Làm thế nào để phát hiện fakenews về đạo Công giáo - Google Groups

[Mikali Nguyễn]

Làm thế nào để phát hiện fakenews về đạo Công giáo?

Hiện nay fakenesw về ĐGH Lêô XIV và về đạo Công giáo tràn lan qua bài viết và video đăng lên mạng với nhiều động cơ khác nhau. Nó mạo danh bằng cách sử dụng công nghệ deepface, trích dẫn lời phát biểu và những câu chuyện ly kỳ về ĐGH y như thiệt, thậm chí trích dẫn cả kinh thánh để làm màu.

Điều đáng ngạc nhiên là hầu hết các bình luận ở fake video này đều ca ngợi và khen không tiếc lời. Không có mấy ai phát hiện ra đó là các video giả mạo. Còn các bài viết thì rất công phu hấp dẫn và được các tín hữu chuyển tiếp đi như một thông điệp hữu ích để giúp nhau học hỏi, mở mang nền tảng đạo đức và kiến thức về đạo!

Vậy thì tại sao có người coi tới coi lui các fakenesw này mà không phát hiện ra điều gì bất thường và tự mình đưa vào tròng thao túng tâm lý của người khác. Còn có người khi coi sơ qua thì đã biết là xạo ngay từ đầu.

Có lời khuyên là các tín hữu nên có kiến thức hiểu biết hay có kỹ năng về công nghệ "cắt ghép ảnh và cách phân biệt ảnh giả". Thực ra không cần thiết như vậy. Không lẽ mỗi lần coi video là ta phải tập trung quan sát các dấu hiệu bất thường như sự đồng bộ, ánh sáng, bóng hình, nếp nhăn không tự nhiên, sự chuyển động giả tạo của khuôn mặt ...thì mới phát hiện ra là giả. 

Để có kỹ năng nhạy bén phát hiện ra giả/thiệt ngay từ đầu không phải do kiến thức về vi tính mà nhờ vào: tinh thần cảnh giác (không a dua) khi thấy có điều bất thường và phân tích dựa vào: đức tin kiên định, kiến thức hiểu biết về kinh thánh - lịch sử giáo hội và niềm tin nội tâm. 

Có nhiều giáo dân rất sùng tín, đọc và nghe kinh thánh hàng ngày nhưng chưa chắc có khả năng phân định đúng/sai về lẽ đạo. Họ theo đạo như 1 thói quen lâu đời, lập đi lập lại. Ý thức phản tỉnh của họ đã bị mài mòn đến độ dễ bị thao túng tâm lý bởi người khác khi được nghe bất cứ điều gì mang tính đạo đức hay có vẽ hay ho về đạo. Rất đáng tiếc!

Có lần tôi đi dự đám tang, có 1 họ đạo đến viếng. Ông trùm xướng kinh và đọc 1 câu kinh thánh nói là sau khi Chúa Giêsu chết và sống dậy, Ngài đã nói....Tôi nghe qua thì lấy làm lạ vì chưa từng nghe Chúa nói như vậy bao giờ và có thể khẳng định là có ai đó đã mớm thay lời Chúa. Khi bị đặt vấn đề thắc mắc, ông trùm bảo: cái này là do người khác soạn rồi họ đạo chuyền nhau đọc trước đám tang từ trước đến giờ, không thấy ai nói gì!

Trở lại vấn đề cụ thể là điều gì giúp ta phân biệt các fakenews về đạo Công giáo 

Đó là:

1. Khi thấy những cụm từ mang tính giật gân và đe dọa: 

Như: tin nóng, gây sốc, rung chuyển, chấn động, nảy lửa, táo bạo, tạo cơn địa chấn, làm 1 cuộc cách mạng, nguy hiểm....thì đó là dấu hiệu của fakenews vì đây là những cụm từ tạo sự tò mò, thu hút để câu views. Giáo hội không có đưa tin kiểu như vậy. 

Mặc dù Giáo hội có những cải cách mang tính cách mạng hay đôi khi là lời phát biểu mạnh mẽ từ vài viên chức cấp cao của Vatican. Nhưng điều này hiếm khi xảy ra. Thường thì lúc nào ĐGH và các hồng y, giám mục cũng điềm đạm từ tốn và chuẩn mực. Nên nhớ những vị lãnh đạo của Vatican, các Hồng y là những ông già từ 70–80 tuổi nên không có gì phải giật gân cả 😁

2. Giáo hội, website của Vatican và các giáo phận không đăng tin mà sao người này lại biết? 

👉 Đây là dấu hiệu thứ hai của fakenews. Mặc khải đã chấm dứt từ khi Chúa lên Trời. Từ đó cho đến nay không biết bao nhiêu là huyền thoại, giả tưởng (fiction story), thuyết âm mưu, chuyện đơm đặt về Giáo hội, ngoài Kinh Thánh và các tuyên bố chính thức của Giáo hội. Việc này không có gì lạ. 

👉 Nên theo thường xuyên dõi tin tức của Giáo hội. Nếu không tìm thấy nguồn tin đó được đăng từ các website chính thống của Giáo hội, thuộc các giáo phận thì nên đặt dấu hỏi nghi ngờ. Tuy nhiên cần phân biệt giữa website chính thống nói trên và các website cũng mang danh Công giáo nhưng không thuộc Giáo hội mà do 1 nhóm tín hữu, trong đó có thể có cả tu sĩ điều hành. Ngoài ra, không loại trừ có thể có website của 1 giáo xứ nào đó để lọt fakenews vào!

3. Cần trang bị kiến thức cơ bản để phát hiện fakenews

Đó là Kinh thánh và Lịch sử Giáo hội 

👉 Kinh Thánh:

Mỗi người hãy có sẵn 1 bộ kinh thánh, có sẵn trên mạng, để thẩm tra lời Chúa nói hay về 1 đoạn phúc âm nào đó khi có sự nghi ngờ.

Bộ kinh thánh đó có thể là của Linh mục Nguyễn Thế Thuấn, CSsR:

- Tân ước: https://vntaiwan.catholic.org.tw/vnbible2/tanuoc.htm  

- Cựu ước: https://vntaiwan.catholic.org.tw/vnbible2/cuuuoc.htm

Hay kinh thánh của Nhóm Phiên dịch các Giờ Kinh phụng vụ (KPA):

https://ktcgkpv.org/bible

👉 Lịch sử Giáo hội:

Không ai có thể nhớ hết lịch sử Giáo hội để thẩm tra đối chiếu về 1 sự kiện nào đó. Vậy tại sao ta không nhờ các con AI trợ giúp. Nếu các fakenews nhờ vào công nghệ AI để tạo dựng nên các bài viết, video giả mạo thì tại sao ta không nhờ vào chính các con AI này để vạch trần ra sự bịa đặt này. 

Rất may là các AI hiện nay có nhiều và phần lớn đều miễn phí: Gemini, ChatGPT, DeepSeek, Grog, Copilot....Vấn đề là ta biết cách hỏi: hỏi chuyên sâu, đối chiếu, lật đi lật lại, truy tìm gốc tích. Nó sẵn sàng trả lời tất cả chỉ trong nhấp nháy👏

4. Niềm tin nội tâm

Rào cản cuối cùng là Niềm tin nội tâm - Đức tin - Lương tâm

Khi không có kiến thức gì thì ta hãy nhờ sự phân định của lương tâm mình. Khi thấy điều gì lạ lùng, kỳ bí trái với đức tin, giáo huấn của Giáo Hội và của lương tâm thì hãy nghi ngờ và factcheck chứ không nên đâm đầu tin vào.

Dẫu sao kỹ năng phân biệt thực/giả không phải ai cũng có khả năng làm được mà cần có sự nhạy bén. Do vậy các fake video thường được các tín hữu tin đến sái cổ và có đất sống là như vậy.

MS