Youtube & Tiktok là động lực chính tạo ra videos xấu và nguy hại cho xã hội? - Google Groups

[Mikali Nguyễn]

Youtube & Tiktok là động lực chính tạo ra video xấu và nguy hại cho xã hội?

 

Tập 1. Xu hướng nghe nhìn thời hiện đại

* Đây là tập dẫn nhập cho chủ đề trên

1. Xu hướng nghe nhìn qua video đã được khẳng định vượt trội

Thời nay, không phải ai cũng bỏ thói quen đọc sách hay coi bài viết trực tuyến. Một số người vẫn yêu thích đọc để giải trí, tìm hiểu sâu, phân tích, hoặc tận hưởng văn chương. Nhưng khi xã hội mạng càng phát triển, nhất là trong thời đại kỹ thuật số, với sự xuất hiện của Youtube, TikTok...có 1 hiện tượng đáng ghi nhận là xu hướng thích nghe nhìn qua video đang ngày càng phổ biến hơn là đọc sách hay coi bài viết trực tuyến.

 

Lý do của hiện tượng này cũng dễ hiểu
1.1. Từ phía người coi
👉 Tính trực quan và dễ tiếp cận: Video cung cấp hình ảnh, âm thanh và chuyển động sống động, giúp thông tin dễ hiểu hơn và thu hút hơn so với văn bản. Người xem có thể tiếp nhận nội dung một cách thụ động, không cần tập trung cao như khi đọc.
👉 Thời gian và sự tiện lợi: Video thường ngắn gọn, dễ tiêu thụ trong thời gian ngắn, phù hợp với lối sống bận rộn. Các nền tảng như YouTube, TikTok, hay Instagram Reels cung cấp nội dung nhanh, đa dạng, đáp ứng nhu cầu giải trí tức thì.
👉 Sự phát triển của công nghệ và nền tảng: Internet tốc độ cao, điện thoại thông minh, và các nền tảng video như YouTube, TikTok, hay Netflix đã làm cho việc xem video trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Trong khi đó, đọc sách hoặc bài viết đòi hỏi thời gian và sự tập trung lâu hơn.
👉 Thay đổi thói quen thế hệ trẻ: Các thế hệ trẻ (Gen Z, Gen Alpha) lớn lên với công nghệ số thường có xu hướng ưu tiên các định dạng trực quan như video hơn văn bản truyền thống. Theo một số nghiên cứu, khoảng 70% người dùng internet toàn cầu xem video trực tuyến mỗi ngày, trong khi thời gian dành cho đọc sách giảm dần.

1.2. Từ phía người phát hành video

👉 Dễ tạo dựng: với phần mềm công nghệ và nhất là AI, nhiều người không cần tốt nghiệp khóa đạo diễn hay MC gì và cũng không cần là nhà chuyên môn về vi tính vẫn có thể sản xuất ra các video thu hút với tốc độ nhanh

Viết 1 cuốn sách hay 1 bài viết, phải bỏ thời gian suy nghĩ lâu, "bút sa gà chết"

👉 Không bị rào cản bởi thủ tục phát hành và kiểm duyệt: Viết sách và phát hành sách cần thông qua thủ tục kiểm duyệt, tìm nơi in và phát hành, nhiều khi rất nhiêu khê 

👉 Chi phí ít hơn nhiều: làm video nhiều khi không cần phông màn gì hay trang bị máy móc gì nhiều. Có thể tự đóng, nếu cần chỉ bỏ tiền ra thuê diễn viên, không cần phải chuyên nghiệp như đóng phim. Viết sách in và phát hành tốn nhiều chi phí hơn.

👉 Chuyển tải thời sự cao hơn: do thời gian tạo dựng và phát hành rút ngắn, không cần thủ tục gì nên video chuyển tải các nội dung mang tính thời sự cao hơn, nhiều khi có thể làm và đăng ngay trong ngày. Cái quan trọng của người làm video là cần đánh giá nhạy bén sở thích của người coi để tạo ra các video được sự thu hút cao.

2. Tìm hiểu về mốc lịch sử của xu hướng này

Xu hướng thích xem video hơn đọc sách hay bài viết trên mạng bắt đầu định hình rõ rệt từ khoảng giữa những năm 2000 và tăng tốc mạnh mẽ trong thập kỷ 2010, nhờ vào các yếu tố sau:
👉 Sự ra đời và phổ biến của YouTube (2005): YouTube, ra mắt năm 2005, đã thay đổi cách mọi người tiếp cận nội dung trực quan. Nền tảng này cho phép người dùng dễ dàng xem và chia sẻ video, tạo tiền đề cho văn hóa video trực tuyến.
👉 Sự bùng nổ của smartphone và internet tốc độ cao (cuối 2000 - đầu 2010): Với sự ra mắt của iPhone (2007) và sự phát triển của mạng 3G/4G, việc xem video trở nên tiện lợi hơn. Người dùng có thể truy cập nội dung mọi lúc, mọi nơi, thay vì chỉ đọc văn bản trên máy tính hoặc sách in.
👉 Sự phát triển của mạng xã hội (2010 trở đi): Các nền tảng như Facebook, Instagram (2010), và sau này là TikTok (2016) đã thúc đẩy định dạng video ngắn, đặc biệt là với các tính năng như Stories hay Reels. Nội dung video ngắn, dễ tiêu thụ đã thu hút lượng lớn người dùng, đặc biệt là giới trẻ.
👉 Thay đổi hành vi người dùng (2010-2020): Các nghiên cứu từ những năm 2010 cho thấy thời gian dành cho video trực tuyến tăng mạnh. Ví dụ, báo cáo của Cisco (2014) dự đoán rằng đến năm 2019, 80% lưu lượng internet toàn cầu sẽ đến từ video. Đồng thời, các khảo sát cho thấy người dùng, đặc biệt là Gen Z, ưu tiên video để học tập, giải trí, và tìm kiếm thông tin nhanh.
👉 Dịch chuyển nội dung giáo dục và thông tin sang video (2015 trở đi): Các kênh YouTube giáo dục, khóa học trực tuyến và video hướng dẫn đã khiến video trở thành công cụ học tập phổ biến, cạnh tranh với sách và bài viết.

Tóm lại, xu hướng này bắt đầu hình thành từ khoảng năm 2005 với sự ra đời của YouTube và công nghệ hỗ trợ, nhưng chỉ thực sự bùng nổ và định hình rõ rệt từ khoảng 2015 trở đi, khi video ngắn và các nền tảng xã hội thống trị cách tiêu thụ nội dung.

3. Các thống kê so sánh về thời gian đọc và xem video (tại VN)

3.1. Mức độ đọc sách:

👉 Theo Cục Xuất bản, In và Phát hành (2020), trung bình một người Việt đọc khoảng 1 cuốn sách/năm (không tính sách giáo khoa). Đến 2023, con số này tăng lên khoảng 4,2 cuốn/năm, nhưng trong đó 2,8 cuốn là sách giáo khoa, còn lại là sách phổ thông (khoảng 1,4 cuốn/người/năm).
👉 Báo cáo của Bộ Thông tin và Truyền thông (2023) cho thấy chỉ 30% người Việt đọc sách thường xuyên, 26% không đọc sách, và 44% chỉ đọc thỉnh thoảng.
👉 Sách điện tử và sách nói đang phát triển, nhưng còn chậm. Ví dụ, Voiz FM (một nền tảng sách nói) đạt 1 triệu lượt tải vào 2021, với khoảng 100.000 người dùng tích cực mỗi tháng.

3.2. Đọc bài viết trực tuyến:
👉 Với 78,44 triệu người dùng internet (79,1% dân số) vào đầu năm 2024, Việt Nam có lượng lớn người đọc tin tức và bài viết trực tuyến.
👉 Các trang báo điện tử như VnExpress, Dân Trí, Thanh Niên là nguồn thông tin phổ biến. Dân Trí và Thanh Niên được ghi nhận là những trang báo uy tín, cung cấp bài viết chất lượng và duy trì cả báo in lẫn báo điện tử.
👉 Tuy nhiên, người dùng Việt Nam chủ yếu đọc tin tức ngắn hoặc lướt mạng xã hội (Facebook, Zalo, TikTok) để cập nhật thông tin, với 31,1% người dùng mạng xã hội xem livestream và 29,6% tìm kiếm sản phẩm thay vì đọc bài viết dài.

3.3. Thời gian xem video:
👉 Theo Datareportal (2024), 80,3% người dùng internet ở Việt Nam truy cập YouTube, với nội dung phổ biến như video ca nhạc, livestream, và đánh giá sản phẩm.
TikTok có 77,8% người dùng internet trong độ tuổi 16-64, đặc biệt phổ biến với Gen Z (62% Gen Z sử dụng TikTok vào 2021).
👉 Người Việt dành trung bình 2-3 giờ mỗi ngày cho các nền tảng video, với 84,45% lưu lượng truy cập internet đến từ thiết bị di động.
👉 Livestream trên mạng xã hội (đặc biệt trong giải trí và thể thao) đang tăng trưởng mạnh, với 31,1% người dùng mạng xã hội sử dụng để xem livestream.

Xu hướng tại Việt Nam:
👉 Video thống trị: Người Việt, đặc biệt là Gen Z, ưu tiên video ngắn (TikTok, Reels) và livestream do tính giải trí cao và dễ tiếp cận.
👉 Đọc sách và bài viết giảm: Văn hóa đọc sách còn thấp, đặc biệt ở vùng nông thôn (60,2% dân số). Sách nói và báo điện tử đang cố gắng thu hút người dùng trẻ, nhưng vẫn không cạnh tranh nổi với video.
👉 Công nghệ thúc đẩy: Sự phổ biến của smartphone (169,8% dân số có kết nối di động) và internet tốc độ cao (47,06 Mbps trung bình) đã tạo điều kiện cho video phát triển mạnh mẽ.

Xu hướng này tại VN cũng tương tự như trên toàn cầu

MS

[Mikali Nguyễn]

Tập 2. Các video xấu câu like, câu view đang hủy hoại xã hội

* Dẫn nhập:

Video xấu và nguy hại cho xã hội ở trên mạng (Facebook, Youtube và Tiktok) có nhiều loại. Bài này nhằm đưa ra thông tin và phân tích làm rõ theo chủ đề chính của bài này, nhưng sẽ hạn chế và tập trung ở 1 số nội dung sau:

1. Ở đây không đi sâu vào các video xấu như:

👉 Video về tệ nạn xã hội: khiêu dâm, ma túy và chất cấm; cờ bạc, cá độ; lừa đảo, gian lận... mà người tạo ra nhằm mục đích tìm kiếm lợi ích qua chính các hoạt động này.

👉 Video xấu gây phản cảm, gây rối trật tự công cộng...cũng vì mục đích câu view, câu like nhưng  để khoe khoang, chơi nổi, cho bản thân hoặc quảng cáo cho hoạt động kinh doanh của mình. 

2. Chỉ tập trung vào các video câu like, câu view nhằm mục đích kiếm tiền qua nền tảng của Youtube và TikTok.

1. Một tin đăng ở website của CA gây chấn động: 

'Câu view' phản cảm: Tạm giữ hình sự 38 đối tượng lập nhóm "cà khịa" người đi đường

https://cand.com.vn/Ban-tin-113/tam-giu-hinh-su-38-doi-tuong-lap-nhom-ca-khia-nguoi-di-duong-i770571/

Tóm tắt: Cơ quan CSĐT đã triệu tập 47 thanh, thiếu niên đến trụ sở Công an để điều tra làm rõ hành vi đánh nhau gây rối trật tự công cộng'

👉 Một nhóm thanh, thiếu niên gồm 26 đối tượng ở thị xã Nghi Sơn - Thanh Hóa đi trên 11 xe máy mang theo ná cao su, dao mèo, dao quắm và vỏ chai bia đi dàn hàng ngang trên đường.

Trước khi đi, nhóm đối tượng này đã bàn bạc thống nhất, khi đi đường gặp ai sẽ đuổi đánh người đó. Khi gặp một thanh niên điều khiển xe máy trên đường. Cả nhóm đã đuổi theo chặn đánh khiến người thanh niên này bị thương. Sau đó, cả nhóm giải tán. 

👉 Một nhóm khác gồm 21 thanh niên điều khiển  ở thị xã Bỉm Sơn đi 10 xe máy mang theo dao phóng lợn, dao mèo, dao quắm, ná cao su và hàng chục vỏ chai bia rủ nhau đi lượn phố và gây sự với người đi đường. Bọn chúng gặp một nhóm gồm 7 nam thanh niên đi trên 3 xe máy di chuyển theo hướng ngược lại, chúng đã đuổi đánh, chém gây thương tích cho 2 người.

Sau đó cả nhóm tiếp tục di chuyển thì gặp và có hành vi khiêu khích với nhóm gồm 9 thanh, thiếu niên khác. Bị khiêu khích, 3 tên trong nhóm này đã mang theo dao, kiếm quay lại tìm và đuổi đánh một xe chở 3 người của nhóm 20 đối tượng ở thị xã Bỉm Sơn, khiến chiếc xe này lao lên vỉa hè và va chạm với một xe ô tô dừng đỗ bên đường làm 2 đối tượng bị thương tích nặng.

👉 Thời gian gần đây, tình trạng thanh, thiếu niên chủ yếu trong độ tuổi từ 16 đến 18 tuổi thường tụ tập đua đòi “đi leo top” trên Tiktok nên đã rủ nhau mang theo hung khí, chạy xe từ địa bàn này sang địa bàn khác, khi gặp những thanh, thiếu niên khác thì khiêu khích, đuổi đánh sau đó quay video đưa lên Tiktok để thu hút người xem. Tình trạng này đã gây mất an ninh, trật tự và tiềm ẩn nguy cơ gây tai nạn giao thông.

Tin tức này cho thấy việc tung ra video xấu nhằm mục đích câu view, câu like để kiếm tiền ngày càng tăng, không chỉ phản cảm mà còn có hành động nguy hiểm cho xã hội, bất chấp pháp luật.

Nhận diện các video này là điều cần làm hàng đầu để vạch trần mối nguy hại của nó, xác định nguyên nhân và đề ra biện pháp phòng chống

2. Phân loại các video xấu và nguy hại

1. Giả vờ làm việc thiện để câu like

Quay cảnh phát quà cho người nghèo, người vô gia cư nhưng dàn dựng hoặc làm màu, thiếu sự tôn trọng người được giúp. Gây phản cảm khi biến việc thiện nguyện thành công cụ để nổi tiếng.

2. Thử thách, cổ xúy hành vi nguy hiểm (dangerous challenges)
Thử thách nhảy từ nơi cao, nín thở đến ngất xỉu, uống thuốc quá liều, diễn trên vách đá cheo leo, đi xe không đội mũ bảo hiểm, chạy xe một bánh bốc đầu, biểu diễn nguy hiểm trên đường....Khuyến khích người xem, đặc biệt là trẻ em, làm theo và gây hậu quả nghiêm trọng.

3. Dàn dựng, giả vờ bị tai nạn, người thân mất, bị cướp, bệnh hiểm nghèo để câu nước mắt, lấy lòng thương hại. 

Dàn cảnh “bé gái mất điện thoại” sau lễ diễu binh – TP. HCM  

  

4. Video lạm dụng nỗi đau của người khác: 

Chuyên quay cảnh tai nạn, chết người, bệnh tật mất mát, đau thương, máu me. Cảnh bạo lực, đánh nhau, chửi bới, bắt nạt học đường, hành hung người yếu thế... Lợi dụng cảm xúc người xem để tăng tương tác, gây hoang mang và thiếu tôn trọng nạn nhân, ảnh hưởng đến nhận thức của giới trẻ.

 * Dàn dựng nỗi đau giữa lũ lụt – Hà Giang  

5. Vi phạm thuần phong mỹ tục, tục tĩu, gợi dục, chứa nội dung mê tín dị đoan:

- Ăn mặc hở hang, tạo dáng khiêu gợi quá mức, dùng từ ngữ tục tĩu để gây chú ý, chứa nội dung 18+, cổ xúy cho hành vi loạn luân, ngoại tình. 

- Các video lan truyền thông tin sai lệch về tâm linh, bói toán, hoặc các hành vi mê tín, dị đoan 

Những video này thường thu hút lượt xem cao nhưng gây hoang mang, ảnh hưởng tiêu cứ đến tâm lý người xem, đặc biệt là trẻ em và thanh thiếu niên.

6. Làm nhục, sử dụng ngôn từ miệt thị, chê bai người nghèo hoặc bôi nhọ danh dự người khác. 

Quay clip trêu ghẹo, bôi nhọ, xâm phạm đời tư của người khác (ví dụ: quay lén người tắm). Gây tổn thương tâm lý, ảnh hưởng danh dự nạn nhân.
Xôn xao clip "nóng" của cô gái trẻ bị phát tán

7. Thử thách ăn uống cực đoan (thánh ăn)
Ăn thực phẩm sống, hư hỏng, ăn uống phản cảm (ăn côn trùng sống, ăn cả bao bì…), ăn uống quá lố để lập kỷ lục "thánh ăn". Gây lãng phí thực phẩm, nguy hiểm cho sức khỏe người thực hiện và tạo nội dung lệch chuẩn.

8. Trò đùa ác ý, chơi khăm
Giả vờ cướp giật, giả chết, tạt nước, hù dọa người đi đường…Các ví dụ:

👉  “Chơi khăm” nấu ăn phản cảm – Hưng Vlog (con trai Bà Tân Vlog)

👉 “Troll” lấy tiền heo đất trẻ em – Hưng Troll  

👉 Đốt xe máy làm content – Khá “Bảnh”

9. Gây rối trật tự công cộng, tạo sự kiện gây chấn động, kích động bạo lực hoặc chống phá
Các video chứa nội dung kích động bạo lực, chống phá, hoặc gây chia rẽ tôn giáo, dân tộc. Trường hợp điển hình là lợi dụng hình ảnh hành giả Thích Minh Tuệ, nhiều Youtuber, TikToker đã  tranh giành, triệt hạ nhau để đeo bám và thổi phồng lên nhằm mục đích câu like, câu view kiếm tiền.

10. Chứa nội dung sai và xuyên tạc sự thật, tin giả, tin giật gân  

Các video bịa đặt, xuyên tạc thông tin, như lan truyền tin giả về các sự kiện xã hội, tung tin đồn về người nổi tiếng, thông tin cá nhân nhạy cảm nhằm thu hút sự chú ý. Tin bịa về dịch bệnh, thiên tai, tai nạn…gây hoang mang xã hội, làm giảm niềm tin vào thông tin chính thống.

Đăng tin sai lệch – Cháy chùa ở An Giang  

3. Hệ lụy và nguy cơ:
👉 Tâm lý xã hội: Các video này có thể gây hoang mang, lo sợ, hoặc ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý, đặc biệt với giới trẻ và trẻ em, dẫn đến các vấn đề như rối loạn lo âu, ám ảnh.
👉 An ninh trật tự: Một số video vi phạm pháp luật, như gây rối trật tự công cộng hoặc lan truyền tin giả, có thể dẫn đến bất ổn xã hội.
👉 Đạo đức và văn hóa: Những nội dung này làm xói mòn các giá trị đạo đức, thuần phong mỹ tục, và tạo môi trường mạng độc hại.

MS