wisest answers (Yudhistir)/ સૌથી સમજદાર જવાબ (યુધિષ્ઠિર ) /सबसे बुद्धिमान जवाब
Rajkumar Makwana
yakṣa uvāca-
ko modate kimāścaryaṁ kaḥ
pantha kā ca vārtikā|
vada me catura praśnān mṛtā
jīvantu bāndhavāḥ|| 95||
yudhiṣṭhira uvāca-
pañcame'hani ṣaṣṭhe vā
śākam pacati sve gṛhe
anṛṇī cāpravasī ca sa
vāricara modate|| 96
ahanyahani bhūtāni
gacchantīha yamālayaṁ
śeṣā sthāvaramicchanti
kimārścaryamataḥ paraṁ||97
tarko'pratiṣṭhaḥ śrutayo
vibhinnāḥ naiko ṛṣiryasya mataṁ pramāṇaṁ|
dharmasya tattvaṁ
nihitaṁ guhāyāṁ mahājano yena gataḥ sa panthā||98
asmin mahāmohamaye kaṭāhe
sūryāgninā rātridivendhanena|
māsartudarvī parighaṭṭanena
bhūtāni kālaḥ pacatīti vārtā||99
mahābhārate āraṇyakaparvaṇi
yakṣapraśne adhyayaḥ 296
wisest answers
This is the concluding part of
the question-answer session between Dharmaputra, who is standing at the banks
of a lake where his four younger brothers are lying dead as punishment
for defiance to a Yaksha ( in fact, Yama Dharma himself in disguise)
prohibiting them from taking water from the lake. The yakshsa (a
demi-god) puts many questions to the wise king on proper conduct of life,
statescraft etc., and the noble king has answered all these questions to the
satisfaction of the yaksha. Finally, the Yaksha asks a question with four
limbs and makes an offer to the king that if these four points are answered,
his younger brothers would be revived to life.
The questions are (1) who is really happy?
(2) what is the most surprising issue in human life? (3) what is the righteous
path for a human being to follow? (4) what is the most important news for
all?
Yudhistira
answers:- (1)
Even when due to vagaries of life's fortunes, a person is able to earn the
wherewithals for cooking his food only in the fifth or sixth part of the
day (when the day is practically over) and still he is remaining honest and
truthful and does not wander away from the duties of the householder, that
person is the man of supreme happiness. (2) Every day some of the mortal
beings die, and they are led to the house of the god of death, but other beings
who are watching this do not even care to give a fleeting thought to the fact
that their turn for a visit to Yamaloka is not far off, but consider themselves
as permanent fixtures on this earth.. this sense of self delusion is the most
surprsing issue in human life. (3) There are various schools of thoughts
set out in scriptures and law and there is a lot of difference of opinion in
interpretations, various seers have given divergent opinions on some common
issues and therefore it is difficult to decide as to which of the views are to
be taken as precedent, and in this process the real import and meaning of
dharmas( the rules that guide us to righteous life) are confined in the darkest
corner of a very dark cave.. Therefore the righteous path to be followed is
that which has been adopted as the guideline by our elders and the noble people
as a majority. (4) The frying pan is the world filled with ignorance, the
sun acts as fire and time in slices of days and night cooks us the
mundane creatures with seasons and months serving as wooden ladles...the life
is just cooked and spent away..this is the greatest news.
The answer regarding the
delusion of permanence lurking in the minds of the living beings even when they
see their peers perish is considered to be the wisest answer given by
Yudhistira. We have to appreciate the fact that the instinct for survival
is the driving force that keeps the world afloat. It is good for us to admit
the fact that death will come sooner or later, but that is not reason good
enough to ignore our duties and responsibilities.
"Nihitam
guhaayaam" hidden in the darkness of a cave....this idea is repeated
in upanishads and this epic as well as elsewhere, because our ancestors were
always conscious of limitations of human thoughts and reasoning.. "Yatho
vaacho nivarthanthe apraapya manasaa saha... where words come back emptyhanded
because they fail to keep pace with the mind." "kasmai havisha
juhema?
whom shall we
propitiate with havis (the holy offering of food)? we do not know Him
exactly.." these speculations always loomed large in the thoughts of our
ancestors...they were never stubborn or self sure and arrogant..
આ ધર્મપુત્ર વચ્ચેના પ્રશ્ન-જવાબ સત્રનો અંતિમ ભાગ છે, જે તળાવના કિનારે ઊભેલા છે જ્યાં તેમના ચાર નાના ભાઈઓ યક્ષની અવજ્ઞા (હકીકતમાં, યમ ધર્મ પોતે વેશમાં) તેમને પ્રતિબંધિત કરવાની સજા તરીકે મૃત્યુ પામેલા છે. તળાવમાંથી પાણી લેવાથી. યક્ષ (એક અર્ધ-દેવ) જ્ઞાની રાજાને જીવનના યોગ્ય આચરણ, રાજ્યકળા વગેરે અંગે ઘણા પ્રશ્નો પૂછે છે, અને ઉમદા રાજાએ યક્ષના સંતોષ માટે આ બધા પ્રશ્નોના જવાબો આપ્યા છે. અંતે, યક્ષ ચાર અંગો સાથે એક પ્રશ્ન પૂછે છે અને રાજાને ઓફર કરે છે કે જો આ ચાર મુદ્દાઓનો જવાબ આપવામાં આવે, તો તેના નાના ભાઈઓને જીવનમાં પુનર્જીવિત કરવામાં આવશે.
પ્રશ્નો છે (1) ખરેખર ખુશ કોણ છે? (2) માનવ જીવનમાં સૌથી આશ્ચર્યજનક મુદ્દો કયો છે? (3) મનુષ્યે અનુસરવા માટેનો ન્યાયી માર્ગ કયો છે? (4) બધા માટે સૌથી મહત્ત્વના સમાચાર ક્યા છે?
યુધિષ્ઠિર જવાબ આપે છે:- (1) જીવનના ભાગ્યની અસ્પષ્ટતાને લીધે પણ, વ્યક્તિ દિવસના પાંચમા કે છઠ્ઠા ભાગમાં (જ્યારે વ્યવહારીક રીતે દિવસ પૂરો થાય છે) અને હજુ પણ તે તેના ખોરાકને રાંધવા માટેની સાધનસામગ્રી કમાઈ શકે છે. પ્રામાણિક અને સત્યવાદી રહે અને ગૃહસ્થની ફરજોથી ભટકી ન જાય, તે વ્યક્તિ પરમ સુખનો પુરૂષ છે. (2) દરરોજ કેટલાક નશ્વર જીવો મૃત્યુ પામે છે, અને તેઓને મૃત્યુના દેવના ઘરે લઈ જવામાં આવે છે, પરંતુ અન્ય જીવો જેઓ આ જોઈ રહ્યા છે તેઓ એ હકીકત વિશે ક્ષણિક વિચાર કરવાની પણ દરકાર કરતા નથી કે તેમની મુલાકાતનો વારો છે. યમલોક બહુ દૂર નથી, પણ પોતાને આ પૃથ્વી પરના કાયમી સ્થાનો તરીકે માને છે. (3) શાસ્ત્રો અને કાયદામાં વિવિધ વિચારોની શાખાઓ નિર્ધારિત છે અને અર્થઘટનમાં ઘણા બધા મતભેદો છે, વિવિધ દ્રષ્ટાઓએ કેટલાક સામાન્ય મુદ્દાઓ પર જુદા જુદા મંતવ્યો આપ્યા છે અને તેથી તે નક્કી કરવું મુશ્કેલ છે કે કયા મંતવ્યો છે. ઉદાહરણ તરીકે લેવામાં આવે છે, અને આ પ્રક્રિયામાં ધર્મોની વાસ્તવિક આયાત અને અર્થ (નિયમો કે જે આપણને સદાચારી જીવન તરફ માર્ગદર્શન આપે છે) ખૂબ જ અંધારાવાળી ગુફાના અંધારા ખૂણામાં સીમિત છે.. તેથી અનુસરવા યોગ્ય માર્ગ એ છે કે જે આપણા વડીલો અને ઉમદા લોકોએ બહુમતી તરીકે માર્ગદર્શિકા તરીકે અપનાવી છે. (4) ફ્રાઈંગ પાન એ અજ્ઞાનથી ભરેલી દુનિયા છે, દિવસ અને રાતના ટુકડાઓમાં સૂર્ય અગ્નિ અને સમય તરીકે કામ કરે છે, ઋતુઓ અને મહિનાઓ સાથે લાકડાના લાડુ તરીકે સેવા આપતા ભૌતિક જીવોને રાંધે છે... જીવન ફક્ત રાંધવામાં આવે છે અને પસાર થાય છે. ..આ સૌથી મોટા સમાચાર છે.
જ્યારે તેઓ તેમના સાથીદારોને નાશ પામતા જોતા હોય ત્યારે પણ જીવોના મનમાં છુપાયેલા સ્થાયીતાની ભ્રમણા અંગેનો જવાબ યુધિષ્ઠિર દ્વારા આપવામાં આવેલો સૌથી શાણો જવાબ માનવામાં આવે છે. આપણે એ હકીકતની પ્રશંસા કરવી પડશે કે અસ્તિત્વ ટકાવી રાખવાની વૃત્તિ એ પ્રેરક શક્તિ છે જે વિશ્વને તરતું રાખે છે. મૃત્યુ વહેલા કે મોડેથી આવશે એ હકીકત સ્વીકારવી આપણા માટે સારું છે, પરંતુ તે આપણી ફરજો અને જવાબદારીઓને અવગણવા માટે પૂરતું યોગ્ય નથી.
"નિહિતમ ગુહાયામ" ગુફાના અંધકારમાં છુપાયેલું છે....આ વિચાર ઉપનિષદમાં અને આ મહાકાવ્યમાં તેમજ અન્યત્ર પુનરાવર્તિત થયો છે, કારણ કે આપણા પૂર્વજો હંમેશા માનવ વિચારો અને તર્કની મર્યાદાઓ પ્રત્યે સભાન હતા.. "યથો વાચો નિવર્તન્તે અપ્રપ્ય માનસા સાહા... જ્યાં શબ્દો ખાલી હાથે પાછા આવે છે કારણ કે તેઓ મન સાથે તાલમેલ જાળવી રાખવામાં નિષ્ફળ જાય છે." "કસ્માઈ હવિશા જુહેમા?
આપણે હવિસ (ભોજનના પવિત્ર અર્પણ) સાથે કોને પ્રાયશ્ચિત કરીશું? આપણે તેને બરાબર ઓળખતા નથી.." આ અટકળો હંમેશા આપણા પૂર્વજોના વિચારોમાં મોટી રહેતી હતી...તેઓ ક્યારેય હઠીલા કે આત્મવિશ્વાસ અને ઘમંડી નહોતા..
===========
यह धर्मपुत्र के बीच सवाल-जवाब सत्र का समापन हिस्सा है, जो एक झील के किनारे खड़े हैं, जहां उनके चार छोटे भाई एक यक्ष की अवज्ञा के लिए सजा के रूप में मृत पड़े हैं (वास्तव में, यम धर्म स्वयं वेश में हैं) उन्हें मना कर रहे हैं झील से पानी लेने से। यक्ष (एक डेमी-देवता) बुद्धिमान राजा से जीवन के उचित आचरण, शासन कला आदि पर कई प्रश्न करता है, और कुलीन राजा ने यक्ष की संतुष्टि के लिए इन सभी सवालों का जवाब दिया है। अंत में, यक्ष चार अंगों के साथ एक प्रश्न पूछता है और राजा को एक प्रस्ताव देता है कि यदि इन चार बिंदुओं का उत्तर दिया गया, तो उसके छोटे भाइयों को पुनर्जीवित किया जाएगा।
प्रश्न हैं (1) वास्तव में सुखी कौन है? (2) मनुष्य के जीवन में सबसे आश्चर्यजनक बात क्या है? (3) मनुष्य के अनुसरण के लिए धर्मी मार्ग क्या है? (4) सभी के लिए सबसे महत्वपूर्ण खबर क्या है?
युधिष्ठिर उत्तर देते हैं:- (1) जीवन के भाग्य की अनिश्चितताओं के कारण भी, जब कोई व्यक्ति दिन के पांचवें या छठे भाग में (जब दिन व्यावहारिक रूप से समाप्त हो जाता है) अपने भोजन को पकाने के लिए साधन अर्जित करने में सक्षम होता है और फिर भी वह ईमानदार और सच्चा रहने वाला और गृहस्थ के कर्तव्यों से विमुख न होने वाला व्यक्ति परम सुखी होता है। (2) हर दिन कुछ नश्वर प्राणी मर जाते हैं, और उन्हें मृत्यु के देवता के घर ले जाया जाता है, लेकिन अन्य प्राणी जो इसे देख रहे हैं, वे इस तथ्य के बारे में क्षणभंगुर विचार देने की भी परवाह नहीं करते हैं कि उनकी यात्रा की बारी है यमलोक के लिए दूर नहीं है, लेकिन खुद को इस धरती पर स्थायी रूप से मानते हैं .. आत्म भ्रम की यह भावना मानव जीवन में सबसे आश्चर्यजनक मुद्दा है। (3) शास्त्रों और कानून में विचारों के विभिन्न विद्यालय हैं और व्याख्याओं में बहुत अंतर है, विभिन्न संतों ने कुछ सामान्य मुद्दों पर अलग-अलग राय दी है और इसलिए यह तय करना मुश्किल है कि विचारों में से कौन सा विचार है उदाहरण के रूप में लिया जाना चाहिए, और इस प्रक्रिया में धर्मों का वास्तविक आयात और अर्थ (वे नियम जो हमें धर्मी जीवन के लिए मार्गदर्शन करते हैं) एक बहुत ही अंधेरी गुफा के सबसे अंधेरे कोने में सीमित हैं। जिसे हमारे बड़े-बुजुर्गों और नेक लोगों ने बहुमत के तौर पर गाइडलाइन के तौर पर अपनाया है। (4) फ्राइंग पैन अज्ञानता से भरा संसार है, सूर्य आग के रूप में कार्य करता है और दिन और रात के टुकड़ों में समय हमें सांसारिक जीवों को मौसम और महीनों के साथ लकड़ी की सीढ़ी के रूप में सेवा देता है ... जीवन बस पकाया जाता है और खर्च किया जाता है ..यह सबसे बड़ी खबर है।
जीवित प्राणियों के मन में अपने साथियों को मरते हुए देखकर भी उनके मन में छिपे हुए स्थायित्व के भ्रम के बारे में उत्तर युधिष्ठिर द्वारा दिया गया सबसे बुद्धिमान उत्तर माना जाता है। हमें इस तथ्य की सराहना करनी होगी कि जीवित रहने की प्रवृत्ति वह प्रेरक शक्ति है जो दुनिया को बचाए रखती है। हमारे लिए इस तथ्य को स्वीकार करना अच्छा है कि मृत्यु देर-सबेर आएगी, लेकिन यह हमारे कर्तव्यों और जिम्मेदारियों की उपेक्षा करने के लिए पर्याप्त कारण नहीं है।
गुफा के अँधेरे में छिपा "निहितम् गुहायाम्"....यह विचार उपनिषदों और इस महाकाव्य में भी दोहराया गया है, क्योंकि हमारे पूर्वज हमेशा मानवीय विचारों और तर्क की सीमाओं के प्रति जागरूक थे... साहा... जहां शब्द खाली हाथ लौट आते हैं क्योंकि वे मन के साथ तालमेल बिठाने में विफल रहते हैं।" "कसमई हविशा जुहेमा?
हम हवीस (भोजन का पवित्र प्रसाद) से किसको प्रसन्न करेंगे? हम उसे ठीक से नहीं जानते.." ये अटकलें हमारे पूर्वजों के विचारों में हमेशा बड़ी थीं... वे कभी भी जिद्दी या आत्मविश्वासी और अहंकारी नहीं थे..
==========
--
Blog.
1.2 https://whatsappmesseging.blogspot.com/ [General stuff]
1.3 https://rajkumaratthenet.blogspot.com/ [General stuff]
1.4 https://rai-e-collection.blogspot.com/ [Technical stuff]
1.5 https://gharelunuskhe-hometips.blogspot.com/-Home Tip]
FaceBook.
2.1 Join the largest Health Facebook Group:
https://www.facebook.com/groups/aayurved
2.2 General Regular stuff:
https://www.facebook.com/groups/WhatsApp.shares
(यदि आपके फोन में टेलीग्राम नहीं है, तो इसे इंस्टॉल करें।) इस ग्रुप में आपको विभिन्न विषयों पर बहुत सारी जानकारी मिलेगी। जैसे .. संगीत → अकादमिक → व्यवसाय → क्राइम वॉच → क्रॉस वर्ड पहेली → साइबर। तकनीकी दुनिया। → वित्त → इतिहास → होम टिप्स → इनकम टैक्स → मैनेजमेंट टिप्स → मेडिकल → मोटिवेशन → पेरेंटिंग। पेरेंटिंग → रेसिपी व्यंजन → संबंध → सामाजिक → युद्ध की कहानियाँ → औद्योगिक मार्गदर्शन → खाद्य गुण → सूचनात्मक → हास्य।
મારા ગુજ્જુ મિત્રો આ ટેલિગ્રામ ગ્રુપ માં જોડાઓ.
https://t.me/MyCollectionGujarati
https://www.facebook.com/groups/Subh.Sandesh