|
Üçüncü menba olan
tecellî-i ehadiyet:
Yani, Sâni-i
Zülcelâl, cisim ve cismanî olmadığı için, zaman ve mekân Onu kayıt
altına alamaz. Ve kevn ve mekân, Onun şuhuduna ve huzuruna müdahale
edemez. Ve vesâit ve ecram, Onun fiiline perde çekemez. Teveccühünde
tecezzî ve inkısam olmaz. Birşey birşeye mâni olmaz. Hadsiz ef’âli, bir
fiil gibi yapar. Onun içindir ki, bir çekirdekte koca bir ağacı mânen derc
ettiği gibi, bir âlemi birtek fertte derc edebilir. Bütün âlem, birtek
fert gibi dest-i kudretinde çevrilir. Şu sırrı başka Sözlerde izah
ettiğimiz gibi, deriz ki:
Nasıl ki nuraniyet itibarıyla bir derece
kayıtsız olan güneşin timsali herbir cilalı, parlak şeyde temessül eder.
Binlerle, milyonlarla âyineler nuruna mukàbil gelse, birtek âyine gibi,
inkısam etmeden, bizzat herbirinde cilve-i misaliyesi bulunur. Eğer
âyinenin istidadı olsa, güneş, azametiyle onda âsârını gösterebilir.
Birşey birşeye mâni olamaz. Binler, bir gibi ve binler yere bir yer gibi
kolay girer. Herbir yer, binler yer kadar o güneşin cilvesine mazhar
olur.
İşte, وَ
ِللهِ
الْمَثَلُ
اْلاَعْلٰى1 şu kâinat
Sâni-i Zülcelâlinin, nur olan bütün sıfâtıyla ve nuranî olan bütün
esmâsıyla, teveccüh-ü ehadiyet sırrıyla öyle bir tecellîsi var ki, hiçbir
yerde olmadığı halde, her yerde hazır ve nazırdır. Teveccühünde inkısam
olmaz. Aynı anda, her yerde, külfetsiz, müzahamesiz, her işi
yapar.
İşte, şu imdad-ı vâhidiyet ve yüsr-ü vahdet ve tecellî-i
ehadiyet sırrıyladır ki, bütün mevcudat birtek Sânie verildiği vakit, o
bütün mevcudat birtek mevcut gibi kolay ve suhuletli olur. Ve herbir
mevcut, hüsn-ü san’atça, bütün mevcudat kadar kıymetli olabilir. Nasıl ki
mevcudatın hadsiz mebzuliyeti içinde, herbir fertte hadsiz dekaik-i
san’atın bulunması bu hakikati gösteriyor.
Dipnotlar - Arapça İbareler -
Haşiyeler :
1 : “En yüce sıfatlar Allah’ındır.” Nahl
Sûresi, 16:60.
|
Lügatler
:
âsâr : eserler, varlıklar
âyine :
ayna
azamet : büyüklük, yücelik
bizzat : kendisi,
kendi
cilve : görüntü, yansıma
cilve-i misaliye :
yansıyan görüntü
cismanî : maddî vücutla alâkalı, maddî yapısı
olan
dekaik-i san’at : san’atın incelikleri
derc etme
: yerleştirme
dest-i kudret : Allah’ın kudret
eli
ecram : gök cisimleri, yıldızlar
ef’al : fiiller,
hareketler
esmâ : isimler
hadsiz :
sınırsız
hakikat : gerçek, esas
hazır ve nazır : her
an var olan ve gören
hüsn-ü san’at : san’atın
güzelliği
imdâd-ı vâhidiyet : her şeyin bir tek noktaya
bağlanmasından gelen yardım ve destek
inkısam etme : bölünme,
kısımlara ayrılma
istidad : yetenek,
kabiliyet
itibariyle : özelliğiyle
izah etme :
açıklama
kâinat : evren, yaratılmış her şey
kevn :
varlık, âlem, kâinat
külfetsiz : zahmetsiz
mahzar olma
: erişme, nail olma
mânen : mânevî olarak
mâni :
engel
mebzuliyet : bolluk, çokluk
menba :
kaynak
mevcudat : varlıklar
mukàbil :
karşılık
müzahamesiz : zahmet çekmeden
nur : aydınlık,
ışık
nuranî : nurlu olan, parlak
nuraniyet : nur
saçıcı olma
Sâni : herşeyi mükemmel ve san’atlı bir şekilde
yaratan Allah
Sâni-i Zülcelâl : herşeyi san’atla yapan, sonsuz
haşmet ve yücelik sahibi Allah
suhulet :
kolaylık
şuhud : görme, şahid olma
tecellî : yansıma,
görüntü
tecellî-i ehadiyet : Allah’ın birliğinin tecellisi,
yansıması
tecezzî : bölünme, parçalanma
temessül etme
: belirme, görünme
teveccüh : ilgi, yönelme
teveccüh-ü
ehadiyet : Allah’ın herbir varlığa ayrı ayrı ve doğrudan
yönelmesi
timsal : numune, örnek
vesâit :
vasıtalar
yüsr-ü vahdet : birliğin kolaylığı; bir işin bir elde
ve bir merkezde yapılmasının kolaylığı
|
