उपस्थितविनाशः
पथ्यवाक्यं न शृणोति
॥चाणक्यसूत्रं ३९५॥
दीपनिर्वाणगन्धम् च न सुहृद्वाक्यमरुन्धतीम्।
न जिघ्रन्ति न शृणोति न पश्यन्ति गतायुषः॥
upasthitavināśaḥ pathyavākyaṁ na śṛṇoti
|hāṇakyasūtraṁ 395||
dīpanirvāṇagandham ca na
suhṛdvākyamarundhatīm|
na jighranti na śṛṇoti
na paśyanti gatāyuṣaḥ||
This is a gem from the master
statesman Chaanakya
"A person whose
annihilation is imminent will not listen to wise counsel.
If one sees a person who
is not able to catch the smell coming from the wick of a lamp which is going to
be put off because it has run out of oil, a person who does not care to listen
to the advice of his friends and who is not able to see the star Arundathi, he
can safely infer that such person's good life has already come to an end."
When a person's fortunes
are in the downward trend, his faculties to sense further danger gets
depleted. It is essential that he should be patient enough to listen and act
according to the wiser counsel. But at this stage of life he becomes brash
and even callous about such advice.
When an oil-lamp is
running out of oil, the wick gets burned up badly and gives a pungent
smell. If we smell the trouble and replenish the lamp with oil, we are
safe. Similarly if we listen to the advise of our dear friends even if such
counsel may not be palatable, we are again in the safe path. Arundathi
star represents the consort of Vasishta, one of the seven great
sages(saptharshi..the starry constellation representing the seven sages
and ths star Arundathi is also visible in the sky--the big dipper asterism
)...She represents motherhood, chastity and absolute fidelity to the
husband. It is a custom in India that immediately after marriage
newlyweds look up in the sky to see that star..Seeing Arundathi symbolically
represents the vow of mutual fidelity. And the stars are seen in the
heaven when the sky is not turbid. If a person has become
incapable of seeing this star, it would mean that he has lost all that is good
in life and his end is near.
==========
સૂંઘશો નહીં, સાંભળશો નહીં કે જુઓ
નહીં
અને નાશ પામો..
આ માસ્ટર સ્ટેટ્સમેન ચાણક્યનું રત્ન છે
"જે વ્યક્તિનો વિનાશ નિકટવર્તી છે તે મુજબની સલાહ સાંભળશે નહીં.
જો કોઈ એવી વ્યક્તિને જોશે કે જે દીવાની વાટમાંથી આવતી ગંધને પકડી શકતો નથી, જે તેલ પૂરો થઈ ગયો છે, તો તે વ્યક્તિ જે તેના મિત્રોની સલાહ સાંભળવાની કાળજી લેતો નથી અને જે સ્ટાર અરુંધતીને જોઈ શકતો નથી, તે સુરક્ષિત રીતે અનુમાન લગાવી શકે છે કે આવા વ્યક્તિનું સારું જીવન પહેલાથી જ સમાપ્ત થઈ ગયું છે."
જ્યારે વ્યક્તિનું નસીબ નીચું વલણમાં હોય છે, ત્યારે વધુ જોખમને સમજવાની તેની ક્ષમતાઓ ક્ષીણ થઈ જાય છે. તે જરૂરી છે કે તેણે સમજદાર સલાહ મુજબ સાંભળવા અને કાર્ય કરવા માટે પૂરતી ધીરજ રાખવી જોઈએ. પરંતુ જીવનના આ તબક્કે તે આવી સલાહ વિશે બેશરમ અને નિષ્ઠુર બની જાય છે.
જ્યારે તેલના દીવાનું તેલ ખતમ થઈ જાય છે, ત્યારે વાટ ખરાબ રીતે બળી જાય છે અને તેમાંથી તીવ્ર ગંધ આવે છે. જો આપણે મુશ્કેલીને સૂંઘીએ અને દીવાને તેલથી ભરીએ, તો આપણે સુરક્ષિત છીએ. તેવી જ રીતે, જો આપણે આપણા પ્રિય મિત્રોની સલાહ સાંભળીએ તો પણ જો આવી સલાહ સ્વાદિષ્ટ ન હોય, તો આપણે ફરીથી સલામત માર્ગ પર છીએ. અરુંદતિ તારો વસિષ્ઠની પત્નીનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, જે સાત મહાન ઋષિઓમાંના એક છે (સપ્તર્ષિ.. સાત ઋષિઓનું પ્રતિનિધિત્વ કરતું તારામંડળ અને આ નક્ષત્ર અરુંદથી પણ આકાશમાં દેખાય છે--બિગ ડીપર એસ્ટરિઝમ)...તે માતૃત્વ, પવિત્રતાનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. અને પતિ પ્રત્યે સંપૂર્ણ વફાદારી. ભારતમાં એક રિવાજ છે કે લગ્ન પછી તરત જ નવદંપતીઓ આકાશમાં તે તારાને જોવા માટે જુએ છે..અરુંધતીને જોવું એ પરસ્પર વફાદારીના વ્રતને પ્રતીકાત્મક રીતે રજૂ કરે છે. અને જ્યારે આકાશ ગંઠાયેલું ન હોય ત્યારે તારાઓ આકાશમાં જોવા મળે છે. જો કોઈ વ્યક્તિ આ તારાને જોવા માટે અસમર્થ બની ગયો હોય, તો તેનો અર્થ એ થશે કે તેણે જીવનમાં જે સારું છે તે ગુમાવ્યું છે અને તેનો અંત નજીક છે.
===========
न सूंघें, न सुनें, न देखें और नष्ट हो जाएं...यह मास्टर राजनेता चाणक्य का रत्न है
"जिसका विनाश निकट है वह बुद्धिमान परामर्श को नहीं सुनेगा।
यदि कोई व्यक्ति किसी ऐसे व्यक्ति को देखता है जो दीपक की बत्ती से आने वाली गंध को पकड़ने में सक्षम नहीं है, क्योंकि वह तेल से बाहर हो गया है, तो एक व्यक्ति जो अपने दोस्तों की सलाह पर ध्यान नहीं देता है और जो अरुंधति तारा को देखने में सक्षम नहीं है, वह सुरक्षित रूप से अनुमान लगा सकता है कि ऐसे व्यक्ति का अच्छा जीवन पहले ही समाप्त हो चुका है।"
जब किसी व्यक्ति का भाग्य नीचे की ओर होता है, तो आगे के खतरे को भांपने की क्षमता समाप्त हो जाती है। यह आवश्यक है कि वह सुनने के लिए पर्याप्त धैर्य रखे और बुद्धिमान परामर्श के अनुसार कार्य करे। लेकिन जीवन के इस पड़ाव पर वह ऐसी सलाह के प्रति कठोर और संवेदनहीन हो जाता है।
जब तेल के दीये में तेल समाप्त हो जाता है तो बत्ती बुरी तरह जल जाती है और तीखी गंध देने लगती है। यदि हम मुसीबत को सूंघ लें और दीपक को तेल से भर दें, तो हम सुरक्षित हैं। इसी प्रकार यदि हम अपने प्रिय मित्रों की सलाह को मानें भले ही वह सलाह हमें अच्छी न लगे, हम फिर से सुरक्षित मार्ग पर हैं। अरुंधति तारा, वशिष्ठ की पत्नी का प्रतिनिधित्व करती है, जो सात महान संतों में से एक है (सप्तर्षि..सात संतों का प्रतिनिधित्व करने वाला तारामंडल और वें तारा अरुंधति भी आकाश में दिखाई देती है - बिग डिपर एस्टेरिज्म)...वह मातृत्व, शुद्धता का प्रतिनिधित्व करती है और पति के प्रति पूर्ण निष्ठा। भारत में यह प्रथा है कि शादी के तुरंत बाद नवविवाहिता उस तारे को देखने के लिए आकाश की ओर देखती है। अरुंधति को देखना प्रतीकात्मक रूप से आपसी निष्ठा के व्रत का प्रतिनिधित्व करता है। और तारे आकाश में तब दिखाई देते हैं जब आकाश मैला नहीं होता। यदि कोई व्यक्ति इस तारे को देखने में असमर्थ हो गया है, तो इसका मतलब यह होगा कि उसने जीवन में जो कुछ भी अच्छा है उसे खो दिया है और उसका अंत निकट है।
==========
--