Mikali Nguyễn
Kẻ yếu luôn cần chứng minh cái tôi vì trong sâu thẳm, họ sợ mình không đủ giá trị. Nỗi sợ hãi này không phải là một sự thiếu sót bộc phát mà là một lỗ hổng sâu rộng trong nhận thức về bản thân, một khoảng trống mà họ cố gắng lấp đầy bằng sự công nhận từ bên ngoài. Họ sống trong trạng thái phụ thuộc vào tiếng vỗ tay, vào những lời khen ngợi, vào ánh mắt ngưỡng mộ của người khác như thể sự tồn tại của chính mình cần được ai đó xác nhận. Cái tôi của kẻ yếu là một chiếc bình rỗng, phải liên tục được đổ đầy bằng những thành tựu nhất thời và sự chú ý thoáng qua, một nhu cầu vô độ nhưng lại không bao giờ mang lại sự thỏa mãn thực sự. Họ tìm kiếm danh vọng không phải vì muốn làm điều gì đó vĩ đại, mà vì muốn được nhìn thấy như một người vĩ đại. Vì thế, cuộc đời họ là một chuỗi những màn trình diễn không ngừng nghỉ, nơi giá trị cá nhân luôn bị đánh đồng với vị trí xã hội, tài sản sở hữu hay sự nổi tiếng trên các phương tiện truyền thông.
Sự chứng minh này biểu hiện qua nhiều cách thức. Đó có thể là sự tự mãn quá mức, là việc không ngừng khoe khoang những thành tích, dù lớn hay nhỏ, hoặc là sự phòng thủ gay gắt trước bất kỳ lời phê bình nào. Đối với kẻ yếu, phê bình không phải là cơ hội để phát triển mà là một cuộc tấn công trực diện vào giá trị cốt lõi của họ. Họ không thể phân biệt giữa việc làm một điều gì đó sai lầm và việc là một người sai lầm. Do đó, họ dành phần lớn năng lượng để xây dựng một lớp áo giáp tinh thần bằng cách đổ lỗi, chối bỏ, hoặc tìm cách hạ thấp người khác để nâng tầm mình lên. Cái tôi của họ là một hệ thống phòng thủ tinh vi, luôn cảnh giác và sẵn sàng chiến đấu. Nó khiến họ trở thành những người dễ bị tổn thương nhất, bởi lẽ sự tự trọng của họ không nằm trong tay họ mà được gửi gắm vào sự đánh giá thất thường của thế giới bên ngoài. Mọi lời chê bai, mọi thất bại, mọi sự thờ ơ đều có thể trở thành một vết nứt lớn, đe dọa sụp đổ toàn bộ cấu trúc niềm tin mà họ đã vất vả dựng nên.
Ngược lại, kẻ mạnh không cần cái tôi để được biết đến. Họ đã đạt được sự nhận thức sâu sắc về giá trị nội tại của bản thân, một giá trị không phụ thuộc vào bất kỳ yếu tố ngoại cảnh nào. Cái tôi của họ không đứng ở trung tâm, không đòi hỏi được tôn vinh, mà trở thành công cụ phục vụ cho một mục tiêu lớn hơn bản thân. Đây là một sự chuyển dịch căn bản: từ cái tôi làm mục đích (chứng minh bản thân) sang cái tôi làm phương tiện (phục vụ mục tiêu). Kẻ mạnh hiểu rằng năng lượng tinh thần tốt nhất không phải là năng lượng dùng để phòng vệ hay tự quảng bá, mà là năng lượng dùng để sáng tạo, để dẫn dắt, và để phụng sự. Cái tôi của họ là một nguồn năng lượng ổn định, một nền tảng vững chắc cho hành động, chứ không phải là một cơn khát danh vọng không đáy.
Sức mạnh thực sự nằm ở khả năng tách biệt hành động khỏi danh tính. Khi kẻ mạnh làm việc, họ tập trung vào chất lượng của công việc và tác động của nó, chứ không phải vào việc nó sẽ làm tăng cái tôi của họ đến mức nào. Thất bại đối với họ là dữ liệu, là một bài học cần được phân tích và tiếp thu, chứ không phải là bản án tử hình dành cho giá trị cá nhân. Sự khiêm tốn của người mạnh không phải là giả vờ nhỏ bé, mà là sự tự tin đến mức không cần phải chứng minh gì cả. Họ sẵn lòng học hỏi từ bất kỳ ai, bất kể địa vị, bởi vì mục tiêu của họ là sự tiến bộ và hoàn thành công việc, chứ không phải bảo vệ vị thế của mình. Cái tôi của họ hoạt động như một hệ thống định vị nội bộ, cung cấp phương hướng và giữ cho họ đi đúng hướng, thay vì trở thành một hệ thống khuếch đại tiếng nói để thu hút sự chú ý.
Kẻ mạnh sử dụng cái tôi để tạo ra ảnh hưởng tích cực. Họ dẫn dắt bằng sự chân thật và phục vụ bằng sự tận tâm. Khi họ đạt được thành công, nó được chuyển hóa thành nguồn lực để nâng đỡ người khác, thay vì trở thành bệ phóng để khoe khoang. Điều này đòi hỏi một mức độ trưởng thành về mặt tâm lý, nơi một người đã vượt qua nhu cầu cá nhân về sự công nhận để nhìn thấy bức tranh lớn hơn. Họ hiểu rằng giá trị bền vững không đến từ việc ai đó nói bạn tuyệt vời, mà đến từ việc bạn tạo ra những giá trị tuyệt vời. Khi bạn tập trung vào việc tạo ra giá trị, sự công nhận sẽ đến một cách tự nhiên và bền vững, nhưng nó không phải là động lực chính.
Mục đích phụng sự của cái tôi mạnh mẽ không chỉ giới hạn trong công việc. Nó còn là nền tảng của các mối quan hệ lành mạnh. Trong khi kẻ yếu thường tìm kiếm mối quan hệ để lấp đầy sự trống rỗng và kiểm soát đối phương, kẻ mạnh bước vào mối quan hệ với sự đầy đủ và sẵn sàng cho đi. Họ có thể lắng nghe mà không cảm thấy bị đe dọa, họ có thể yêu thương mà không đòi hỏi sự trả ơn, và họ có thể lãnh đạo mà không cần áp đặt quyền lực. Cái tôi của họ đủ lớn để bao dung cho những sai lầm và khuyết điểm của người khác, và cũng đủ nhỏ để không chiếm đoạt không gian của người đồng hành. Đó là sự cân bằng hiếm có giữa nhận thức về bản thân và sự vô vị kỷ.
Cuối cùng, sự khác biệt cốt lõi giữa cái tôi của kẻ yếu và người mạnh nằm ở nguồn gốc và hướng đi của nó. Cái tôi của kẻ yếu bắt nguồn từ sự thiếu thốn, được định hướng bởi nỗi sợ hãi và hướng ra bên ngoài để tìm kiếm sự xác nhận. Nó là một vòng luẩn quẩn của sự bất an, nơi mỗi chiến thắng nhỏ chỉ là một liều thuốc giảm đau tạm thời. Ngược lại, cái tôi của người mạnh bắt nguồn từ sự đầy đủ, được định hướng bởi mục tiêu và hướng vào bên trong để tìm kiếm sức mạnh. Nó là một vòng xoáy đi lên của sự phát triển, nơi mỗi hành động phục vụ củng cố thêm niềm tin vào giá trị nội tại. Kẻ yếu nhìn vào thế giới để thấy mình đã là ai, còn kẻ mạnh nhìn vào thế giới để thấy mình có thể trở thành ai trong việc phụng sự. Sự tự do thực sự không phải là thoát khỏi cái tôi, mà là làm chủ cái tôi, biến nó từ một gánh nặng chứng minh thành một công cụ giải phóng, sáng tạo và dẫn dắt.
Lm. Anmai, CSsR.