Mikali Nguyễn
Các nhà bằng hữu cho biết thiền định cũng có thể gây ra những tác dụng phụ không mong muốn.
Nguồn tin và chi tiết: https://www.sciencedaily.com/releases/2025/11/251105050730.htm?utm_source=flipboard&utm_content=other
HCD: Tóm tắt nội dung bài báo (có thể bản dịch nguyên văn nằm dưới phần tóm tắt)
Thiền định ngày nay được quảng bá rộng rãi như một công cụ giúp giảm căng thẳng và tăng năng suất làm việc. Nhiều người nghĩ thiền là hoàn toàn an toàn và chỉ mang lại lợi ích. Tuy nhiên, bài báo này tiết lộ một góc nhìn khác - thiền định cũng có thể gây ra những tác dụng phụ không mong muốn.
Vấn đề được nghiên cứu
Khi thiền định được sử dụng trong y học hoặc trị liệu, các nhà khoa học cần trả lời hai câu hỏi quan trọng:
- Cần thực hành bao nhiêu để có hiệu quả?
- Có rủi ro hoặc tác dụng phụ nào không?
Nicholas Van Dam, nhà tâm lý học tại Đại học Melbourne, giải thích rằng loại nghiên cứu này thường được thực hiện ngay từ đầu khi phát triển bất kỳ phương pháp điều trị mới nào. Nhưng với thiền định, vì nhiều lý do phức tạp, điều này không được thực hiện đúng cách.
Những tác dụng phụ có thể xảy ra
Nghiên cứu qua nhiều năm cho thấy thiền định có thể gây ra những trải nghiệm tiêu cực cho một số người, bao gồm:
1. Các cơn hoảng loạn - Lo lắng dữ dội đột ngột
2. Ký ức đau buồn xâm nhập - Những ký ức về chấn thương trong quá khứ bất ngờ ùa về (như trong hội chứng căng thẳng sau chấn thương tâm lý - PTSD)
3. Mất cảm giác về bản thân hoặc tách rời thực tại - Cảm giác như không còn là chính mình, hoặc như đang sống trong giấc mơ
Sự mâu thuẫn trong số liệu
Các nghiên cứu trước đây cho ra những con số rất khác nhau về tỷ lệ người bị tác dụng phụ:
- Một số nghiên cứu nói chỉ khoảng 1% người thiền gặp tác dụng phụ
- Nghiên cứu khác lại nói con số này lên tới 2/3 (khoảng 67%)
Sự chênh lệch lớn này khiến các nhà khoa học muốn tìm hiểu rõ hơn.
Nghiên cứu mới được thực hiện như thế nào
Quy mô và đối tượng
- Gần 900 người trưởng thành từ khắp nước Mỹ
- Sử dụng dữ liệu từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh để đảm bảo nhóm nghiên cứu đại diện cho dân số Mỹ thực hành thiền
- Bao gồm người mới bắt đầu đến người có trình độ cao
Phương pháp khảo sát đặc biệt
Van Dam nhấn mạnh rằng cách đặt câu hỏi ảnh hưởng lớn đến kết quả. Nhiều nghiên cứu trước chỉ hỏi câu hỏi mở (như "Bạn có trải nghiệm gì bất thường không?"). Với cách này, người tham gia có thể:
- Không nhận ra đó là tác dụng phụ
- Ngại ngùng không muốn đề cập
Thay vào đó, nhóm nghiên cứu tạo ra một bảng kiểm tra 30 mục liệt kê các tác động có thể có của thiền định. Người tham gia đánh giá:
- Mức độ mạnh yếu của mỗi tác động
- Tích cực hay tiêu cực
- Có ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày không
Kết quả đáng chú ý
Những phát giác cho thấy tác dụng phụ phổ biến hơn người ta nghĩ:
1. Gần 60% người thiền ở Mỹ cho biết ít nhất một tác dụng phụ (như cảm thấy lo lắng hoặc mất cảm giác về cơ thể)
2. Khoảng 30% trải nghiệm những tác động khó chịu hoặc đau khổ
3. 9% nói rằng các tác dụng này gây cản trở đến chức năng sinh hoạt hàng ngày (nghĩa là ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống)
Ai dễ gặp tác dụng phụ hơn?
Nghiên cứu xác định một số yếu tố rủi ro:
1. Người có vấn đề sức khỏe tâm thần hoặc căng thẳng tâm lý trong 30 ngày trước khi thiền - Những người này dễ gặp tác dụng phụ hơn
2. Người tham gia khóa tu chuyên sâu - Các khóa tu này thường yêu cầu thiền trong thời gian dài và giữ im lặng. Những người tham gia dễ bị ảnh hưởng đến chức năng sinh hoạt
Van Dam lưu ý rằng cần thêm nghiên cứu theo dõi dài hạn để hiểu rõ mối quan hệ nhân quả giữa sức khỏe tâm thần và thiền định.
Thông điệp quan trọng: Không phải sợ hãi, mà là thông tin đầy đủ
Van Dam nhấn mạnh rằng không nên sợ thiền định. Mục đích của nghiên cứu không phải để làm người ta hoảng sợ hay ngừng thử thiền. Thay vào đó, mục tiêu là:
Cung cấp "informed consent" (sự đồng ý sau khi được thông báo)
Khái niệm này có nghĩa: trước khi bắt đầu, người ta nên được cho biết:
- Những gì có thể xảy ra (cả tích cực và tiêu cực)
- Rủi ro tiềm ẩn
- Để họ tự quyết định có muốn tham gia hay không
Van Dam so sánh với các phương pháp điều trị khác như phẫu thuật hoặc liệu pháp phơi nhiễm (exposure therapy) - bệnh nhân luôn được báo trước những gì họ có thể trải qua. Điều này giúp họ cân nhắc và đưa ra quyết định sáng suốt.
Phân biệt khó chịu bình thường và tác dụng phụ nghiêm trọng
Van Dam đề xuất rằng người hướng dẫn thiền và bác sĩ nên giải thích:
Khó chịu nhẹ có thể là phần của quá trình
- Cảm thấy không thoải mái
- Đặt câu hỏi về bản thân mình
- Đây không nhất thiết là dấu hiệu của tác hại, mà có thể là một phần của khám phá tâm lý sâu
Đau khổ nghiêm trọng cần được quan tâm
- Nếu những cảm giác này cản trở đáng kể sinh hoạt hàng ngày, cần được xem xét nghiêm túc và có thể cần ngừng thực hành hoặc tìm sự trợ giúp chuyên nghiệp
Kết luận chính
Van Dam kết luận: "Những thực hành này không dành cho tất cả mọi người."
Nếu thiền không hiệu quả với bạn, không nhất thiết là do bạn làm sai. Có thể đơn giản là phương pháp này không phù hợp với bạn.
Tóm tắt ý chính
Bài báo này không nói thiền định là xấu hay nguy hiểm. Thông điệp là: thiền định, giống như bất kỳ phương pháp điều trị nào, có thể có tác dụng phụ. Người ta nên:
- Được thông báo trước về những rủi ro tiềm ẩn
- Nhận thức rằng không phải ai cũng phù hợp với thiền định
- Biết phân biệt giữa khó chịu nhẹ (bình thường) và đau khổ nghiêm trọng (cần quan tâm)
- Không tự trách mình nếu thiền không hiệu quả với mình