|
DÖRDÜNCÜ MEDAR:
Pek çok nevilerde, hattâ gece ve gündüzde, kış ve baharda ve cevv-i
havada, hattâ insanın şahıslarında, müddet-i hayatında değiştirdiği
bedenler ve mevte benzeyen uyku ile haşir ve neşre benzer birer nevi
kıyamet, bir kıyamet-i kübrânın tahakkukunu ihsas ediyor, remzen haber
veriyorlar.
Evet, meselâ haftalık bizim saatimizin saniye ve dakika
ve saat ve günlerini sayan çarklarına benzeyen, Allah’ın dünya denilen
büyük saatindeki yevm, sene, ömr-ü beşer, deverân-ı dünya, birbirine
mukaddime olarak birbirinden haber veriyor, döner, işlerler. Geceden sonra
sabahı, kıştan sonra baharı işledikleri gibi, mevtten sonra subh-u kıyamet
o destgâhtan, o saat-i uzmâdan çıkacağını remzen haber
veriyorlar.
Bir şahsın müddet-i ömründe başına gelmiş birçok
kıyamet çeşitleri vardır. Her gece bir nevi ölmekle, her sabah bir nevi
dirilmekle emârât-ı haşri gördüğü gibi, beş altı senede bil’ittifak bütün
zerrâtını değiştirerek, hattâ bir senede iki defa tedricî bir kıyamet ve
haşir taklidini görmüş.
Hem, hayvan ve nebat nevilerinde üç yüz
binden ziyade haşir ve neşir ve kıyamet-i nev’iyeyi her baharda müşahede
ediyor. İşte, bu kadar emârat ve işârât-ı haşriye ve bu kadar alâmat ve
rumuzât-ı neşriye, elbette kıyamet-i kübrânın tereşşuhâtı hükmünde, o
haşre işaret ediyorlar.
Bir Sâni-i Hakîm tarafından, nevilerde
böyle kıyamet-i nev’iyeyi, yani bütün nebâtat köklerini ve bir kısım
hayvanları aynen baharda ihyâ etmek ve yaprakları ve çiçekleri ve
meyveleri gibi sair bir kısım şeyleri aynıyla değil, misliyle iade ederek
bir nevi haşir ve neşir yapmak, herbir şahs-ı insanîde kıyamet-i umumiye
içinde bir kıyamet-i şahsiyeye delil olabilir.
Çünkü, insanın
birtek şahsı, başkasının bir nev’i hükmündedir. Zira, fikir nuru, insanın
âmâline ve efkârına öyle bir genişlik vermiş ki, mazi ve müstakbeli ihata
eder; dünyayı dahi yutsa tok olmaz.
|
Lügatler :
abes : faydasız, gayesiz, boş
alâmat :
alametler, işaretler
âmâl : ameller, işler,
davranışlar
bil’ittifak : ittifakla, birleşerek
cevv-i
hava : hava boşluğu, uzay
deverân-ı dünya : dünyanın
devreleri
efkâr : fikirler, düşünceler
emârat :
belirtiler, izler
emârât-ı haşr : haşrin belirtileri,
işaretleri
hakikat : gerçek ve doğru
haşir ve neşir :
öldükten sonra tekrar diriltilerek Allah’ın huzurunda toplanma ve tekrar
dağılıp yayılma
haşir : öldükten sonra âhirette tekrar
diriltilerek Allah’ın huzurunda toplanma
hebâen : boşu
boşuna
hikmet : herşeyin bir gayeye yönelik olarak, anlamlı ve
tam yerli yerinde olması
hilâf : aykırılık
ihsas etme
: hissettirme
israf : savurganlık
işârât-ı haşriye :
haşrin işaretleri
kat’î : kesin
kemâl :
mükemmellik
kıyamet : dünyanın sonu, varlığın bozulup
dağılması
kıyamet-i kübrâ : büyük kıyamet
kıyamet-i
nev’i : bir tür ve cinsin ölüp dirilmesi
mahiyet-i hakikiye
: gerçek mahiyet, nitelik
mâneviyat : mânevî, soyut
şeyler
medar : kaynak
mevcudat :
varlıklar
mevt : ölüm
meyl-i saadet : mutlu olma
eğilimi
meyl-i tekemmül : mükemmelleşme
eğilimi
mukaddime : başlangıç, öncü
müddet-i hayat :
ömür süresi
müddet-i ömür : yaşam süresi
müşahede :
gözlemek
müyûlât : meyiller, eğilimler
namzet :
aday
nebat : bitki
nevi : tür, çeşit
ömr-ü
beşer : insan ömrü
remzen : işareten
rumuzât-ı
neşriye : âhiretteki dirilişin ince delilleri
saadet-i
ebediye : sonsuz mutluluk
saat-i uzmâ : büyük
saat
Sâni-i Hakîm : herşeyi hikmetle ve san’atlı bir şekilde
yapan Allah
subh-u kıyamet : kıyamet sabahı
tahakkuk :
gerçekleşme
tedricî : yavaş yavaş, derece
derece
tereşşuhât : sızıntılar, izler
teşkil eden :
oluşturan
|
