Liệu loài người có thể được gieo mầm bởi người ngoài trái đất? | HCD
Mikali Nguyễn
Nguồn tin và chi tiết: https://www.sciencefocus.com/space/humans-seeded-aliens-panspermia?utm_source=flipboard&utm_content=sciencefocus%2Fmagazine%2FSCIENCEFOCUS.COM
HCD: Tóm tắt nội dung bài báo (có thể bản dịch nguyên văn nằm dưới phần tóm tắt) Tóm tắt:
Loài người có thể được gieo mầm bởi người ngoài trái đất?
Các khoa học gia đang nghiêm chỉnh xem xét khả năng sự sống trên Trái đất không bắt đầu tại đây, mà được mang đến từ các thiên thể ngoài không gian.
Ý tưởng này, được gọi là panspermia, cho rằng sự sống hoặc các thành phần của nó đã được các sao chổi và tiểu hành tinh vận chuyển đến Trái đất. Tuy từng bị chế giễu, ý tưởng này nay lại được chú ý nhờ vào các cuộc thăm dò của NASA và Nhật Bản đã mang về các mẫu đá tiểu hành tinh chứa đựng những khối cấu tạo của sự sống, như axit amin và các thành phần của DNA.
Một phát giác gây chấn động vào năm 1996 về dấu vết vi khuẩn trong một thiên thạch từ Hỏa tinh đã làm tăng thêm tính thuyết phục cho ý tưởng này, mặc dù sau đó phát giác ấy đã bị bác bỏ. Tuy nhiên, nó cho thấy vật chất có thể được di chuyển giữa các hành tinh. Giáo sư Paul Davies nhận xét rằng Hỏa tinh có thể là nơi sự sống bắt đầu trước vì nó nguội đi nhanh hơn Trái đất.
Các nhà khoa học cũng cho rằng việc vận chuyển vật chất có sự sống giữa các hành tinh trong Thái dương hệ là rất có thể , và càng có nhiều khả năng hơn nữa ở các hệ mặt trời có quỹ đạo hành tinh chặt chẽ, như hệ TRAPPIST-1.
Kết quả từ các sứ mạng gần đây cho thấy các tiểu hành tinh như Ryugu và Bennu chứa đựng đầy đủ các thành phần hữu cơ cần thiết, nhưng lại không có sự sống. Điều này đặt ra câu hỏi rằng liệu chỉ có đủ điều kiện và thành phần có đủ để tạo ra sự sống hay không.
Tương lai, các sứ mạng đến sao chổi và Hỏa tinh sẽ tiếp tục tìm kiếm bằng chứng. Các nhà khoa học đều đồng ý rằng chúng ta không thể phủ nhận khả năng sự sống bắt đầu ở một nơi khác, và có lẽ chúng ta thật sự không biết sự sống đã bắt nguồn từ đâu.
Bản dịch nguyên văn:
Nếu các bạn không thích chủ đề này hay ít thì giờ thì đọc phần tóm tắt cho nhanh.
Các khoa học gia đang nghiêm chỉnh hỏi rằng liệu loài người có phải được gieo mầm bởi người ngoài trái đất hay không. Đây là lý do
Tạp chí Khoa học BBC
Sự sống trên Trái đất bắt đầu từ đâu? Nghe có vẻ là một câu hỏi khá đơn giản. Chắc chắn là sự sống trên Trái đất bắt đầu… ngay trên Trái đất, đúng không? Chúng ta biết rằng hành tinh này có đủ điều kiện để sự sống nảy nở, và chúng ta có thể thấy những bằng chứng kéo dài hơn 4 tỉ năm, gần như từ khi nó mới thành hình.
Một khởi nguồn trên hành tinh dường như là câu trả lời dễ dàng. Thế nhưng, trong nhiều năm, một số nhà khoa học đã nghiêng về một ý tưởng rằng sự sống không bắt đầu trên Trái đất, mà ở một nơi khác trong vũ trụ.
Trong kịch bản này, sự sống (hay ít nhất là các thành phần của nó) đã được mang đến Trái đất trên những sao chổi hoặc tiểu hành tinh, gieo mầm cho hành tinh này với những cư dân – một quá trình được gọi là panspermia.
10 Loài vật chết chóc nhất đối với loài người
Nếu điều đó xảy ra, nó cũng có thể – và đáng lý nên – xảy ra trên các hành tinh khác, có lẽ cho thấy rằng sự sống ngoại lai là phổ biến trong Vũ trụ, và thậm chí có thể gợi ý rằng chính chúng ta ban đầu là những sinh vật ngoại lai đối với hành tinh mà chúng ta gọi là nhà ngày nay.
Ý tưởng đó đang thu hút sự chú ý nhờ vào hai cuộc thăm dò – OSIRIS-REx của NASA và Hayabusa2 của Nhật Bản – mà trong vài năm qua đã mang đá từ các tiểu hành tinh về lại Trái đất.
Việc phân tích những mẫu vật đó cho thấy rằng một số khối cấu tạo của sự sống có mặt trong các tiểu hành tinh, làm dấy lên khả năng những khối cấu tạo ấy, và thậm chí có thể là chính sự sống, đã được mang đến Trái đất.
“Điều đó hoàn toàn có thể xảy ra,” tiến sĩ Jason Dworkin, khoa học gia dự án của sứ mạng OSIRIS-REx tại Trung tâm Không gian Goddard của NASA ở Maryland, nói. “Trái đất thời sơ khai đã bị một trận mưa vật chất.”
Khi ý tưởng như vậy lần đầu được đề xướng vài thập niên trước, “mọi người đều cười,” giáo sư Paul Davies, một nhà vật lý học lý thuyết và sinh vật học thiên văn tại Đại học Tiểu bang Arizona nói. “Bây giờ chúng ta có thể nhìn lại và nói rằng chúng có một phần sự thật. Chúng không hoàn toàn điên rồ.”
Vậy thì bây giờ chúng ta đang ở đâu với ý tưởng này và tương lai sẽ ra sao?
Một cuốn sách cho thấy sự sống bắt đầu ngoài Trái đất
Nguồn gốc của panspermia có từ nhiều năm trước, nhưng nó đã trở nên nổi tiếng vào thập niên 1970 nhờ vào các nhà thiên văn người Anh Sir Fred Hoyle và giáo sư Chandra Wickramasinghe trong cuốn sách Các Bệnh từ Ngoài Không gian (Diseases from Space).
Trong đó, họ gợi ý rằng một số bệnh nhất định, như bệnh cúm, có thể đã có nguồn gốc từ bên ngoài Trái đất.
Cuốn sách đã không được đón nhận nồng nhiệt. “Nó đã đẩy Hoyle ra khỏi rìa của cộng đồng khoa học,” Davies nói. “Ông ấy bị nhiều người coi là đã trở nên điên khùng khi về già.”
Một trong những ý tưởng của họ là các tiểu hành tinh và sao chổi có thể là nơi ấp ủ sự sống, chứa đầy vật chất hữu cơ có thể là các khối cấu tạo của sự sống.
Khi các vật thể này bay quanh một ngôi sao, chúng sẽ bốc hơi, giải phóng vật chất bên trong, thứ có thể gieo mầm cho các hành tinh trong một hệ mặt trời, chẳng hạn như của chúng ta. Một ý tưởng như vậy vẫn còn gây tranh cãi cho đến ngày nay.
“Tôi vẫn còn rất hoài nghi về kịch bản đặc biệt đó,” Davies nói.
Ý tưởng táo bạo nhận được sự tán thành của Tổng thống
Tuy nhiên, khả năng rằng các tiểu hành tinh và sao chổi có thể chứa các khối cấu tạo của sự sống (và thậm chí có thể là sự sống vi khuẩn nguyên thủy) và trực tiếp mang đến các hành tinh đã trở nên hấp dẫn hơn.
Ý tưởng này đạt đến đỉnh điểm hấp dẫn vào năm 1996 khi các nhà khoa học cho biết họ đã tìm thấy những dấu vết của vi hóa thạch vi khuẩn bên trong một thiên thạch từ Hỏa tinh đã đáp xuống Nam Cực một thập niên trước đó.
Được biết đến với tên gọi Allan Hills 84001, thiên thạch đã làm dấy lên những tuyên bố hoang đường rằng sự sống ngoại lai có nguồn gốc trên Hỏa tinh và có thể đã được vận chuyển đến các hành tinh khác, chẳng hạn như Trái đất.
Sự ồn ào xung quanh tảng đá này lớn đến mức đã thúc đẩy Tổng thống Bill Clinton phải đưa ra một thông báo từ Vườn Hồng Tòa Bạch Ốc về ý nghĩa của phát giác này.
“Ngày nay, tảng đá 84001 nói với chúng ta qua hàng tỉ năm và hàng triệu dặm đó,” ông nói. “Nó nói về khả năng có sự sống. Nếu phát giác này được xác nhận, nó chắc chắn sẽ là một trong những sự hiểu biết kinh ngạc nhất về Vũ trụ mà khoa học từng khám phá.”
Những dấu hiệu sự sống trong thiên thạch sau đó đã bị bác bỏ và ngày nay người ta cho rằng những tiến trình phi sinh học đã dẫn đến việc các hình dạng bên trong tảng đá bị nhận lầm là vi hóa thạch.
Tuy nhiên, thông báo đó đã có một tác động rộng lớn vào thời điểm đó, đặc biệt là đối với Davies, người vào tháng Giêng năm 1996, đã đề nghị tại một hội nghị ở Luân đôn rằng sự sống có thể được vận chuyển giữa Trái đất và Hỏa tinh hoặc ngược lại.
“Có rất ít người sẵn sàng coi trọng những gì tôi nói – tôi thậm chí còn bị chỉ trích tại bữa tiệc của hội nghị,” ông nói. “Và sau đó tôi đã được cứu bởi không ai khác ngoài Bill Clinton.”
Hỏa tinh thực sự có thể là một nơi tốt để sự sống trong Thái dương hệ bắt đầu, Davies nói, bởi vì nó nhỏ hơn Trái đất và đã nguội đi nhanh hơn sau khi được hình thành cách đây 4.5 tỉ năm. “Vì vậy, nó đã sẵn sàng cho sự sống sớm hơn,” ông nói.
Ngày nay, chúng ta có thể thấy bằng chứng rằng Hỏa tinh đã từng ấm áp và ẩm ướt, với các hồ, biển và sông trên bề mặt của nó khoảng 3–4 tỉ năm trước, nhưng khả năng sự sống đã có mặt ở đó vẫn là một câu hỏi chưa được giải đáp.
Tuy nhiên, việc chúng ta đã tìm thấy các thiên thạch Hỏa tinh trên Trái đất cho thấy rằng vật chất có thể được di chuyển giữa các hành tinh bởi các sự kiện va chạm.
Liệu có thể là sự sống thực sự đã bắt đầu trên Hỏa tinh, hoặc ở một nơi nào đó khác, trước khi được chuyển đến Trái đất không?
Tìm hiểu thêm:
Sự sống có thể được mang đến từ các hành tinh khác như thế nào
Trong Thái dương hệ của chúng ta, khoảng cách giữa các hành tinh khá lớn. Điều đó làm cho cơ hội vật chất bị thổi bay khỏi một hành tinh do một vụ va chạm và trôi dạt đến một hành tinh khác tương đối thấp.
Trên Trái đất, trong số khoảng 75,000 thiên thạch đã biết, chỉ có khoảng 300 được xác nhận là đến từ Hỏa tinh. Không có thiên thạch nào từ Kim tinh hay Thủy tinh được tìm thấy trên Trái đất.
Tuy nhiên, khả năng vận chuyển vật chất giữa các hành tinh hứa hẹn hơn ở các hệ mặt trời khác. Vào năm 2017, khoa học gia hành tinh giáo sư Fred Ciesla tại Đại học Chicago và các đồng nghiệp đã đề nghị rằng đối với một hệ mặt trời cụ thể, được gọi là TRAPPIST-1, ý tưởng này đặc biệt đáng khích lệ.
Trong hệ này, nằm cách Trái đất khoảng 40 năm ánh sáng, bảy hành tinh đá có kích cỡ Trái đất quay quanh một ngôi sao nhỏ hơn nhiều so với Mặt trời của chúng ta, được gọi là sao lùn đỏ.
Nhưng chúng được sắp xếp trong những quỹ đạo chặt chẽ hơn nhiều so với các hành tinh của Thái dương hệ chúng ta – tất cả các hành tinh của TRAPPIST-1 sẽ vừa vặn trong quỹ đạo của Thủy tinh.
Điều đó sẽ làm cho việc vận chuyển vật chất giữa các hành tinh trong hệ đó thường xuyên hơn, Ciesla nói.
“Đó là một hệ rất gọn,” ông nói. “Vì vậy, hiệu quả của việc một thứ gì đó được phóng từ một hành tinh sang hành tinh khác là cao hơn nhiều.”
Trong công trình năm 2017 của họ, Ciesla và các đồng nghiệp đã đề nghị rằng khả năng lithopanspermia trong hệ TRAPPIST-1 – nơi chính sự sống được vận chuyển giữa các hành tinh – là có thể xảy ra.
Nhóm đã tính toán rằng 10 phần trăm vật chất bị đẩy ra khỏi một hành tinh trong vùng có thể có sự sống trong hệ TRAPPIST-1 sẽ đến được một hành tinh khác trong vùng có thể có sự sống chỉ trong 100 năm.
“Chúng tôi kết luận rằng việc vận chuyển vật chất rắn giữa các hành tinh trong vùng có thể có sự sống của TRAPPIST-1 nhanh hơn [10,000–100,000 lần] so với [Thái dương hệ của chúng ta],” họ viết.
Sự xuất hiện của sự sống từ các tiểu hành tinh và sao chổi
Nếu việc vận chuyển đá mang sự sống giữa các hành tinh của Thái dương hệ chúng ta là không mấy rất có thể , thì sao về một kiểu mang đến khác – không phải từ các hành tinh khác, mà là vật chất còn sót lại xung quanh Mặt trời?
Hàng triệu tiểu hành tinh và sao chổi bay quanh Mặt trời ngày nay và chúng ta biết rằng những vật thể này định kỳ va chạm với các hành tinh.
Trên thực tế, các biển và đại dương của Trái đất được cho là có nguồn gốc từ nước được mang đến bởi những vật thể này, sau một giai đoạn nóng chảy do một vụ va chạm với một vật thể có kích cỡ Hỏa tinh đã tạo ra Mặt trăng khoảng 4.5 tỉ năm trước.
Điều đó làm cho các tiểu hành tinh và sao chổi trở thành một nơi có khả năng thích hợp hơn cho các khối cấu tạo của sự sống nảy nở trong Thái dương hệ.
“Trái đất đã trải qua một sự kiện vô cùng kịch tính và toàn bộ hành tinh đã tan chảy, vì vậy tất cả các chất hữu cơ thời sơ khai đã bị mất đi,” Dworkin nói. Liệu đá từ không gian có thể sau đó đã mang các thành phần của sự sống, hoặc thậm chí là chính sự sống, đến Trái đất không?
Từng được coi là không thể xảy ra, những kết quả gần đây từ hai tàu thăm dò hiện đang cho thấy rằng điều đó có thể đã xảy ra – và cuộc chạy đua để tìm hiểu chắc chắn đang diễn ra.
Tìm thấy các thành phần của sự sống bên trong một tiểu hành tinh
Vào tháng Mười Hai năm 2020, một tàu thăm dò gọi là Hayabusa2 từ cơ quan không gian Nhật Bản (JAXA) đã trở về Trái đất với khoảng 5g mẫu vật mà nó đã thu thập từ một tiểu hành tinh, gọi là Ryugu, hơn một năm trước đó.
Tàu thăm dò đã bắn một viên đạn có kích cỡ bằng viên bi vào tiểu hành tinh, làm văng vật chất vào một bộ sưu tập và mang nó về Trái đất để đáp xuống vùng hẻo lánh của Úc.
Ba năm sau, vào tháng Chín năm 2023, một tàu thăm dò của NASA gọi là OSIRIS-REx đã làm theo với các mẫu vật của riêng nó từ một tiểu hành tinh gọi là Bennu.
Cánh tay kéo dài của nó đã có thể thu thập nhiều vật chất hơn so với đối tác Nhật Bản, sử dụng một luồng khí ni-tơ để lấy hơn 120g vật chất. Các mẫu vật đã đáp xuống sa mạc Utah bên trong một khoang.
Kết quả từ cả hai sứ mạng hiện đã cho thấy rằng vật chất hữu cơ, và các khối cấu tạo của sự sống, có mặt trên cả hai tiểu hành tinh, bao gồm carbon, amoniac, muối và nhiều thứ khác.
“Rất rõ ràng là chúng có chứa chất hữu cơ,” Davies nói. “Điều đó sẽ không làm Fred Hoyle ngạc nhiên – ông ấy đã nói tất cả những điều này vào đầu những năm 1970.”
Vào tháng Giêng năm 2025, các nhà khoa học phân tích các mẫu vật của OSIRIS-REx nói rằng họ đã tìm thấy 14 trong số 20 loại axit amin mà sự sống trên Trái đất sử dụng để tạo ra protein, và các thành phần cơ bản của DNA và RNA.
Tiểu hành tinh này cũng dường như đã ẩm ướt vào một thời điểm nào đó trong quá khứ, với các kênh nước chảy qua tảng đá.
“Chúng tôi thấy bằng chứng của các mạch nước đã để lại các mỏ muối khi nó khô đi,” Dworkin nói. “Hãy nghĩ nó như là bùn.”
Tuy nhiên, điều đáng chú ý là không có sự sống. Bennu được cho là một mảnh vỡ của một tiểu hành tinh lớn hơn đến từ Thái dương hệ bên ngoài, điều này đặt ra câu hỏi, “Vật thể mẹ của Bennu đã thiếu gì mà Trái đất có?” Dworkin nói.
“Chúng tôi biết rằng các loại muối đã hình thành ở nhiệt độ phòng, vì vậy đó là một môi trường ôn hoà,” được làm nóng bởi các đồng vị phóng xạ trong tiểu hành tinh. “Đó là một môi trường mà bạn có thể mong đợi sẽ tốt cho sự sống, nhưng điều đó đã không xảy ra.”
Các nghiên cứu về các mẫu vật OSIRIS-REx đang ở giai đoạn đầu. “Chúng tôi chỉ mới xem xét khoảng 14 phần trăm tổng số mẫu vật,” Dworkin nói, với các nhà khoa học chỉ có kế hoạch xem xét tổng cộng khoảng 25 phần trăm cho đến lúc này.
“Các mẫu vật còn lại đang được giữ lại trong nhiều năm để những người chưa ra đời có thể sử dụng các kỹ thuật chưa được phát minh để trả lời các câu hỏi mà chúng ta thậm chí còn chưa nghĩ tới,” ông nói.
Nhưng những phát giác cho đến nay cho thấy rằng chỉ có đủ các điều kiện và thành phần cho sự sống không có nghĩa là bạn nhất thiết sẽ tạo ra sự sống.
“Nó phải khó hơn là chỉ trộn các hóa chất với nhau, nếu không thì sự sống đã hình thành trên Bennu,” Dworkin nói. “Bennu là một kho lương thực đầy đủ các thành phần, nhưng nó không hoàn toàn có đủ điều kiện để làm một chiếc bánh. Trên Trái đất, chúng ta có bánh và chúng ta không biết tại sao.”
Sự sống từ giữa các vì sao
Cũng còn khả năng rằng việc vận chuyển sự sống không chỉ giới hạn trong một hệ mặt trời, mà có thể là giữa các vì sao.
Chúng ta đã tìm thấy hai vật thể đi qua Thái dương hệ của chúng ta – ‘Oumuamua vào năm 2018 và Sao chổi Borisov vào năm 2019 – di chuyển nhanh đến mức chúng phải có nguồn gốc từ nơi khác.
Liệu sự sống, hay các khối cấu tạo của nó, có thể sống sót trong cuộc hành trình trên một vật thể như vậy để gieo mầm cho các hành tinh của những ngôi sao khác không?
“Việc chúng ta đang tìm thấy rằng vật chất có thể bị đẩy ra khỏi một hệ hành tinh và đi đến một hệ khác cho thấy rằng điều này không chỉ giới hạn trong một hệ hành tinh,” Ciesla nói. “Có giá trị cho ý tưởng về sự sống đi từ hệ hành tinh này sang hệ hành tinh khác.”
Tuy nhiên, khả năng một tảng đá mang sự sống đi qua không gian giữa các vì sao và va chạm với một hành tinh khác để gieo mầm sự sống dường như rất thấp.
“Khi bạn đưa các con số vào, nó trông cực kỳ không thể xảy ra,” Davies nói. Panspermia có nhiều khả năng “bị hạn chế trong một hệ hành tinh trừ khi có những trường hợp đặc biệt,” ông nói.
Liệu chính sự sống, không chỉ các khối cấu tạo của nó, có thể sống sót trong một cuộc hành trình giữa các vì sao hay không cũng không chắc chắn.
“Có một số loài có thể ngủ đông trong một thời gian dài và vẫn sống sót,” Ciesla nói. “Có một khả năng ở đó, nhưng đó không phải là điều mà mọi người nhất thiết đang nói tới.”
Có khả năng hơn là sự lây lan của sự sống trong một hệ mặt trời duy nhất, chẳng hạn như của chúng ta.
Cuộc tìm kiếm tương lai cho nguồn gốc của sự sống
Trong tương lai, Ciesla nói rằng ông muốn thấy một sứ mạng mang vật chất từ một sao chổi về, không chỉ một tiểu hành tinh, để cho chúng ta biết thêm.
“Sao chổi cũng giống như tiểu hành tinh, chúng là các khối cấu tạo của các hành tinh, nhưng chúng hình thành xa hơn trong Thái dương hệ,” ông nói. “Hiểu được các mảnh có sẵn để được mang đến một hành tinh có khả năng có sự sống là một câu hỏi mà tôi sẽ rất hào hứng khi thấy chúng ta theo đuổi.”
Các sứ mạng đang diễn ra đến Hỏa tinh và các mặt trăng băng giá của Mộc tinh cũng có thể cung cấp cho chúng ta những manh mối thêm. Tàu thám hiểm Perseverance của NASA đang ở trên Hỏa tinh ngay bây giờ, lấy các mẫu vật với ý định sẽ được mang về Trái đất trong thập niên tới.
Hy vọng rằng những mẫu vật đó có thể chứa bằng chứng về sự sống vi khuẩn có nguồn gốc trên Hỏa tinh khi hành tinh này còn ấm và ẩm ướt.
Trong khi đó, sứ mạng Europa Clipper của NASA sẽ đến Mộc tinh vào năm 2030 để cho chúng ta biết thêm về mặt trăng hấp dẫn này dường như có một đại dương bên dưới lớp vỏ băng của nó.
“Mọi người đã phỏng đoán rằng sự sống có thể tồn tại ở đó,” Ciesla nói. “Các thành phần dường như có ở đó. Câu hỏi lại là liệu công thức có được tuân theo hay không.”
Điều chắc chắn là khả năng sự sống bắt đầu ở một nơi khác trong Thái dương hệ dường như ngày càng trở nên có thể xảy ra. Với điều đó, có những ý nghĩa quan trọng đối với nguồn gốc của chúng ta – liệu chúng ta có phải là một sự tình cờ do một tiểu hành tinh đầy thành phần va vào Trái đất vào đúng thời điểm – và khả năng có sự sống ở nơi khác.
“Chúng ta phải đối mặt với một sự thật là chúng ta thực sự không biết sự sống bắt đầu từ đâu,” Davies nói. “Và rất có thể nó đã không bắt đầu trên Trái đất.”