|
Velhasıl, Cenâb-ı Hakka isnad edilse, bütün eşya birtek şey
gibi bir suhulet peydâ eder. Eğer esbaba isnad edilse, herbir şey bütün
eşya kadar suubet peydâ eder. Madem öyledir; kâinatta şu görünen fevkalâde
ucuzluk ve şu göz önündeki hadsiz mebzûliyet, sikke-i vahdeti güneş gibi
gösterir. Eğer, gayet mebzûliyetle elimize geçen şu san’atlı meyveler
Vâhid-i Ehadin malı olmazsa, bütün dünyayı verseydik birtek narı
yiyemezdik.
ONUNCU
LEM’A
Tecellî-i cemâliyeyi gösteren hayat nasıl bir
burhan-ı ehadiyettir, belki bir çeşit tecellî-i vahdettir. Tecellî-i
celâli izhar eden memat dahi bir burhan-ı vâhidiyettir.
Evet,
Meselâ, وَ
ِللهِ
الْمَثَلُ
اْلاَعْلٰى 1 nasıl ki güneşe karşı parlayan ve akan büyük bir ırmağın
kabarcıkları ve zemin yüzünün mütelemmi şeffâfâtı, güneşin aksini ve
ışığını göstermek suretiyle güneşe şehadet ettikleri gibi; o katarâtın ve
şeffâfâtın gurubuyla, gitmeleriyle beraber, arkalarından yeni gelen
katarat taifeleri ve şeffâfat kabileleri üstünde yine güneşin cilveleri
haşmetle devamı ve ışığının tecellîsi ve noksansız istimrarı kat’iyen
şehadet eder ki, sönüp yanan, değişip tazelenen, gelip parlayan misalî
güneşçikler ve ışıklar ve nurlar bir bâki, daimî, âli, tecellîsi zevâlsiz
birtek güneşin cilveleridir. Demek o parlayan kataratlar, zuhuruyla ve
gelmeleriyle güneşin vücudunu gösterdikleri gibi; guruplarıyla,
zevâlleriyle güneşin bekàsını ve devamını ve birliğini
gösteriyorlar.
Aynen öyle de, şu mevcudat-ı seyyâle, vücutlarıyla
ve hayatlarıyla Vâcibü’l-Vücudun vücub-u vücuduna ve ehadiyetine şehadet
ettikleri gibi; zevâlleriyle, ölümleriyle o Vâcibü’l-Vücudun ezeliyetine,
sermediyetine ve ehadiyetine şehadet ederler.
Dipnotlar - Arapça İbareler -
Haşiyeler :
1 : “En yüce sıfatlar Allah’ındır.” Nahl
Sûresi, 16:60.
|
Lügatler
:
adem : yokluk
akis : yansıma
âli :
yüce, yüksek
bâki : sürekli, kalıcı
bekà :
devamlılık
cilve : yansıma
daimî :
devamlı
ehadiyet : birlik
esbab :
sebepler
eşya : şeyler, varlıklar
ezeliyet :
varlığının başlangıcı olmaması, sonsuzluk
fevkalâde :
olağanüstü
gurub : batma
hadsiz :
sınırsız
haşmet : göz kamaştırıcı büyüklük,
görkem
imtinâ : imkansızlık
in’idâm : yok
olma
isnad edilmek : dayandırılmak
istimrar :
devamlılık
izhar eden : gösteren
kabile :
topluluk
kâinat : evren, yaratılmış herşey
kat’iyen :
kesinlikle
katarât : damlalar
mebzûliyet :
bolluk
memat : ölüm
mevcudat-ı seyyâle : devamlı akıp
giden varlıklar
mütelemmi : parıldayan
nev’ :
tür
sermediyet : daimîlik, süreklilik
sikke-i vahdet :
Allah’ın birlik mührü
suhulet peydâ etmek : kolaylık
kazanmak
suubet peydâ etmek : zorluk kazanmak
suubet :
zorluk
şeffâfât : şeffaf şeyler
taife : topluluk,
grup
tecellî : yansıma, görünüm
tecellî-i celâli :
büyüklük ve haşmetin yansıması
tecellî-i cemâl : güzelliğin
yansıması
tecellî-i vahdet : Allah’ın birlik
tecellisi
Vâcibü’l-Vücud : varlığı zorunlu olan ve var olmak
için hiçbir şeye ihtiyacı olmayan Allah
Vâhid-i Ehad : birliği
herşeyi kaplayan ve herbir şeyde görülen Allah
velhasıl :
kısacası
vücub-u vücud : varlığının zorunlu
oluşu
vücud : varlık
zemin : yer
zevâl :
geçip gitme
zevâlsiz : batmayan
zuhur : meydana
çıkma
|
