nahi hunda ke punjabi boli vich kise videshi
vidha di rachna nahi kiti ja sakdi. ik punjabi boli hi hai jo sansaar
di har boli de uchaaran nu pargtaun de samrath hai . is post nu da
maqsad mainu haiku d paragti lyee ki hona chahida hai lagda hai .
haiku d tarakki lyee sabh kujh ik kanfrans karan ute hi khatan nahi ho
janda te na hi kise hor jagah te koee vichar nu rokan nal haiku likhan
d udari aapni mazil te pahunch jandi hai .. bahut sare haiku gurmeet
sandu te sathi ji de han jo haiku vidha ton bahar han ki ih sabh ethe
hi khatan hai ki8 jo ihna ne likh dita oh pathar te lakeer hai ? ki
haiku vidha lyee jo kanoon sathi ji te sandhu ji ne likh dite oh hi
antim sach han ? ki koee hor is vidha te samvaad nahi racha sakda , ki
ehi group raakhva'N hai is vechaar lyee . haiku di durgati jo ho rahi
hai ohj sathi ji de group n8u dekh ke pata lagdi hai ghatiaa haiku's
lyee bahut vah vah hai par koee vadhia haiku likha hai ta 'kauma
bindi' da bahana la ke galat kehan di koshish rehndi hai. koee kala
kala tak seemat reh ke samaj nu kuchh nahi de sakdi . par je us vich
samaj d bhalayee lyee koee suneha hai ta oh chir satahyee reh sakdi
hai .. par "chite dand laal suit deeva jagaave" vala haiku likhan naal
samaj nu ki minda hai par iho jihe ghatiaa haiky haiku group vich
dekhe ja sdakde han . par uhna nu sudfharan di koee koshish nahi
sago.N "vadhia vadhia" valiaa tippniaa dekhiaa ja sakdiaa han .meriuaa
tipniaa mazaak mazaak vich ik hor HAIKU ADMIN vaang ghaitaa jihe haiku
jaan bhujh ke paaye par sabh de haiku sahi salamat ne par mere haiku
gayab. ih ta mayaar hai haiku maalka da .. is ton jiaada ki kiha ja
sakda hai .. han ih jaroor keh sakda han ke meri ih tippni jaroor
delet ho javegi