FW: ANA DİLİ ÖĞRENİMİ ve MONTESSORİ METODU

[ilhan Dulger]

 

ANA D�L� ��REN�M� ve MONTESSOR� METODU     

Montessori Metodunun kurucusu olan Maria Montessori 1870 tarihinde �talya Chiaravalle�de do�mu�tur. 1896 y�l�nda �talya�n�n ilk kad�n doktoru unvan�n� alarak t�p fak�ltesini tamamlam��t�r. M. Montessori, metodunun temellerini zeka engelli �ocuklarla yapt��� �al��malarla olu�turmu� ve elde etti�i ba�ar� sonucunda bu y�ntemi engelsiz �ocuklar�n e�itimine uyarlamaya karar vermi�tir. �lk �ocuklar Evi ile uygulanmaya ba�lanan metot �ocuklar�n ilgi, tutum ve davran��lar� rehberli�inde olgunlu�a ula�m��t�r.

Bug�n d�nyada Montessori E�itimi �ncelikle okul �ncesi ve ilk��retim d�neminde uygulanmakla beraber lise dahil olmak �zere t�m e�itim d�zeylerinde uygulanmaktad�r. Hatta baz� �lkelerde �niversiteye kadar devam edilebilen Montessori okullar� da vard�r.  ï¿½Montessori E�itim Sistemi�, Amerika, Kanada, Almanya, Hollanda, Ekvator ve Yunanistan gibi,  76 �lkede binlerce okulda ba�ar�yla uygulanmaktad�r.

Aralar�nda Jef Bezos, Julia Chil ve Gabriel Garcia Marquez�in de bulundu�u bir�ok �nl� bu okullardan mezun olmu�tur. Cher Bono, Bill & Hillary Clinton ve YoYo Ma gibi ba�ka �nl� ki�iler �ocuklar�n�n e�itimi i�in Montessori okullar�n� tercih etmi�lerdir.

�lkeler farkl� olmakla birlikte, e�itime y�n veren �z hep ayn�d�r: ï¿½Her �ocuk, kendinin mimar�d�r ve aslolan �ocu�un kendi g�zlemleri ve inisiyatifidir.�

Metod, �ocuklar� ve gen�leri geli�im d�zeylerine g�re s�n�flar ve bu s�n�flamaya g�re e�itim kademeleri olu�turulur:

0-14 ay: bebek,

14-36 ay: yeni y�r�meye ba�layan �ocuk,

3-5 ya�: erken �ocukluk,

6-9: ilkokul ilk kademe,

10-12: ilkokul ikinci kademe,

13-15: ortaokul,

15-18: lise

 

�ocuklar bu ya� aral�klar�na g�re ayn� s�n�fta beraber e�itim g�r�rler.

  ï¿½ocuklar okul d��� zamanda nas�l sadece kendi ya��ndakilerle beraber olmuyorlarsa, okulda da olmayacaklard�r. ï¿½ok ya�l� grupla�ma s�n�f i�indeki k���k �ocu�un daha b�y�k �ocuklar� �al���rken izlemesine, b�ylece ileride yapaca�� �al��malar hakk�nda fikir edinmesine ve b�y�k �ocuklar�n k���k �ocuklara yard�m etmesine, b�ylece ��rendiklerini peki�tirmesine olanak tan�r.

Montessori Metodu�nda ï¿½ok-ya�l� grupla�ma bireysel e�itim sayesinde uygulanabilmektedir. G�n�m�zde, �o�unlukla bir s�n�ftaki ��rencilerin ayn� anda, ayn� y�ntemle, ayn� konuyu ��renebilece�i varsay�m�na dayan�larak toplu e�itim yap�lmaktad�r. Oysa ï¿½ï¿½renmenin ger�ekle�ebilmesi i�in ��renilecek konunun meydan okuyuculu�u ile ��renenin haz�r bulunu�lu�u aras�nda denge olmas� gerekir. Bir s�n�ftaki t�m ��rencilerin ayn� haz�r bulunu�lu�a sahip oldu�unu d���nmek olanaks�zd�r. Bu durum sonucunda ise ��renciler s�zde ba�ar�l�, vasat ve ba�ar�s�z olarak adland�r�lmaktad�r. Bireysel e�itim �ocu�un kendi h�z�nda ��renmesine olanak tan�r. Montessori Metodu�nda ï¿½ocuk bir a�ama �zerinde uzmanla�madan di�er a�amaya ge�mezler. B�ylece ba�ar�s�zl�k duygusunu ya�amaz.

M. Montessori, ï¿½ocukta �zel bir yetene�i kazanmay� sa�layan ve bu yetene�in kazan�lmas� ile son bulan DUYARLILIK D�NEMLER�N� ke�fetmi�tir. Bu duyarl�l�k d�nemlerinin gereklerine g�re davran�lmay�nca yeni bir yetene�i ke�fetme olana�� yitirilecektir. Elbette bu yetenek daha sonra tekrar kazan�labilir ancak duyarl� d�nemlerde oldu�undan �ok fazla �aba gerektirir.

 

Bu duyarl�l�k a�amalar� ve ya� d�nemleri ��yledir:

 

Hareket (0-1 ya�),

dil (0-6 ya�),

k���k nesneler (1-4 ya�),

d�zen (1-2 ya�),

m�zik (2-6 ya�),

zarafet ve kibarl�k (2-6 ya�),

duyular�n incelik kazanmas� (2-6 ya�),

yaz� yazma (3-4 ya�),

okuma (3-5 ya�),

uzamsal ili�kiler (4-6 ya�),

matematik (4-6 ya�).

 

Bu duyarl�l�k d�nemlerinde �ocuk yeti�kinin bilin�li zihninden farkl� olarak �EM�C� Z�H�N� olarak adland�r�lan bilin�siz bir a�amada ��renecektir. ï¿½ocuk, duyarl�l�k d�nemlerinde bu konular� �ok daha kolayl�kla ��renebilece�i i�in Montessori anaokullar�nda akademik �al��ma �nemlidir.Duyarl� a�amalarda EM�C� Z�H�N yoluyla ��renmeye en g�zel �rnek, bir �ocu�un anadilini ��renmesidir. Dil i�in duyarl� a�ama olan 0-6 ya� d�neminden sonra ��renilecek herhangi bir dil ne anadilin kolayl���yla ne de onun kadar iyi ��renilebilecektir. Oysa 0-6 ya� d�neminde �ocuklar�n 2-3 dili birden kolayl�kla ��rendi�i g�r�lmektedir.

 

Montessori Metodu �ocu�un ba��ms�zl���na b�y�k �nem verir. ï¿½ï¿½nk� �zg�rl��� iyi kullanabilmek i�in ba��ms�zl��a ihtiya� vard�r. Bu nedenle, Montessori e�itim �evresi de �ocu�a ba��ms�zl�k kazand�racak �ekilde tasarlanm��t�r. ï¿½ocu�a yeti�kinlerce yap�lacak gereksiz yard�m, onun ba��ms�zl�k kazanmas� �n�ndeki en b�y�k engeldir. Oysa yeti�kinlerin b�y�k �o�unlu�u, �ocuklar�n kendi ba��na bir�ok eylemi ger�ekle�tiremeyece�ini d���nerek onlara yard�m eder, yapamayaca��n� d���nd�kleri eylemlerde ise onlar� engellerler. Bu bir yandan �ocuklar� yeti�kine ba��ml� k�larken bir yandan da onlar�n kendili�inden etkinliklerini yok eder; kendilerini ve �evrelerini ke�fetmelerini engeller. Bu nedenle Montessori ��retmeni s�n�fta pasiftir ve �ocu�a gereksiz yard�mda bulunmaz.

G�z�m�zde anaokullar� Montessori Metodu�ndan etkilenerek ï¿½ocuk boyutunda tasarlanm�� s�n�f mobilyalar�n� kullanmaktad�r. Bu uygulama �evrenin �ocu�a de�il, �ocu�un �evreye hakim olmas�n� sa�layarak ona ba��ms�zl�k kazand�r�r. Ancak Montessori Metodu�nda bu uygulama sadece mobilyalarla s�n�rl� de�ildir. Hatan�n kontrol�n� i�eren materyaller, duvarlardaki pano, resim vb.nin g�z seviyesine as�lm�� olmas�, ï¿½ocuklar�n yemek saatlerine aktif olarak kat�larak sofran�n haz�rlanmas�na, toplanmas�na ve yemek sonras� temizli�e katk� sa�lamalar�, s�n�f�n temizli�inden sorumlu olmalar� �ocuklar�n �evreye hakim olmalar�na ve ba��ms�zl�k kazanmalar�na katk� sa�layan �nemli uygulama �rnekleridir. AYNI UYGULAMALARIN EV YA�AMINDA DA YAPILMASI GEREKMEKTED�R. ï¿½zellikle k���k �ocu�un yeti�kin yard�m�na olabildi�ince az ihtiya� duyaca�� bir ev �evresi yarat�lmal� ve �ocuk eylemlerini kendi ba��na yapmas� i�in �zg�r b�rak�lmal�d�r.

 

Metodun okul �ncesi ve ilkokul a�amalar�nda en �nemli unsurlar�ndan birisi ï¿½zel olarak tasarlanm�� materyallerdir. Bu materyaller �z kontrol yoluyla oto e�itime yol a�ar ve ard�l etkinlikler arac�l���yla �ocu�un uzmanla�maya do�ru yol almas�na yard�m eder. Materyallerin her biri hatan�n kontrol�n� i�erdi�i i�in �ocuk ��retmen yard�m� olmadan kendi ba��na �al��abilmektedir. ï¿½ï¿½retmen yeni bir materyal i�in haz�r olan �ocu�a, �zel bir sunum y�ntemiyle materyali tan�t�r. Bu tan�t�m materyalin raftan al�nmas�ndan, daha sonra kullanacak ��renci i�in rafa uygun bir �ekilde geri yerle�tirilmesine kadar t�m a�amalar� i�erir. ��retmen materyali sunduktan sonra �ocuk bu materyalde uzmanla�ana kadar kendi ba��na veya kendili�inden olu�mu� k���k gruplarla beraber �al��acakt�r. ��retmen ise �ocu�un �al��mas�n� g�zlemleyecek ve kaydedecektir. Montessori materyalleri g�nl�k ya�am, duyusal, k�lt�r, dil ve matematik m�fredat alanlar�na g�re �ocuklar�n ula�abilecekleri raflarda, basitten karma���a do�ru yer al�rlar.

 

Montessori s�n�f�nda her materyalden yaln�zca bir set vard�r. Bu �ocuklar aras�nda, a��k�a talep edilmedi�i halde bir birlik ruhu geli�tirir. ï¿½ocuk ba�kas�n�n �al��t��� bir materyalle �al��mak i�in, onun i�ini bitirmesini beklemek ya da kullanmak i�in izin istemek zorundad�r. Bu durum �ocuklar�n s�rekli ayn� materyallerle �al��mas�n� da engeller. Ortalama 25 ki�inin bulundu�u bir okul �ncesi s�n�f�nda herkes farkl� materyallerle �al��aca�� i�in, �ocu�un, materyallerin arkada�lar� taraf�ndan kullan�m�n� izleme f�rsat� da olacakt�r.

Montessori materyallerin her par�as� dikkatlice tasarlanm��t�r ve basitten karma���a do�ru di�er materyaller dizisinin bir par�as�d�r. �ocuk materyaller dizisinde ilerlerken, do�al olarak tamam�yla duyumsal etkinliklerden somut a�amalara ge�er.

Montessori materyallerinin �ocu�a g�steriminde ï¿½ï¿½ï¿½ a�amal� sunum� kullan�l�r. �� a�amal� sunum Montessori e�itimcileri taraf�ndan yeni bir dersi ve materyali �ocuklara tan�tmak, kavray�� ve ustala�mak s�recinde yol g�stermek i�in kullan�lan temel bir tekniktir. Materyaller �� a�amal� sunum ile tan�t�l�rken gereksiz kelime ve hareketlerden ka��n�l�r. Anlamay� artt�rmak i�in eylemler fark edilebilir ad�mlarla ba�lar ve b�ylelikle �ocu�un materyalleri daha sonra kulland���nda ba�ar�l� olma �ans� olur.

 

MONTESSOR� MATERYALLER�: G�nl�k Ya�am Materyalleri, Duyusal Materyaller, Dil Materyalleri, Matematik Materyalleri, Biyoloji Materyalleri, Co�rafya Materyalleri olmak �zere 6 temel alanda s�n�fland�r�labilir.

 

Montessori Metodu �ocu�un rehberli�ini izleyen bir metottur. 0-18 ya� e�itiminin t�m a�amalar�nda �ocu�un kendi e�itimini y�nlendirmesi, e�itim ya�ant�s�n�n ilk s�z sahibi olmas� beklenir. �ocu�un e�itimini �stlenen yeti�kin �ocu�un ya�am�ndaki ilk aylardan itibaren�ocu�u kendini yaratmaya �al��an bir sanat�� olarak g�rmeli ve onun bu yarat�m s�recini gereksiz m�dahalelerle sekteye u�ratmadan gerekli olan �evreyi haz�rlamal�, ona ve se�imlerine sayg� duymay� ��renmelidir.

Kaynak: Korkmaz, E. 2006.  Montessori Metodu: E�itimde Bir Alternatif. Ankara: Alg� Yay�nc�l�k.

 

http://www.montessoriegitimi.org/index.php?option=com_content&view=article&id=51:montessor-metodu&catid=37:makaleler&Itemid=166