Re: Nənəm Nənəm Ay Nənəm
Savage Doherty
LinkedIn ve 3. taraflar, Hizmetlerimizi sunmak, analiz etmek ve geliştirmek ve size, LinkedIn iinde ve dışında daha ilgili reklamlar (profesyonel reklamlar ve iş ilanı reklamları dahil) gstermek iin nemli ve nemsiz erezleri kullanır. erez Politikamız hakkında daha fazla bilgi edinin.
Babam Seyid Mseyib həbs olunub srgnə gndəriləndən sonra (1937), nənəm təkbaşına 4 uşağı bytməklə məşğul olur. Babam srgnə gndəriləndə, byk əmim Seyid Hseyn 14, bibim Seyid Pəri 11, atam Seyid Əli 8, əmim Seyid Zeynal 5 yaşında olublar. Nənəmə arxa, dayaq olan byk əmim Seyid Hseyn 1944-c ildə xəstələnərək vəfat edəndən sonra, nənəmin işi daha da ətinləşir.
Bir dəfə kolxoz qurulanda var-dvləti əlindən alınıb kolxoza qatılan babamın, geri qalan var-dvləti də həbs olunanda əlindən alındığına grə, nənəmgil madfi olaraq ox ağır vəziyyətdə yaşayıblar. Hseyn əmimdən sonra nənəmin ən yaxın kməkisi atam olub. O da kiik yaşlarından gecə-gndz alışaraq nənəmə az da olsa kmək olmağa alışıb.
Nənəm, zəhmətkeş olmaqla yanaşı ox ağıllı qadın olub. Nənəmlə bağlı danışacağım bu iki əhvalatı oxuduqdan sonra onun həqiqətən də ağıllı bir qadın olduğunun znz şahidi olacaqsınız.
Bir gn necə olursa kəndilərdən biri kəndin ortasındakı xırman yerində, babamın arxasınca xoş olmayan ifadələr işlədir, onu syr. Əslində o adam ziyankar adam deyilmiş. Amma necə olursa şeytana uyaraq belə bir qələt qılır. Nənəm, ox məyus olsa da, abırlı-həyalı bir qadın olduğuna grə, orda həmin adama cavab vermir.
Tanıyanlar bilir, rəhmətlik əmim iri cssəli, gcl, dəli-dolu bir kişiydi. Qabağına hələ-hələ ıxan olmazdı. Cavanlıqda daha da gcl dəliqanlıymış. Əmim bunu eşidən kimi, əsəbi şəkildə evə gəlir və nənəmə belə bir hadisənin olub-olmadığını soruşur. Nənəm hadisəni olduğu kimi əmimə danışır. Əmim, nənəmə neə gndr bunu mənə niyə deməmisən deyə iradını bildirir və indi gedib onu ldrəcəm deyərək qapıdan ıxmağa alışanda, nənəm onun qabağını kəsir. Yalvarır ki, Zeynal indi getmə, vaxtı gələndə mən zm sənə deyəcəm, gedib onun dərsini verəsən.
Həmin hadisədən bir neə il keir. Babamın sovet dşmanı olduğunu yrənəndə əmimi Şuşa Kənd Təsərrfatı texnikumundan qovurlar. Əmim Ağdamda srclk məktəbini bitirir, src olaraq Laın rayonuna qayıdır. O vaxtlar hər yerdə maşın ox az idi. Laında da lap az idi. Kənddə isə yk maşını təkcə əmimdəydi.
Yay vaxtıymış. Camaat biin yerlərindəki otlarını qapılarına gətirmək n, əmimin yanına axışırmış. Əmim gndzləri kolxozun işini grr, səhər tezdən iş vaxtına və axşamdan gecəyə qədər isə camaatın otunu daşıyırmış. Kimin otunu birinci gətirmək məsələsində nənəm də sz sahibiymiş.
Hər gn qapımıza gəlib, əmimdən xahiş edənlərin arasında, -drd il əvvəl nənəmlə dalaşan, babamı syən həmin kəndi də varmış. Həmin adam artıq nc gnmş ki, gəlib əli boş qayıdırmış. nki, əmim ondan qabaq gələnlərin otunu daşıyırmış.
Yenə həmin o ağır illərmiş. Atam da, əmim də təhsil almaq n gediblərmiş. Nənəm gndzləri kolxozda işləyir, axşamlar da z bostanı ilə məşğul olurmuş. Onu da qeyd edim ki, nənəmin bostanının səliqəsi nəinki bizim kənddə, btn blgədə bilinirmiş.
Nənəm, yuxarı kəndlərin birindən olan bu adamı tanıyır. Nənəmin anası Laının Daşlı kəndindən (Nənəş nənəm, Daşlıdan Məşədi Qələndərin qızı olub) olduğu n, babamın sağlığında o camaat Laına gedəndə də, qayıdanda da bizim qonağımız olub. Bizim evdə rək kəsib, bəzən də gecə bizdə qalıb, səhərisi gn z evlərinə yola dşrmşlər.
Nənəm danışırmış ki, həmin an gzm, məni ora getməyə məcbur edən komunistə sataşdı. Adam dmağ ağarmışdı. O elə bilirdi ki, mən onun adını əkəcəm. Mən isə, rəhbərlikdən gələn adama dedim ki, oğlum zm gəlmişəm. Dedim grm lkədə nə yenilik var.
Bu gn sizə, adı əkiləndə həmişə byk sevgi, qrur hissi keirdiyim sevimli nənəm haqqında iki kiik epizodu yazdım. Frsətdən istifadə edib, nənəmə, dnyasını dəyişən o biri əzizlərimə, btn xeyir əməl sahibi, yaxşı insanlara rəhmət diləyirəm.
Təpəcikdə tənha bir kknar ağacı ucalır. Budağından uulmuş kilsənin zəngi asılıb. Həmin kilsəni tamam skməzdən əvvəl bir neə dəfə onu yenidən quraşdırdılar. Orada əvvəlcə klub, sonra anbar, daha sonra tvlə, sonra səhiyyə məntəqəsi, axırda da kitabxana dzəltdilər. Nəhayət, kilsəni qaraja dndərmək istədilər, lakin qapıları maşınlar n ox dar oldu. Onda kilsəni tamam skdlər və yerində rəkxana tikdilər. Sonra rəkxanadan qiraətxana dzəltdilər. İndi yenə skblər. İliko nənəmə deyirdi ki, yəqin yenə kilsə tikəcəklər. Mən Allaha inanmıram və orada nə tikəcəklərsə tiksinlər, mənim n fərqi yoxdur. Nənəm də o qədər dindar deyil, amma nədənsə kilsəni qiraətxanadan stn tutur.
"Mən, nənəm, İliko və İllarion" romanı Dumbadzenin avtobioqrafik əsərlərindən sayılır. Yetim uşaq Zuriko kənddə nənəsi və qonşuları- İliko və İllarionla birlikdə yaşayır. Byk Vətən mharibəsi illərində z yaxınlarını cəbhədə itirmələrinə, ətin və ağır şəraitdə yaşamalarına baxmayaraq, bu insanlar hələ də glməyi, sevməyi və həyata ironiya ilə baxmağı bacarırlar.
- Sərdar bəy, bilirsiniz ki, hazırda lkəmizdə Qərbi Azərbaycana qayıdışla bağlı mxtəlif işlər grlr, beynəlxalq miqyasda tədbirlər keirilir. Kkləri İrəvana bağlı olan bir insan kimi, sizin bu gn nə hiss etdiyinizi, dşndynz bilmək istərdik. Sizin nəslin bykləri nə vaxt Trkiyəyə kmək məcburiyyətində qalıblar və bu proses zamanı hansı ətinliklərlə zləşiblər?
- Mənim nənəmgil vaxtilə İrəvandan Trkiyəyə gəliblər. Babam İrəvanın Hacı Bayramlı kəndindən, nənəm isə İrəvanın Təpəbaşı məhəlləsindəndir. Nənəmgilin Gy məscidin yanında evi varmış.
1920-ci illərdə erməni daşnaklar Trkiyənin Şərqi Anadolu blgəsində - İğdır və ətrafında qırğınlar trətdikdən sonra trk ordusundan qaaraq, İrəvana gediblər. Orada isə trklərə hcum etməyə başlayıblar. O zaman nənəm və babam kiik qızları ilə birlikdə qamağa məcbur olublar. Ermənilər yolda babamı ldrblər. Nənəm kiik qızı ilə Araz ayını keərək, İranın kəndlərindən birinə sığınıb. Bir mddət orada yaşayıb və ətin şərtlər altında evlənmək məcburiyyətində qalıb. İllər sonra nənəm İğdıra gəlib, qohumlarının yanında yaşamağa başlayıb.
- Bəli, İğdırda vaxtilə İrəvandan qamaq məcburiyyətində qalıb burada məskunlaşan ox insan var. Nənə-babalarımızın şəxsiyyət vəsiqələrində doğulduğu yer kimi İrəvan yazılmışdı. İğdırdan əlavə, Qars, Amasiya, İstanbul kimi digər şəhərlərə gedənlər də var. 1920-1936-cı illər arasında Qərbi Azərbaycandan, İrəvandan gəlib Trkiyənin mxtəlif şəhərlərində yaşayan 2 milyondan ox Azərbaycan trk var. Onların oxunun babası, nənəsi İrəvanlıdır.
- İşğal altında olan torpaqların azad olunmasından və işğalı ermənilərin qovulmasından sonra bizim hədəfimiz Qərbi Azərbaycan oldu. İndiyə qədər Qarabağın azad edilməsi n fəaliyyət gstərirdik. Bundan sonra Qərbi Azərbaycana qayıtmaq n əlimizdən gələni edəcəyik.
İrəvan şəhəri və onun ətrafındakı yaşayış yerlərinin, ay və gllərin adlarının əksəriyyətinin Azərbaycan trkcəsində olması bu torpaqların azərbaycanlıların qədim yaşayış məskənlərindən olduğunu bir daha sbut edir. İrəvan şəhərində aparılan qazıntılar zamanı aşkar edilmiş maddi mədəniyyət nmunələri arasında indiyədək he bir erməni nmunəsinə rast gəlinməyib.
59fb9ae87f