Vài khía cạnh pháp lý về vụ Công ty CP Đại Nam kiện các trang MXH và ngược lại
Phần 1. Các dấu hiệu vi phạm luật hình sự
& Khả năng khởi tố vụ án từ đơn tố giác của Công ty CP Đại Nam
* Dẫn nhập:
Các thông tin dưới đây thấy có ở trên mạng nhưng chưa được kiểm chứng và các bình luận pháp lý dưới đây cũng chỉ bàn để tham khảo, không bảo đảm chính xác và đúng pháp luật.
1. Đây là Tập VIII trong chuỗi bài:
Phương Hằng versus Minh Tuệ: Cộng đồng mạng dậy sóng
2. Sau các vụ lùm xùm tranh cãi dữ dội trên MXH về các livestream của bà Phương Hằng versus thầy TMT, sự việc chưa kịp lắng xuống thì lại có tin chấn động: ông Huỳnh Uy Dũng (Dũng Lò Vôi) thay mặt Công ty CP Đại Nam kiện các trang MXH ở Facebook, Youtube và Tiktok (gọi tắt là TMXH).
Được biết, vào chiều ngày 21/11, Công ty CP Đại Nam phát đi thông báo về việc trên mạng xã hội xuất hiện nhiều cá nhân đăng tải thông tin sai sự thật, vu khống và xúc phạm danh dự, nhân phẩm của các cổ đông và pháp nhân của công ty; xâm phạm trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của các cổ đông và tình hình hoạt động ổn định của Công ty Cổ phần Đại Nam....Hiện nay, Công ty Cổ phần Đại Nam và các cổ đông đang thu thập tài liệu, chứng cứ, bao gồm trích xuất dữ liệu từ các tài khoản mạng xã hội liên quan và lập vi bằng ghi nhận sự tồn tại của các thông tin này. Mục đích là hoàn tất thủ tục tố giác hành vi vi phạm pháp luật của các cá nhân sở hữu các tài khoản mạng xã hội nêu trên theo quy định pháp luật hình sự....
Cái được gọi là "Bảng phong thần" này được biết cho đến đợt 4 đã nêu danh sách 358 facebooker, youtuber, tiktoker và đợt 5 lại có thêm 39 TMXH khác, tức gần 400 TMXH, chưa biết có nối dài thêm nữa hay không?
3. Về phản ứng theo chiều ngược lại, có 1 Youtuber đăng công khai lời Thông báo kêu gọi gửi đến tất cả các Youtuber, Facebooker, TikToker nào có tên trong danh sách của ông Huỳnh Uy Dũng thì hãy đồng loạt làm đơn tố giác tội phạm của bà NPH. Thông báo kêu gọi này liệt kê những việc được cho là có tội của Bà Phương Hằng...Nhưng có ai đâm đơn tố giác chưa thì không biết.
Sau đây ta hãy phân tích vài khía cạnh pháp lý của các vụ thưa kiện này, nếu có, từ cả 2 phía
I. Các dấu hiệu vi phạm luật hình sự có thể có trong vụ việc này:
Việc coi đây chỉ là tranh chấp dân sự hay xác định là các hành vi vi phạm pháp luật, đáng để xử phạt hành chính hay là tội phạm phải khởi tố vụ án hình sự và xác định là tội gì sẽ do các cơ quan chức năng phân định. Ở đây chỉ bàn để tham khảo về khía cạnh hình sự của vụ việc.
Mặc dù ở trên chỉ mới là thông báo của Công ty CP Đại Nam, Công ty này dường như chưa chính thức thực hiện các thủ tục tố tụng khác như gửi đơn tố giác tố giác tội phạm kèm chứng cứ xác thực ..., nhưng trong nội dung Thông báo ta thấy có các dấu hiệu được nêu ra của hàng loạt các tội phạm hình sự được quy định tại Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi năm 2017, như sau:
1. Tội làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam theo Điều 117
2. Tội làm nhục người khác quy định theo Điều 155
3. Tội vu khống theo Điều 156
4. Tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân theo Điều 331.
Theo quy định của BLHS thì bất kỳ ai cũng có quyền tố giác tội phạm: mọi công dân, tổ chức, kể cả người nước ngoài, đều có thể báo cáo với cơ quan có thẩm quyền về những hành vi mà họ nghi ngờ là tội phạm. Tuy nhiên việc có khởi tố hình sự hay không sẽ tùy theo tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi.
1. Tội... tuyên truyền thông tin... nhằm chống Nhà nước CHXHCN Việt Nam theo Điều 117:
Tội này gồm các hành vi: Xuyên tạc, phỉ báng chính quyền nhân dân. Bịa đặt, gây hoang mang trong nhân dân. Gây chiến tranh tâm lý và Các hành vi khác nhằm chống phá Nhà nước CHXHCN Việt Nam.
Tội phạm này nhằm mục đích bảo vệ an ninh quốc gia, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước và nhân dân. Đây là tội danh này rất nghiêm trọng và có thể gây ra nhiều hậu quả khôn lường do vậy cần phải có chứng cứ rõ ràng.
2. Hai tội làm nhục và vu khống theo điều 55, 156:
2.1 Chỉ được khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại trực tiếp hay người đại diện hợp pháp
2.2 Các hành vi của 2 tội trên xâm phạm đến danh dự, nhân phẩm và các quyền, lợi ích hợp pháp khác của công dân. Đối tượng bị làm nhục hay vu khống không phải là pháp nhân hay một nhóm người mà là con người cụ thể. Vì đây là hành vi bịa đặt hoặc loan truyền những điều biết rõ là sai sự thật nhằm xúc phạm nhân phẩm, danh dự hoặc gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác.
3. Tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân theo Điều 331:
3.1 Đây là tội danh xâm phạm đến cả 3 đối tượng là Nhà nước, tổ chức, cá nhân và có phạm vi điều chỉnh rộng:
- Không những là các việc tuyên truyền, kích động chống phá Nhà nước, gây mất uy tín danh dự của cơ quan nhà nước, cá nhân và tổ chức; gây rối loạn an ninh trật tự; phát tán thông tin sai sự thật, vu khống, gây hoang mang dư luận...
- Mà còn cả đối với các hành vi xâm phạm tự do tín ngưỡng, tôn giáo; lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để kích động thù địch, chia rẽ đoàn kết dân tộc....
3.2 Tội danh này không bị hạn chế về mặt tố tụng hình sự như đã nói trên:
- Cả cá nhân và tổ chức đều có thể là đối tượng phạm tội
- Ai cũng có quyền tố giác hành vi có dấu hiệu tội phạm và đề nghị khởi tố vụ án hình sự với cơ quan có thẩm quyền
- Cơ quan tiến hành tố tụng có quyền tự khởi tố vụ án, không nhất thiết phải có đơn tố cáo của người bị hại.
II. Khả năng khởi tố vụ án từ đơn tố giác của Công ty CP Đại Nam, nếu có:
Ông Huỳnh Uy Dũng là CT.HĐQT và là người đại diện theo pháp luật của Công ty CP Đại Nam nên có quyền đại diện Công ty gửi đơn tố giác tội phạm. Tuy nhiên, cần làm rõ
1. Nếu xác định là tội làm nhục hay tội vu khống thì sẽ bị các hạn chế về mặt tố tụng hình sự nói trên:
Các cá nhân như ông Huỳnh Uy Dũng, Nguyễn Bà Phương Hằng và ai là thành viên HĐQT, cổ đông của Công ty CP Đại Nam...là người bị hại thì chính các người này phải có đơn yêu cầu xử lý hình sự thì vụ án mới bị khởi tố. Ông Dũng không có quyền thay mặt Công ty hay những người này để yêu cầu xử lý hình sự trong vụ việc này, dù cho có giấy ủy quyền đi nữa.
* Theo quy định tại khoản 1 Điều 155 của Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015: Chỉ được khởi tố vụ án hình sự về các tội phạm quy định tại khoản 1 các điều 155, 156... của BLHS khi có yêu cầu của bị hại hoặc người đại diện của bị hại là người dưới 18 tuổi, người có nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất hoặc đã chết.
2. Việc tố giác đồng loạt hàng trăm người là chuyện nghiêm trọng chưa có tiền lệ xảy ra và sử dụng nguồn lực không hề nhỏ của Công ty, do vậy cần có chủ trương thống nhất của Công ty. Vấn đề quan trọng tiếp theo là HĐQT và các cổ đông của Công ty đã có chủ trương đồng tình và uỷ thác cho Ông Huỳnh Uy Dũng - CT.HĐQT thực hiện việc các hành động pháp lý này đối với các TMXH hay không? Việc này cần làm rõ, qua Biên bản Đại hội cổ đông hay Biên bản của HĐQT, để xác định mức độ liên đới của những người này trong Công ty.
Dù được xác định là tội gì cũng phải làm rõ yếu tố lỗi để xác định mức độ trách nhiệm hình sự của người phạm tội.
1. Xem xét nội dung các video được tung lên mạng:
Các vụ việc được coi là xâm phạm đối với Công ty CP Đại Nam chủ yếu là từ các phản kích, đáp trả từ các TMXH xuất phát từ các video, talkshow và livestream (gọi tắt là video) được tung lên mạng mà người phát ngôn là Ông Huỳnh Uy Dũng và Bà Nguyễn Phương Hằng (không rõ còn có ai khác từ HĐQT hay cổ đông của Công ty này hay không).
Cần phân định rõ về nội dung các video của Công ty:
1/ Các video có thực hiện để phục vụ cho các chức năng hoạt động hợp pháp của Công ty hay không?.
Nội dung của video đó nói lên về điều gì, có liên quan đến Công ty và phục vụ cho mục tiêu kinh doanh hợp pháp của Công ty hay nói về chủ đề khác?
* Trong hàng chục ngành nghề kinh doanh của Công ty CP Đại Nam đã đăng ký không có ngành giáo dục xã hội, tuyên truyền phổ biến pháp luật, tư vấn tâm lý...có liên quan đến nhiều nội dung video đã tung lên mạng
* Trong thực tế hầu như nhiều video này không nói hay chỉ đề cập rất ít đến hoạt động của Công ty mà tập trung nói về các chủ đề khác như: việc thầy TMT đi tu, vụ Việt Tân lôi kéo xuống đường lật đổ chính quyền, chuyện công kích trại giam An Phước, chuyện công kích đạo Công giáo, chuyện ở trong tù, chuyện tâm linh và các câu chuyện mang tính giải trí cá nhân khác...
Thí dụ như: ở FB chính thức của Công ty Đại Nam có thông báo về Talk show ngày 20/10/2024 như sau
TALK SHOW “THÔNG CẢM Hay VÔ CẢM” - Trò chuyện cùng CEO Nguyễn Phương Hằng
Nhân dịp chào mừng ngày Phụ nữ Việt Nam 20/10, CEO Nguyễn Phương Hằng sẽ tổ chức một buổi talkshow đặc biệt với chủ đề "Thông Cảm hay Vô Cảm", chia sẻ những góc nhìn sâu sắc về vai trò và cảm nhận của phụ nữ trong xã hội hiện đại, cùng suy ngẫm về những giá trị cốt lõi trong giao tiếp và ứng xử của con người, đặc biệt là đối với phái nữ – những người thường xuyên phải đối diện với áp lực vô hình từ gia đình, công việc và xã hội.
Trong khuôn khổ talkshow, CEO Nguyễn Phương Hằng sẽ đưa ra những phân tích sâu sắc về hai thái cực "Thông cảm" và "Vô cảm", từ đó truyền tải thông điệp về tầm quan trọng của việc giữ vững tình cảm và sự hỗ trợ lẫn nhau trong xã hội. Đây không chỉ là câu chuyện về phụ nữ, mà còn là câu chuyện của toàn xã hội trong việc xây dựng một môi trường sống giàu tính nhân văn và đầy sự thấu hiểu....
Nhưng trong thực tế thì Talkshow này không phải nói như đã thông báo, như mọi người đã biết...
2/ Tư cách phát biểu của người đó ở các video là cá nhân hay đứng với vai trò là người quản lý điều hành của Công ty, là CT.HĐQT, CEO của Công ty?
3/ Ai là người đã vô cớ công kích trước, gây ra thiệt hại (nếu có) và tạo cớ dấy nên nỗi bất bình của xã hội?
4/ Tính hợp pháp của các video này: Nếu chỉ đơn thuần là chia sẻ cuộc sống cá nhân, không có mục đích thương mại hoặc gây ảnh hưởng đến người khác thì không có vấn đề gì. Tuy nhiên, nếu có nội dung nhạy cảm, vi phạm pháp luật, xâm phạm quyền riêng tư của người khác, hoặc có mục đích thương mại thì cần tuân thủ các quy định pháp luật liên quan
2 Chứng cứ của các tội danh đã đề cập:
2.1. Về tội danh ở điều 117:
Chưa coi hết các video của gần 400 TMXH dự kiến bị kiện hình sự nói trên và nội dung vi bằng của thừa phát lại do Công ty Đại Nam yêu cầu lập đối với các đối tượng này nên chưa biết có các nội dung tuyên truyền xuyên tạc, phỉ báng chính quyền nhân dân, chống phá nhà nước, gây rối trật tự an ninh như thế nào.
Nhưng khi coi các livestream của bà Phương Hằng thì đông đảo người dân được biết đến nhiều vụ việc liên quan đến an ninh quốc gia như:
- Trình chiếu 1 video nói là có phụ nữ là người của Việt Tân sai đến để kêu đi giải cứu ông Minh Tuệ, giao nhiệm vụ xuống đường lật đổ chính quyền (talk show 20/11/2024)
- Trình chiếu video của Lê Thị Miễn nói về việc VN bị thưa kiện. Được biết đây là 1 nhân vật đáng ngờ (được cho là "chuyên viên cố vấn cao cấp" của Việt Tân), đang ở Malaysia, có nhiều video công kích nói xấu nhà nước và tình hình an ninh tại VN (livestream 3/11).
- Nói về việc đi tu của thầy TMT đã lôi kéo xuống đường, tạo điều đánh phá đất nước VN, giặc nội xâm đi đánh phá đất nước mình, có kịch bản, hại dân hại nước, tạo tiếng xấu nước VN đàn áp tôn giáo... (livestream 3/11)
- Tổ chức Công giáo công nhận đưa lên... để đẩy lên thành một cao trào đánh phá đất Việt Nam. Những người yêu cầu giải cứu ông Minh Tuệ đa số là người Công giáo (livestream 3/11)
2.2. Về các tội danh khác ở điều 115, 156, 331:
Cần xem xét lập luận ở 1 số TMXH cho rằng nội dung các video do mình tung lên mạng chỉ là phản biện xã hội, lập luận để phân tích những cái sai của Bà Phương Hằng, nói lên tiếng nói bất bình của người dân, của lương tâm và chính nghĩa để phản kháng và bảo vệ cho nền văn hóa - giáo dục của đất nước....
* Lập luận cho rằng thấy có đăng lên mạng nên nói theo để không phải chịu trách nhiệm hình sự là không đúng vì mỗi người đều có trách nhiệm với những lời nói, hành vi của mình. Việc tin vào và chia sẻ những thông tin chưa được xác minh có thể khiến trở thành người phát tán tin giả, gây ảnh hưởng xấu đến xã hội.
Vấn đề chính là các TMXH này đã có vượt qua "lằn ranh đỏ" (sẽ nói ở Tập tiếp theo) để vi phạm vào các tội danh như Thông báo mà Công ty Đại Nam đã đề cập hay không?
MS (còn tiếp)