Gerçeküstücülüğün Babası André Breton'un

[necmi]

28 Eylül Hayata Gözlerini Yumduğu Gün

28 Sep 2012 13:10
IBNA'nın ''Edebiyat Takvimi"nin yaprağında bugün, Fransız yazar, şair,
ve gerçeküstücü kuramcı, Gerçeküstücülüğün babası olarak tanılan André
Breton'un öldüğü gün olarak not düşülmüş.
Andre Breton, 18 Şubat 1896'da Normandiya'da doğdu. Çocukluğunu
Britanya sahillerinde geçiren yazar, ilk şiir denemelerini burada
yazdı. Gençlik döneminde, 24 yaşında Seine nehrine atlayarak intihar
eden yazar Jacques Vache ile tanışması, Breton'un edebiyat yaşamında
önemli bir rol oynadı. Vache'in savaşa ve sanata bakışı sürrealist
akımın oluşmasında referans alındı. Breton, Vache'in savaş sırasında
yazdığı mektuplar üzerine dört deneme yazdı. Tıp ve psikiyatri eğitimi
alan Breton, 1921'de Viyena'da Freud'la tanıştı. I. Dünya Savaşı'nda
nöroloji koğuşunda çalışırken, Freudçu psikanalist yöntemlerini
hastaların tedavisinde kullandı.

1916 yılında Dadaist gruba katılan Breton, 1919 yılında Louis Aragon
ve Philippe Soupault ile birlikte ''Edebiyat'' adlı dergiyi kurdu.
1924 yılında Sürrealist Manifesto'yu yazarak Gerçeküstücü akımın
kurucusu oldu. Freund'un psikanalitik kuramından etkilenerek
oluşturduğu otomatizm tekniğiyle ilk kitabı Manyetik Çayırlar'ı (Les
Champs Magnétiques) yazdı. Paul Éluard, René Crevel, Michel Leiris,
Benjamin Peret, Antonin Artaud ve Robert Desnos gibi genç şair ve
yazarlarla birlikte çıkarttığı ''Gerçeküstücü Devrim'' dergisinin
editörü oldu.

Andre Breton ve meslektaşlarına göre, insan ve sanat ancak bilinçaltı
serbest bırakıldığında özgür olabilirdi. Hieronymus Bosch ve James
Ensor gibi ressamların eserlerinden ve Arthur Rimbaud'nun özgür sanat
anlayışından yola çıkarak otomatizm tekniğini geliştirdiler. Politik
arenada Marksist düşünceyi savunan Breton, 1927 yılında Fransız
Komünist Partisi'ne katıldı. Ancak 1933 yılında partiden atılmasıyla
birlikte geçimini bir sanat galerisi işleterek sağladı.

1929 yılında ikinci manifestosu ile birlikte 1930'lu yıllarda bir çok
şiiri ve ''Çılgın Aşk'' ve ''Nadja'' isimli öyküleri de yayınlandı.
1932 yılında en yakın çalışma arkadaşı Louis Aragon ile bağını tümüyle
koparan şair, sanat ve edebiyat üzerine konferanslar vermek için
gittiği Meksika'da bir çok kez Troçki ile bir araya geldi. İkisi
birlikte '' Özgür Sanat Devrimi İçin'' manifestosunu yayınladılar.
Ancak II. Dünya Savaşı'nın patlak vermesi üzerine Amerika Birleşik
Devletleri'ne gitti ve New York'da gerçeküstücü bir sergi düzenledi ve
''VVV''adlı dergiyi çıkardı.

1946 yılında Paris'e geri dönen Breton, Cezayir'deki Fransız
sömürgeciliğine karşı ''121'in Manifestosu''nu yazdı. 1959 yılında
İspanya'da, daha sonra aralarında anlaşmazlık çıkacağı Salvador Dalí,
Joan Miró, Enrique Tábara ve Eugenio Granell gibi gerçeküstücü
sanatçıların eserlerini yer aldığı ''Gerçeküstücülük Evi'' segisini
düzenledi. Ölümüne dek sanatsal ve siyasi alandaki birçok etkinlikte
faal bir rol üstlenen Breton üç kez evlendi. 28 Eylül 1966 yılında,
yetmiş yaşındayken Paris'te öldü.