3 DE MAYO: DÍA DE LA CRUZ - KURUSU ÁRA

4 views
Skip to first unread message

David Galeano Olivera

unread,
May 2, 2022, 11:31:48 PM5/2/22
to
CULTURA POPULAR
3 DE MAYO: DÍA DE LA CRUZ - KURUSU ÁRA
Ohai: David Galeano Olivera

     3 jasypo niko Kurusu Ára, ojegueromandu'áva ymaite guive Cristiano-kuéra apytépe ha omombe'úva Constantino, Roma Ruvicha, rembihasakue. Upérô ndaje, ysyry Danubio rembe’ýpe, Roma-ygua guarinikuéra oñorâirôtakuri Barbaro-kuéra ndive. Roma-ygua niko imbovy hikuái ha upevakuére ndojeroviaguasúi ipu’akáre. Upe pyharépe jeko Constantino oñeno, oke ha iképe ohecha peteî kurusu ojajái ha omimbíva ha hese he’iva “ko ta’ânga reheve ndepu’akáta”. Upehague ko’ême, opáyvo Constantino, ojapouka peteî kurusu omohendáva Romano-kuéra renondépe; ha -añetehápe- heseve Romano-kuéra ipu’aka ha oñemotenonde hikuái Barbaro-kuéra rehe. Ko mba’e guasuete ojehu rire, Constantino oñemongaraiuka ha oiko ichugui Cristiano ha omopu’âuka heta Tupâo hetâme. Uperire, omondo isy, Elena Marangatu; Jerusalén-me ohekávo Hesukirito kurusu. Elena Marangatu ojuhúkuri upépe umi mbohapy kurusu ha oikuaa haĝua mávapa upe Hesukirito mba’ekue omoîuka peteî mitârusu omanóva retekue mokôivéva ári ha ndojehúi mba’éve; ha oñemoñenóvo upe kurusu mbohapyha ári, upe mitârusu oikovejey. Upe mba’e guasuete ojehúkuri peteî ára 3 jasypo, upe guive opytáva kurusu áraEl 3 de mayo es el Día de la Cruz y la recordación viene de una antigua tradición cristiana que narra la historia de Constantino, Emperador de Roma. Se cuenta que en la costa del Danubio, el ejército Romano se aprestaba a una guerra con los Bárbaros. Los Romanos tenían un ejército muy reducido y sin posibilidades de vencer al enemigo. En la noche Constantino duerme y en su sueño ve una cruz brillante con una leyenda que decía “con este signo vencerás”. Al amanecer Constantino mandó construir la cruz que precedió al ejército Romano en la batalla. Increíblemente los Romanos lograron imponerse a los Bárbaros. A raíz de este episodio Constantino se convirtió al Cristianismo y levantó varias iglesias. Posteriormente, envió a su madre, Santa Elena, a Jerusalén a buscar la cruz de Jesucristo. Santa Elena logró hallar las tres cruces y para saber en cual de ellas se crucificó a Jesucristo decidió hacer una prueba. En efecto, mandó ubicar el cuerpo de un joven muerto sobre las dos primeras cruces y no pasó nada. Cuando ubicaron al fallecido en la tercera cruz, el joven resucitó. Ese milagro había ocurrido un 3 de mayo, de ahí la celebración del Día de la Cruz.


     Paraguay retâme niko Kurusu Ára oñemomorâ opaite henda rupi ha oike umi ñande jerovia ha jepokuaa apytépe, ñane tavarandúpe. Upe árape heta tapicha oho tyvytýpe omyengovia ha ombopyahúvo kurusu ao; upéicha avei, oî oñembojáva kurusu tape oîha rupi, omyendy tataindymimi ha oñembo’e; áĝakatu pe mba’e tuichavéva oikóva upe árape niko pe Kurusu Jegua. Ogaygua ha Ogaykeregua oñembyaty voi guive ha omopu’â peteî kurusu rendaĝua ojejapóva takuáragui ha oñembo’apéva ka’avove’i ha pindo roguépe. Uperire, oñemosâ ha oñemosâingo hyepýpe opaichagua chipa (aramirô, manduvi, mbokaja) ha ijysaja ambuéva (apu’áva, kurusura’ângáva, kurusumbo’ýva). Uperire, mbytetépe, omohenda hikuái kurusúpe. Kóvape, oñembohéra Kurusu Jegua. Upéi, oñembyatypa ha oñembo’e ha omomorâ kurusúpe. Ipahápe, opávo ñembo’e, oiko pe chipa po’o ha heseve oñembosyryku kojói. Avei, ja’eva’erâ kurusurape’anduhára omoirûhájepi Kurusu Jegua ha Kurusu Ára ipurahéi asy rupive.  En el Paraguay, la tradición del Día de la Cruz se celebra en todo el país, formando parte de la cultura popular paraguaya. Ese día, la gente visita los cementerios, cambiando los paños de las cruces; asimismo, se veneran las cruces de los caminos, donde la gente se acerca, enciende velas y reza; sin embargo, la más importante práctica es el Kurusu Jegua (Ornamentar, engalanar la cruz). A ese efecto, las familias y vecinos -desde muy tempranas horas- se encargan de construir el nicho de la cruz con takuaras, cubierto con hojas de ka’avove’i y palma. Seguidamente proceden a atar y colgar las chipas (de almidón, de mani o de coco), hechas con distintas formas (argollas, cruces, rosarios). Después, en medio del nicho, ubican la cruz. Este cuadro final, recibe el nombre de kurusu jegua (cruz ornamentada o engalanada). Posteriormente, ante el nicho, la familia y los vecinos se reunen a orar y adorar la cruz. Finalmente, al culminar la oración, se arrancan y saborean los chipa acompañado de un rico cocido. Conviene destacar que los Estacioneros o Pasioneros acompañan la adoración de la Cruz y el Día de la Cruz con sus cánticos lastimeros, conocidos con el nombre de purahéi asy.

ooo000ooo
KURUSU TAPE
Ohai: David Galeano Olivera

I
Voi apu'â
Aha amba'apo
Ha péina ajevývo
Nderehe amaña
Reime jepiguáicha
Tapemi yképe
Ha cheakâme ou
Ha'eha nde ára
Mayma jaikuaáva
Kurusu arete
Mba'e guasuete
Ára tuichaite
Hetaite hendápe
Ojejapohápe
Mba'e porâitéva...
Kurusu jegua.
Hese omano
Ñande Ru ra'y
Kuimba'e guasu
Ijojaha'ŷva
Hesukirito
Ko arapy jára
Ipu'akapáva
Opaite mba'ére.

II
Ne añomi reime
Ku tape yképe
Remomandu'a
Tapicha mano
Upépe ojehúva.
Ka'arupytû
Ahasa nde ypy rupi,
Vaicha cherenói
Ha añemboja,
Ha ñesûpehême
Mbeguekatumi
Che ñembo'emi
Tupâme ahupi
Hi'âite ohendu
Ha toity nde ári
Ijehovasa,
Tanemyenyhê
Py'aguapymígui.
Nderehe amaña
Kurusu hûmi
Ao morotî
Nderehe ojuasa
Ha nembojegua.
Ajere amaña
Ha upeichahágui
Che resahomi
Ha ajuhu upépe
Tataindy pague.
Pya'e amyendy
-Kuarahy oñemívo-
Ombohesape
Upe ne renda.
Apu'â ha aha
Añandu hory
Che korasômi.
Hi'âiténgo chéve
Upépe omanóva
Pytu'u añete
Ohupytymi...


Ver KURUSU TAPE, en (https://www.youtube.com/watch?v=YA7Cr2wkj_U&t=40s)

ooo000ooo

Ver “Purahéi Kurusúpe”Grupo de Estacioneros Santo Rey, Kapiata, en (https://www.youtube.com/watch?v=UJIBiMBBVHE&t=28s)

Ver “3 de mayo” de Julián Alarcón, por Nicolasito Caballero, en (https://www.youtube.com/watch?v=_hpwa1zO_hQ&t=1s), también a Chorita Rodis, en (https://www.youtube.com/watch?v=qSu93lBx60o)

Leer 3 DE MAYO: DÍA DE LA CRUZ - SANTO REY (KAPIATA), en (http://lenguaguarani.blogspot.com/2017/05/3-de-mayo-dia-de-la-cruz-kurusu-ara.html)

Reply all
Reply to author
Forward
0 new messages