Canlılarda Renk Cümbüşü ve Hikmetleri

[Adil Hakan Ayber]

 

Canlılarda Renk Cümbüşü ve Hikmetleri

 

 

 

Dünyadaki çiçeklerin çoğu; böcek ve kuşlar, çok az bir kısmı da kertenkele ve yarasa gibi hayvanlar vasıtasıyla tozlaştırılır. Bitkilerin tozlaşmasında vazifeli hayvanların yapılarına, o çiçeklere karşı ilgi ve ünsiyet oluşturucu mekanizmalar konmuştur. Bu yüzden, sözkonusu hayvanlar kendilerine hitap eden renklerdeki çiçeklere karşı daha fazla ilgi gösterirler.

Tozlaştırmada vazifeli hayvanların belli renklerdeki çiçeklere karşı sanki önceden tanışıklarmış gibi özel ilgilerinin olması, her renkteki çiçeğe gitmemeleri, araştırmacıların dikkatini çekmektedir. Meselâ eşekarıları, kahverengi çiçekleri tercih ederler. Geceleyin tozlaşma yapan yarasalar ve kelebekler ise, güçlü koku yayan soluk veya beyaz renkli çiçeklere misafir olurlar. Tozlaşmayı gündüz yapan kelebekler, arılar ve kuşlar ise, parlak renkli çiçeklere düşkündürler. Nasıl insanoğlu sadece belirli dalga boyu aralığındaki renkleri görebilecek şekilde yaratılmışsa, kuşlar da belirli dalga boyu aralığındaki renkleri görebilirler. Kuşların gözleri insanla kıyaslandığında daha fazla renk algılar. Kuşların gözleri, kırmızının tonlarına çok hassas yaratılmıştır. Kırmızının parlak renk tonlarına sahip çiçekler, sinekkuşlarını (Trochilidae) kendine çeker. Kuşların gözünün hangi renklere duyarlı olduğunu biliyormuşçasına davranan çiçeklerde, parlak kırmızı veya portakal rengini verecek moleküllerin sentezi uyarılmaktadır.

Kâinatta her seviyede bir bağlantı ve tanışmanın olduğunu gösteren tozlaşma hâdisesini, bütün varlıkları yaratan ilmi ve kudreti sonsuz Yaratıcı'ya vermezsek, aklı ve gönlü tatmin eden açıklamalar yapamayız. Kelebeklerin çoğu ve arılar, kırmızı dalga boyuna kör olduklarından, parlak kırmızı veya portakal rengindeki çiçekler, çok az sayıdaki kelebek türü tarafından ziyaret edilir. Diğer yandan rahmeti ve hikmeti sonsuz Yaratıcı, kelebek ve arıları, sarıya, maviye ve ültraviyole dalga boylarına çok duyarlı yaratmıştır. Bu canlılar bu renklerdeki çiçeklere âdeta âşıktır. Bundan dolayı arılarla tozlaşan çiçekler, genelde mavi veya sarı renklerde yaratılırlar. Ayrıca bu çiçeklerin yapısına sadece ültraviyole ışık altında görülebilir hâle gelen yapı motifleri de nakşedilmiştir. Zincirin bir halkası olan arıların ekosistemden kalktığı veya sayıca azaldığı durumlarda ekosistemin sağlığı ciddi seviyede zarar görür. Farklı canlılar arasında renkler üzerinden bağlantılar kuran ve her varlığı birbiriyle önceden tanışıyormuşçasına düzen ve uyum içinde hareket ettiren Mutlak bir Kudret ve Terbiye Edici olmasa, bu karmaşık düzen ne ölçüde devam ettirilebilir?

Kuşların albenili tüylerine rengi veren nedir?
Kuşlar, göz kamaştırıcı tüyleriyle, göklerde âdeta gösteri uçuşu yaparlar. Kuşların derisindeki hücre fabrikalarında sentez edilen melanin, karotenoid ve porfirin isimli pigmentler, çoğu tüyün rengine vesiledir. Siyah tüylerin üretiminde melaninler vazifeli kılınmıştır. Ayrıca pigment granüllerinin yoğunluğuna bağlı olarak melaninler, tüylerde kırmızımsı kahverengiden soluk sarıya kadar çeşitli renk tonlarının oluşmasına katkı yapar. Kuşların yediği bitkilerden gelen karotenoidler parlak kırmızı, sarı ve portakal rengi tüylerin üretiminde kullanılır. Karotenoidler, melaninlerle etkileşerek zeytin yeşili gibi çok daha zengin renk tonlarının üretilmesine vesile olurlar. Porfirinler ise, kahverengi, pembe, kırmızı ve yeşil dâhil pek çok rengin ortaya çıkmasında rol alırlar. Papağan gibi bazı kuşlar, parlak göz kamaştırıcı kırmızı renklerini, hususi olarak tüy kökü hücrelerinde üretilen 'psittacofulvin' gibi az bulunan pigmentlerden alır. Sinekkuşunun tüylerinin hususi yapısı, bu kuşlarda yanardöner, parıltılı renklerin oluşmasına vesile olur. Hususi salgı bezleri tarafından salgılanan sarı karotenoid pigmentleri, büyük boynuz gagalı kuşun (Buceros bicornis) renginin oluşmasında rol alır.

Bazı kuşlarda tüylerin yapısı, belirli renklerin görünmesini ortaya çıkaracak şekilde yaratılmıştır. Birçok sinekkuşu türünün boğaz kısımlarındaki parlak, yanardöner renk tonları, beyaz ışığın kırılması neticesi, renk bileşenlerine bölünmesiyle ortaya çıkar. Işığın hususi bir kırınım türü olan tindal tesiri, mavi kestane kargası gibi türler dâhil pek çok kuştaki mavi rengin üretilmesinde rol alır. Bu kuşların tüylerinde küçük düzgün şekilde dağıtılmış hava cepleri içinde yansıtıcı parçacıklar bulunur. Bu parçacıklar, mavi ve menekşe renklerini yansıtır. Çoğu durumda tüyün yapısına ait renkler, pigmentlerle birleşerek tüylerde görülen muhteşem renk desenlerini açığa çıkarır. Bazı papağanların yeşil rengi, yapıya ait maviyi yansıtan tüylerle sarı pigmentler arasındaki etkileşimin bir neticesidir.

Bazı hayvanlar, çevrelerinde var olan veya kendi salgılarında mevcut renkli kozmetik maddelerle boyanırlar. Boynuz gagalı ve pelikan gibi kuşlar, sorguçlarının rengini, hususi bir salgı bezinden salgılanan sarı veya kırmızı pigmentlerle kaplayarak değiştirirler. Bazı tüy renkleri ise kuşlarda hiç üretilmez. Sakallı akbabalar, karakteristik renk tonlarını kendilerini kırmızı toprağa beleyerek âdeta makyaj yaparak kazanırlar. Kuşların kendilerini boyamasının çeşitli sebepleri vardır. Şu ân için en iyi bilinen sebep, üreme mevsiminde eşini kendine çekebilmek ve ona hoş görünebilmektir. Bunun diğer bir sebebi de, renkleri haberleşme ve kimlik tanımada sinyal olarak kullanmalarıdır. Özetle, kuşların tüyleri üç farklı yolla renklendirilir: 1- Hücrelerinde renk üretmeye vesile kimyevî bileşiklerin sentezlenmesiyle; 2- Tüylerin yapısına ait karakteristik fizikî özelliklerle; 3- Dışarıdaki kozmetik maddelerle.

Bitkilerin üremesi, tozlaşmalarına; tozlaşma hâdisesi de tozlaştırıcı canlıların doğru zamanda bitkileri ziyaret etmesine bağlıdır. Her şeyi Rububiyet'i altında tutan ve her canlının her türlü ihtiyacını bilen Rahmet-i Sonsuz, tozlaşmaya vesile olacak bu ziyarette herhangi bir aksaklık yaşanmaması için, bitkilerle tozlaştırmada vazifeli canlılar arasında yukarıda anlatılan iş bölümünü yapmıştır. Açarsak; her kuş, arı veya kelebek türü, her çiçeğe konmaz. Çiçekler de kendini ziyaret edecek tozlaştırıcıya cazip gelen renklerle süslenir. Çünkü kader plânında, hangi çiçeklerin hangi renklerde olacağı, hangi canlıların hangi çiçeklerin tozlaşmasında kullanılacağı belirlenmiştir. Her canlıya yapacağı işe uygun donanım da verildiğinden, kompleks işleyen tabiatta hiçbir karmaşa ve düzensizlik ortaya çıkmaz.