Re: FİM Kulek nedir?

[Zohrab DAMIR]

Kulek havanin yuksek tezyiq sahesinden ashagi tezyiq sahesine ufuqi axinidir.
 

Zohrab DAMIR

----- Original Message ----
From: Said <said...@gmail.com>
To: Inkishaf <inki...@googlegroups.com>
Sent: Tuesday, November 6, 2007 11:01:07 AM
Subject: FİM Kulek nedir?

Men ishime cherxle (vilasbet, bisiglet) gederem. Mashinla muqaisede her gun 10 deqiqe ve avtobusla 40 deqiqe serfemedir. Ekonomi cehetden, iki bahali qifila baxmayaraq bu cansizin cani xeterdedir ve zererime de qurtara biler. Burada cherx ogrusu choxdu.

 

Cherx surenin dushmeni kulekdir. Bu hefte havamiz yagishli ve kulekli olacaq (11-13 m/s). Seher terli-terli ishe geldim ve birinci fikrim bu oldu ki, kulek barede sual verem.

Kulek nedir ve nece emele gelir?

 

Sual-cavab terefdarlarindan sade dilde cavab isteyirem. Kuleyi inkishafa baglamiyanlar ise yeni bir movzu verib hamini razi sala bilerler.

__________________________________________________
Do You Yahoo!?
Tired of spam? Yahoo! Mail has the best spam protection around
http://mail.yahoo.com

[Said]

Zohrab, cavab ucun sag ol. Men senin cavabini sade dilde ve etrafli yazacagam.

 

Yaxin kechmishe qeder kulek de yagish, zelzele ve bashqa tebii facieler kimi din-inanclardan asili olmayaraq Allah ve allahlarin qudreti kimi qeleme verilirdi. Yagish,  mulayim kulek (yagishli buludlari ve gemileri herekete getiren) Allahin merhemeti ve sel, tufan, zelzele da qezebini numayish etdirirdi. Ancaq son 100 ilin elmi cehaleti bir qeder azalda bilmishdi. Shimali qutubda gece-gunduz tufandir, goresen Allah orada kime qezeblenir?

 

Hava dediyimizde, o dogrudan da hava, ichibosh bir shey deyil. 1 metrekup hava 1,3 kg agirligi var. Butun canlilar atmosferin agirligi altinda yashamaga yaranib. Hiss edilmeyen bu agirliq olmasaydi, butun hucrelerimiz partlayacaq idi.

Kuleyin arxasinda Gunesh dayanir. Gunesh ishigi ekvatora dikey (90) ve qutublara 77 derecede yayilir. O biri yandan qutublardaki qar-buz ishigin 90% goye qaytarir. Buna gore de ekvatorda havain istiliyi ve qutublarin soyugu nezere tebii gelir. Havanin istileshmesi ile molekuller biri-birinden fasilesi artib yungulleshir ve yuxari gedir. Eyni halda havada bele bir xasiyyet var ki, soyuq-isti qarishib teadul (ortaq derece) yaratmaq isteyir. Bu hadiseni bir otaqda da mushahide etmek olar.

Ekvatorun shimalinda istilenen hava Shimal qutuba ve cenubda qizishan hava ozunu Cenub qutuba chatdirmaq isteyir (soyuqa teref). Eyni halda qutublarin soyuq havasi ozunu ekvatorun isti havasi ile qarishdirmaq isteyir ve belelikle hava herekete gelir. Bu axinlar olmasaydi, meselen men yashadigim yerin havasi 10 derece soyuq (elbete denizdeki sularin axini da tesirlidir) ve heyat ekvator tereflerinde imkansiz olacaq idi. Ancaq yerkuresinin firlanmasi meseleni sadelikden chixarir. Firlanma shimala geden axini saga ve cenubda gedeni sola teref chekir.

Kuleyin qarishiq cehetlerinin sebebi tekce bunlar deyil. Bir defe Hikmet adi yadimda olmayan shexsin sozunu yazdi: "Brezilde bir kelebekin qanad vurmasi ile Californiada tufan qopa biler" (Bu soz teori baximindan duzdur). Yer tez qizir ve tez soyuyur, su ise gec qizir ve gec de soyuyur. Bulutlarin olmasi Guneshin qarshisin alib yerel (lokal) derece ferqi yaradir ve proses lokal sahede gedir. Yeqin hiss etmisiniz ki, Bakinin yayinda axsham gun batandan zamani kulek temamile kesilir. Chunki sahil ve deniz teqriben eyni derecede olur.

 

Bes bu meterologlar (hava shunaslar) nece prognos verirler?

Onlar 50-60 il onceden (isvechde 250 il qabaqdan) havalar barede butun deqiq melumati boyuk kamputerlere kochurub modeller yaradiblar. Bu melumatlar, teoriler uzerinde yazilan kamputer programlar, satelitlerden gelen shekiller ve meterologun tecrubesi 10 gune yaxin prognos vermeye imkan yaradir. Indi ise tehqiqat atmosferin yuxari qatlari stratosfer(11-51 km), mesosfer(60-85) ve temosfer(90-600 km) ve o qatlardaki tufanlar barede gedir. Bunlari oyrendikde prognoslar 6-12 ayliq olacaq.

 

Australiada menim izahlarimi oxuyub elektrik icadi ucun yeni bir fikre geliber :)

Onlar 1000 m hundurluyunde bir qif (huni, bilmirem sizler ne deyesiz. Shusheye su tokmek ucun, bir terefi gen, o biri terefi ince olur) tikmek isteyirler. Qif tersine yere qoyulur ve onun genish terefi shushe-plastik (guneshin istisi icheri gelsin) chox boyuk bir yeri ehate edir. Hava qizdiqda qifin ince yerine (ince deyende 90m diametr) hidayet olur ve isti hava yuxari chiqdiqda boyuk elektrik icad eden pervaneleri firladir. Pervanelerin geceler de ishlemesi ucun gunduz Guneshle qizdirilan su menbelerinden istifade olunur (su istini daha chox saxlaya biler). Bu yapit 1-2 ilden sonra ishe bashlayacaq.