Kỹ thuật & Phong cách chat thời @

[KiếnThức&GiảiTrí]

KỸ THUẬT VÀ PHONG CÁCH CHAT THỜI @

 * Dẫn nhập (vì đây là 1 bài có tính chất khảo cứu nên cần có dẫn nhập):

- "Kỹ thuật và phong cách chat trong thời đại @" là chủ đề của 1 cuộc hội thảo được tổ chức vào tháng 5/2015 (lúc đó chưa thành lập lại EG và member ít hơn bây giờ nhiều). Bài này được sự hoan nghênh của quý vị độc giả. Nay chúng tôi tái bản, mở lại chuyên đề này với các thông tin và kinh nghiệm bổ sung cập nhật hơn.

- Lần này chúng tôi mướn chuyên gia Z thỉnh giảng. Ông ta là người có nhiều kinh nghiệm chuyên sâu trong lĩnh vực giao tế, là người đã từng chat với hàng ngàn người, có hàng chục ngàn giờ chát (như phi công có hàng ngàn giờ bay vậy) với đủ mọi loại đối tượng ở trên mạng. Các chuyên gia do chúng tôi tuy không có bằng cấp tiến sởi gì nhưng họ có kinh nghiệm chuyên sâu về lĩnh vực mà họ đã nghiên cứu và trải nghiệm qua. Còn giá trị bài giảng của họ hay đến đâu thì tùy theo sở thích và khả năng ứng dụng của người đọc. Vì chúng tôi thuê họ giảng miễn phí cho bá tánh nên không muốn lộ diện tên tuổi, xin quý vị đừng thắc mắc truy tìm tông tích làm gì.

- Chát có thể dùng vào nhiều mục đích khác nhau tùy theo chủ định của người tham gia: giao tiếp kinh doanh, làm bạn thông thường, tìm người yêu, tìm vợ, tìm bạn tình qua đường, chat sex, câu mồi, lừa đảo hoặc có khi là chỉ là để tám hiu tán vượn cho vui, cho qua ngày đoạn tháng, mà không có mục đích gì rõ rệt (mấy người chuyên nghiệp này kêu bằng Chatter). Ở đây chúng tôi chỉ nói về chat với mục đích để làm bạn thông thường.

- Tuy nhiên để bảo đảm an toàn, khi mở chủ đề này chúng tôi giả định rằng quý vị là những người chưa có người phối ngẫu (còn độc thân, đang không vợ, không chồng) hay chưa có người tình, hoặc tuy đã có nhưng những người này lơ là, cho chat thoải mái mà không kiểm soát gì.

- Như quý vị đã biết, ở VN hiện đang thông dụng các chương trình chat miễn phí sau đây (loại trừ nhắn tin SMS qua ĐT): Facebook, Viber, Tango, Yahoo Messenger và Zalo. Còn nhiều soft khác như Hangouts, Skype...nhưng chưa thấy thông dụng bằng. Ở mỗi loại có đặc tính lợi hại khác nhau trong đó có Zalo là nổi trội hơn hết.

* Zalo là phần mềm chuyên về chat nên chat nhanh, sử dụng được trên cả nền 2G và 3G (Viber chỉ hỗ trợ 4G hay wifi), cài đặt không bị nặng máy; khi bị quấy rối dễ dàng chận, sử dụng thuận tiện cả trên Smartphone và PC. Giới trẻ VN hiện nay chuộng Zalo bậc nhất vì nó có thể cho phép diễn tả tâm sự, đăng hình ảnh qua blog, cho phép like và bình luận như ở FB và đặc biệt có chức năng kết bạn theo chọn lựa nam nữ, độ tuổi và khoảng cách theo định vị (100m, 200m....), nhu Tango. Chức năng của Zalo này hay bằng như cả 3 thứ phương tiện thông dụng cộng lại: Viber, Tango (ĐT thường, ĐT vidéo) + YM (chat) + FB (chat + blog hình).

I. ĐẶC ĐIỂM TIỆN LỢI CỦA CHAT

Trước nhất, phải nói trong thời đại vi tính với PC và Smartphone các kiểu, chat là 1 phương tiện giao tiếp cực kỳ tiện dụng, nó nhanh chóng chuyển tải lời nói, tình cảm và tâm ý của những người ở cách xa nhau.

Sở dĩ chat còn hay hơn điện thoại hay gặp mặt trực tiếp ở chỗ:

- Chat có thể nói tràng giang đại hải, nói như cháo cả ngày lẫn đêm, ngày này qua ngày nọ để thỏa mãn cơn ghiền tám mà không sợ bị ngắt đường truyền và tốn tiền. Có thể chat liên tục hay ngưng để nghỉ xả hơi và chat tiếp trong thời gian tùy ý.

- Có thể chat ở mọi lúc mọi nơi: vừa làm việc trên máy tính vừa chát (như thể đang làm việc cật lực), ngồi chờ trên xe bus, vừa đi vừa chat, vừa làm bếp, vừa nằm coi tivi vừa chat...Nói chung ở mọi tư thế đều được.

- Khi chat người ta có thể sắp xếp chuẩn bị  ý  mình muốn nói cho nó trau chuốt, bay bướm hơn, không sợ phải ứng phó làm mệt cái đầu như khi phải đối đáp tức thời qua ĐT, nhất là đối với người không nhanh trí, thiếu miệng lưỡi khi giao tiếp.

- Chat có thể diễn đạt được nhiều cảm xúc phong phú khác nhau: vui, buồn hỉ nộ, ái ố...bằng cách sử dụng các biểu tượng (promotion icons) để thể hiện sự biểu cảm của khuôn mặt và có thể là cả tâm trạng nội tâm mà chỉ có diễn viên đóng kịch bậc thầy mới có thể làm được.

- Chat có thể ẩn giấu bí mật về nhân thân: không cho biết gia cảnh (giả dạng độc thân tại chỗ), không cho thấy hình (đóng vai soái ca, trẻ hơn cả chục tuổi, nhờ hình photoshop hay hình tài tử Hàn dán vào), không cho thấy khung cảnh mình đang sống (đang ở nước trong mà bảo ở bên Tây), không cho biết giọng nói (giả giới tính), nghèo rớt mồng tơi mà đóng vai công tử giàu sụ...vv...và vv...

Có nhiều tiện lợi mà tôi chưa kể ra hết ở đây, chỉ giới thiệu sơ qua các vấn đề cơ bản nói trên. Sau đây ta đi vào vấn đề chính.

II. CÁCH XÁC MINH NHÂN THÂN

Việc làm quen nói chuyện qua chat với người lạ là khá nguy hiểm nếu không biết rõ nhân thân của người đó. Chát luôn là đối tượng của bọn lừa đảo: lừa tình, lừa tiền, nam giả dạng nữ, nữ giả nam do muốn kết bạn đồng tính hay để kiếm chuyện lừa sau đó... Do vậy, việc xác minh nhân thân là bước đầu tiên và quan trọng bậc nhất, trừ phi ta chỉ muốn chat ảo để nói chuyện trên trời dưới đất cho vui mà không cần biết đối phương là ai.

* Ở mạng chat, nếu việc khai giảm tuổi cho trẻ lại để kết bạn là chuyện không đáng ngại lắm thì việc nói giả giới tính, nói giả công việc, nói giả về mối quan hệ hôn nhân (độc thân hay không) và giả về nơi ở là đáng ngại hay nguy hiểm. Nói giả giới tính (trai giả gái, nữ giả nam) ở trên mạng thường là nhằm mục đích lừa đảo; nói giả công việc, nơi ở và quan hệ hôn nhân thì người này ít ra là đã không thành thực lúc ban đầu.  

Các cách xác minh nhân thân (giá trị hữu dụng chỉ tương đối):

1. Khi có người add nick, luôn phải hỏi họ từ đâu mà biết nick của mình, quen biết ở đâu và nếu kết bạn qua mạng thì sau đó phải truy cập xem lại profile của người đó (thông thường nick và hình sử dụng ở các mạng có thể khác nhau). Việc này là tối cần thiết vì người add nick có thể là bất cứ ai: người thân họ hàng, bạn bè kinh doanh, người ở công ty hay người lạ nhảy vào....Nếu là người lạ thì ta thận trọng và có cách ứng xử khác.

* Theo thống kê có 99% phụ nữ ở VN khi add nick thì không bao giờ lịch sự giới thiệu lại mình là ai, quen nhau ở đâu... mà cứ tự nhiên add và chỉ nói "Hi". Khi hỏi lại thì biểu thử đoán ra đi hay nói 1 câu thường thấy là: "chắc anh quen nhiều người quá nên không nhớ"! Làm như đối tượng chỉ có thể cho nick kết bạn với 1 mình mình duy nhất hoặc phải là thầy bói để đoán được ai nhảy vào chat vậy?!

2. Nếu kết bạn ở trên mạng thì ngoài thông tin đã đọc ở profile, cần phải hỏi và xác nhận lại thông tin về họ (xác minh bước 2). Nhiều người lấy làm phiền khi hỏi lại thông tin đã có ở profile nhưng thực ra đây là điều cần thiết vì thông tin ở profile có khi chỉ đăng cho có, không phản ánh đúng sự thực hoàn toàn về họ.

3. Chỉ nên hỏi 3 câu hỏi cơ bản là đủ trước khi nói chuyện bình thường: Ở đâu? Làm về gì? Và có gia đình không (hiện đang có vợ, chồng hay không hay là li di, li thân, chưa từng...)? Không nên hỏi chi tiết lúc mới đầu quen biết (sẽ nói thêm ở dưới).

4. Xác minh hình ảnh ở blog hình:

- Không có hình, xài hình giả, xài hình tài tử điện ảnh dán vào...là có vấn đề. Ít ra là không thành thực lúc ban đầu, nhưng cũng có thể là do người ta ngại không muốn đăng hình và sẽ cho hình sau. Ở thời buổi bây giờ, chat giấu mặt (người bí ẩn) là đáng ngại và hầu như ít ai chấp nhận việc này.

- Việc xác minh hình ảnh, để qua đó có thể biết được sinh hoạt của người đó, chỉ có thể thực hiện được ở FB và Zalo vì ở đây có blog đăng hình hài và bạn bè, người thân của chủ nhân (Viber và các soft khác thì vô phương). Nếu blog hình để trống, chỉ có hình linh tinh, không có mặt mũi gì thì hãy...coi chừng!

* Tuy nhiên có những đối tượng nam giả nữ, nữ giả nam ngụy trang blog bằng hình đẹp hấp dẫn từ A đến Z, y như thiệt! Nếu có nghi ngờ nên ĐT hay ĐT vidéo tức thì để nghe giọng và thấy mặt trực tiếp là có thể biết. Nếu gọi ĐT nhiều lần mà không bắt máy, nói bận không nghe được thì hãy coi chừng là "nó", trừ trường hợp nhờ người khác giả giọng thì botay. Ở đây lưu ý chỉ gọi điện thoại khi tối cần thiết. Hầu như không ai thích tự nhiên đang chat mà điện thoại không báo trước. Xin phép trước khi gọi ĐT cũng là 1 phép lịch sự.

5. Xác minh lại giới tính ở phần thông tin của chủ tài khoản:

Cái này cũng chỉ có ở FB và Zalo (Viber thì vô phương) vì thường đối tượng tuy giả dạng nhưng vẫn còn lưu lại thông tin cơ bản ở đó. Có nhiều nàng cố tình ghi thông tin là nam với lý do sợ bị quấy rầy, nhưng điều này là cực kỳ nguy hiểm vì không thể phân biệt đâu là thực đâu là giả, có thể bị chận níck oan.

6. Dấu hiệu nhận dạng đang gặp đối tượng đáng ngờ và nguy hiểm:

Khi nghe các câu thiệu mào đầu như sau thì biết ngay là "nó":

- Em đang ở giữa đường cần tiền mua vé xe về nhà, khi về đến nhà em sẽ trả.

- Em đang ở vùng sâu vùng xa không có chỗ bán thẻ cào nhờ mua giùm, khi về sẽ hoàn tiền gấp đôi mệnh giá.

- Tôi có 1 món đồ cổ, 1 bức tượng đồng đen quý hiếm cần giới thiệu bán giùm lấy huê hồng tiền tỉ.

- Moi đang di du lịch phương xa bị móc bóp không có tiền mua vé máy bay về nước, nhờ chiến hữu giúp đở, về sẽ hậu tạ gấp đôi.

- Anh là con tỉ phú dầu hỏa được hưởng thừa kế, nhờ người đứng tên giùm.

- Tôi là hoàng tử bị truất phế, bộ trưởng trong chính phủ bị đảo chánh cần chuyển số tiền khổng lồ là..., sẽ cho em 50% để hậu tạ.

- 90% Người chat ở nước ngoài xưng là người Việt Nam nhưng không biết nói tiếng Việt, chỉ xài tiếng Anh là dạng đáng nghi hay muốn nói là có mục đích lừa.

Mấy vụ cuối này mặc dù đã báo động từ lâu (phần lớn ở Phi Châu) nhưng nhiều phụ nữ nhẹ dạ cả tin vẫn thường hay bị dính chấu, rồi mếu máo mà không biết phải thưa ai. Gặp các trường hợp này khuyến cáo là phải chận nick liền mà không cần phải xác minh gì.

* Tất cả những biện pháp nêu trên không thể phòng chống với những kẻ giả danh chuyên nghiệp, nguy trang 1 lý lịch hoàn hảo. Nhưng cây kim có ngày cũng sẽ lòi ra. Nếu do gặp gỡ hay do đối chiếu thông tin mà biết được đối tượng là dân xạo thì ta nên xa chạy, cao bay liền và coi những chuyện chat chít vừa qua là chuyện vô bổ đã lỡ tốn thời gian vào đó.

III. 05 NGUYÊN TẮC LỊCH SỰ & BẢO MẬT THÔNG TIN KHI CHAT

Lịch sự là nguyên tắc hàng đầu và bao trùm khi giao tiếp. Nhưng khái niệm lịch sự là gì, nó biểu hiện qua thái độ như thế nào cho phù hợp với thời đại hiện nay thì giới trẻ mỗi người có các quan niệm khác nhau, dựa vào nền tảng kinh nghiệm riêng và theo cảm nhận chủ quan của mình. Chính vì vậy nên họ mắng mỏ nhau, chê người này người nọ là mất lịch sự nhưng cuối cùng chính họ cũng không hiểu rõ phép lịch sự là gì cho phải đạo trong thời đại hiện nay (ở đây là đang nói về chat)!

Nói chung, lịch sự là thái độ tôn trọng, làm hài lòng và đáp ứng nhu cầu trao đổi thông tin lẫn nhau trong mối quan hệ giao tiếp bình thường. Lịch sự không phải chỉ là đối với mình (một chiều) và phụ thuộc theo sở thích cá nhân của mình mà "lẫn nhau" và phải được đa số mọi người thừa nhận.

Lịch sự không phải là khái niệm trừu tượng chung chung dựa theo cảm nhận mà phải có nền tảng từ các nguyên tắc chính như sau:

1. Nguyên tắc "tự giới thiệu mình trước":

Đây là phép lịch sự thuần tuý mà phần lớn người chat ở VN hiếm khi có. Nguyên tắc này đòi hỏi là bất cứ khi hỏi ai về điều gì thì cũng phải tự giới thiệu về điều đó ở mình trước.

* Hầu như 100% người chat ở VN đều hỏi mà không giới thiệu trước về mình. Thí dụ như hỏi: Em ở đâu và làm gì? Thay vì nói lịch sự: Anh ở SG, làm nhà báo. Vậy em ở đâu và làm gì? Hay hỏi: Anh có vợ hay chưa? Thay vì nói lịch sự: Em có chồng rồi. Anh có vợ hay chưa?...

2. Nguyên tắc "có đi có lại":

Chát là trao đổi thông tin chứ không phải khai báo thông tin. Nguyên tắc này liên quan đến phép lịch sự, sự bình đẳng trong giao tiếp và cũng là vấn đề bảo mật thông tin cá nhân (không ai được quyền nắm cán ở thế thượng phong). Nguyên tắc này có yêu cầu đơn giản là:

- Khi tôi tiết lộ thông tin về nhân thân của tôi thì anh cũng phải tiết lộ thông tin lại như vậy tương ứng, tức ngang bằng nhau và tức thời.

- Khi đối phương đã cho biết thông tin về họ thì ta phải cho lại thông tin tương đương như vậy.

- Không phạm vào điều mất lịch sự tối kỵ là đã không trả lời mà còn hỏi thêm 1 câu hỏi khác (phớt lờ câu hỏi của đối phương). Việc này sẽ không là vấn đề lớn nếu người chat do sơ suất không coi kỹ nội dung đã trao đổi.

Thí dụ như họ đã cho biết số ĐT, tình trạng gia đình của họ thì ta phải cũng phải cho biết lại thông tin tương đương như vậy. Có nhiều người sau khi hỏi và được trả lời thì viện lý do này lý do nọ để từ chối tiết lộ về mình. Đây là trường hợp đáng ngại!

3. Nguyên tắc "không đi sâu vào đời tư cá nhân", trước khi thân:

Như đã nói, chỉ cần 3 câu hỏi cơ bản ở trên là đủ trước khi bắt đầu tán hưu tán vượn. Nguyên tắc này yêu cầu:

- Không được hỏi dồn dập không kịp thở như CA điều tra.

- Tránh những câu hỏi đi vào chi tiết lúc ban đầu. Nhiều người thích hỏi: Anh tên gì (không cần thiết vì thông thường nick tức là tên)? Anh làm ở đâu (thay vì anh làm về gì)? Địa chỉ cơ quan anh ở chỗ nào? Tên công ty anh là gì? Nhà anh ở địa chỉ nào? Vợ anh làm gì? Vợ anh ở đâu? Anh có mấy anh chị em, mấy người đó ở đâu? Ba má anh ở đâu, làm gì?..... Phụ nữ thì thường có tật hỏi đến con cái trước, trong khi điều cần hỏi là chính đối tượng mà mình đang chat, rồi mới đi vào chi tiết gia cảnh sau.

- Không được hỏi 1 câu tối ky đại loại như: Anh hãy tự giới thiệu về mình trước đi? Xin anh hãy cho biết về mình? Câu hỏi này giống như biểu người ta khai sơ yếu lý lịch trích ngang trước vậy. Vấn đề này ở chỗ: thông tin cơ bản ta đã có ở profile, nếu muốn biết thêm chi tiết thì chat trao đổi, hỏi qua hỏi lại và phải tuân theo nguyên tắc "có đi có lại" nêu trên. Không thể hỏi chung chung theo kiểu muốn biết hết "toàn cảnh" (?) như vậy vì không ai có thời gian và mất cảnh giác để kể lể về mình mà không biết bắt đầu từ đâu và với nội dung gì, rồi sau đó đối phương có thể biến! Trừ khi gặp bà tám (chatter) thứ thiệt thì không nói.

4. Nguyên tắc "không nên nói lòng vòng", mất thời gian:

Nói lòng vòng là không đi vào câu hỏi hay chủ đề chính đang trao đổi mà nói vô nghĩa, dư thừa hay nói lãng qua chuyện khác. Mặc dù chat là nói chuyện bù khú, tám qua lại khi rảnh rỗi nhưng ở phần xác minh nhân thân để tạo sự tin tưởng lúc ban đầu thì không nên nói đùa, nói lòng vòng làm mất thời gian của cả 2 bên. Khi đã qua bước xác minh nhân thân cơ bản thì lúc đó có thể tán hưu tán vượn về sau tùy ý.

Các câu nói vô nghĩa và lòng vòng mất thời gian như sau:

- Thế à? Vậy à? Vậy hả anh? Câu đầu người ở miền Bắc có thói quen thường dùng. Đây là câu yêu cầu người ta khẳng định lại điều đã nói, không cần thiết.

- Anh hãy đoán thử xem?: câu này bắt ai cũng phải là thầy bói

- Và những câu tâm sự, tán hiu tán vượn, tả cảnh... mà không đi vào trọng tâm chat.

5. Nguyên tắc "không chận nick khi cực chẳng đã":

Có 2 bước trong việc ngưng kết giao trên mạng:

- Xóa nick: là delete kết bạn với người nào đó khi thấy không hợp nhưng vẫn có thể liên lạc nói chuyện được bình thường (nếu để ở chế độ không chân chat với người lạ). Đây là việc thông thường vì không thể để trong danh sách kết bạn nhiều người mà mình không hợp.

- Chận nick: là đánh dấu spam của nick để người đó không thể liên lạc được với mình nữa. Đây là biện pháp mạnh chỉ áp dụng đối với người buông lời bất lịch sự nghiêm trọng hoặc bọn lừa đảo. Đây là biện pháp bất lịch sự phải áp dụng khi chẳng đặng đừng.

* Người chat vẫn lẫn lôn không đánh giá và áp dụng đúng 2 biện pháp này. Có người khi bị xóa nick thì la làng. Lại có người hở ra 1 chút thì chận nick.

6. Nguyên tắc "giữ bí mật thông tin", trong chừng mực có thể:

Thông tin chat tưởng đâu là riêng tư nhưng thực ra là những tiết lộ về mình cực kỳ đáng ngại nhưng ít ai quan tâm. Có mấy vấn đề cần lưu ý:

1/ Giao tiếp qua chat cực kỳ mong manh. Khi thấy không hợp hay đã xong mục đích họ có thể ngưng liên lạc rồi biến luôn, delete nick, chận nick dễ dàng sau khi đã lấy đuợc thông tin về mình. Nếu ta delete nick hay chận nick thì thông tin vẫn còn lưu lại ở bên họ.

* Ở Zalo và Viber còn có chức năng quá hay là thu hồi tin nhắn lộn, tin nhắn hớ hênh sau ít phút, còn ở FB thì botay.

2/ Admin các mạng chat có thể kiểm soát biết được toàn bộ thông tin và nội dung chat của mình.

3/ Các mạng chat có thể bị hacker xâm nhập lấy thông tin để gây áp lực vì mục đích nào đó hay là để kiếm tiền.

* Đây là trường hợp đã xẩy ra vào tháng 8/2015 ở mạng Ashley Madison chuyên hẹn hò, ngoại tình với slogan hấp dẫn: "Cuộc sống thật ngắn, hãy ngoại tình". Vụ  này đã gây chấn động cả nước Mỹ. Các cặp nhân tình hẹn hò qua mạng xã hội Ashley Madison "đứng ngồi không yên" khi trang mạng này bị tin tặc tấn công lấy đi một số lượng lớn dữ liệu người dùng và đe dọa sẽ phát tán công khai lên mạng Internet, thậm chí gửi tới các nhà chức trách của Mỹ, châu Âu cùng lãnh đạo nhiều tập đoàn ở Bắc Mỹ, châu Âu. Chính tôi (chuyên gia Z) đã trực tiếp xâm nhập vào mạng này và viết bài phóng sự đăng nhiều kỳ ở EG trước đây.

Nguyên tắc này yêu cầu:

1/ Chỉ kết bạn ở những mạng làm quen kết bạn thông thường, không nên làm quen ở các mạng được định danh là mạng chuyên "hẹn hò" (như Ashley Madison).

2/ Sau khi đã kết bạn ở mạng kết bạn nói trên thì nên chuyển ngay qua nói chuyện ở mạng chuyên chat khác thông dụng như FB, Zalo...vì ở đây không thể xác định là kết bạn tình cảm mà còn có thể là bạn kinh doanh, bạn cơ quan.... Ngoài ra đây là những mạng trên diện rộng với nhiều thành viên, hi vọng sẽ được bảo mật cao hơn và khó hack hơn (ở đây loại trừ việc hớ hênh bị hack TK cá nhân).

3/ Nếu đối phương không tuân thủ theo nguyên tắc 2 "có đi có lại" thì tốt nhất không nên tiết lộ thêm thông tin của mình nhiều hơn nữa.

4/ Tuyệt đối không cho biết địa chỉ nhà, tên cơ quan, số tài khoản và không nên cho biết tên họ đầy đủ, trừ trường hợp đã thân và tin tưởng. 

Ngoài ra còn cần có thêm 1 giác quan nhạy bén về sự "cảm nhận niềm tin". Phần này phải được huấn luyện riêng và phải trả tiền, tôi xin phép không tiết lộ ở đây.

Cám ơn quý vị đã lắng nghe. Chúc quý vị chat an toàn và vui vẻ.

MS (ghi lại bài giảng của chuyên gia Z, chuyên gia Z cho hay sẽ tiếp tục cập nhật bài này)