AVA'AYVU.. ( 10 ) Prof. Dr. PEDRO ESCURRA FRANCO
Pedro Ernesto Escurra Franco
Tetã Paraguay. Tàva Paraguay. Tavavore Pinosã. Ysaty rembe’y guive.
AVA'AYVU. ( 10 ) Prof. Dr. . PEDRO ESCURRA FRANCO
ÑE’ẼSYRY KARAKU.
13. 1. Ñe’ẽsyry karaku jaipyaha porãrõ jarekóma peteĩ tembiaporã. Jaikuaa vove mba’ére ha ma’erãpa ñaneñe’ẽ. Péva ha’e ñe’ẽsyry apyte ikatúva reipyso nemba’epota javeve.
Ipukuetereíramo neñe’ẽsyry ikatu ikarẽ ha nerenduharakuéra ikane’õ ndehegui ha nderehupytýi pe rehupytyséva.
Oñe’ẽkuaa’ŷva oñe’ẽporã pe oñe’ẽ mbyky mbykýmírõ pe oikuaamívarente oñe’ẽ jave. Sapy’ánte oĩ yvypóra iñarandúva oñe’ẽva mayma mba’ére, oñe’ẽporã ipypukúgui pe imba’ekuaapy, oipurukuaágui umi oikuaáva. Mayma tembikuaaty ome’ẽkuaa ñandéve heta mba’ekuaa ñe’ẽsyryrã…
Ñe’ẽpapáraicha ñañe’ẽkuaa ñaneñe’ã mbytetégui, tove avei ñaneãnga toguereko umi mba’ekuaa poravopyre onohẽ haĝua ijehegui ñe’ẽpoty memetéicha pe ñe’ẽsyry rehe.
Jagueroviárõ Tupãme, jaguerovia umi hembiapo, jaguerovia ñande apoharépe. Jaguerekokuaa pe jeguerovia ñaneãnga mbytépe jahecha porãve ha mombyreve haĝua opa mba’e. Pe mba’epotakuaaty okakuaárõ ñaneñe’ãme tuichave ñañemomýi ambuekuéragui.
Ñande rekove hetave mba’eporã ohejáta yvy ape ári, hetave rupi oñeha’ã, hetave rupi ho’a ha opu’ã mba’eve’ŷrõguáicha. Ohekáva tapiaite ojapo mba’eporã noñapytŷiva ijehe, maymavévape ĝuarã, nahakate’ŷi oñeme’ẽ haĝua, ipojera tapiaite, pytyvõhára katupyry ojapo ijehegui. Oĩ oĩháme ojapose mba’eporãnte. Opamba’e omotenonde ha omotenondese. Ko’ãichagua yvypóra katuete oheja mandu’apoty hapykuere rehe. Herakuéra jaguerohorýne. Pe aty ñañe’ẽtaháme oguereko heta tova oikepáva peteĩ továpe, térã jahechakuaa peteĩteĩ tova. Mayma tova oguereko peteĩ teko, oguereko mba’epota tuicha ha michĩva, opaichagua. Ko’ã mba’e jaikuaárõ pe aty oĩ ñanendive ñaírõ hyepýpe. Pe atýpe reguerekórõ nerenda. Pe tenda ndojapói nderehe mba’eve, ndénte ikatu rembojegua upe tenda, ndénte ikatu rembotuicha upe tenda, ndénte pe mba’e apoha. Heta oĩ omyakãreitéva opa mba’e.
13. 2. Ñe’ẽsyry jepyso ha’e peteĩ mba’ekuaa ikatupyrývante oguerekokuaáva. Oikuaaporãva avei mba’éichapa he’íta pe he’iséva oĝuahẽ porãve haĝua pe henduhárape.
Tereho pe rehoha atýpe, reguataha rupi ohóne neakãme ñe’ẽsyry otykýta ha osyryrýta, mbeguekatu térã pya’e. Ikatu heñói mbeguekatu pe ñe’ẽsyry. Peteĩ aponde’a reipurúne hendapete peteĩ atýpe ĝuarã. Peteĩ ñe’ẽsyry reipurúva peteĩ hendápe ha ambue hendápe tekotevẽ iñambue’imi ojohegui. Umi aty iñambue ojohegui, iñambue rupi umi ñanemba’ekuaa, iñambue avei umi kyre’ŷ jarekóva, ñande reko, ñande ary, ñane mba’epota iñambue avei.
Pe aponde’a oguereko ñepyrũ, hetepy, ñemohu’ã. Ku mba’e rete kanguerei remyanyhẽkuaáva ñe’ẽgui. Ñemyanyhẽ ñe’ẽ ñaikotevẽva jaipuruségui ja’e haĝua umi ja’esetereíva.
Che aipota che pytyvõ mbo’eharakuéra, túva ha sykuéra, umi pohãnoharakuéra, umi ñemityharakuéra, tekojojarekaharakuéra, mayma mba’apohára aty iñambue ojohegui. Ñaĝuahẽ porã haĝua chupekuéra tekotevẽ opa hendápe ñamohenda porã ñane ñe’ẽndy.
Sapy’ánte ñamoñepyrũvo pe ñe’ẽsyry ñahenduakuaa mba’éichapa oipyguara arandupykuaaty oguenohẽ haĝua umi ñe’ẽ hasy hasyvéva, péicharõ gua’u ha’e iñaranduve ha umi iñarandu’ŷva katu ohecharamóta gua’u chupe. Naiporãi ko’ã mba’e. Pe ijejapo’ŷva ho’a porãve maymavévape. Pe iñe’ẽ oñehenduporãve, hesakãve ndoguerekói rupi ijehe umi ikatúva omongy’a térã omoambue iñe’ẽ, péva tuicha mba’e.
Ñe’ẽsyry rete natekotevẽi ipirueterei ni’ikyraiterei. Natekotevẽi jaipy’aka pe aty ñanerendúvape. Jaikuaa peteĩ pa peve pe ñane ñe’ẽsyry reterã. Iporãma. Techapyrã.
Mba’e ñe’ẽ oñeñe’ẽ ñepyrũ ñande yvýpe. Máva mba’e pe ñe’ẽ guarani. Oĝuahẽ ñandéve ñe’ẽpyahu castellano. Ojehero vai va’ekue karai ñe’ẽrõ. Karai’ỹ ñe’ẽgua’u ñaneñe’ẽ guarani. Mba’ére mbo’ehao oipuru pytagua ñe’ẽ ha omboyke ñaneñe’ẽ teete. Oipe’ase ñaneñe’ẽ oipe’aségui ñande pokatu. Iñe’ẽ ambuépe ñande rekokuaa ipoguýpe. Ñanderekose tavy poguýpe. Ñane mburuvicha ñane retãguavoi. Ndoipotái ñande rekove oñepysyrõ. Mboriahúre tapiaite ñaneñapytĩse.
Ñane retã opu’ãne ñanendive…
Heta hendáicha ikatu ñamohu’ã ñe’ẽsyry. Ñambyapu’ávo umi ja’e va’ekue iporã ñambojegua peteĩ ñe’ẽapesãme oguerekóva ñe’ẽ poravopyre, ñambojeguaka ñaneñe’ẽme. Pe aty akãme opytáne peteĩ ñaneñe’ẽ arandu techapyrã ha ikatúva ojeguerohory mandu’ápe.
13. 3. Pe ñe’ẽsyry rete oguereko ivore. Heta térã sa’i. Jaipotaháicha jajapokuaa. Mayma vore ha’e peteĩ ñe’ẽsyry’i. Jahecharamo pa vore. Mayma vore oguereko peteĩ ñe’ẽjoaju he’íva ambue mba’e pe ñaneñe’ẽsyrýpe ĝuarã… Peteĩ vore ikatu oguereko mbohapy térã po aravo’i. Ikatu hetave avei. Naiporãi pe ipukuetereíva. Mayma vore oñe’ẽmbaite va’erã peteĩ mba’érente. Naiporãi ñambojehe’apa opa mba’erehegua peteĩ ñe’ẽsyrýpe. Ñe’ẽsyry vore ha’e peteĩ ñe’ẽsyry’i.
Mayma ñe’ẽsyry vore jaipurukuaa va’erã, pe oguerekóva hetepýpe ñanohẽne oñeikũmby porãhaĝuáicha. Tekotevẽ ñambosyryry hendapete rupi. Mayma temiandu jaipurúva vorekuérape ojaju porãne ojuehe, osẽmba haĝua oñondivepa. Peteĩ ñe’ẽsyry oguerekóva 5000 ñe’ẽ ikatu ñapesã’a poapy térã pa vorépe, opyta mayma vore ku 500 ñe’ẽ rehe.
Aje’i ñambohéra kuri umi vore. Pe vore réra ha’e ikaraku. Techapyrã. Peteĩ vorépe ñañe’ẽta mba’asy po’íre, péicharõ pe mba’asypo’i ha’e ñande vore karaku, tekotevẽ ñamosusũ porã upe mba’asy pe ñande vorépe... Pe ikaraku ndaikatúi iñambue pe ivorégui. Mayma vore oguereko avei iñepyrũ’i, hete’i, mohu’ã’i. Ñepyrũ’i ikatu oguereko 50 ñe’ẽ meve, hete’i ikatu oguereko 400 ñe’ẽ meve, mohu’ã’i katu opytakuaa 50 ñe’ẽ meve avei. Techapyrã ikatu jahecha peteĩ ñepyrũ’i. Oĝuahẽ mboyve pytagua morotĩ ñane retãme, ysyry Parana ha ysyry Paraguay pa’ũme avei ijere rehe, oĩva ava oñe’ẽkuaáva’ekue guaraníme umi ñande rekove ypykue, upéicha rupi ha’e ñaneñe’ẽ teete. Ñane mba’eteeª
Hetave mba’e ikatu ja’e pe hete’i ryepýpe . Heta ñe’ẽapesã ojepurukuaa ñamyesakã porã haĝua umi ja’eséva.
Tekotevẽ jahayhu ñande rekove, tekotevẽ jahayhu ñane pehẽnguekuéra, jahayhu va’erã ñane irũnguérape ha ñane retãyguápe. Péicha jaikuaa jaguerekoha tetã rayhu. Che aporohayhúrõ ndaikatúi aipuru ñaña, ha che ñañárõ ndaporohayhúira’e... Ku che ate’ŷmi jave ndaha’éi mba’apohára katupyry...
Iporã avei jaipuru mokõi ñe’ẽ ñembohovái iñambuéva ojohegui. à ñe’ẽ ñahendu jave ha’ete ku ñanderesape’áva. Omyesakã porãve omoígui ñe’ẽ ambue hu’ãme. Ñemohu’ã’i oguereko va’erã peteĩ ñe’ẽ ome’ẽva peteĩ mba’e ojehekáva. Ñande techapyrãme ja’ekuaa... Ñe’ẽ guarani ha’e ko ñande yvy ñe’ẽ ypykue. Upéicha rupi mayma yvy vore herapa kuri guaraníme, mayma guyra ha ka’avokuéra avei. Jepérõ heta árama ojepe’a oĩva guarani ñe’ẽme , oñemoĩhaĝua térã pytagua ñe’ẽme oñemoambue haĝua ñane retãª
Ñemohu’ã opakuetévo ha’e peteĩ ñembyapu’a ñaneñe’ẽme, oguereháva peteĩ jeguaka ñaneñe’ẽme.
13. 4. Ñe’ẽsyry oguereko va’erã ijehe umi ome’ẽva mbarete ha kyre’ŷ. Ñe’ẽpague térã ñe’ẽkaigue avave nohenduséi jaikuaa porã voi.
Ñe’ẽ ha’e pokatu ikatúva omomýi opa mba’e. Jajeroviárõ ñaneñe’ẽre pe ñaneñe’ẽ imbaretevéta ha ohupytykakuaa ñandéve pe jaipotáva.
Pévare iporã ñaikũmby porã ñe’ẽpukuaa, ñe’ẽysajakuaa ha ñe’ẽjoajukatukuaa. Jareko va’erã pokatu ñamohenda haĝua ñe’ẽ ñaikotevẽva. Jareko va’erã pokatu jaiporavokuaa haĝua ñe’ẽ. Ñambojaju haĝua ñe’ẽ ñaikotevẽ pokatu. Pokatu jareko haĝua jareko va’erã mba’ekuaa ha mba’ekuaápe ñaĝuahẽhaĝua tekombo’e ome’ẽva katupyry jaipurúne tapiaite ñapu’ã porã haĝua.
13. 5. Ñe’ẽsyry apohára oguereko mayma mbo’ehára mba’ekuaa. Ñe’ẽsyry apohára oguereko umi motenondehára mba’ekuaa, ñe’ẽsyry apohára oguereko tekove marangatu mba’ekuaa.
Umi ñe’ẽryru tapiaite oipeka umi ñe’ẽsyry apohára. Ñe’ẽjoaju apópe ha’e ikatupyry, kuatiáre ha iñakãme ha’e ohai porã. Ijypy rupi tapiaite oguereko kuatiamorotĩ aty ha opaichagua aranduka ome’ẽvéva arandu. Péicha ha’e omoheñói, ombokakuaa, ñe’ẽjoaju ome’ẽ haĝua chupe pokatu. Ára ha pyhare ha’e ohai umi oñandúva, umi ohendúva, umi imba’epota, umi imba’ejerure, umi iñamindu’u, umi hemiandu.
Ohecháva oguerohorýva. Ima’ẽme ombyaty mba’eporã okakuaáva hemiandu ha iñamindu’u rehe. Pe ñe’ẽsyry apohára rembipuru ha’e pe ñe’ẽ. Ñe’ẽ ha’e omoñe’ẽkuaa haĝua omoñe’ẽ umi ñe’ẽ. Avei omoñe’ẽkuaa haĝua ohaikuaa va’erã. Ñe’ẽjehai rupive ñañemoarandu ñe’ẽjekuaápe.
13. 6. Ñe’ẽporavopyre jaipyaha haĝua ñe’ẽsyry ñaikotevẽ. Ñande jahecha ta’ãnga ñama’ẽháme ha umíva oguereko héra ñaneñe’ẽme. Ñaneñamindu’u henyhẽ ñe’ẽra’ãngágui ñañongatu va’ekue ha jahechapyahujeýva ha oĩva opaite mba’épe. Ñane akãme henyhẽ umi ñe’ẽra’ãnga. Ñane akãme oĩ ñane apytu’ũ oguerekóva peteĩ mba’yru oñeñongatuha ñane ñe’ẽra’ãnga ndoguerekóiva tenda oipurúva ndoguerekóigui ñaneñe’ẽ hete.
Oĩ avei ava iñe’ẽkuaasetereíva ha oñemoĩ oipuru ojuhúva ñe’ẽ, opiriri ha opororo ñe’ẽme. Hetaiterei oñe’ẽ ha mba’eve ndaikatúi ñaikũmby chugui. Oñe’ẽmbarei. Ha’ete ku oikuaaitereíva ha oikuaaporã’ỹva avei.
Upe iñe’ẽ marangatúva oipuru umi ñe’ẽ oipuruséva he’i haĝua pe he’iséva. Nosẽi ijurúgui umi iñe’ẽ oipuruse’ŷva.
Tove umi ta’ãnga ha ñaneñe’ẽra’ãnga topyryrŷi ñaneñamindu’úme, chuguikuéragui osẽta umi ñe’ẽ ñaikotevẽva ha ikatúva jaipuru hesakuaitépe. Ñaneñamindu’u rembiapo omosarambi ñane kũ. Pe ñane kũ naiporãi ombyái ñane ñamindu’u rembiapo. Ñamindu’u ojapo ta’ãngáme ĝuarã. Ñane akãme oĩrõ javorái térã peteĩ mbaipy osẽta ñe’ẽjavy, ñe’ẽrei, ñe’ẽpyho ha ñe’ẽtarova. Oĩ ñe’ẽ ñane mbopukapareíva, ñane myasẽva, ñanembovy’áva, ñanemoñamindu’úva.
Ñane korasõ ha ñane apytu’ũ ndopytu’úi he’i umi iñarandúva ome’ẽ haĝua jeikove ñande retépe. Ñaĩ ñaĩháme jajapo jajapóva, apytu’ũ omomba’apo ñamindu’u ayvu térã kirirĩháme. Tembiapo porã aty jaguerekórõ apytu’ũme tapiaite ñasẽ porãne mayma apañuãigui. Péicha avei ja’éta ijyképe naiporãiha jaipuru ñe’ẽpochy ha ñe’ẽtie’ŷ.
Umi ñe’ẽ ha’e ñanerembipuru ha ñanerembipurúre ñañangareko porã va’erã. Péicha oiko’ŷva umi tembipuru ñamboyke va’erã anihaĝua ñanerembiapo jave ñanemopa’ã térã oguenohẽ tapégui ñanerembiapo jajapóva. Ñaĝuahẽporãsérõ lomitãme, lomitãñe’ẽ jaipuru va’erã. Pohãnoharakuérape ñañe’ẽrõ ñañeha’ã va’erã jaipurukuaa iñe’ẽndy. Mayma avaaty ndive. Umi ñe’ẽ jaipuru tapiáva ñamohenda porãne ñaneñe’ẽsyrýpe. Naiporãi avei jahechukase umi ñe’ẽkuaaguasu. Ikatu ñandevoi ñañemondýi ñandejehegui ñañembotuicha jave, ýrõ, ñanerenduharakuéra oñeporandukuaa mba’épa ojehu ñandéve. Ndo’ái avavére pereñemoĩ rehechukaseterei pereñe’ẽkuaaha, reñembotuichaitereihámante ojehecha ha ojehechakuaáne…
Penemba’epota he’i ñamindu’úpe mba’e mba’épa ojapóta ñe’ẽra’ãnga ndive oguenohẽ haĝua ñe’ẽ ha ñe’ẽ ñe’ẽsyryrã.
Ñañeha’ã va’erã jaipuru ñe’ẽrory py’arorýpe, ñañeha’ãne pe ñe’ẽñembyasy tosẽ ñaneñe’ãpyahẽgui. Oĩrõ avei tekotevẽ pe ñane ñe’ẽpohýire, tove tosẽ avei py’aitégui ãngapyhýgui ohechukávo mba’epotateĩnte jarekoha. Py’apochýpe omoirũne pe tova pochy oñemonde porã haĝua ñe’ẽpochy.
Ehaíke kuatiáre ha emoñe’ẽke ñe’ẽryru remotenonde haĝua nerembiapo. !
13. 7. Ñe’ẽjára oñangareko va’erã ijehe, hetére ha ijaóre, hendapete oñemohenda haĝua. Ja’éma kuri ñande rova oñe’ẽha, ñande po oñe’ẽha, ñande ñemomýi oñe’ẽha. Péicha avei jajehecha ñande py ha ñaneakã meve. Opa hendápe oñema’ẽ ñanderehe. Aty renondépe ñañemoĩ ñañe’ẽ haĝua ha umi tapykuépe oĩva ñanerendu porãva’erã. Ñe’ekuaa omokyre’ŷve pe ñaneñe’ẽsyry. Umi añetegua imbareteve ojeipyaha porãvégui ñaneñe’ẽsyry. Ijarandúva ohechakuaa tapicha ñe’ẽ ha hováre pe ijapuha.
Jareko ñe’ẽkuaa ome’ẽva ñandéve pokatu. Mayma oĩva pe avaatýpe ohechakuaáne ñañe’ẽha chupe. Ohendúva ñahendukaségui chupe. Nañañe’ẽñemírĩ avavépe. Ñande rete oñembo’y porã ha opavave rehe ñama’ẽ, pe ñanema’ẽ oikundaha avaaty. Avei jajurupe’a porã va’erã osẽ porã haĝua umi ñe’ẽ ñande jurúgui, tekotevẽháicha. Amo huguaitépe ikatu oĩ ohendupora’ŷva, jahechakuaáne, ñanerenduporãne ñañemoĩrõ jahupive pe ñaneñe’ẽ, tahyapu porãve, oĝuahẽ porãve haĝua chupe pe ha’e ohenduséva.
Sapy’ánte ikatu pe aty apytépe oĩ oñe’ẽ reíva térã ijayvúva ñañe’ẽ jave, ikatu ñakirirĩ’imi ha ñama’ẽ gua’u hese jahechápa ndojehechakuaái ha okirirĩ. Hatãve ñañe’ẽrõ ikatu avei opáy ha okirirĩ. Ikatu ñaneñe’ẽ pa’ũme ñakirirĩ’ŷre jahechuka moõpa oĩ pe ndojejokóiva.
Avei naiporãi ñande pochy. Ipochýva katuete opo’ẽva. Naiporãi pe ñande reko iñambue. Naiporãi. Toiko oikóva, to’ato’áva ñe’ẽsyry apohára pokatu rupive ipu’akáne opaichagua sarambi rehe. Ko’ã mba’e jahasa porã haĝua tekotevẽ ñañembosako’i. Umi ikatúva oñe’ẽ kure atýpe, ryguasukuéra korápe, mymba pa’ũme, tove topere ha tojemondýi, ñañeha’ãrõ jahupi ha ñamoñe’ẽ ñaneñe’ẽ.
Ikatu jajeja’o, ñandeguerosapukái avei, anichéne ñane mokirirĩ ha ñanemboguevi. Ñañangarekóke ñandejehe anihaĝua jajavy mba’evépe.
13. 8. Ñande ahy’o ñe’ẽre ñañe’ẽta mbykymi. Mayma mymba noñe’ẽi. Ñande ava katu ñañe’ẽ. Kuña ha kuimba’e oñe’ẽ yvy ape ári, ndajaikuaái mávapa pe oñe’ẽvéva.
Hetaiterei mba’e ikatu jaikuaa ñande py’añe’ẽ rupive. Ñaneñe’ẽ ohechuka, ohenduka, oikuaáyka hetaiterei mba’e. Ñaneñe’ẽ rupi osẽ umi oĩva ñaneãnga ha ñane korasõ ryepýpe.
Pe osapukáiva oñe’ẽ jave ha’eténte ku oporonupãva pe iñe’ẽsyrýpe. Pe jesapukái ndoguerúi mba’eporã. Oĩ oñe’ẽchiãva, oĩ itĩñe’ẽva , oĩ iñe’ẽsysýiva. Ñaneñe’ẽ ñambohyapuporãkuaa ha ñamoĩkuaa hendapete ñamba’apórõ hese. Ñaneñe’ẽ’irõ ñasẽkuaa ñúre, jaikekuaa ka’aguýre, jajuhúrõ ñane retãme aipo ka’aguy gueteri, ysyry rembe’ýre, ñañe’ẽ hatã ñañehendukaporãhaĝuáicha mombyry voi.
Ta’ãngachukaha rupive ema’ẽ ndejehe reñe’ẽ jave, rehechakuaahaĝua mba’e mba’épa remoambue térã remoĩ porã va’erã.
Neapytu’ũ opyryrŷi va’erã katupyrýpe pe oñangareko haĝua nderehe. Nde pyho mboyve ha’e oñemomýi ha nerenonde’a ponorepo’ẽ.
Ñañe’ẽ va’erã avei pe ñane kane’õ jave jahechakuaa haĝua mba’éichapa osẽ pe ñaneñe’ẽsyry.
Jajurupe’akuaáne avei jaipotárõ pe ñaneñe’ẽ hyapu porã. Ojurupe’akuaa’ŷva ha oguerekóva ijurúpe tembi’u vore pe oñe’ẽ jave ha’ete pe oisu’u ha omokõtava pe iñe’ẽ voi ha nañaikũmbýi mba’épa he’i.
13. 9. Reñe’ẽ jave naiporãi rejesareko mba’eve rehe, oñekytĩkuaa ndehegui neñe’ẽsyry ha rekirirĩvo okañy neñe’ẽ apýra.
Pe neñe’ẽ hyapu porãrõ, hyapu asýrõ, oñehenduseve. Korochire purahéi iñambue ĝuaiĝuingue purahéigui.
Peteĩ mba’ekuaa jaguerekórõ iporãiténepa. Pe ñamohe’ẽkuaárõ avei pe ñaneñe’ẽ peteĩ po’a jaguerekóva térã jajuhúva.
Po’a jaguerekokuaa ñandejehe ñañeha’ã tapiaitérõ. Ñañangarekóne ñande ahy’óre. Ñañe’ẽ aresérõ iporã jay’u y ho’ysã’ỹva, ombopuvaipáne térã ombotýne ñande ahy’o pe y ho’ysãva. Pe tĩñe’ẽ ikatu ñamoambue ñañeha’ãrõ hese. Heta tembiapo oĩ ikatúva jajapo ñamoambue haĝua pe tĩñe’ẽ, oĩ pohãnohára oikuaáva....
Ñane akãme hyapu porãrõ pe ñaneñe’ẽ. Ñañe’ẽporãsérõ iporã japurahéi avei ikatu vovénte, pe purahéi ha’e peteĩ tembipuru ombokatupyryséva ñaneñe’ẽ...
Jajuhúva kuatiahaipyre ñamoñe’ẽ hatãiterei jasapukai’ŷre. Ára ha ára jajuhúta pe ñaneñe’ẽ imbareteve ohóvo. Pukoe ñahendu jave ñañeha’ã ñahendu umi oñe’ẽkuaávape. Pe ñande reko ha’ete avei mitã reko. Umi ñahenduetereívape ñaha’ãseterei.
Connect to the next generation of MSN Messenger Get it now!