|
ÜÇÜNCÜ
TEMSİL(DEVAMI)
Öteki
arkadaş ise, ya elli sene mütemadiyen gezecek ve müşkülâtla her yeri görüp
her hâdiseyi işitecek; veyahut milyonlarla lirayı sarf edip, devletin tel
ve telefon temdidatı kadar ve padişah gibi telgraf sahibi olacak. Tâ,
evvelki arkadaşı gibi o mükemmel eseri yapsın.
Öyle de, وَ
ِللهِ
الْمَثَلُ
اْلاَعْلٰى
1eğer hadsiz eşya ve mahlûkat Vâhid-i Ehade verilse, o
vakit o irtibatla herşey birer mazhar olur. O Şems-i Ezelînin tecellîsine
mazhariyetle, kavânin-i hikmetine ve desâtir-i ilmiyesine ve nevâmis-i
kudretine irtibat peydâ eder. O vakit, havl ve kuvvet-i İlâhiye ile
herşeyi görür bir gözü ve her yere bakar bir yüzü ve her işe geçer bir
sözü hükmünde bir cilve-i Rabbâniyeye mazhar olur. Eğer o intisap kesilse,
o şey, bütün eşyadan dahi inkıta’ eder, cirmi kadar bir küçüklüğe sığışır.
O halde bir ulûhiyet-i mutlaka sahibi olmalı ki, evvelki vaziyette gördüğü
işleri görebilsin.
Elhasıl: Vahdet ve iman yolunda, vücub
derecesinde bir suhulet ve kolaylık var. Şirk ve esbabda, imtinâ
derecesinde müşkülât ve suubet var. Çünkü bir vâhid, külfetsiz olarak,
kesîr eşyaya bir vaziyet verir ve bir neticeyi istihsal eder. Eğer o
vaziyeti almayı ve o neticeyi istihsal etmeyi, o eşya-yı kesîreye havale
edilse, o vakit pek çok külfetle ve pek çok hareketlerle ancak o vaziyet
alınır ve o netice istihsal edilir.
Meselâ, Üçüncü Mektupta
denildiği gibi, semâvât meydanında, şems ve kamer kumandası altında
yıldızlar ordusunu harekete getirmekle, her gece ve her sene, şâşaalı,
tesbihkârâne bir seyeran ve cereyan vermek demek olan cazibedar, sevimli
vaziyet-i semâviye ve mevsimlerin değişmesi gibi büyük maslahatların vücut
bulması demek olan o ulvî, hikmetli netice-i arziye, eğer vahdete verilse,
o Sultan-ı
Ezel, kolayca, küre-i arz gibi bir neferi o vaziyet ve o netice için
ecrâm-ı ulviyeye kumandan tayin eder.
Dipnotlar - Arapça İbareler -
Haşiyeler :
1 : “En yüce sıfatlar Allah’ındır.” Nahl
Sûresi, 16:60.
|
Lügatler
:
cazibedar : cazibeli, çekici
cereyan :
hareket, akım
cilve-i Rabbâniye : bütün varlıkları terbiye eden
ve idaresi ve tasarrufu altında bulunduran Allah’ın cilvesi,
yansıması
cirm : cisim
desâtir-i ilmiye : ilmin
düsturları, kuralları
ecrâm-ı ulviye : gökcisimleri,
yıldızlar
elhasıl : kısaca, özetle
esbab :
sebepler
eşya : şeyler, varlıklar
eşya-yı kesîre :
çokça olan, çeşitli olan şeyler, varlıklar
hadsiz : sonsuz,
sınırsız
havl : güç, iktidar
imtina :
imkânsızlık
inkıta : kesilme, tükenme
intisap :
bağlanma
irtibat : bağ, ilişki
istihsal etme : elde
etme
kamer : ay
kavânin-i hikmet : hikmet
kanunları
kesîr : çok, çeşitli
kuvvet-i İlâhiye :
ilâhî güç, kuvvet
külfet : yük, güçlük
külfetsiz :
zahmetsiz, kolay
küre-i arz : yerküre, dünya
mahlukât
: varlıklar
maslahat : fayda, yarar
mazhar : erişme,
nail olma; yansıma ve görünme yeri
mazhariyet : ayna olma,
görünme yeri
müşkülât : zorluklar, güçlükler
nefer :
asker, er
netice-i arziye : dünyanın dönmesiyle sebep olduğu
sonuçlar
nevâmis-i kudret : kudret kânunları,
namusları
peydâ etme : meydana ve açığa çıkma
sarf
etmek : harcamak
semâvât : gökler
seyeran :
gezinme, hareket
suhulet : kolaylık
Sultan-ı Ezelî :
kudret ve hükümranlığının başlangıcı olmayan Allah
suubet :
zorluk
şâşaalı : gösterişli, göz alıcı bir
şekilde
şems : güneş
Şems-i Ezelî : ezelden beri var
olan, zamanla kayıtlı olmayan ve bütün tecellilerin kaynağı olan
Allah
şirk : Allah’a ortak koşma
tayin
etme : atama
tecellî : yansıma, görüntü
temdidat :
uzanan hatlar, uzatmalar
tesbihkârâne : tesbih
ederek
ulûhiyet-i mutlaka : sınırsız ilâhlık
ulvî :
yüce, büyük
vahdet : birlik
vâhid : bir
Vâhid-i
Ehad : birliği herşeyi kapladığı gibi herbir şeyde de ayrı ayrı
tecellî eden Allah
vaziyet : durum, hal
vaziyet-i semaviye :
gökyüzünün değişik hâl ve vaziyetlere girmesi
vücub :
zorunluluk, gereklilik
vücut bulma : var olma
|
