Mikali Nguyễn
Hôn nhân, trong bất kỳ thời đại nào, luôn là nền tảng cơ bản và thiết yếu của xã hội, là không gian nơi tình yêu được kết tinh, nơi sự sống được tiếp nối, và nơi con người học cách yêu thương, hy sinh một cách trọn vẹn nhất. Tuy nhiên, trong bối cảnh xã hội hiện đại vận động không ngừng, chịu tác động mạnh mẽ của toàn cầu hóa, công nghệ số và sự trỗi dậy của chủ nghĩa cá nhân, định nghĩa và thực tiễn của hôn nhân đang trải qua những biến chuyển sâu sắc, đồng thời đối mặt với hàng loạt thách thức phức tạp chưa từng có. Việc tìm kiếm và giữ gìn hạnh phúc hôn nhân ngày nay đòi hỏi không chỉ tình yêu ban đầu, mà còn là một nỗ lực có ý thức, sự kiên trì và một chiến lược ứng phó linh hoạt.
Thách thức đầu tiên và nổi bật nhất chính là áp lực từ cuộc sống bận rộn và gánh nặng kinh tế. Cả nam giới và nữ giới đều tham gia sâu vào thị trường lao động, với những kỳ vọng ngày càng cao về sự nghiệp và thu nhập. Điều này dẫn đến sự căng thẳng về thời gian, khiến "thời gian chất lượng" dành cho nhau và cho gia đình trở nên khan hiếm. Các cặp đôi dễ rơi vào trạng thái sống chung nhưng xa cách, chỉ còn lại sự phân chia công việc nhà và nghĩa vụ tài chính, thay vì chia sẻ cảm xúc và vun đắp tình thân mật. Áp lực tài chính, dù ở bất kỳ mức thu nhập nào, cũng là một nguồn xung đột lớn khi những kỳ vọng về lối sống, tiêu dùng, và việc chăm sóc con cái không được đồng thuận hoặc vượt quá khả năng thực tế. Sự mất cân bằng giữa công việc và cuộc sống gia đình này là một "kẻ cắp thời gian" thầm lặng, bào mòn dần sợi dây kết nối tình cảm.
Bên cạnh đó, cuộc cách mạng công nghệ và sự thống trị của mạng xã hội đã tạo ra một mặt trận thách thức mới cho hôn nhân. Điện thoại thông minh và các thiết bị số, lẽ ra phải là công cụ kết nối, lại vô tình trở thành bức tường ngăn cách vô hình giữa hai người trong cùng một không gian. Hiện tượng "phubbing" (phớt lờ bạn đời vì bận nhìn điện thoại) trở nên phổ biến, gửi đi thông điệp ngầm rằng thế giới ảo quan trọng hơn sự hiện diện thực tế của người kia. Mạng xã hội còn là nơi nảy sinh sự so sánh độc hại, khi mọi người chỉ trưng bày những khoảnh khắc hoàn hảo của mình, khiến người xem cảm thấy cuộc hôn nhân của mình kém cỏi, tạo ra những kỳ vọng phi thực tế và cảm giác không hài lòng. Nghiêm trọng hơn, sự dễ dàng tiếp cận các mối quan hệ ngoài luồng trên không gian mạng cũng làm gia tăng đáng kể nguy cơ về sự không chung thủy cảm xúc và thể xác, đe dọa trực tiếp đến niềm tin cốt lõi của hôn nhân.
Thêm vào đó, sự thay đổi về vai trò giới tính và sự trỗi dậy của chủ nghĩa cá nhân cũng là một lưỡi kiếm hai lưỡi. Trong khi sự bình đẳng và tôn trọng cá tính là tiến bộ đáng mừng, chúng cũng làm lung lay các khuôn mẫu truyền thống đã định hình hôn nhân hàng thế kỷ. Việc xác định lại vai trò trong gia đình (ai làm việc nhà, ai chăm sóc con cái, ai quản lý tài chính) thường dẫn đến tranh cãi nếu không có sự giao tiếp và thỏa thuận rõ ràng. Chủ nghĩa cá nhân khiến mỗi người đặt nhu cầu, mục tiêu và sự tự thực hiện của bản thân lên hàng đầu. Hôn nhân, vốn đòi hỏi sự hy sinh, thỏa hiệp và ưu tiên "chúng ta" thay vì "tôi," dễ bị tổn thương khi một trong hai hoặc cả hai không sẵn lòng từ bỏ một phần tự do cá nhân để hòa nhập vào sự hiệp thông chung.
Để hóa giải những thách thức này, các cặp đôi cần phải áp dụng những giải pháp mang tính chiến lược và cam kết. Giải pháp căn cốt nhất chính là nâng cao chất lượng giao tiếp. Giao tiếp trong hôn nhân không chỉ là trao đổi thông tin, mà là sự chia sẻ sâu sắc về cảm xúc, nỗi sợ hãi, và ước mơ. Cần thực hành "lắng nghe tích cực" – không phải nghe để trả lời, mà nghe để thấu hiểu. Các cặp đôi nên dành ra "giờ hẹn hò hội đồng" (council time) hàng tuần để thảo luận một cách có cấu trúc về các vấn đề tài chính, công việc và cảm xúc, loại bỏ các thiết bị điện tử để đảm bảo sự tập trung hoàn toàn. Học cách diễn đạt nhu cầu của mình bằng "tôi" (ví dụ: "Tôi cảm thấy bị bỏ rơi khi anh/em về nhà chỉ lo xem điện thoại") thay vì dùng lời lẽ buộc tội bằng "anh/em" là chìa khóa để tránh leo thang xung đột.
Giải pháp thứ hai là thiết lập ranh giới rõ ràng giữa công việc, công nghệ và đời sống gia đình. Các cặp đôi cần thống nhất về "khu vực không công nghệ" (ví dụ: phòng ngủ, bàn ăn) và "giờ cấm công việc" (ví dụ: sau 7 giờ tối). Việc này giúp khẳng định rằng hôn nhân và gia đình là ưu tiên hàng đầu, xứng đáng được dành sự hiện diện trọn vẹn. Đối với áp lực kinh tế, giải pháp nằm ở việc quản lý tài chính minh bạch và thống nhất. Lập ngân sách chung, đặt ra các mục tiêu tài chính cụ thể, và cùng nhau đối mặt với các quyết định chi tiêu giúp giảm thiểu tranh cãi và xây dựng niềm tin. Cả hai cần nhận ra rằng tài sản là của chung, và mục tiêu là làm cho "chúng ta" giàu có, chứ không phải "tôi" giàu có.
Quan trọng không kém, việc nuôi dưỡng sự thân mật và lãng mạn phải là một hành động có chủ đích. Lãng mạn không chỉ là những buổi hẹn hò đắt tiền, mà là những cử chỉ nhỏ nhặt, thường xuyên: một lời khen ngợi chân thành, một cái ôm bất ngờ, hay sự giúp đỡ không cần lời yêu cầu. Duy trì sự thân mật thể xác cũng là yếu tố sống còn để củng cố mối liên kết. Các cặp đôi cần hiểu rằng trong cuộc sống hôn nhân, sự lãng mạn thường không tự nhiên xảy ra mà phải được "lên lịch" và tạo điều kiện. Cùng nhau khám phá những sở thích mới hoặc đặt mục tiêu chung (như học một ngôn ngữ, chạy marathon, hay đi du lịch) giúp củng cố tinh thần đồng đội và mang lại ý nghĩa mới cho hành trình chung.
Cuối cùng, giải pháp bền vững nhất nằm ở cam kết về trách nhiệm và sự tha thứ, được neo vào các giá trị tâm linh hoặc đạo đức cốt lõi. Hôn nhân là một giao ước, không phải một hợp đồng có thể dễ dàng hủy bỏ khi lợi ích cá nhân không được đáp ứng. Cả hai người phải chấp nhận rằng bạn đời không hoàn hảo và cuộc hôn nhân sẽ trải qua những thăng trầm. Sức mạnh của lòng vị tha là cần thiết để vượt qua những tổn thương và sai lầm. Trong truyền thống tâm linh, đặc biệt là Kitô giáo, hôn nhân còn được coi là bí tích, là sự phản ánh tình yêu vô điều kiện của Thiên Chúa. Việc đặt hôn nhân dưới sự bảo trợ của một giá trị siêu việt giúp các cặp đôi tìm thấy ý nghĩa sâu sắc hơn về sự kiên trì, lòng trung tín và tình yêu quảng đại, biến những hy sinh cá nhân thành niềm vui. Bằng cách lấy tình yêu thương và sự tôn trọng làm kim chỉ nam, mỗi người không ngừng nỗ lực hoàn thiện bản thân, để trở thành một người bạn đời tốt hơn, từ đó xây dựng một tổ ấm bình an và hạnh phúc.
Tóm lại, hạnh phúc hôn nhân trong thời đại mới không phải là một món quà may mắn, mà là thành quả của sự lao động và vun đắp không ngừng. Những thách thức từ nhịp sống hiện đại, công nghệ, và chủ nghĩa cá nhân là có thật và đáng gờm. Tuy nhiên, bằng cách đầu tư vào giao tiếp sâu sắc, thiết lập ranh giới có ý thức, quản lý tài chính minh bạch, và củng cố nền tảng giá trị cốt lõi, các cặp đôi hoàn toàn có thể biến những thử thách thành cơ hội để làm sâu sắc thêm tình yêu và sự cam kết của mình. Hôn nhân vẫn giữ nguyên giá trị là chiếc neo vững chắc trong dòng đời bão táp, miễn là mỗi người nhận ra và chấp nhận trách nhiệm cao cả của mình trong việc xây dựng và bảo vệ tổ ấm ấy.
Lm. Anmai, CSsR.