About the root Gam

[Bholanath Dash]

Dear all,
I need some reference about the root gam.

(1) the root gam is Sakrmaka or Akarma
(2) if it is Akarmaka why ??????????

Apart from Akarmaka Dhatu list, how many Dhatu's are there ??

Plz Clarify

*******************************************

Bholanath Dash

Research Scholar

Department of Sanskrit

University of Madras

[narayanan er]

गमॢ गतौ। चैत्रः ग्रामं गच्छति। चैत्रेण ग्रामः गम्यते। गम्लुः सकर्मकत्वम्। ग्रामं इति कर्म, ग्रामः इति च कर्म। कर्तुरीप्सिततमत्वात्। कर्मणा सह यो वर्तते इति स धातुः सकर्मकः। नास्ति कर्मास्य धातोरित्यकर्मकः। किं कर्म? कर्तुरीप्सिततमं कर्म। कः कर्ता? स्वतन्त्रः कर्ता। कुत्र? कारके। क्रियते क्रिया अनेन इति कारकम्। का क्रिया? क्रियते इति क्रिया।

---

From: Bholanath Dash <bholana...@gmail.com>
To: bvpar...@googlegroups.com
Sent: Friday, 7 September 2012 4:47 PM
Subject: {भारतीयविद्वत्परिषत्} About the root Gam

--
निराशीर्निर्ममो भूत्वा युध्यस्व विगतज्वरः।। (भ.गी.)
to subscribe go to the link below and put a request
https://groups.google.com/group/bvparishat/subscribe
To unsubscribe from this group, send email to
bvparishat+...@googlegroups.com

[Hnbhat B.R.]

धातोरर्थान्तरे वृत्तेर्धात्वर्थेनोपसंग्रहात्। 

प्रसिद्धेरविवक्षातः कर्मणो ऽकर्मिका क्रिया // वाप ३,७.८८ //

This is the general rule and there is no separate list of अकर्मक-s in the धातुपाठ.  In the specific case of गम् -

"अकर्मकधातुभिर्योगे देशः कालो भावो गन्तव्योऽध्वा च कर्मसंज्ञक इति वाच्य"मिति वार्तिकेन अकर्मकधातूनामपि देशकालादिकर्मत्वम्।

Here you can find some more details.

http://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%83

तच्च कर्म त्रिविधम्-- निर्वत्र्यम्, विकार्यम्, प्राप्यञ्च। तत्र निर्वर्त्त्यं यसदेवोत्पाद्यते, यस्य जन्म क्रियते, तन्निर्वर्त्त्यम् , यथा-- कटं करोति, कटो ह्रसन्नेव क्रियते। विकार्यं यल्लब्धसत्ताकमवस्थान्तरमापाद्यते केवलं भस्माख्यामवस्थामापाद्यन्ते। प्राप्यं यत्र व्याप्तिव्यतिरेकेण क्रियाकृता विशेषा न विभाव्यन्ते, यथा-- आदित्यं पश्यतीति। न हि दृशिक्रियया व्याप्यमानस्य सवितुः क्रियाकृतविशेष उपलभ्यत इति प्राप्यमेतत् कर्म॥

अत्र गमनक्रियया व्याप्तिमात्रमेव ईप्स्यते, इति गते अगते च ग्रामे विशेषो नोपलभ्यते, तत् प्राप्यं कर्म इति कर्मव्यवस्था।

Three types of कर्म are possible as per the above classification. And those roots not having objects coming within the above,  are again classified as अकर्मक-s under the previous classification. 

In fact, there is no strictly सकर्मक and अकर्मक lists in the गणपाठ, and according to the usage of the verb, it is decided whether it सकर्मक or अकर्मक, as per the general rules specifying the कर्म कारक under the rules already explained by Prof. Narayanan.

व्याकरणप्रक्रिया तु नारायणमहोदयैरेव विवृता।

-- 

Dr. Hari Narayana Bhat B.R. M.A., Ph.D.,
Research Scholar,

Ecole française d'Extrême-OrientCentre de Pondichéry

16 & 19, Rue Dumas

Pondichéry - 605 001

[V Subrahmanian]

Sir,

Is this 'dhAtu' also not applicable to 'jnAna' like when we say 'अवगमयति’, ’अवगतम्’,  etc?  Kindly explain.

subrahmanian.v

2012/9/7 Hnbhat B.R. <hnbh...@gmail.com>

[narayanan er]

The preposition अव makes change in meaning. Root remains the same. It is गमॢ गतौ। अवगमयति। अवगतम्। makes understand, understood etc.अवगतम्। त्रि०। अव गमॢ क्त। ज्ञातम्। अवगतिः। स्त्री० अव गमॢ भावे क्तिन्। ज्ञानसामान्यम्।  सुगमः सु गमॢ अच्। परिहारः। आगमः आङ् गमॢ अच्। शास्त्रम्, व्याकरणे अडादयः। 
उपसर्गेण धात्वर्थो बलादन्यत्र नीयते। प्रहाराहारनीहारसंहारपरिहारवत्।। The root meaning is being taken far off by the preposition like prahaara etc. हृ हरणे। प्रहारः ताडनम्। आहारः भक्षणम्। नीहारः हिमः। संहारः नाशः। परिहारः सुगमः। हरणं स्तेयः। The meaning of stealth has been taken far off with the concerned prepositions!!!

---

From: V Subrahmanian <v.subra...@gmail.com>
To: hnbh...@gmail.com
Cc: bholana...@gmail.com; bvpar...@googlegroups.com
Sent: Friday, 7 September 2012 10:32 PM
Subject: Re: {भारतीयविद्वत्परिषत्} About the root Gam

[V Subrahmanian]

Thank you Sir for the explanation.  It is indeed very useful.  Pl. say something about the word अधिगमः . I think it is not much different from अवगमः.  I came across a usage: सुसमधिगतमेतत्.  How many upasargas!! Could you pl. present here such usages where so many upasargas are used in one place?  It would be interesting to go thru them. 

Also, there is a usage among householders in Karnataka: बलीहरणम् where the offered naivedyam is partly segragated, after naivedyam, for further offering to others.  Here the हार/हरणम् takes a different meaning, I suppose, from स्तेनः.  Pl. elucidate.

Warm regards
subrahmanian.v

2012/9/8 narayanan er <drerna...@yahoo.com>

[narayanan er]

The functions of the prepositions are in three ways:

धात्वर्थं बाधते कश्चित् कश्चित्तमनुवर्तते। तमेव विशिनष्ट्यन्य उपसर्गगतिस्त्रिधा।।

धात्वर्थं बाधते कश्चित्। यथा आदत्ते। receives instead of gives, root meaning has been reversed.

कश्चित्तमनुवर्तते। यथा प्रसूते। gives birth, follows the meaning of षूञ् प्राणिप्रसवे।

तमेव विशिनष्ट्यन्यः। यथा प्रणमति। salutation with an attribution of excellence, णम प्रह्वे।

अधि। गमॢ। अच्। अधिगमः। प्राप्तिः। अधिकारः। आक्रमः। अधिरोहः। व्याप्तिः। विक्षेपः।

You are requested to read the Upasargārthacandrika of Charudeva Shastri. The Upasargārthacandrikā : A Thesaurus of Sanskrit Prepositional Verbs, Bhāratīya Vidyā Prakāśana, Delhi-7, 1976-1982.

ह्रियते इति। हृ। भावे ल्युट्। हरणम्। दायः। भुजः। हृतिः।
ह्रियते मनो येन। हृ। करणे घञ्। हारः। ञिदन्तत्वाद् वृद्धिः। मुक्तामाला। मुक्तावली । हारा। यष्टिः। यष्टी। लता।

ह्रियन्ते प्राणा यत्रेति। हृ। करणे घञ्। हारः। ञिदन्तत्वाद् वृद्धिः। युद्धम्।

हरति पापानीति। हृ। अर्शाद्यच्। हरः। शिवः। अग्निः। गर्द्दभः। हरणम्। हरणकर्त्ता। चौरः।
हरति पापानीति। हृ। हृपिषिरुहीति। उणा० ४। १२८। इति इन्। हरिः। विष्णुः। शुकपक्षी। सर्पः। वानरः। मेकः। चन्द्रः। सूर्यः। वायुः। अश्वः। सिंहः। यमः। शिवः। ब्रह्मा। किरणः। इन्द्रः। मयूरः। कोकिलः। हंसः। पिङ्गवर्णः। हरिद्वर्णः।

A single root can convey many meanings (धातूनामनेकार्थत्वम्). There are many roots which convey the meanings of gati etc. वर्तते। अयते । लोटते । लोठते । स्यन्दते । कसति। सर्पति। स्यमति। स्रवति। संशते। अवति। श्चोतति। ध्वंसति। वेनति। मार्ष्टि। गुरण्यति। शवति। कालयति। पेलयति। कण्टति।पिस्यति। विस्यति। मिस्यति। प्रवते। प्लवते। च्यवते। कवते। गवते। नवते। क्षोदति। नक्षति। सक्षति। म्यक्षति। सचति। ऋच्क्वति। तुरीयति। चतति। अतति। गाति। इयक्षति।सश्चति। सरति। रंहति। यतते। भ्रमति। धजति। रजति। लजति। क्षियति। धमति। मिनाति। ऋणवति। ऋणोति। स्वरति। सिसर्ति। वेषिष्टिः। योषिष्टि। ऋणाति। ऋयते। तेजति। दध्यति। दध्नोति। युध्यति। धन्वति। अरुषति। आर्यन्ति। डीयते। तकति। टीयते। इषति। फणति। हनति। अर्द्धति। मर्दति। ससृते। नसते। हर्षति। इयर्ति। ईर्त्ते। ईङ्खते। ज्रयति। स्वात्रति। गन्ति। आगनीगन्ति। जंगन्ति। जिन्वति। जसति। गमति। घ्रति। घ्नाति। घ्रयति। वहते। रथर्यति। जेहते। स्वःकति। क्षुम्पति। भ्राति। वाति। याति। दृयति। द्राति। डूलति। एजति। जमति। जवति। वञ्चति। अनिति। पवते। हन्ति। सेधति। अगन्। अजगन्। जिगाति। पतति। इन्वति। द्रमति। द्रवति। वेति। हयन्तात्। एति। जगायात्। अयुथुः। are the 122 verbs convey the meaning of gati, the trend of movement is common in all.  

[Hnbhat B.R.]

2012/9/8 V Subrahmanian <v.subra...@gmail.com>

Thank you Sir for the explanation.  It is indeed very useful.  Pl. say something about the word अधिगमः . I think it is not much different from अवगमः. 

" सर्वे गत्यर्थाः ज्ञानार्थाः ।" is accepted generally. 

But अधि and अव are used to convey the meaning to know. अधिगच्छति शास्त्रार्थः - अवगतम्, अनवगतम् is commonly used one. Both are in the sense to know, but अधि has got some more shade of meaning. अधिगतशास्त्रार्थः  will be conveying one who has acquired the meaning of शास्त्र as well as one who has known the शास्त्रार्थ. Both "गति" and "ज्ञान" are simultaneously, while अवगच्छति, अवगतम् - conveys knows, understands, or understood. Depends on usage. If u stick strictly to the prefix meaning, it will literally mean to go down, which is never intended by the usage of the verb with this prefix. And, to avoid confusion, to go down, one can use अधो गच्छति than or अवतरति - the same, prefix with another verb of motion, तॄ प्लवनतरणयोः, which is not used even though it is गत्यर्थ in the place of अवगच्छति. 

 

I came across a usage: सुसमधिगतमेतत्.  How many upasargas!! Could you pl. present here such usages where so many upasargas are used in one place?  It would be interesting to go thru them. 

Practically there is no limit to the number of prefixes attached to a verb, but depending on the usage. Mr. Narayanan has already referred to a good book, while I was typing this, Upasargarthacandrika by Carudevashastri, which contains wide range of examples drawn from Vedic and Classical Litrature, in alphabetical order.

 

Also, there is a usage among householders in Karnataka: बलीहरणम् where the offered naivedyam is partly segragated, after naivedyam, for further offering to others.  Here the हार/हरणम् takes a different meaning, I suppose, from स्तेनः.  Pl. elucidate.

It should be बलिहरणम् - offering बलि.  बलेः हरणम् - It may be for भूत, पितृ or any other deities customized. but not for used for the "naivedya" offered to gods, i.e. used in देवपूजा. पितृबलि is common, in वायसबलि is part of daily routine in households, after देवपूजा. It seems to be part of पञ्चयज्ञ-s to be performed by a गृहस्थ, to please ब्रह्म-देव-पित्रतिथिभूत-s respectively daily. 

At least, the word बलिहरण is part of सांवत्सरिक-श्राद्ध where it is offered to other पितृ-s than वसु-रुद्र-आदित्य-s for whom पिण्ड is offered regularly.

This is what I can get by the usage of बलिहरण as part of daily पञ्चयज्ञ-s or abridged version of it.

Hence it is called वायस-बलि also, and the काक is known by the epithet बलिभुक्. 

 balibhug dhvāṅkṣaścirajīvī ca vāyasaḥ 

kākas tu vāyaso dhvāṅkṣaḥ kāṇo'riṣṭaḥ sakṛtprajaḥ / (108.1)

balibhug balipuṣṭaśca dhūlijaṅgho nimittakṛt // (108.2)

Megh, 1, 25.1
pāṇḍucchāyopavanavṛtayaḥ ketakaiḥ sūcibhinnair nīḍārambhair gṛhabalibhujām ākulagrāmacaityāḥ / 

The above is the usage of Kalidasa. 

[श्रीमल्ललितालालितः]

श्रीमल्ललितालालितः
lalitAlAlitaH

2012/9/8 narayanan er <drerna...@yahoo.com>

You are requested to read the Upasargārthacandrika of Charudeva Shastri. The Upasargārthacandrikā : A Thesaurus of Sanskrit Prepositional Verbs, Bhāratīya Vidyā Prakāśana, Delhi-7, 1976-1982.

This is available on DLI

http://www.dli.ernet.in/scripts/FullindexDefault.htm?path1=/rawdataupload/upload/0099/023&first=1&last=211&barcode=5990010099023

[श्रीमल्ललितालालितः]

श्रीमल्ललितालालितः
lalitAlAlitaH

On Sat, Sep 8, 2012 at 2:31 PM, श्रीमल्ललितालालितः <lalitaa...@lalitaalaalitah.com> wrote:

This is available on DLI

http://www.dli.ernet.in/scripts/FullindexDefault.htm?path1=/rawdataupload/upload/0099/023&first=1&last=211&barcode=5990010099023

Here is it uploaded at Archive.org

http://archive.org/details/Upasargarthachandrika-2ndVolume

It is only second volume.

I saw 1st and 5th Volume at Google Books. I couldn't download that.
Here is the link :
http://books.google.co.in/books/about/Upasargarthachandrika.html?id=-40WHQAACAAJ&redir_esc=y

[hnbhat]

Yes. The volume available beginnes with "sa-vi. Hence I didn't refer to it.

[Bholanath Dash]

Thank you all for the Clear clarifications.

--

निराशीर्निर्ममो भूत्वा युध्यस्व विगतज्वरः।। (भ.गी.)
to subscribe go to the link below and put a request
https://groups.google.com/group/bvparishat/subscribe
To unsubscribe from this group, send email to
bvparishat+...@googlegroups.com

--

[Sukhada]

सादरं प्रणम्य,

<< " सर्वे गत्यर्थाः ज्ञानार्थाः ।" is accepted generally. 

     But अधि and अव are used to convey the meaning to know. अधिगच्छति     शास्त्रार्थः - अवगतम्, अनवगतम् is commonly used one. >>

निरुपसर्गोऽपि गमिः ज्ञानार्थे प्रयुक्तो महाभाष्ये।
"सङ्ख्याविशेषो भवति वाक्ये - 'राज्ञः पुरुषः', 'राज्ञोः पुरुषः', 'राज्ञाम् पुरुषः' इति ।  समासे न भवति -  'राजपुरुष' इति । अस्ति कारणम् येन एतत् एवम् भवति । किम् कारणम् ? यः असौ विशेषवाची शब्दः तदसान्निध्यात् । अङ्ग हि भवान् तम् उच्चारयतु गंस्यते सः विशेषः । ननु च न एतेन एवम् भवितव्यम् -  न हि शब्दकृतेन नाम अर्थेन भवितव्यम् । अर्थकृतेन नाम शब्देन भवितव्यम् । तत् एतत् एवम् दृश्यताम् - अर्थरूपम् एव एतत् एवञ्जातीयकम् येन अत्र विशेषः न गम्यते इति । अवश्यम् च एतत् एवम् विज्ञेयम् । यः हि मन्यते - यः असौ विशेषवाची शब्दः तदसान्निध्यात् अत्र विशेषः न गम्यते इति इह तस्य विशेषः गम्येत - अप्सुचरः, गोषुचरः, वर्षासुजः इति।" (महाभाष्यम् २.१.१)

 

सविनयम्,
सुखदा

[Hnbhat B.R.]

निरुपसर्गोऽपि गमिः ज्ञानार्थे प्रयुक्तो महाभाष्ये।
"सङ्ख्याविशेषो भवति वाक्ये - 'राज्ञः पुरुषः', 'राज्ञोः पुरुषः', 'राज्ञाम् पुरुषः' इति ।  समासे न भवति -  'राजपुरुष' इति । अस्ति कारणम् येन एतत् एवम् भवति । किम् कारणम् ? यः असौ विशेषवाची शब्दः तदसान्निध्यात् । अङ्ग हि भवान् तम् उच्चारयतु गंस्यते सः विशेषः । ननु च न एतेन एवम् भवितव्यम् -  न हि शब्दकृतेन नाम अर्थेन भवितव्यम् । अर्थकृतेन नाम शब्देन भवितव्यम् । तत् एतत् एवम् दृश्यताम् - अर्थरूपम् एव एतत् एवञ्जातीयकम् येन अत्र विशेषः न गम्यते इति । अवश्यम् च एतत् एवम् विज्ञेयम् । यः हि मन्यते - यः असौ विशेषवाची शब्दः तदसान्निध्यात् अत्र विशेषः न गम्यते इति इह तस्य विशेषः गम्येत - अप्सुचरः, गोषुचरः, वर्षासुजः इति।" (महाभाष्यम् २.१.१)

 

Thanks for reminding. There are many other instances also in Mahabhashya:

 पूर्वस्य यत्कार्यं तततिदिश्यते । किं वक्तव्यं एतत। न हि । कथं अनुच्यमानं गंस्यते । सप्तम्यर्थे अपि वतिः भवति । तत्यथा : मथुरायां इव मथुरावत्पाटलिपुत्रे इव पाटलिपुत्रवतेवं ङिति इव ङिद्वत। पाणिनीयसूत्र १,२।१।२) कि.,१९२।१३-१९३।१३ रो.,७-१० \

1. न च अत्र इत्थम्भूतस्य पृथग्भूतं लक्षणं . किं वक्तव्यं एतत्. न हि . कथं अनुच्यमानं गंस्यते . तथा हि अयं प्राधान्येन लक्षणं प्रतिनिर्दिशति . इत्थम्भूतस्य लक्षणं इत्थंभूतलक्षणं तस्मिन्नित्थंभूतलक्षणे इति . पाणिनीयसूत्र २,३.२२)
   

   
   

   (पा-१,१.२२; अकि-१,७९.१२-८०.२; रो-१,२५५-२५६; भा-१३/२६) इह हि व्याकरणे सर्वेषु एव सानुबन्धकेषु ग्रहणेषु रूपम् आश्रीयते ॒ यत्र एतत् रूपम् इति ।

   
   

   This phrase occurs many times in Mahabhashya.