12 DE JUNIO: DÍA DE LA PAZ DEL CHACO - CHÁKO PY'AGUAPY ÁRA
Ohai: David Galeano Olivera
Ko ára, 12 jasypoteî (12 de junio) jaromandu'a peteî mba'e guasuete ha'éva Cháko Py'aguapy Ára (Día de la Paz del Chaco), Paraguay ha Bolivia-ygua oĝuahêrôguare peteî ñe’ême anive haĝua araka’eve oñorâirô hikuái.
Pe kuatia py’aguapy rehegua oñemboajékuri Buenos Aires, Argentina-pe, 12 jasypoteî 1935-pe, asaje riremi. Oîkuri upépe Agustín P. Justo, Argentina Retâ Ruvicha; ha hendive oîkuri karai Luis Riart, Paraguay rérape; karai Tomás Manuel Elio, Bolivia rérape; avei, karai José Carlos de Macedo Soares, Brasil rérape; ha Carlos Saavedra Lamas, Argentina rérape, Upéicha avei oîkuri upépe ambue tapicha oipytyvôva’ekue ojehupyty haĝua py’aguapy.
Jaikuaaháicha mbohapy ary pukukue aja oñorâirôkuri hikuái oipotágui imba’erâ Cháko yvy. Heta ñande rapicha omano oipysyrôségui hetâ.
Péicha ikatu ñanemandu’a umi omanova’ekue Boquerón, Nanawa, Yrendague, El Carmen, Pikúiva, Ballivián ha Toledo-pe. Ko’â tenda ha’e avei techapyrâ ñandéve ĝuarâ ñamomba’eguasu haĝua umi kuimba’e ha kuña katupyrýpe, ohova’ekue oñorâirô Chákope, oipotágui ko ñane retâ isâso ha ijehegui taitenondeve.
Opárôguare ñorâirô, José Félix Estigarribia (Paraguay) ha Enrique Peñaranda (Bolivia) ojopopyhýkuri ohechukávo ojupe py'aguapyreko.
![](https://ci6.googleusercontent.com/proxy/Z3yRpcjz67hdUnpTKv8wWdqADFzxelb1iAy8iZU_buuwi1bU_FRFLnf2aXThkGc112afIOUgZZngi5LKXyIVhcSpmjObEusWWfag0htZJVmjqgMxxtt7v-VwSbEBmJNMIPTN9SAsG_OBkIK6s4tN0MqE3skS_1LrNZ78E84t5HcJmv1WsMFjGOqBxVSa5Mujv7GM6YcnC_JhM8YvEusM4G6N0bM7S61AiZYTofriCbsR3YrX2_KPW7AvMW0R03ph7D_C5Q9ebdAEWR5q2tzoBb4j2EklrV-jCI78CNait2X-qE0q2xxYaBs7DNPG45FXwlkzGEgRpxwXlckHrEcdvd6YSLrWInHJsJ7q8rOEju5Z_WB5LtfMqfb5vytxjiL6sRPwSzsHYiHDGAPSiIFltw=s0-d-e1-ft#https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCJRJ_7PHt7EfMjl5e1l_c_nbWkUx8YrZRnLev4qKVrVWPPn85shYXt7efuuPBuhROmFQ2EwvePWadqaigasmc2-aP7ZYhSV4CU0y82SOALPEgbLmSDSaK6WftrVdBBYTo6FuG40OdE-rB/s640/GuerraDelChaco+28-05-16+OrdenGeneralN%25C2%25BA+51-JFEstigarribia+Soldado.jpg)
CHE RU CHAKORE
Ohai: David Galeano Olivera
I
Che ru Chakore
péina aju ko ára
romomaitei ha romomorã
ahecharamo nde rapykuere
Leõ Guarani
nderehe ae ko ñane retã
omimbi, ojajai
ko yvága guýpe
ha oho tenonde
vy’apavẽ piári
ára opa peve.
Mbohapy ary
reiko ñorãirõme
rehasa asy,
tuguy reñohẽ
nereñakãitýi,
nereñeme’ẽi,
Ku mymba ñarõicha
reñeñanduka
ha rehechauka
kóva ha’eha
nde ru ha nde sy
yvy teete.
Che ru Chakore
péina aju ko ára
romomaitei ha romomorã.
II
Ko'ẽ ko'ẽvére
rejetyvyro ko’ápe ha pépe
Tetã rayhupápe
aniete haġua
ko ñande yvy
porãite asy,
ho’a, omano,
ha ikusuguepa
umi moñái pópe,
ha hendive, ñande
-Tyre’ỹ poguýpe-
japa, jaje’o
ko yvága guýgui.
Aguyje ame’ẽta
amano meve
Rojas Silva, Franco,
Caballero Irala,
ha Estigarribia,
Jakare Valija
ha Emiliano R-pe
pyti’a omoĩre
omo’ã haġua
ñane retãmi.
Reku’e upérõ,
che ru Chakore,
tetã rayhupápe
remuña, reity
ko ñande yvýgui
umi pytaguápe
ha remopotĩ ha
remomimbi
guarani ruguy.
Ko'ẽ ko'ẽvére
rejetyvyro ko’ápe ha pépe
Tetã rayhupápe.
III
Che ru Chakore
yvy rupi reiko
ha ndereikuaái
y’uhéi, Kane'õ,
mbyry'ái, ro'y
ne akãme oĩgui
peteĩ mba'énte:
Mborayhu añete
ha ijojaha'ỹva
ko ñane retãre.
Nde ruguy opyta
Chako guasuetepe
Boquerón, Corrales,
Toledo, Nanawa,
Campo Vía, Ingavi
ha ambue tenda rupi
ohechauka haġua
ko yvorayguápe
kóva ha'eha Paraguay yvy
che ru Chakore
yvy rupi reiko
ha ndereikuaái
y’uhei, Kane'õ,
mbyry'ái, ro'y.
IV
Ara guasuetépe
ko ne renondépe
péina añembo'y
ha ndéve añakãitývo
mokõive che pópe
tesay pa’ũme ajepopete
ahechakuaávo
mba'e guasuete
rejapova'ekue
reipotágui akóinte
ko ñane retã
hekove sãso
ha ñande, maymáva,
tajaikojoa
mborayhu, vy'a
ha tekokatúpe.
ahecharamógui nde reko pyapy
ara guasuetépe
ko ne renondépe
péina añembo'y
ha ndéve añakãitývo
mokõive che pópe
tesay pa’ũme ajepopete.
(Ahechakuaávo Lino Galeano-pe, che ramói, Cháko-pe oñorairõva’ekue – En memoria de mi abuelo, Lino Galeano, ex combatiente de la Guerra del Chaco)
ooo000ooo
PEHECHÁVAPA
Ohai: Darío Gómez Serrato
I
Pehechávapa tape sâmbuku
Hetyma yvyráva guata jekutu,
Pehechávapa ijyva yvytúre
Hyrukuereíva heko jepoyru
II
Pehechávapa hete perepáva
Oñyñýi jehýiva heko pehêngue,
Pijoha iñarôva hi’ári ohasáva
Ombotyaíva ñande rekove
III
Umívako hína hetâ rayhupápe
Ñorâirô guasúpe imboja’opy,
Oimegueteríva ku Cháko ruguápe
Opytahague hypy’a huguy
IV
Ko’áĝa ĝuarârô michî michîetépe
Hesekuéra oîta tembe jeguaru
Ñamoîrângue yvoty apytépe
Oguapy haĝuáme hete pytu'u
ooo000ooo
RESERVISTA PURAHÉI
Ohai: Félix Fernández
Ombopurahéi: Agustin Barboza
I
Tekove vai ndajeko hosâva
ha upére ha'e anga namanói
Chakore he'i che irûngue ohasáva
ndéje haimete ndachera'ârôi.
II
Karia'y ñaña nemomorâséva
je oĝuahê nde rópe ka'arupytû
ndéje haimete remombo che réra
ha remondoho ñane mborayhu.
III
Nanemandu'áipara'e upépe
ku pyharevépe santomi rovái
Eréramo chéve nde páy ha nde képe
nde rekoviarâ ndajuhuva’erâi.
IV
Ha upe ne ñe'ê ahypÿi ysapýpe
ha che korasôme aipyhy añotỹ
araha che pýri ñu ha ka'aguýre
ha áĝa ajerévo ajuhu ipoty.
V
Kóina rojuhu jepivérôguáicha
rasa nde rory ha akói cherayhu
ha ere aipo jaguápe nde reikuaaháicha
oumaha ijára anive oguahu.
VI
Opáma la guerra haime ndaroviái
ha ñaime jevýma ñane oñondive
ñande rogamíme santomi rovái
ñañopê ojuehe ñane mborayhu.
ooo000ooo