|
Meselâ,
nasıl ki kusursuz bir kasrın mükemmel olan nukuş ve tezyinatı, arkalarında
bir usta ef’âlinin mükemmeliyetini gösterir. O ef’âlin mükemmeliyeti, o
fâil ustanın rütbelerini gösteren ünvanları ve isimlerinin mükemmeliyetini
gösterir. Ve o esmâ ve ünvanlarının mükemmeliyeti, o ustanın san’atına
dair sıfatlarının mükemmeliyetini gösterir.
Ve o san’at ve
sıfatların mükemmeliyeti, o san’at sahibinin “şuûn-u zâtiye” denilen
kabiliyet ve istidad-ı zâtiyesinin mükemmeliyetini gösterir. Ve o şuûn ve
kabiliyet-i zâtiyenin mükemmeliyeti, o ustanın mahiyet-i zâtiyesinin
mükemmeliyetini gösterdiği misillü, aynen öyle de:
Şu kusursuz,
fütursuz, هَلْ
تَرٰى
مِنْ
فُطُورٍ
1 sırrına mazhar olan şu âsâr-ı meşhude-i âlem, şu mevcudat-ı
muntazama-i kâinatta olan san’at ise, bilmüşahede, bir Müessir-i
Zi’l-iktidarın kemâl-i ef’âline delâlet eder. O kemâl-i ef’âl ise,
bilbedâhe, o Fâil-i Zülcelâlin kemâl-i esmâsına delâlet eder. O kemâl-i
esma ise, bizzarure, o esmânın Müsemmâ-i Zülcemâlinin kemâl-i sıfatına
delâlet ve şehadet eder. O kemâl-i sıfat ise, bilyakîn, o Mevsûf-u
Zülkemâlin kemâl-i şuûnuna delâlet ve şehadet eder. O kemâl-i şuûn ise,
bihakkılyakîn, o zîşuûnun kemâl-i Zâtına öyle delâlet eder ki, bütün
kâinatta görünen bütün envâ-ı kemâlât, Onun kemâline nisbeten sönük bir
zıll-i zâif suretinde bir Zât-ı Zülkemâlin âyât-ı kemâli ve rumûz-u celâli
ve işârât-ı cemâli olduğunu gösterir.
Dipnotlar - Arapça İbareler -
Haşiyeler :
1 : “En küçük bir kusur görüyor musun?”
Mülk Sûresi, 67:3.
|
Lügatler :
âlem-i İslâmiyet : İslam dünyası
âsâr-ı
meşhude-i âlem : âlemdeki görünen eserler
âyât-ı kemâl :
mükemmelliğin delilleri
âyet-i kübrâ : en büyük
delil
bedr-i münevver : parlak dolunay
bihakkılyakîn :
yaşamış gibi birşeyi kesin olarak bilme
bilbedâhe : açık bir
şekilde
bilmüşahede : görüldüğü gibi
bilyakîn :
kesinlikle
bizzarure : zorunlu olarak
delâlet : işaret
etme, delil olma
dellâl-ı saltanat : saltanatın
ilancısı
envâ-ı kemâlât : mükemmelliklerin türleri,
çeşitleri
Fâil-i Zülcelâl : sonsuz haşmet ve yücelik sahibi
Fâil, Allah
fütursuz : usanmadan
istidad-ı zâtiye :
zâtındaki istidat, kabiliyet, yetenek
işârât-ı cemâl : sonsuz
güzelliğin işaretleri
kâinat : evren, yaratılmış
herşey
kemâl : kusursuzluk, mükemmellik
kemâl-i ef’âl
: fiillerdeki mükemmellik
kemâl-i esmâ : isimlerin
mükemmelliği
kemâl-i sıfat : sıfatların
mükemmelliği
kemâl-i Zât : Zâtın kemâli,
mükemmelliği
keşşâf-ı zîhikmet : hikmet sahibi
keşfedici
kitab-ı kebir : kainat
Kur’ân-ı Kebir :
büyük Kur’an
mahiyet-i zâtiye : zâtının niteliği,
özelliği
mazhar : ayna olma
mevcudat-ı muntazama-i
kâinat : kâinattaki düzenli varlıklar
Müessir-i Zi’l-iktidar
: güç ve iktidar sahibi Yaratıcı
münevver :
nurlu
nisbeten : kıyasla
rumûz-u celâl : sonsuz haşmet
ve görkemin işaretleri
saray-ı âlem : dünya
sarayı
şecere-i kâinat : kâinat ağacı
şehâdet :
şahitlik
şuûn ve kabiliyet-i zâtiye : zâti
nitelikler
şuûn-u zâtiye : zâtî nitelikler,
özellikler
|
