Indiye kimi bu suala fikir vermemishdim.
Uzaq mesafe deyende yadima ulduzlar dushur. Oxuduguma gore kayinatdaki en uzaq mesafe 46 milyard ishiq ilidir. Muqayise ucun Guneshin ishiqi 8 deqiqede (300000 kilometr/saniyede) yerkuresine chatir. Saatda neqeder, ilde neqeder, milyon ve milyard ilde neqeder getmesi beynimize sigmayir. Eger burada birisi sual verse ki, kayinatin omru 13,7 milyard ildir, hech cism ishiq suretinden hizli gede bilmez, neden fasile 46 milyard ishiq ili olub, demeliyem ki, kayinatin boyumesi "merkezsiz" shara benzeyir. Ufurdukce her shey biri-birinden uzalashir ve uzaqlashmanin sureti artir.
Amma Tolerant Life deyen kimi beyinlerarasi mesafe daha artiq hiss olunur. 6 milyon yehudini yandran, 20 milyonu Siberide olduren ve kichik Kambodja olkesinde 1,7 milyonun evvel qanini chekib sonra edam edenler insanlar imish. Milyonlar chinlini oldurub etini itlere ve itlerin etini chinlilere yedirden de insan imish. Kafirleri dine getirmek ucun savash salib, onlari oldurub qadinlarini hemen axsham sahib chixan da insan imish. Bugunku ozune bomba baglayib 100-ler gunahsizi olduren, edam hokumu veren, edami yerine yetiren, ishkence eden de insandir. Deyirem bax-gor bizmle onlarin beyini arasinda ne uzaq ve derin uchurum var!!!
Ancaq fasile burada bitmir. Insan ve onun tarixini oyrenmeye bashlayanda mesafelerimiz artacaq. Dinci, qiyamet var, edalet var, cennet-cehennem var, yuxaridan baxa var deyecek, dinsiz ise olum olumdur ve yoxa chixmaq. Dinci kitabindan "yaradan Odur" sitat getirib ozunu razi salacaq, na-razi qalan dinsiz ise kokleri axtaracaq. Demek, hele ozumuzu yuxarida qeyd etdiklerimden ayirmamish ulduzlarin ishiqdan hizli suretle uzaqlashmasi kimi bizim aramizda olan mesafe de choxalir.
Oyrendiklerime gore fasileni basha dushmek ucun bacardiq qeder kichik mesafelere baxmaliyiq, yeni shah damara. Kechenlerde milyon * milyon * 10 (1 ve 13 sifir) hucrenin cheyirdeyindeki kromozomlarin ichinde 30000 genlerden yazmishdim. Bashqa sozle her bir hucre bedende olan 256 nov hucrelerin her hansisini yaratma qabiliyyeti var (bu sahede boyuk nailiyyetler elde olunub). Mesafeni azaltmaq ucun bilmeliyik ki, bu genler oz novbesinde 3 milyard DNA parchasindan yaranib ve her genin vezifesi bir ve ya neche protoinin formulunu ezber bilmekdir. Protoinler ise "amino acid" molekullarindan teshkil tapib ve o cumleden hormonlari icad edir. "Amino acid"lerin bir qismi bedenin ozunde ve bir qismi da yemek vasitesile elde edilir. Bashqa sozle bizi "men" eden, mesafe yaradan, dost-dushmen yaradan, bizce agilli-agilsiz, mentiqli-mentiqsiz, cahil-savadli, momun-kafir nezere gorunmeyin gunahi novbe ile amini asid molekullarina, protoinlere, hormunlara ve nehayet genlerin boynuna dushur. Buna goredir ki, milletlerarasi inkishaf paralell getmir. "Elmi oyrenmek isteyirem ve oyrenirem" dese de onu derk etmeye acizdir. Oxuyub ezberlese de beyinindeki bashqa melumatlarla korpu sala bilmir. Millet ve olke adi chekmek istemirem, amma misal ucun neden Inginterede hekimlik oxuyan terorist olur? Hekimin ishi can qurtarmaqdir yoxsa can almaq?
Defelerle terbiye barede yazmishiq. Amma terbiyeni qebul etmeye de lazimli hormonlar lazimdir. Ideoloji-din kashifleri bundan xebersiz idi ki, "gercheyi" gostermekle, cezalandirmaq, qorxudmaqla, oldurmekle, ibret dersi vermekle, edalet-edalet demekle, huriler, bal, sharab ve ebedi heyat vede vermekle mesafeni azaltmaq olmaz.