Vụ án Phan Huy Chú (St). Fr: Nguyễn Anh Tuấn

[Mikali Nguyễn]

VỤ ÁN PHAN HUY CHÚ

Năm Tân Mão (1831), quan Hàn lâm Thị độc Học sĩ Phan Huy Chú được vua Minh Mạng bổ chức Phó sứ sang nhà Thanh (Trung Quốc). Khi về cả sứ đoàn đều bị vua giáng chức vì tội "lạm quyền":

"Sứ bộ sang nhà Thanh là bọn Hoàng Văn Đản, Trương Hảo Hợp và Phan Huy Chú, khi về bắt nhiều phu trạm đài đệ các đồ riêng... Trương Hảo Hợp và Phan Huy Chú đều cách chức, theo bộ ra sức làm việc để chuộc tội" (Thực lục kỷ Minh Mạng)

Đó là do sứ đoàn nước ta đã bị Thanh triều mua chuộc bằng tiền và gái để Đại Nam nhường quyền khai thác mỏ đồng Tụ Long cho Đại Thanh. Với một vị vua cứng rắn như Minh Mạng thì chuyện này không thể xảy ra, cả sứ đoàn đều bị trừng phạt. Phan Huy Chú bị hạ chức làm chân phục dịch trong phái bộ sang Batavia (Giang Lưu Ba, Indonesia) để lập công chuộc tội. Năm sau trở về, Phan Huy Chú làm Tư vụ bộ Công, chỉ còn hàm thất phẩm. Chê chức quan thấp, Phan Huy Chú từ quan về nhà, nhưng nhờ đó mà viết được nhiều cuốn sách cực kỳ giá trị.

Trở lại chuyện vụ án, lúc Học sĩ Phan Huy Chú đi sứ nhà Thanh năm Tân Mão (1831), vua Đạo Quang đã cho đoàn "cống nữ Cao Ly" sang hầu hạ sứ đoàn Đại Nam. Gọi là "cống nữ" bởi Triều Tiên thường dâng các cô gái xinh đẹp, giỏi giang nhất nước sang phục vụ Thanh triều. "Cống nữ" còn dưới hàng "cung nữ" vì có được hầu hạ vua bao giờ.

Cống nữ Cao Ly mà quan Phó sứ Phan Huy Chú ăn nằm ở Hồng lô tự Bắc Kinh tên là An Ga Eun. Nàng có họ An và tên nàng nghĩa là "tốt bụng" và "xinh đẹp". Kết quả là nàng An mang giọt máu của chàng Phan. Chàng Phan "phan" nàng xong, liền về nước Đại Nam, còn nàng mang bụng bầu dạ chửa về Triều Tiên.

Lúc còn làm "cống nữ" tại Bắc Kinh, nàng An đã học nghề thêu thùa rất giỏi. Nên khi về nước, nàng mở xưởng thêu và trở nên giàu có. Tuy vậy nàng vẫn ở vậy mà nuôi cậu con trai với quan Phó sứ Phan Huy Chú, và đặt tên là Phan Cơ Niệm (ý nghĩa là một kỷ niệm nhân cơ hội gặp chàng họ Phan).

Năm 2015, ông Ban Ki Moon (tên Việt là Phan Cơ Văn) - Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc - là hậu duệ của Phan Huy Chú và An Ga Eun, đã đến nhà thờ họ Phan Huy tại xã Sài Sơn (Quốc Oai, Hà Nội) để nhận họ nhận hàng.